4,9. Praktische-opdracht door een scholier 6266 woorden 26 april keer beoordeeld

Transcriptie

1 Praktische-opdracht door een scholier 6266 woorden 26 april ,9 17 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Voor deze praktische opdracht heb ik het onderwerp IVF gekozen. Er is veel informatie over IVF. Maar in de bibliotheek zijn geen boeken over dit onderwerp te vinden. Ik heb het onderwerp gekozen omdat ik voor dat ik aan deze opdracht begon er nog niks over wist. De bronvermelding staat vermeld onder het stukje tekst dat die bron heeft. Als er verschillende alinea s zonder bron zijn hebben zij de eerstvolgende bron. Wat is IVF? IVF staat voor In Vitro Fertilisatie. 'In Vitro' betekent 'in glas' en 'fertilisatie' betekent 'bevruchting'. De Nederlandse benaming hiervoor is reageerbuisbevruchting. IVF houdt in dat een vrouwelijke eicel en een aantal mannelijke zaadcellen (ongeveer per eicel) buiten het lichaam in een glazen schaaltje worden samengebracht. Zo wordt geprobeerd een bevruchting te laten plaatsvinden. Het is de bekendste en de meest toegepaste vorm van kunstmatige bevruchting. Deze techniek kan een uitkomst zijn als de eileiders niet goed werken, of als de vrouw endometriose heeft. Bij endometriose treedt baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder. Ook kan IVF worden gebruikt na een onherstelbare sterilisatie of als het zaad van de man van slechte kwaliteit is. En soms ook bij onverklaarbare onvruchtbaarheid: als er geen oorzaak voor het uitblijven van de zwangerschap is gevonden. Als er eicellen zijn bevrucht, dan worden maximaal twee embryo's in de baarmoeder teruggeplaatst. Hieruit kan een normale zwangerschap volgen &svarqvp2=0 Interview De geschiedenis van IVF De eerste onderzoeker, die de menselijke bevruchting heeft bestudeerd, was Allen C.S. in De kennis van het tijdstip van ovulatie was al sinds 1923 bekend. De embryologie was als wetenschap nog maar in een begin stadium. Het was Gregory Pincus in 1935 gelukt bij een konijn IVF en verdere ontwikkelingen tot en met de geboorte te realiseren.in 1944 hadden John Rock en Miriam Menkin in zes jaar tijd 138 levende menselijke wezens geïnsemineerd in reageerbuizen. John Roch heeft bij zijn experimenten veel steun gehad van Gregory Pagina 1 van 15

2 Pincus. Rock en Menkin waren medici die verbonden waren aan gynaecologische klinieken. Tot aan 1953 lijken er niet veel nieuwe ontwikkelingen te zijn, totdat de gynaecoloog Landrum Shettles een embryo tot aan een tweecellig stadium in een reageerbuis kweekte. In 1952 ontdekte C.R. Austin het verschijnsel van de activiteit van spermacellen. De kennis hiervan is essentieel gebleken voor de reproduceerbaarheid van IVF en lag ten grondslag aan de latere successen van Edwards. In 1958 lukte het de Engelsen McLaren en Biggers bij muizen IVF tot stand te brengen. In 1965 deed Edwards proeven samen met het echtpaar Jones tijdens een verblijf in Baltimore, waarbij ze probeerden met menselijke gameten conceptie tot stand brengen in de baarmoeder van een konijn en een aap, dit was echter zonder succes. In 1967 werd in Engeland de Abortion Act aangenomen, dat had enkele gevolgen. Vele ongewenste kinderen komen niet meer ter wereld waardoor de mogelijkheden voor het adopteren van een kind uit eigen land(of ander blank kind) kleiner worden. Omdat adoptie als vervulling van de kinderwens steeds minder haalbaar word kiezen steeds meer mensen voor IVF. De liberalisatie van abortus ging gepaard met de trend om te spreken van "relatieve beschermingswaardigheid van het menselijke embryo 'Als de embryo's die ontstonden via IVF misvormd waren konden ze makkelijk geaborteerd worden. Tussen 1973 en 1977 werd er door Edwards en Steptoe bij 77 vrouwen IVF uitgevoerd met als resultaat 1 zwangerschap die moest worden afgebroken en 2 zwangerschappen die eindigden in een miskraam. Daarna ging het beter, de eerste IVF baby, Louise Brown werd in 1978 geboren. Eerst was de indicatie vooral onvruchtbaarheid van de vrouw door afgesloten eileiders, maar later werd de methode ook bij andere vormen van onvruchtbaarheid toegepast. In 1988 werd IVF zo vaak toegepast dat 1 op de 100 kinderen als resultaat van IVF werd geboren. Nu is 1 op 5 behandelingen een succes. Door alle aandacht van de media lijken reageerbuisbevruchtingen aan de orde van de dag te zijn, zodat het nauwelijks is voor te stellen dat deze methode pas sinds 1978 gebruikt wordt. IVF vindt tegenwoordig regelmatig plaats en zijn alleen al in Nederland duizenden reageerbuisbaby's geboren. De behandeling is echter moeilijk en psychisch zeer belastend, niet in de laatste plaats omdat deze techniek maar in één op de vijf gevallen tot een zwangerschap leidt. Het hoeft niet voor iedereen psychisch zeer belastend te zijn, het ligt ook aan je eigen persoonlijkheid. Interview Hoe wordt IVF toegepast? Voor wie is IVF bedoeld? IVF is voor gezinnen bedoeld die niet op de gewone manier zwanger kunnen worden. Dat kan door verschillende oorzaken komen. - Wat kunnen de redenen zijn dat het niet op de normale manier lukt? Een IVF-behandeling wordt pas uitgevoerd als alle andere mogelijkheden om zwanger te raken zijn geprobeerd. De rede dat je niet op de natuurlijke manier zwanger raakt kan bij beide personen liggen. Over het algemeen wordt IVF toegepast bij vrouwen waarvan: - de eileiders niet goed functioneren, Pagina 2 van 15

