De Andes van Patagonië en Vuurland 25 De Patagonische steppe 25 Weer en klimaat 26

Transcriptie

1 INHOUD ACHTERGRONDEN 11 Inleiding 11 Chili, land waar de aarde ophoudt 11 Opzet van deze gids 12 Algemene gegevens 13 Wapen en vlag 14 Geografische regio s van noord naar zuid 14 Norte Grande: Atacamawoestijn en Altiplano 17 Norte Chico: halfwoestijnen en landbouwoases 17 Centraal-Chili: de Centrale Vallei met Santiago 18 Araucanía en Los Lagos: oerbossen, vulkanen en meren 18 Chiloé: eilanden en zeestraten 19 Patagoniä en Vuurland: wildernis en steppe 19 De Pacifische eilanden: Juan Fernández en Paaseiland 19 Landschap en klimaat 20 Schoenveterland Chili, landschappen tussen 20 Andes en Pacific 20 Het Andesgebergte, van Arica tot Vuurland 23 De noordelijke Andeshoogvlakte of Altiplano 23 De centrale Andes van Chili 23 De Andes van het merengebied 24 De Andes van Patagonië en Vuurland 25 De Patagonische steppe 25 Weer en klimaat 26 Natuur en milieu 30 Chili s ecosystemen 30 Atacamawoestijn 32 De Altiplanohooglandsteppe, of Puna de Atacama 35 Doornstruik- en cactushalfwoestijnen 36 Mediterrane bossen en struikgewas 37 De bossen van Zuid-Chili 38 De Patagonische steppe 44 De moeras- en veengebieden 45 Andeshooggebergte 46 Kusten en zeeën 48 Natuurbescherming en nationale parken 50 Openlegging en aantasting van de wildernis 50 Nationale parken en ecotoerisme 51 Milieuproblemen 52 Geschiedenis, politiek en economie 55 Precolumbiaans Chili ( jaar geleden-1537) 55 Steencultuur : geoglyfen, petroglyfen en rotsschilderingen 55 Vroege volken van het grote noorden 58 Changos 58

2 6 CHILI Atacameños 58 Aymaras 60 De culturele periodes van het Grote Noorden 60 Vroege volken van het Kleine Noorden 61 De culturen van El Molle en Diaguitas 61 Vroege volken van Zuid-Chili 62 Mapuches 62 Tehuelches 62 Chonos 62 Vuurlanders 63 De Inca s in Chili ( ) 64 Conquista en koloniale tijd ( ) 65 Onafhankelijk Chili (1818-heden) 66 Onafhankelijkheidsstrijd en Pacifische Oorlog 66 Parlementaire republiek (1884) 67 Salvador Allende ( ) 68 De dictatuur van Pinochet ( ) 69 Herstel van de democratie (1990) 70 Eduardo Frei, Ricardo Lagos, Michelle Bachelet; recente politieke ontwikkelingen 71 Economische situatie 72 Chili, een macroeconomisch wonder versus armoede en sociale ongelijkheid 73 Bevolking, kunst en cultuur 75 Los Chilenos : inheemse volken, mestiezen en blanken 75 Volksaard en tradities 75 Godsdienst 76 Moderne consumptiemaatschappij 78 Kunst en cultuur 78 Kunstenaarsverzet tijdens de dictatuur 78 Volksmuziek en folklore 79 Literatuur 80 Chile indigena (inheems Chili) 80 De Mapuches 81 De Aymaras 82 De Atacameños 84 Artesanía (volkskunst) 87 Volkskunst van de Aymaras (Noord-Chili) 87 Volkskunst van het Kleine Noorden en de Centrale Vallei 88 Mapuche-volkskunst (Araucania en Los Lagos) 88 De volkskunst van Chiloé 89 Eten en drinken 90 Etend en drinkend de dag door 90 Lunch en diner 90 Snacks en tussendoortjes 91 Fruit, desserts, zoetigheden en lekkernijen 92 Drinken 92 PRAKTISCHE INFORMATIE 93 Voor de reis 93 Ambassades/Consulaten/ Verkeersbureaus 93 Overige Nederlandse organisaties met informatie over Chili 93 Internetadressen met informatie over Chili 94 Benodigde reisdocumenten 94 Douane: in- en uitvoerbepalingen 94 Klimaat en beste reistijd 95 Gezondheid/Vaccinaties 95 Vervoer naar Chili 96 (De belangrijkste) Nederlandse reisorganisaties met reizen naar Chili 96

