HOE WERKT HEMODIALYSE? TOEGANGSWEGEN VOOR HEMODIALYSE: VERLOOP VAN HEMODIALYSE PLAATS VAN BEHANDELING

Transcriptie

1 HEMODIALYSE

2 INHOUD WAT IS HEMODIALYSE? 3 HOE WERKT HEMODIALYSE? 4 TOEGANGSWEGEN VOOR HEMODIALYSE: via arterio-veneuze fistel via katheter VERLOOP VAN HEMODIALYSE 9 PLAATS VAN BEHANDELING 13 BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR PATIËNTEN MET EEN FISTEL 14 BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR PATIËNTEN MET EEN KATHETER 15 2

3 WAT IS HEMODIALYSE? WAT IS HEMODIALYSE? Hemo betekent bloed en dialyse betekent iets ergens uit verwijderen. Bij hemodialyse wordt gebruik gemaakt van een kunstnier en een hemodialysetoestel. Tijdens de behandeling wordt een deel van het bloed door een speciaal voorbereide lijnenset naar de kunstnier gestuurd. Overtollig lichaamsvocht en afvalproducten van het bloed worden verwijderd door de kunstnier. Het schoongemaakte bloed wordt teruggestuurd naar het lichaam via de lijnenset. Voor het uitvoeren van deze behandeling hebben we een toegang tot de bloedbaan nodig (zie pagina 6: Toegangswegen voor hemodialyse). De behandeling duurt gemiddeld 4 uur en gebeurt 3 keer per week. Hemodialyse vindt meestal plaats in een ziekenhuis of dialysecentrum en kan zowel overdag als s nachts. Soms is het ook mogelijk om thuis hemodialyse uit te voeren. 3

4 HOE WERKT HEMODIALYSE? HOE WERKT HEMODIALYSE? Het dialysetoestel pompt het bloed door een kunstnier. De kunstnier is een kleine filter die een aantal zeer fijne, holle buisjes bevat die werken als een half doorlaatbaar vlies met poriën, waardoor het kleine stoffen zoals afvalstoffen, zouten en water wel doorlaat, maar grote stoffen zoals eiwitten en bloedcellen niet. Bloed stroomt uit het lichaam via een bloedlijn de kunstnier in. Het bloed wordt geperst door de vele, dunne holle buisjes (= kunstnier), aan de buitenzijde van de kunstnier stroomt ook spoelvloeistof (= dialysaat) in tegengestelde richting. Deze spoelvloeistof bevindt zich tussen de holle buisjes, daardoor worden afvalstoffen en overtollig vocht van het bloed naar het dialysaat overgebracht. 4

5 HOE WERKT HEMODIALYSE? Vervolgens wordt het dialysaat (dat afvalstoffen en vocht bevat) via de riolering terug afgevoerd. Het gezuiverde bloed krijgt de patiënt terug. Dit proces vindt plaats gedurende de hele dialyse. Om te beletten dat het bloed in de leidingen en in de filter stolt wordt een bloedverdunner toegediend bij de start van elke dialyse. Bloedverdunner Bloedpomp Afvoerend dialysaat Nier Aanvoerend dialyaat Naar de patiënt Van de patiënt De behandeling met een kunstnier maakt het bloed lang niet zo zuiver als gezonde nieren: het kan maar 10 tot 15% van de zuivering leveren. Dit betekent dat u zich aan een dieet moet houden zodat er minder afvalstoffen in het bloed ophopen. Meestal mag u maar beperkt vocht innemen. 5

6 TOEGANGSWEGEN VOOR HEMODIALYSE TOEGANGSWEGEN VOOR HEMODIALYSE Om het bloed te zuiveren en door de kunstnier te pompen, is een goede toegang tot de bloedbaan noodzakelijk. Dit kan op 2 manieren: - via arterio-veneuze fistel - via katheter VIA ARTERIO-VENEUZE FISTEL Via een kleine operatie (vaak onder plaatselijke verdoving) wordt er in de onderarm een verbinding tussen een ader en een slagader gemaakt. Dankzij deze verbinding ontstaat er in deze ader een hogere druk dan normaal. De ader zet daardoor uit en er stroomt veel meer bloed doorheen. Arterie Vene Fistel 6

7 TOEGANGSWEGEN VOOR HEMODIALYSE Ongeveer 6 weken na de operatie is de fistel rijp voor gebruik voor dialyse. Een goed werkende fistel geeft een eigenaardige trilling, u kan het vergelijken met het spinnen van een poes. De fistel wordt iedere dialyse aangeprikt met naalden om toegang te krijgen tot de bloedbaan. Als de eigen bloedvaten niet voldoende geschikt zijn om de verbinding tussen ader en slagader te maken, wordt gebruik gemaakt van kunstofmateriaal nl. Gore-tex. Veneuze aansluiting van de kunstgreffe Arteriële aansluiting van de kunstgreffe Ook hier is het noodzakelijk om elke dialyse 2 naalden te prikken als toegangsweg tot de bloedbaan. 7