3 - bij endometriose dit is wanneer zich baarmoederslijmvlies buiten de baarmoeder bevindt, - hormonale stoornissen, - onverklaarbare onvruchtbaarheid, - verminderde zaadkwaliteit. Ook de leeftijd van de vrouw speelt een grote rol. Vrouwen worden na hun 37e onvruchtbaar. Daarom wordt er geen IVF -behandeling meer toegepast bij vrouwen die ouder zijn dan 40 jaar. Soms kan er geen medische oorzaak gevonden worden. Dan kom je nog steeds in aanmerk voor een IVF behandeling. Bij ongeveer 30% van de paren waarbij een zwangerschap uitblijft, blijkt de oorzaak te liggen bij de mannelijke partner. Bij mannen is er vrijwel nooit sprake van complete onvruchtbaarheid (infertiliteit), maar van verminderde vruchtbaarheid (subfertiliteit) doordat de kwaliteit van het sperma niet optimaal is. Als het bevruchtende vermogen van het sperma lager is dan normaal, kan dit door diverse onderzoeken worden vastgesteld. De man wordt doorgewezen naar een klinisch genetisch laboratorium om meer informatie over de risico's te krijgen. Factoren en leefomstandigheden die van invloed zijn: Overmatig alcoholgebruik (meer dan twee glazen per dag) resulteert in een duidelijk verminderde zaadkwaliteit. Roken en drugs lijken eveneens een ongunstig effect te hebben op de kwaliteit van zaad. Een te hoge temperatuur in de zaadballen geldt eveneens als veroorzaker van een slechtere zaadkwaliteit. De temperatuur in de zaadballen hoort 35 graden te zijn, dit is lager dan de lichaamstemperatuur (37 graden). Door bijvoorbeeld het dragen van strakke (onder)broeken, door veelvuldig een heet bad te nemen of naar de sauna te gaan, door een varicocèle (spatader in de balzak) en door een zittend beroep (bijv. vrachtwagenchauffeur) kan de temperatuur verhoogd zijn. Of door het zorgen voor een lagere temperatuur de kwaliteit daadwerkelijk verbetert is nog niet goed onderzocht. Te vaak klaarkomen (meerdere keren per dag) kan bijdragen aan een verminderd aantal zaadcellen per zaadlozing. Door te weinig klaarkomen, kan de kwaliteit van het zaad eveneens verminderen. Een optimale hoeveelheid zaadcellen wordt verkregen door eens in de drie tot vijf dagen klaar te komen. Het werken met chemische of radioactieve stoffen, bestrijdingsmiddelen, lood, ioniserende straling (bijv. Röntgen) kan net als medicijngebruik, van invloed zijn op de zaadkwaliteit. Hier wordt nog altijd onderzoek naar gedaan. Risicogroepen zijn in ieder geval schilders en kwekerijpersoneel. Stress kan een oorzaak zijn van tijdelijk verminderde zaadproductie. Te weinig vitamine C in de voeding kan eveneens een verminderde kwaliteit opleveren. Tot slot kan er eenmalig een slechte zaadkwaliteit worden gevonden omdat u bijvoorbeeld binnen 75 dagen vóór het zaadonderzoek last heeft gehad van koorts of een virusinfectie. In dit geval zal een volgend zaadonderzoek wellicht een positiever beeld opleveren. -> Brochures (3) Standaardonderzoeken bij de man Vruchtbaarheidsonderzoek bij de man begint met een sperma-analyse en ook kan een algemeen onderzoek (anamnese genoemd) worden uitgevoerd. -> Brochures (3) Afhankelijk van de indicatie kan de arts een behandelplan opstellen waarbij er enkele jaren overheen Pagina 3 van 15

4 gaan, geteld vanaf het moment dat men begonnen is met proberen zwanger te raken, vóórdat men in aanmerking komt voor IVF. De reden hiervan is dat men niet te snel tot een ingrijpende behandeling wil overgaan omdat bij sommige indicaties niet vaststaat of IVF een grotere kans op zwangerschap geeft dan wachten op een spontane bevruchting. De leeftijd van de vrouw speelt hierin een grote rol. Na haar 37e jaar neemt haar vruchtbaarheid namelijk snel af en dan moet dus niet te lang afgewacht worden. De kans op een doorgaande zwangerschap na IVF ligt rond de 15 à 20% per behandeling. Dit hangt af van een aantal factoren, zoals de leeftijd van de vrouw, de kwaliteit van de embryo's en het aantal embryo's dat is teruggeplaatst. Endometriose is verdwaald endometrium (baarmoederslijmvlies dat normaal de binnenkant van de baarmoeder bekleed). Na elke menstruatie groeit dit slijmvlies aan, en bij de nieuwe menstruatie wordt het weer afgestoten. In het geval van endometriose komt dit baarmoederslijmvlies ook voor op andere plaatsen in het lichaam, zoals op de baarmoederwand, op de eierstokken, eileiders, buikvlies, blaas of darmen. Deze verdwaalde losse stukjes baarmoederslijmvlies blijven ongeacht de plaats waar ze zich bevinden gewoon meedoen met de menstruatie. Hierdoor ontstaan kleine bloedingen in de buikholte. Dit bloed stroomt niet zoals het menstruatiebloed via de schede weg. De bloedinkjes in de buikholte kunnen soms verklevingen veroorzaken. Ook is het mogelijk dat in de eierstokken zogenaamde chocoladecysten ontstaan. Dit zijn cysten gevuld met oud bloed (dit is donkerbruin van kleur, vandaar de naam chocoladecysten). Hierdoor is het soms moeilijker om zwanger worden bij endometriose. Endometriose is geen kwaadaardige ziekte. Wel kan deze aandoening vervelende klachten geven zoals pijn tijdens de menstruatie en bij geslachtgemeenschap, of een rol spelen bij verminderde vruchtbaarheid. Vaak zijn er echter helemaal geen klachten. Hoe endometriose precies ontstaat, is onbekend. Wat gaat er aan vooraf? Verschillende stappen: STAP 1: Hormonale stimulatie van de eierstokken. De eierstokken worden hormonaal gestimuleerd om meerdere follikels met daarin de eicellen te maken. Bij een gewone menstruatiecyclus rijpt er per keer maar een follikel met daarin een eicel. Voor een IVF behandeling zijn meerdere eicellen nodig om de kans op succes te verhogen. Allereerst wordt de natuurlijke hormooncyclus onderdrukt door toediening van een injectie (Decapeptyl). Zo kan de vrouw zelf geen hormonen aanmaken die de stimulatie zouden kunnen tegenhouden. De eierstokken worden daarna gedurende 10 à 14 dagen gestimuleerd door het geven van een natuurlijk hormoonpreparaat via injectie (Humegon, Metrodin HP, Puregon of Gonal-F). Op deze manier ontwikkelen zich meerdere (ongeveer 10) eicellen. De injectie kan toegediend worden in het ziekenhuis, door de huisarts of thuis door een zelfstandige verpleegster. Via een onderzoek en echoscopie kun je groei van de follikels volgen. Op het moment dat de echo voldoende grote follikels laat zien en het bloed de juiste hormoonwaarden laat zien, bepaalt de arts het juiste moment om de eisprong te stimuleren door toediening van Pregnyl. Soms kan het voorkomen dat de hormonen die de vrouw krijgt niet goed werken. Dan kunnen er ook geen eicellen afgenomen worden. Als dat gebeurt dan krijg je een gesprek in het ziekenhuis voor een nieuwe kuur. Interview Pagina 4 van 15