3 INHOUD 7 Tijdens de reis 98 Geld: Valuta/Creditcards/ Geldautomaten 98 Prijspeil en inflatie 98 Overnachtingsmogelijkheden 98 Reizen en vervoer in Chili 99 Chileense reisbureaus, tours en excursies 105 Sport en Turismo de Aventura 106 Wandelen en trektochten 107 Bergbeklimmen/Andinisme 109 Fietsen 110 Kajakken en rafting 111 Surfen 111 Skiën 111 Van A tot Z 113 Adressen/Alarmnummers 113 Afdingen 113 Benzine 113 Boeken/Reisgidsen/ Reisverhalen 113 Boekwinkels 116 Diefstal en gevaar 116 Elektriciteit 117 Feestdagen 117 Festivals, culturele en toeristische evenementen 117 Fietsverhuur/Fietsen 118 Fooien 118 Fotograferen op reis 118 Geld 120 Gezondheidsrisico s 120 Kaarten 120 Kleding 121 Klimaat 121 Kuuroorden 121 Liften 121 Markten en souvenirs 121 Media: Kranten/ Tijdschriften/Radio en Televisie 122 Musea 122 Nationale parken (CONAF)/ Natuurbescherming 122 Openingstijden 122 Politie 123 Post/Bagageverzending 123 Reisorganisaties 123 Restaurants 123 Straatnamen/ Stadsplattegronden/ Adressen 123 Studentenkaart 124 Taal 124 Taalcursussen 124 Taxfree winkelen 125 Telefoon/Internet 125 Toeristische informatie 126 Tijdverschil 126 Uitgaan: Bioscopen/ Theater/Nachtleven 126 Verkeersregels 126 Wasserettes 127 Werken in Chili 127 Zee en strand 127 BEZIENSWAARDIGHEDEN 129 Norte Grande: waar Chili begint 129 Landschap en klimaat 132 Natuur en nationale parken 135 Geschiedenis, bevolking en economie 138 Reizen door het Grote Noorden 145 Grote Noorden 147 Norte Chico: halfwoestijnen, stranden en landbouwoases 207 Landschap en klimaat 207 Natuur en nationale parken 210 Geschiedenis en bevolking 210 Reizen door het Kleine Noorden 213 Kleine Noorden 213 Centraal-Chili en Santiago 239 Landschap 239 Natuur en nationale parken 244