8 TOEGANGSWEGEN VOOR HEMODIALYSE VIA KATHETER Als de chirurg geen goede centrale ader vindt of in acute situaties, zal er voor een katheter gekozen worden. Hierin hebben we 2 soorten: - tijdelijke katheter - blijvende katheter Tijdelijke katheter Deze tijdelijke katheter is bedoeld als overbrugging, bv. tijdens het rijpen van een fistel of wanneer een acute of dringende opstart van behandeling nodig is. Een kunststofslang (= katheter) wordt onder plaatselijke verdoving in een grote ader geschoven. Dit kan op verschillende plaatsen in het lichaam, nl. in de lies, aan de zijkant van de hals of aan het sleutelbeen. De katheter heeft meestal 2 kanalen die kunnen verbonden worden met de leidingen voor dialyse. Na gebruik worden deze kanalen terug opgevuld met een anti-stollingsproduct zodat deze niet verstopt raken. De blijvende katheter of getunnelde katheter Deze katheter wordt gebruikt als een fistel niet mogelijk is. Het inbrengen gebeurt op een andere wijze. Onder algemene verdoving wordt er onder de huid een tunnel gemaakt van 10 tot 15 cm tussen de huidopening en de plaats waar de katheter het bloedvat ingaat. Deze katheter groeit zo vast onder de huid, en daardoor vermindert de infectiekans. Belangrijke richtlijnen die best in acht worden genomen vindt u terug in deze brochure op de pagina s 14 en 15. 8

9 VERLOOP VAN DE HEMODIALYSE VERLOOP VAN DE HEMODIALYSE Het vervoer gebeurt meestal met de taxi, u neemt plaats in de wachtzaal en u wordt daar afgehaald. Voor elke behandeling wordt u gewogen. De dokter heeft op voorhand bepaald hoeveel u eigenlijk zou wegen als de nieren normaal zouden functioneren (zonder dat het lichaam vocht vasthoudt) STREEFGEWICHT. Meer informatie over streefgewicht vindt u in de brochure Praktische weetjes. 9

10 VERLOOP VAN DE HEMODIALYSE Nadat u gewogen bent, gaat u op een bed liggen of in een zetel zitten naast het dialysetoestel. Vervolgens wordt de bloeddruk en polsslag gecontroleerd. Vanaf dat moment kan men starten met de dialyse. Vooraleer de fistel wordt aangeprikt, wordt gekeken of hij goed werkt (trilling) en of er geen tekenen van infectie zijn. Eens de naalden geprikt zijn, worden de lijnen van het dialysetoestel aangesloten. Als u een katheter hebt, verzorgt een verpleegkundige uw katheter en sluit u vervolgens aan. Tijdens de behandeling controleert de verpleegkundige regelmatig de parameters en de werking van het toestel. De hele dialyse blijft u onder toezicht van de verpleegkundige. Indien nodig wordt andere verzorging, zoals glycemiecontrole, medicatietoediening of wondzorg uitgevoerd. Met al uw vragen, problemen en eventuele klachten kunt u terecht bij de verpleegkundige of de arts die tijdens elke dialyse langskomt. Breng gerust iets mee om te lezen, een handwerk, kruiswoordraadsel of een draagbare computer (er is internetaansluiting). Koffie of een ander drankje kunt u verkrijgen tijdens de dialyse en wordt u aan bed gebracht. Tijdens de behandeling mag u iets eten of drinken. Op het einde van de behandeling geeft het toestel een signaal. De verpleegkundige meet nogmaals uw parameters, noteert al de hemodialysegegevens en geeft het bloed terug. Vervolgens wordt u losgekoppeld van het toestel. Na het loskoppelen van het toestel duwt u zelf uw fistel af of wordt de fistel afgeklemd. De afsluitprocedure duurt bij de fistel ongeveer 20 minuten, bij de katheter ongeveer 10 minuten. Na de behandeling wordt u opnieuw gewogen om na te gaan of het streefgewicht bereikt is. 10

11 VERLOOP VAN DE HEMODIALYSE Deze vorm van behandeling duurt meestal 4 uur. Eventueel wordt de duur, afhankelijk van de bloedresultaten, aangepast door de nefroloog. U komt meestal 3 maal per week op dialyse, soms is tweemaal voldoende, soms is dialyse dagelijks noodzakelijk. In ons centrum is er ook nachtdialyse op maandag-, woensdag- en vrijdagnacht. Deze dialyse duurt circa 8 uur en wordt uitgevoerd terwijl u slaapt. Momenteel kunnen in het Jessa Ziekenhuis 10 patiënten nachtdialyse krijgen. 11