5 STAP 2: Eicelpunctie of Pick-up. Juist voor de eisprong, ongeveer 36 uur na de Pregnylspuit vindt eicelpunctie of pick-up plaats waarbij de follikels worden aangeprikt en leeggezogen, zodat de eicellen verzameld kunnen worden. Dit gebeurt onder lokale of licht algemene verdoving. Het follikelvocht waarin zich de rijpe eicellen bevinden wordt direct onder microscoop bekeken en de eicellen worden uit het vocht gehaald. De eicellen worden in een schaaltje bewaard bij lichaamstemperatuur in een broedstoof. Ook de andere omstandigheden zoals het zuurstofgehalte zijn identiek aan die in het moederlichaam. De ochtend van de pick-up brengt de man een spermastraal binnen. STAP 3: Inseminatie. Voor de inseminatie wordt het sperma behandeld waarbij de zaadcellen volledig gescheiden worden van het vloeibare gedeelte van het sperma. De inseminatie, het samenvoegen van de zaadcellen en de eicel, gebeurt in een glazen schaaltje ( in vitro ). STAP 4: Bevruchting. Na ongeveer 16 uur wordt gecontroleerd of er bevruchting heeft plaatsgevonden tussen de eicel en de zaadcellen( fertilisatie ). Twee dagen later kan men zien of het embryo zich verder gedeeld heeft. Op dat moment bestaat het embryo uit 2 tot 8 cellen. STAP 5: Embryotransfer. Ten slotte vindt de embryotransfer plaats waarbij de 2 (en uitzonderlijk 3) beste embryo s worden teruggeplaatst in de baarmoeder via de baarmoederhals. De patiënt blijft nog enkele uren rustig liggen waarna zij naar huis kan. Wat gebeurt er met de overtollige embryo s? De overgebleven embryo s worden ingevroren. Zodat zij langer bewaard kunnen worden bij 196 graden onder nul. Later kunnen deze embryo s ontdooid worden om te worden ingeplant. Bij het ontdooien worden 50% van de embryo s beschadigd, zodat ze niet meer bruikbaar zijn voor inplanting. Hier bij is de kans om zwanger te raken ook heel erg klein. Pagina 5 van 15

6 Wat zijn de risico s van IVF? Het bekendste risico is dat van een meerlingzwangerschap: er is 20 tot 25% meer kans op een meerling (meestal een tweeling). Andere risico s zijn overstimulatie en infectie. Bij overstimulatie worden door de hormoonbehandeling erg veel eiblaasjes tegelijk rijp. De behandeling wordt dan stopgezet en er vindt geen punctie plaats. Een zeldzaam risico is dat van infectie, wat als het voorkomt, gelukkig in de meeste gevallen goed te behandelen is. Soms wordt beweerd dat een baby die via IVF verwekt is, een grotere kans heeft om te vroeg geboren te worden. Dit is echter niet waar. Wanneer een vrouw via IVF zwanger raakt door beschadigde eileiders, endometriose of doordat de partner weinig levende zaadcellen heeft, is er geen enkel verschil in geboortetijdstip. Uitzondering hierop is een IVF zwangerschap bij DES-kinderen. Wanneer deze vrouwen spontaan zwanger waren geraakt, hadden ze - vaak door toch een afwijking aan de baarmoerder - ook een grotere kans gehad op een prematuur. Dit staat los van de IVF behandeling. Kinderen die met IVF verwekt zijn, hebben geen verhoogde kans op aangeboren afwijkingen dan andere kinderen. Voor de vrouw. Door de stimulatie van de eierstokken is er een klein risico (ca. 2%) dat men last krijgt van overstimulatie, ook wel ovariumhyperstimulatiesyndroom (OHSS) genoemd; een sterk gezwollen, pijnlijke buik door ophoping van vocht in de eiblaasjes. De vaatwanden in de eierstokken worden doorlaatbaar en er lekken vocht en kleine eiwitten uit de bloedbaan naar de vrije buikholte. Dit geeft klachten. Door het lekken ontstaat er in de bloedbaan een concentratie van bloed. Hierdoor wordt het bloed stroperig en kunnen stollingsstoornissen optreden. In ernstige situaties is ook de doorbloeding van vitale lichaamsorganen (bijvoorbeeld de nieren) gestoord. De klachten verergeren wanneer de patiënte zwanger is van de behandeling. De meeste gevallen van overstimulatie gaan met rust en veel drinken vanzelf over. In het ergste geval kan ziekenhuisopname noodzakelijk zijn waarbij een vochtinfuus zal worden toegediend. Het vocht dat zich ophoopt in de eierstokken wordt namelijk onttrokken aan het lichaam, waardoor het bloed kan indikken. Gelukkig komt deze ernstige vorm zelden voor. De vrouw doet er goed aan tijdens de behandeling haar gewicht en buikomvang in de gaten te houden. Mochten deze in korte tijd snel toenemen of als ze erge pijn in haar onderbuik krijgt, dan kan ze het beste contact met de behandelende IVF-arts of gynaecoloog opnemen (beter niet eerst naar de huisarts gaan). Overstimulatie ontstaat alleen na een hormoonbehandeling van de eierstokken, en treedt meestal op nadat de eisprong heeft plaatsgevonden. Door de hormoonstimulatie ontstaat er een groot aantal follikels waardoor de eierstokken sterk vergroot raken. Er is ook een klein risico op infectiegevaar. Vroeger werd voor de terugplaatsing van de embryo's de vagina schoongemaakt met jodium. Dit bleek niet goed te zijn voor de embryo's. De vagina wordt nu gespoeld met water, waardoor de kans op infectie is toegenomen tot ongeveer 2%. Vrouwen moeten in verband hiermee opletten of ze koorts krijgen. Het is mogelijk dat de arts tijdens de punctie een bloedvat raakt, waardoor een bloeding optreedt. De patiënt heeft drie pogingen om via IVF zwanger e raken. Soms lukt het niet om de eicellen te laten Pagina 6 van 15