4 8 CHILI Geschiedenis, bevolking en economie 244 Reizen door Centraal-Chili 247 Centraal-Chili 248 Araucanía en Los Lagos: het Chileense merengebied 300 Landschap en klimaat 301 Natuur en nationale parken 307 Geschiedenis en bevolking 310 Reizen door Araucanía en Los Lagos (Het merengebied) 315 Araucanía en Los Lagos 316 De streek rond Villarrica en Pucón 333 Tochten in de omgeving van Pucón 338 Excursies vanuit Puerto Montt 366 Chiloé 372 Landschap en klimaat 372 Natuur en nationale parken 373 Geschiedenis en bevolking 374 Reizen op Chiloé 378 Chiloé 379 Patagonië en Vuurland: Aisén en Magallanes 387 Landschap en klimaat 390 Noordelijk Chileens- Patagonië: Aisén 396 Natuur en nationale parken 396 Geschiedenis en bevolking 397 Reizen door Aisén 401 Aisén 403 Zuidelijk Patagonië en Vuurland: Magallanes 424 Natuur en nationale parken 425 Geschiedenis en bevolking 428 Reizen door Magallanes 432 Magallañes 433 Excursies rond Puerto Natales 444 Vuurland 455 Chileens Vuurland 456 Argentijns Vuurland 457 De Pacifische eilanden: Paaseiland en Juan Fernández 466 Woordenlijst Spaans 473 Over de auteur 478 Register 479 SPECIALE ONDERWERPEN Geologie van de Andes 20 De Andes, een actief gebergte 23 Welke factoren bepalen het weer en de klimaten van Chili? 27 Klimaattabel Chili 28 De biologische geschiedenis van Chili 31 De condor van de Andes 46 Overzicht van Chili s milieuproblemen 53 Land van huasos en rodeos 77 De landstrijd van de Mapuches 83 Religie, costumbres en folklore van de Aymaras 85 Ontstaan en landschapsvormen van de Atacama 133 De nitraatwinning in de Atacama; hoe zijn de nitraatlagen ontstaan? 142

5 INHOUD 9 De waterproblematiek van San Pedro 192 De smog van Santiago 250 Aantasting en bescherming van de Alercales 370 De mythologie van Chiloé 377 De Patagonische ijskappen: Hielo Patagonico 393 Milieuproblemen op de steppe 439 De gauchocultuur van Argentijns Patagonië 440 Guanacos en poema s van Torres del Paine 448 OPGENOMEN KAARTEN Chili, ligging (noorden) 15 Chili, ligging (zuiden) 16 Landschappen, ecosystemen 21 Inheemse volken (noorden) 56 Inheemse volken (zuiden) 57 Norte Grande Arica Iquique 168 Antofagasta 178 Calama 183 San Pedro 191 Norte Chico Copiapó 219 Vallenar 222 La Serena 224 Vicuña 231 Ovalle 234 Centraal-Chili Santiago Santiago centrum Santiago Bellavista- San Cristobal- Providencia Valparaíso Viña del Mar Curicó 287 Chillán 291 Concepción 297 Araucanía en Los Lagos Temuco Villarrica 334 Pucón 336 Valdivia 346 Osorno 350 Puerto Montt Ancud 380 Castro 382 Patagonië Coihaique 412 Vuurland Punta Arenas 434 Puerto Natales 443 Parque Nacional Torres del Paine Ushuaia Paaseiland/Rapa Nui Robinson Crusoëeiland