12 VERLOOP VAN DE HEMODIALYSE KORT OVERZICHT VERLOOP VAN DIALYSE Wegen vóór en na dialyse Installeren in zetel of bed Controle bloeddruk en pols Starten dialysebehandeling Controle parameters Toeren van een arts (broodmaaltijd + drank) STREEFGEWICHT 8 Beëindigen van de dialysebehandeling 12

13 PLAATS VAN DE BEHANDELING PLAATS VAN DE BEHANDELING Tijdstip, tijdsduur en frequentie van de hemodialysebehandeling is afhankelijk van medische zaken, levenswijze en wat er aangeboden wordt in het dialysecentrum. Hemodialysebehandelingen kunnen uitgevoerd worden op verschillende locaties: - In een ziekenhuis afdeling dialyse waar gespecialiseerd personeel de behandeling zal voorbereiden, uitvoeren en bewaken. Het HDschema is gewoonlijk drie keer per week voor ongeveer 4 à 5 uren. De dialyse start s morgens vanaf 7u15 en s middags vanaf 13u00. Sinds april 1999 zijn we in het ziekenhuis ook met nachtelijke dialyse gestart, die om 21u30 begint. - Ons ziekenhuis heeft ook 3 autodialysecentra: - Jessa Ziekenhuis campus Salvator te Hasselt - Sint-Franciskusziekenhuis te Heusden - a.z. Vesalius ziekenhuis te Tongeren Bij autodialyse zal de patiënt aangemoedigd worden om bepaalde dingen zelf te doen, zoals bloeddrukcontrole, gewichtsverlies regelen, Dit alles gebeurt natuurlijk onder toezicht van een verpleegkundige. U kan met de dokter overleggen of u in aanmerking komt voor autodialyse. - Sinds kort bieden we ook thuishemodialyse aan waar de patiënt de behandeling zelf voorbereidt, uitvoert en bewaakt. Hierbij wordt de patiënt geassisteerd door de partner. Medisch personeel is beschikbaar, indien noodzakelijk, via de telefoon. De patiënt heeft meer flexibiliteit in het dialyseschema. 13

14 BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR PATIËNTEN MET EEN FISTEL BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR PATIËNTEN MET EEN FISTEL Een fistel kan verstoppen zodat het bloed er niet meer doorstroomt. U kan zo n verstopping voorkomen door de volgende regels na te leven: - Draag geen strakke mouwen of een horloge dat strak om de pols zit. - Hang geen zware tas aan de arm van de fistel. - Wring niet met de pols, doe er geen zwaar werk mee. - Bind de arm zeker niet af! - Slaap niet op het lidmaat. - Laat geen bloeddruk nemen aan de fistelarm. - Geen inspuiting, infuus of bloedafname aan de fistelarm. Zwelling, roodheid, etter, warmtegevoel ter hoogte van de fistel of koorts kunnen een teken zijn van infectie. Neem daarom volgende regels in acht: - Krab niet aan de prikplaatsen. - Was elke morgen de prikplaats met een neutrale zeep. Begint de prikplaats opnieuw te bloeden, panikeer dan niet. Druk met behulp van een proper kompres of een propere zakdoek opnieuw met lichte druk een tiental minuten af. Als de bloeding dan nog niet stopt, komt u best naar het ziekenhuis.! VOELT U DE FISTEL NIET MEER? Bel dan onmiddellijk naar het ziekenhuis, tel

15 BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR PATIËNTEN MET EEN KATHETER BELANGRIJKE RICHTLIJNEN VOOR PATIËNTEN MET EEN KATHETER Hebt u een katheter dan moet u volgende regels in acht nemen: - Maak het verband zeker niet los. - Laat ons weten als er jeuk of huidirritatie ontstaat, wij gebruiken dan een ander soort verband of ontsmettingsmiddel. - Wenst u een douche te nemen, dan maken we een speciaal waterdicht verband. - Zwemmen met een katheter is niet toegelaten! - Draag aangepaste kledij, die makkelijk open kan zodat de katheter goed bereikbaar is en de verpleegkundige de verzorging goed en steriel kan uitvoeren. - Verpleegkundige en patiënt doen een masker (voor mond en neus) aan wanneer de katheter verzorgd wordt. VRAGEN EN PERSOONLIJKE NOTA S Hieronder kan u alle vragen die u wilt stellen, noteren. 15

16 MEER INFORMATIE Tel. secretariaat nefrologie: vzw Jessa Ziekenhuis Salvatorstraat 20, 3500 Hasselt, Versie Mei object-id 18276