7 rijpen. Soms verandert de hormonale situatie zo ongunstig, dat de ingreep niet kan doorgaan omdat ze van tevoren al weten dat er geen goede eicellen meer aanwezig zijn. Dan is er geen poging mislukt maar krijg je een nieuwe hormonenkuur. Bij driekwart van de vrouwen moet de behandeling vroegtijdig gestaakt worden om op een later tijdstip een nieuwe poging te doen. Ook het aanprikken van de eiblaasjes kan mislukken, of het aanprikken lukt wel, maar er worden geen eicellen terug gevonden. De bevruchting in het laboratorium kan mislukken. De moeilijke fase is het innestelen van het embryo nadat dit is teruggeplaatst in de baarmoeder. Als het zich wel ingenesteld heeft is de kans op een miskraam nog groter dan bij een spontane zwangerschap. De kans dat een zwangerschap die ontstaan is na IVF in een miskraam eindigt is vrij groot. Van een IVF zwangerschap eindigt ongeveer twee van de tien in een miskraam. De kans op een gezonde baby ligt per poging ongeveer op 15%. Interview Voor het kind. Bij het krijgen van kinderen is het bekendste risico het krijgen van een meerling. Een kind zou zelf ook op de natuurlijken manier kinderen kunnen krijgen. - Hoe groot is de kans dat er een meerling geboren word? De kans dat er een meerlingzwangerschap ontstaat is groter, omdat er vaak meer dan één embryo wordt teruggeplaatst. Er worden bij zwangerschappen die tot stand zijn gekomen met behulp van IVF ongeveer 75-80% eenlingen geboren, 20-25% tweelingen en in een enkel geval een drieling. Drielingen kunnen ontstaan doordat een bevrucht eitje zich na terugplaatsing spontaan heeft gedeeld, of indien in een uitzonderingsgeval drie embryo's zijn teruggeplaatst. Enkele jaren geleden was het niet ongebruikelijk om drie of soms wel vier embryo's terug te plaatsen. Echter door de vele meerlingzwangerschappen zijn de Nederlandse ziekenhuizen een terughoudender beleid gaan voeren ten aanzien van het aantal terug te plaatsen embryo's. Een meerlingzwangerschap brengt altijd extra risico's met zich mee: - de kans op zwangerschapsvergiftiging is groter; - de kinderen kunnen te vroeg geboren worden; - de kans op een keizersnee neemt toe. Door vroeggeboorte en/of een laag geboortegewicht zijn baby's vatbaarder voor infecties en hebben meer kans op longproblemen. Om die reden moeten zij vaker op een intensive care-afdeling worden opgenomen en ze kunnen als gevolg van de vroeggeboorte blijvende problemen overhouden of overlijden. Niet alleen bij een meerlingzwangerschap is de kans op vroeggeboorte groter, maar ook bij eenlingen na IVF zou de kans hierop iets verhoogd zijn. Maar dat is vaak niet TE vroeg. Ook het geboortegewicht kan iets lager zijn dan gemiddeld. De verschillen zijn duidelijk uit onderzoek gebleken maar zijn erg klein: IVFeenlingen worden gemiddeld 5 dagen eerder geboren en zijn 90 gram lichter dan andere baby's. Of deze kleine verschillen in geboortegewicht en zwangerschapsduur op lange termijn gevolgen hebben is nog niet duidelijk. Overigens zijn deze verschillen niet gevonden na cryo-terugplaatsingen (screening op HIV). Ook bestaat er Pagina 7 van 15