6 20 ACHTERGRONDEN Landschap en klimaat SCHOENVETERLAND CHILI, LANDSCHAPPEN TUSSEN ANDES EN PACIFIC Chili s dichter-geograaf Subercaseaux schreef ooit een boek met de toepasselijke titel Geografía loca de Chile (Chili s gestoorde geografie), want dit land heeft een haast onmogelijke vorm van ± 4000 km lengte, terwijl het nergens breder is dan 150 km. Wat reliëf betreft is Chili nog eens onder te verdelen in vier lange smalle stroken parallel aan de Grote Oceaan. Chili s gevarieerde landschappen worden grotendeels bepaald door twee factoren: het reliëf (en de geologische omstandigheden) en de verschillende klimaten. Heel Chili wordt gedomineerd door de hoge Cordillera de los Andes (Andesgebergte), dat het land aan de oostkant geheel omgrenst en het grootste deel van Chili s grondgebied in beslag neemt. Direct langs de oceaan bevindt zich over een groot deel van Chili een smal en in hoogte wisselende Cordillera de la Costa (kustgebergte), met toppen van 2000 à 3000 meter hoogte. Vooral in Centraal-Chili wordt het kustgebergte door brede rivieren uit de Andes onderbroken. Ingeklemd tussen de hoge Andes en het kustgebergte blijft slechts een smalle langgerekte strook land over, de Valle longitudinal of centrale laagvlakte. In het noorden vormt die laagvlakte het hart van de Atacamawoestijn en in het zuiden is het de vruchtbare Centrale Vallei, waar het grootste deel van de Chileense bevolking woont. In het Kleine Noorden (waar Chili op z n smalst is) ontbreekt de centrale laagvlakte geheel doordat het kustgebergte direct in de hoge Andes overgaat. En ten zuiden van Puerto Montt duiken het kustgebergte en de laagvlakte weg in zee en een eilandenarchipel voor de kust blijft over, die geologisch gezien een voortzetting van het kustgebergte vormt. Ten oosten van de Andes vinden we ten slotte uitgestrekte plateaus van de Argentijnse pampas en Patagonische steppe, waarvan een klein deel bij het zuiden van Chili hoort en zo een aparte landschapseenheid vormt. Geologie van de Andes De Chileense Andes of zuidelijke Andes is een deel van de gigantische ruggengraat van het continent, 7250 km lang, en samen met de Rockies het langste noord-zuidgebergtesysteem op aarde, van pool tot pool. Deze grote barrière rijst vanaf de smalle Centrale Vallei vrijwel direct omhoog met toppen tot 7000 m, en is ter hoogte van Noord-Chili meer dan 600 km breed. De Andes is zeer verschillend van een gebergte zoals de Alpen, dat is gevormd door het botsen en samenpersen van gesteentelagen, waardoor een complex gebergte ontstond met geplooide gesteenten. De Andes is vrij simpel van structuur, met lange evenwijdige noord-zuidketens, vrijwel zonder dwarsdalen. Hoge ketens worden

7 LANDSCHAP EN KLIMAAT 21 centrale vallei kustvlakte Arica Iquique N km Arica Iquique kustgebergte / eilanden archipel Andes gebergte Antofagasta Atacama- woestijn Steenbokskeerkring Antofagasta Altiplano- Hooglandsteppe Patagonische steppe ijskappen / gletsjers Copiapó doornstruiken cactus halfwoestijn Copiapó La Serena Valparaíso Santiago Talca La Serena mediterrane bossen en struikgewas Valparaíso Santiago Talca Hooggebergte Andes Concepción Concepción Temuco Valdivia Osorno Puerto Montt Temuco Valdivia Osorno Puerto Montt Castro Chaitén Castro Chaitén Coihaique Zuid-Chileense bossen Coihaique Cochrane Cochrane Patagonische steppe Puerto Natales Puerto Natales Punta Arenas moerasen veengebieden Punta Arenas Puerto Williams Puerto Williams LANDSCHAPPEN ECOSYSTEMEN

8 93 PRAKTISCHE INFORMATIE VOOR DE REIS Ambassades/Consulaten/ Verkeersbureaus Informatie over Chili in Nederland: Chileense ambassade, Mauritskade 52, 2514 HG Den Haag, ; Chileens consulaat, Stadhouderskade 2, 1054 ES Amsterdam, , Voor toeristische informatie kunt u contact opnemen met de afdeling handelsbevordering ProChile, , (website met toeristische informatie en links naar Chileense internetsites). In België: Chileense ambassade, Rue Montoyer 17, 1040 Brussel, / Voor informatie over Argentinië: Argentijnse ambassade, Javastraat 20, 2585 AN Den Haag, , Argentijns consulaat, Herengracht 94, 1015 BS Amsterdam, Argentijnse ambassade België: Louizalaan 225, 1050 Brussel, / , info@embargentina.be. Overige Nederlandse organisaties met informatie over Chili CEDLA, documentatiecentrum voor Latijns-Amerika, Keizersgracht , 1016 EK Amsterdam ( ); bibliotheek geopend van ma , di.-vr uur (uitgebreide bibliotheek; vooral veel wetenschappelijke publicaties), KIT (Koninklijk Instituut voor de Tropen), Mauritskade 63, en Tropenmuseum, Linnaeusstraat 2, Amsterdam, met afdelingen waar je informatie over Chili kunt krijgen: museumbibliotheek; centrale bibliotheek (wetenschappelijke boeken en tijdschriften, ); kaartenzaal (IGM 1: kaarten van Chili); en het Resources Centre (artikelen, knipsels, reisinformatie en de mogelijkheid video s over onder andere Chili te bekijken, ). SHI, Samenwerkingsverband Hoogland indianen (informatie over de Aymara-cultuur). Secretariaat: postbus 263, 6700 AG, Wageningen, , Platform Latijns-Amerika in Nederland is een Internetplatform voor sociaalmaatschappelijke en culturele organisaties en initiatieven in Nederland die zich richten op Latijns Amerika:

9 230 BEZIENSWAARDIGHE D E N Wijngaard in de Valle de Elqui verbouw van andere producten als citroenen, avocado s en papaja s (die jammer genoeg vrijwel geheel voor de export worden verbouwd, zodat het in de vallei zelf niet mogelijk is om verse papaja s te krijgen alleen de dure ingeblikte!). Een van de dorpen in de vallei, Monte Grande, is de geboorteplaats van de beroemde schrijfster/dichteres Gabriela Mistral ( ), die door de sfeer van de streek en de heldere kleuren van het landschap werd geïnspireerd tot bewogen en mystieke gedichten over het noorden van Chili. Gabriela Mistral zette zich in voor het Chileense onderwijs, kreeg een belangrijke diplomatieke post, en ontving in 1945 de Nobelprijs voor Literatuur. De inspirerende omstandigheden van de Elqui-vallei trokken ook enkele new age communes naar deze streek, die zich boven Monte Grande in de vallei van Cochiguas gevestigd hebben. Het perfecte klimaat zonder luchtvervuiling en 300 heldere nachten trok ook astronomen aan. Op een berg boven de vallei bevindt zich het in 1986 gebouwde Cerro Tololo observatorium van de European Southern Observatory (te bezoeken op zaterdagen; reserveringen via het bureau in La Serena, 9(51)205200), website: Zes kilometer ten noorden van Vicuña ligt de nieuwe Mamalluca sterrenwacht, speciaal gebouwd voor het publiek. Behalve een telescoop is er een multimediacentrum en een cafetaria. Dagelijkse 2 uur durende WW Chili deel 3 Branco.indd :12:50

10 NORTE CHICO 231 astroniomische tours om 20.30, en uur (USD 10 inclusief vervoer erheen); tickets en reserveringen in Vicuña: Gabriela Mistral 260, , website: (bij voorkeur ruim van te voren reserveren). Vicuña Op 70 km van La Serena ligt in de Elqui-vallei het pittoreske stadje Vicuña met 7000 inwoners (La Serena Vicuña 1,5 uur). Vicuña is een klein aangenaam plaatsje om te overnachten, en heeft een modern museum dat geheel is gewijd aan Gabriela Mistral; Calle Gabriela Mistral, openingstijden: di.-za uur, en uur; zo uur, s zomers ook op ma. geopend. naar Cerro La Virgen Baquedano 8 Riquelme Condell Avenida Las Delicias Carrera O'Higgings Prat 5 Condell 6 Gab Mistral Infante Chacabuco naar San Isidro H. Viejo %y 1 Gab Mistral 4 Prat San Martin Freire Sargento Aldea Yungay Carrera Independencia Station 4 9 Chacabuco Avenida Las Delicias brug uí Elq Río naar La Serena N naar Pisco Capel brug 1 Plaza 2 Postkantoor 3 Oficina de Turismo/Torre Bauer 4 Hosteria Vicuña 5 Hosteria Yunkai 6 Museo Gabriela Mistral 7 Telefoon 8 Camping/zwembad 9 Naar Montegrande y Pisco Elqui VICUÑA WW Chili deel 3 Branco.indd :12:51