8 bij een IVF-zwangerschap een verhoogde kans op een miskraam. Ongeveer 15 tot 20% van de zwangerschappen eindigt in een spontane miskraam. Voor een deel is hierbij alleen sprake van een positieve zwangerschapstest en wordt nooit hartactie op de echo gezien, voor een deel betreft dit miskramen nadat aanvankelijk een vitale zwangerschap werd vastgesteld. Na de miskraamperiode, die 14 weken na de punctie eindigt, loopt nog maar een enkele zwangerschap mis. In het eerste deel van de zwangerschap treedt vaak bloedverlies op; ook als er geen miskraam dreigt. Het is raadzaam altijd contact op te nemen met de IVF-kliniek bij bloedverlies. Tot slot bestaat er een iets verhoogde kans op een buitenbaarmoederlijke zwangerschap, vooral als er sprake is van zieke of opgezette eileiders. Een dergelijke zwangerschap kan niet voldragen worden. Gelukkig verloopt het grootste deel van de zwangerschappen goed en wordt het doel bereikt: een gezond kind in de wieg! één op de honderd kinderen die geboren worden in Nederland is een IVF-kind. Voor de man Voor de man zijn er geen risico s bekend. Wat zijn de kansen op een geslaagde zwangerschap? De afgenomen eicellen worden in het laboratorium bij elkaar gebracht met de best bewegende zaadcellen. En dan is het afwachten of er een bevruchting plaatsvindt. Na drie dagen worden een paar bevruchte eicellen in de baarmoeder geplaatst. Er worden bijna altijd meerdere eicellen teruggeplaatst, twee of drie, omdat de kans op zwangerschap dan groter is. Bij sommige ziekenhuizen zijn dat er 1 of 2. Dat is belangrijk omdat IVF een dure en vooral ingrijpende behandeling is. Interview Dan is het opnieuw afwachten, nu om te zien of ze blijven in de baarmoeder en dus uit gaan groeien tot een embryo. Na twee weken komt de vrouw terug en wordt gekeken of ze daadwerkelijk zwanger is. Iets minder dan 1 op de 5 vrouwen wordt met een enkele IVF-behandeling zwanger. Na de 3e behandeling zijn vier van de tien paren zwanger. Of je daadwerkelijk zwanger wordt IVF hangt o.a. af van de kwaliteit van de bevruchte eicellen, het aantal eicellen dat is teruggeplaatst en van de leeftijd van de vrouw. Is er medicatie nodig tijdens de behandelingen? Welke medicijnen? Medicijnen die gebruikt worden bij dit soort behandelingen zijn: Clomid, Decapeptyl, Pregnyl, Progestan en Puregon. Er worden nog meer medicijnen gebruikt maar dit zijn de bekentste. Clomid - De werking van Clomid: Clomid bevat als werkzame stof clomifeendiwaterstofcitraat. Clomifeendiwaterstofcitraat stimuleert de Pagina 8 van 15

9 rijping en het vrijkomen van een eicel uit de eierstok. - De toepassing van Clomid: Clomid wordt gebruikt bij de behandeling van vrouwen die zwanger willen worden, maar verminderd vruchtbaar zijn door het uitblijven van een (goede)eisprong. E.e.a. kan worden veroorzaakt door een verstoord evenwicht tussen bepaalde hormonen in het lichaam. Zoals: * Een bij jonge vrouwen voorkomende gezwelvorming bij de eierstokken, gepaard gaande met het uitblijven van de menstruatie (syndroom van Stein-Leventhal) * Uitblijven van de menstruatie na borstvoeding * Uitblijven van de menstruatie na (langdurig) gebruik van hormonale voorbehoedsmiddelen (de pil). - De samestelling van Clomid Clomid tabletten bevatten als werkzame stof 50 mg clomifeencitraat. De hulpstoffen zijn: kristalsuiker, lactose, maïszetmeel, oplosbaar zetmeel (gluten), ijzeroxide (E= l72) en magnesiumstearaat. - De bijwerkingen van Clomid: De meest voorkomende bijwerkingen van Clomid zijn: opvliegers, maag- en buikklachten (pijn en opgeblazen gevoel) en gezichtsstoornissen (wazig zien, lichtflikkeringen en gekleurde vlekken zien). De volgende bijwerkingen komen minder vaak voor: misselijkheid of braken, toegenomen nerveuze spanning, depressie, vermoeidheid, een draaierig gevoel of licht in het hoofd, slapeloosheid, hoofdpijn, pijn in de borst, hevige menstruatie, een bloeding tijdens de menstruele cyclus, gewichtstoename, jeuk, vorming van bultjes en huiduitslag en toegenomen drang om te plassen. Decapeptyl Wat is Decapeptyl? Decapeptyl is een hormoon met een eiwitstructuur dat in de hersenen de hypofyse (een orgaantje bij de hersenen) aanstuurt. Decapeptyl werkt net als gonadoreline op het niveau van de hypofyse. Het medicijn onderdrukt de eigen hormoonactiviteit, zodat het lichaam zelf vrijwel geen invloed meer heeft op het aanmaken van eiblaasjes. Dit wordt in een latere fase door middel van een ander hormoon (Gonal-F) geregeld. De eierstokken worden met dit hormoon gestimuleerd om meerdere follikels met daarin de eicellen te verkrijgen. Bij een gewone menstruatie-cyclus rijpt er per keer maar één follikel met daarin één eicel. Voor een IVF behandeling zijn meerdere eicellen noodzakelijk om de kans op succes te vergroten. Hoe en wanneer wordt Decapeptyl gebruikt? In de maand voorafgaand aan de 'eigenlijke' IVF behandeling wordt er gestart met Decapeptyl. Hoewel IVF niet wordt genoemd als indicatie in de bijsluiter van Decapeptyl, wordt het veel gebruikt tijdens IVFbehandelingen. Vanaf ongeveer de 21e dag van de cyclus moet er eenmaal daags een injectie Decapeptyl (volgens de door de arts voorgeschreven dosering) op een vast tijdstip gegeven worden. Tijdens het gebruik van Decapeptyl treedt een menstruatie op. Op ongeveer de 14e dag van Decapeptylgebruik wordt een echoscopie gemaakt. Pregnyl - Wat is Pregnyl? Pregnyl is een injecteerbaar, gezuiverd preparaat van menselijk choriongonadotropine (hcg), verkregen uit de urine van zwangere vrouwen. Toegediend bootst het de normale afgifte van luteïnizerend hormoon Pagina 9 van 15

10 (LH) na, die plaatsvindt halverwege een normale menstruele cyclus, en die ervoor zorgt dat er een ovulatie plaatsvindt. Om zwanger te worden kan er dan geslachtsgemeenschap plaatsvinden, of eitjes kunnen verzameld worden voor IVF in het laboratorium. In Nederland, waar Pregnyl door Organon geproduceerd wordt, heeft een publiekscampagne genaamd "Moeders voor Moeders" de aanlevering van urine door zwangere vrouwen aangemoedigd. Pregnyl wordt wereldwijd gebruikt sinds Progestan - Wat is Progestan? Progestan is een natuurlijk hormoon dat kan worden gebruikt om de kans op een succesvolle innesteling van embryo s te vergroten. Met Progestan wordt het baarmoederslijmvlies (endometrium) in een zo goed mogelijke toestand gebracht. Progestan wordt gemaakt in de vorm van witte bolletjes welke ingenomen kunnen worden met water, of vaginaal worden ingebracht (afhankelijk van de gynaecoloog). Al op de dag van de punctie moet er gestart worden met het gebruik van Progesteron en dit dient te worden gebruikt tot op de dag van de zwangerschapstest of de volgende menstruatie. Over het algemeen bedraagt de dosis elke dag drie maal twee capsules. - Het nut van Progestan: Het gebruik van Progestan kan de menstruatie enige dagen uitstellen. Puregon - Wat is Puregon? De Puregon Pen is een nieuwe en unieke methode voor het toedienen van het vruchtbaarheidshormoon Puregon (recfsh), ontwikkeld door Organon, de grootste fabrikant van gezinsplanningsmethoden ter wereld. Puregon wordt gemaakt via recombinante technieken en niet meer, zoals andere preparaten vroeger, uit urine van vrouwen of dieren. Via de Puregon Pen is Puregon gemakkelijk zelf toe te dienen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Puregon het meest gebruikte geneesmiddel is bij de behandeling van vruchtbaarheidsstoornissen in Nederland. Puregon 300 IE/0,36 ml oplossing voor injectie bevat follikelstimulerend hormoon (of FSH) in een sterkte van 833 internationale eenheden (IE) per ml. FSH behoort tot de groep van gonadotrofines, welke belangrijk zijn voor de vruchtbaarheid en reproductie. Bij de vrouw is FSH nodig voor de groei en ontwikkeling van follikels. Dit zijn kleine ronde blaasjes in de eierstokken waarin zich de eicellen bevinden. Bij de man is FSH nodig voor de productie van sperma. Puregon oplossing voor injectie wordt afgeleverd in een glazen patroon en is beschikbaar in verpakkingen met 1 patroon. Puregon kan worden toegepast om vruchtbaarheidsstoornissen te behandelen in de volgende gevallen: Indien geen eisprong plaatsvindt, kan Puregon worden toegepast om een eisprong te doen plaatsvinden bij vrouwen die niet reageerden op een behandeling met clomifeencitraat. In het kader van kunstmatige voortplantingstechnieken, zoals in vitro fertilisatie (IVF; ook bekent als reageerbuis-bevruchting) en andere methoden, kan Puregon bij vrouwen worden toegepast om meerdere follikels tot ontwikkeling te brengen. Bij mannen die door een tekort aan hormonen onvruchtbaar zijn kan Puregon worden toegepast voor de productie van sperma. Pagina 10 van 15

11 Wat gebeurt er na de behandeling? Het aantal afwijkingen bij kinderen die geboren zijn met behulp van IVF is niet groter dan normaal. De IVFbehandeling wordt nu ongeveer 20 jaar wordt toegepast; de eerste IVF-baby, Louise Brown, werd in 1978 geboren. Haar zus heeft inmiddels - als eerste van de IVF-kinderen - zelf een kind gekregen; zij bleek dus normaal vruchtbaar te zijn. Het zal echter nog zeker een aantal jaren duren voordat er iets gezegd kan worden over de langetermijneffecten voor het IVF-kind. Tot nu toe zijn er geen schadelijke effecten waargenomen. In de afgelopen jaren is heel wat geschreven over een verhoogde kans op kanker bij vrouwen die IVF ondergaan hebben. Tot nu toe is echter niet aangetoond dat er een relatie is. In Nederland loopt een groot lange-termijn onderzoek met een link naar de registratie van kankergevallen. Zou je ooit nog op een normale manier kinderen kunnen krijgen? Het zou kunnen, soms blijkt dat de vrouw of man ineens weer kinderen kan krijgen. Of als het door de man komt dat en niet normaal kinderen kan krijgen dan kan de vrouw met een andere man wel gewoon kinderen krijgen. Zijn er ook andere toepassingen i.p.v. IVF? Andere toepassingen als IVF zijn ICSI, KI/KIE, IUI, KID, MESA en TESE. Een andere toepassing is Hormoontherapie, een operatieve ingreep of alternatieve therapieën. Wat houden de andere toepassingen in? ICSI ICSI staat voor Intra Cytoplasmatische Sperma Injectie. Het is een vorm van kunstmatige bevruchting die nog net iets verder gaat dan IVF. ICSI kan uitkomst bieden als er te weinig zaadcellen zijn. Een ICSIbehandeling verloopt net als bij IVF met een hormoonbehandeling en een punctie. Het verschil zit hem in het samenvoegen van ei- en zaadcellen. Bij IVF worden zo n honderdduizend van de beste zaadcellen bij de eicellen gevoegd. Dan is het afwachten of de zaad- en eicellen samensmelten. Bij ICSI daarentegen wordt er één zaadcel in een eicel geïnjecteerd. De volgende dag is, net als bij een IVF-behandeling, te zien of de eicel bevrucht is. Ook bij ICSI worden twee of drie bevruchte eicellen teruggeplaatst in de baarmoeder. Na twee weken is te zien of de vrouw zwanger is geworden. De kans op zwangerschap is vergelijkbaar als bij IVF. ICSI wordt ook toegepast als bij IVF blijkt dat er geen bevruchting optreedt. De verzekeraar vergoedt ICSI volgens dezelfde regels als IVF. KI/KIE of IUI; Als er meer dan miljoen spermacellen per ml. in het zaad aanwezig zijn, zijn er in de eerste instantie de volgende behandelingsmogelijkheden: KI (Kunstmatige Inseminatie, ook wel KIE genoemd: Kunstmatige Inseminatie met zaad van de Eigen partner) of IUI (Intra Uteriene Inseminatie). Bij KI wordt het - al dan niet opgewerkte - zaad hoog in de schede gespoten. In de meeste gevallen zal voor IUI worden gekozen; het zaad wordt direct in de baarmoeder gespoten. Voor IUI moet het zaad eerst een bewerking ondergaan, het zogenaamde 'opwerken'. Dit is een methode om de meest beweeglijke zaadcellen te scheiden van de rest het sperma. Na het Een IUI behandeling. 'opwerken' moet het aantal zaadcellen wel boven de liggen. Pagina 11 van 15

12 KID; Als er helemaal geen goede zaadcellen worden aangetroffen of het gezin kiest niet voor de andere behandelmogelijkheden, kan KID (Kunstmatige Inseminatie met Donorzaad) wellicht een optie zijn. Voor deze mogelijkheid kan ook gekozen worden wanneer sprake is van (dragerschap van) een erfelijke ziekte bij de man. MESA; Bij ejaculatiestoornissen of bij geblokkeerde of afwezige zaadleiders kan soms toch zaad worden verkregen door middel van de MESA-behandeling (Microchirurgische Epididymaire Sperma Aspiratie, dat wil zeggen dat het sperma uit de bijbal wordt gehaald door middel van een punctie) in combinatie met ICSI. Deze behandelingsmethode is in Nederland niet toegestaan, met uitzondering van behandelingen in het kader van onderzoek naar de veiligheid van deze methode. Om deel te nemen aan dit onderzoek dient men echter te voldoen aan bepaalde criteria voor wat betreft de oorzaak van de subfertiliteit. TESE; Dit is een variant op MESA, maar in dit geval worden de zaadcellen uit de testikels gehaald. Dit gebeurt dan omdat er geen zaadcellen in de zaadleiders gevonden zijn of de zaadleiders ontbreken. Omdat het hierbij gaat om (mogelijk) nog onrijpe zaadcellen en de gevolgen daarvan voor het kind nog niet te overzien zijn, wordt TESE (TEsticulaire Sperma Extractie) in Nederland niet uitgevoerd. Hormoontherapie; Als er sprake is van een tekort aan de hormonen LH en FSH wordt soms hormoontherapie aan de man voorgeschreven. In het verleden kregen mannen waarbij geen hormoonafwijking werd gevonden, soms ook hormonen (bijv. clomifeen) voorgeschreven. Het effect hiervan is echter nooit bewezen en dit wordt nu dan ook zo goed als niet meer toegepast. Operatieve ingreep Een spataderkluwen in de balzak (varicocèle) zou mogelijk verminderde vruchtbaarheid veroorzaken doordat de temperatuur in de balzak hoger wordt. Soms wordt dan voorgesteld operatief in te grijpen. Een spataderkluwen ontstaat doordat een ader het bloed vanuit de balzak niet goed afvoert. Spataderen zijn het gevolg. Bij een operatie wordt deze afvoerende ader afgesloten. Daardoor verdwijnen ook de spataderen. Er blijven voldoende aderen over die het bloed wel kunnen afvoeren. De behandeling kan op twee verschillende manieren gebeuren. De eerste manier is dat de ader wordt afgebonden, zodat het bloed er niet meer doorheen stroomt. Hiervoor maakt de uroloog onderin de buik een sneetje. Ook kan de operatie via een kijkbuisje plaatsvinden. Het is een kleine ingreep. Bij de tweede manier wordt een spiraaltje in de ader gebracht zodat er geen bloed meer doorheen kan stromen. De ingreep gebeurt onder plaatselijke verdoving door de radioloog en is weinig belastend. U kunt direct na afloop weer naar huis. Medici verschillen echter van mening over het nut van deze ingreep. Soms wordt een verbetering van de spermakwaliteit gezien, maar dat is niet altijd het geval. Een grotere kans op zwangerschap kan niet bewezen noch uitgesloten worden. Bij de beslissing om deze ingreep te ondergaan spelen verschillende zaken een rol: onder andere of er nog andere factoren gevonden zijn waardoor er geen zwangerschap ontstaat en hoever u en uw partner willen gaan met andere behandelingsmethoden. Alternatieve therapieën; In sommige gevallen lijkt de kwaliteit van het sperma te verbeteren na een acupunctuurbehandeling of een behandeling met homeopathische medicijnen, of door het slikken van multivitaminenpreparaten die Pagina 12 van 15

13 zink en seleen-toevoegingen hebben. De werkzaamheid van deze middelen zijn echter tot nu toe niet bewezen. De kwaliteit van het zaad kan namelijk sterk wisselen, dus valt verbetering niet zonder meer aan een behandeling toe te schrijven. -> Brochures (3) Wat is de beste toepassing? Bij ICSI hebben zonen een wat grotere kans op vruchtbaarheidsproblemen, omdat hun vader die problemen ook had. Dit wordt vaak van vader op zoon doorgegeven. Bij ICSI wordt de keuze voor de zaadcel niet door de biologie gemaakt, maar door de arts. Of het de beste zaadcel was, is dus niet duidelijk. Hierdoor is de kans groter dat ICSI-kinderen een vrij kleine ontwikkelingsachterstand hebben op andere kinderen. Om te kijken of dat het geval is, worden ICSI kinderen nu extra gevolgd door hun arts. Kinderen die met IVF of ICSI verwekt zijn, hebben geen verhoogde kans op aangeboren afwijkingen dan andere kinderen. -> Brochures (3) Wat wordt er vooraf gedaan om een behandeling te ondergaan? Een vrouw die een IVF behandeling ondergaat, krijgt eerst een hormoonkuur. Onlangs zijn er nieuwe medicijnen op de markt gekomen die sneller werken en daardoor je voor een IVF behandeling minder hormonen krijgt toegediend. Deze hormonen helpen te zorgen dat er meerdere eiblaasjes tegelijkertijd rijp worden. Als er voldoende grote eiblaasjes zijn, krijgt de vrouw een punctie: de eiblaasjes worden met een naald via de vagina aangeprikt en leeggezogen. Zijn er meerdere goede bevruchte eicellen, dan wordt soms een aantal daarvan ingevroren. Ontstaat er geen zwangerschap bij de IVF behandeling, dan kunnen die nadien ontdooid en teruggeplaatst worden. Op dit moment wordt onderzoek gedaan naar het invriezen van onbevruchte eicellen en stukjes eierstokweefsel; nu worden alleen bevruchte eicellen nog ingevroren. Interview Extra informatie - Waar kun je voor IVF-behandelingen terecht? In Nederland zijn er 12 IVF-klinieken die een vergunning hebben om een IVF behandeling te laten plaatsvinden. Sophia Zwolle, Diaconessen Voorburg, AZ Utrecht St. Elizabeth Tilburg, Dijkzigt Rotterdam, Radboud Nijmegen, AZ Maastricht, AZ Leiden, VU Amsterdam, AMC Amsterdam, Catharina Eindhoven en AZ Groningen. Daarnaast zijn er nog circa 25 transportklinieken. Hier wordt de behandeling tot en met de punctie uitgevoerd. Na de punctie brengt de patiënt zelf de bevruchte eicellen naar een IVF-kliniek waarmee de transportkliniek een samenwerkingsverband heeft, alwaar de laboratoriumfase en embryotransfer plaatsvindt. De wachttijd voor dat een IVF-behandeling plaats vindt is ongeveer een maand. - Wat zijn de kosten van een IVF-behandeling: Bij een IVF-behandeling worden de kosten opgesplitst in tweeën. Het eerste gedeelte bestaat uit de kosten van de medicijnen en de consulten, dat is zo'n 300 tot 500 euro. Het tweede deel bestaat uit de laboratoriumtechnieken dit bedraagt zo'n 1250 euro. De IVF-behandeling wordt door de meeste verzekeraars gedeeltelijk vergoed. Verder ondersteunt de overheid de IVF-behandeling ook nog gedeeltelijk. Dit gebeurt door middel van subsidies op onderzoeken Pagina 13 van 15

14 en terugbetaling van de medicijnkosten. Per zijn regels rond vergoeding van IVF veranderd. Als je in het Ziekenfonds zit moet je nu de eerste behandeling zelf betalen, een eventuele tweede en derde behandeling worden vergoed door het ziekenfonds. Als je particulier verzekerd bent geldt dat er alleen een vergoeding is als je een drie- (eigen bijdrage) of viersterrenpolis hebt. Verder geldt dat de verzekeraar altijd vooraf toestemming moet verlenen Enkele toelatingscriteria voor IVF in de twaalf Nederlandse centra Eiceldonatie Zaadceldonatie Relatie Leeftijdsgrens (van bekende) (anoniem) (anoniem) VU Amsterdam nee nee nee hetero vrij strikt 40 AMC Amsterdam ja nee ja ook alleenstaanden bij start onder 40 Catharina Eindhoven nee nee nee hetero vrij strikt 40 AZ Groningen ja nog niet ja hetero en lesbisch vrij strikt 40 AZ Leiden ja ja ja hetero en lesbisch rond 40 AZ Maastricht ja nee ja hetero en lesbisch vrij strikt 40 Radboud Nijmegen nee nee nee alleen gehuwden rond 40 Dijkzigt Rotterdam ja ja ja hetero t/m 40 St. Elizabeth Tilburg nee nee nee hetero tot AZ Utrecht ja nee ja hetero en lesbisch vrij strikt 40 Diaconessen Voorburg ja ja ja hetero en lesbisch van 40-42: ja mits van 42-44, nee tenzij* Sophia Zwolle ja ja ja hetero en lesbisch vrij strikt 40 Een toegelaten behandeling wordt niet blindelings uitgevoerd. Er vindt altijd een afweging plaats, met mogelijkheid van afwijzen. Bij relaties wordt nagegaan of ze als stabiel kunnen worden beschouwd. * Mede op grond van een vroeg-folliculaire FSH bepaling. Bron: NRC Handelsblad 15 januari 1994 Nawoord Waarom heb ik IVF gekozen? Ik heb het onderwerp, IVF, gekozen omdat mijn neefje en nichtje via IVF zijn geboren. Ik had nog nooit over IVF gehoord. Ik wilde wel weten wat IVF precies inhoudt. Ik vond het leuk om deze opdracht te maken. Ik ben veel te weten gekomen over IVF. Voor dat ik deze opdracht gemaakt had, wist ik niet wat IVF inhield. Ik ben naar de bibliotheek gegaan om boeken te zoeken maar daar hadden ze geen informatie. Gelukkig was er wel veel te vinden op Internet. Mijn mening over IVF Mijn gedachte over IVF is dat IVF een heel goede oplossing is voor mensen die kinderen willen maar het gaat niet op de natuurlijke manier. Ik vind het heel mooi hoe mensen via IVF toch kinderen kunnen krijgen. Ik snap ook dat er mensen zijn die tegen IVF zijn. Ik denk dat het vaak door een godsdienstige reden komt: Pagina 14 van 15

15 Het is niet de wil van God. Zou ik zelf IVF willen toepassen? Als blijkt dat ik zelf geen kinderen kan krijgen op de normale manier dan zou ik IVF of een andere toepassing, willen toepassen. Ik vind het niet erg dat het niet natuurlijk is. Ik vind het een goede oplossing als ik een grote kinderwens zou hebben. Wat is mijn mening over de praktische opdracht? Ik heb voor mijn praktische deel een interview gehouden. Dit vond ik leuk omdat je dan ook ziet en ervaart hoe iemand IVF heeft beleefd. Uit een boek komt het allemaal vaak zakelijk over. Nu kon ik zien aan het gezicht en horen aan de woorden hoe blij mensen met een zwangerschap en geboorte door IVF kunnen zijn. Het hele interview heeft ook best indruk op me gemaakt. Pagina 15 van 15