Afdeling Diëtetiek. Energieverrijkt dieet

Transcriptie

1 Afdeling Diëtetiek

2 Algemeen U heeft een persoonlijk advies gekregen voor een energieverrijkt dieet. Deze folder dient als aanvulling op het advies van de diëtist. U kunt deze folder onder meer gebruiken als naslagwerk bij uw dagelijkse keuze van voedingsmiddelen. Een energieverrijkt dieet Een energieverrijkt dieet wordt (vaak tijdelijk) geadviseerd wanneer u ondergewicht heeft, in korte tijd veel (onbedoeld) bent afgevallen, een verminderde eetlust heeft of moet aansterken voor of na een operatie. Door te zorgen dat u voldoende voedingsstoffen binnen krijgt, bent u in een betere conditie en heeft uw lichaam meer weerstand waardoor u sneller kunt herstellen van een ziekte of operatie. Door misselijkheid, vermoeidheid, minder eetlust of een veranderde smaak kan het echter moeilijk zijn om goed te eten en voldoende voedingsstoffen binnen te krijgen. Met de adviezen uit deze folder kunt u er toch voor zorgen dat u meer energie (calorieën) binnenkrijgt, zodat u zich beter gaat voelen, het gewicht stijgt of u sneller herstelt. Zodra u uw normale gewicht en/of conditie weer terug heeft kunt u, in overleg met uw arts en diëtist, stoppen met het energieverrijkte dieet. Algemene adviezen Deze adviezen kunnen u helpen om meer te gaan eten: Verdeel de maaltijden over de hele dag, gebruik liever om de 2 á 3 uur een kleine maaltijd dan slechts drie maal een hoofdmaaltijd; Vermijd te grote porties, de maaltijd kan u dan bij voorbaat al gaan tegenstaan; Zorg voor afwisseling in kleur en smaak; Wissel koude en warme, zoete en hartige gerechten met elkaar af; Drink voldoende over de hele dag, tenminste 1½ liter; Neem eventueel een broodmaaltijd als de warme maaltijd u tegenstaat; Neem geen lightproducten; Fris-zure producten zoals een appel, een augurk, vruchtensap of tomatensap kunnen de eetlust bevorderen. Ook een kopje bouillon of een klein glas alcoholhoudende drank kunnen de eetlust opwekken. Het beste kunt u dit een half uur voor de maaltijd nuttigen. Algemene leefadviezen Ook andere adviezen hebben een positief effect, zoals: Zorg dat u voldoende nachtrust krijg, zodat u niet te vermoeid bent om te eten. Neem zo nodig een half uurtje rust voor de maaltijd; Probeer elke dag voldoende lichaamsbeweging te nemen, het liefst in de buitenlucht; Maak van het eten een gezellig moment, bijvoorbeeld door de tafel te dekken en het smakelijk op te dienen; Probeer telkens iets meer te eten, maar forceer niets; 2

3 Wees flexibel met uw etenstijden. Neem bijvoorbeeld als u s avonds laat naar bed gaat of s nachts wakker bent nog iets te eten of te drinken; Overheersende etensgeuren kunnen de eetlust bederven. Zorg voor een goede ventilatie van de keuken; Zorg voor een regelmatige stoelgang: als u een vol en opgeblazen gevoel hebt, zult u minder zin in eten hebben. Een goede stoelgang wordt bevorderd door: Voldoende te drinken, 1½ á 2 liter per dag; Vezelrijke producten te gebruiken, zoals onder andere volkorenbrood en andere volkoren producten, vers fruit, groenten, peulvruchten en noten; Ga bij obstipatie meteen naar het toilet als u aandrang voelt, anders bestaat de kans dat de ontlasting nog meer indroogt en harder wordt. Er zijn verschillende mogelijkheden om uw dagelijkse voeding energierijker te maken. Hieronder vindt u een aantal smakelijke tips en ideeën om uw broodmaaltijd, warme maaltijd en tussendoortjes aan te passen, zodat ze meer energie (calorieën) bevatten. Tips voor de broodmaaltijd Zorg voor variatie in broodsoorten, broodjes, beschuit, crackers, knäckebröd en luxe broodjes zoals croissants, bagels en dergelijke; Een geroosterde boterham is heel smakelijk en kan wat minder zwaar zijn; Volkoren brood kan heel vullend zijn, een bruine boterham is dan een goed alternatief; Besmeer uw brood royaal met roomboter of (dieet)margarine; Gebruik dubbel beleg; Neem de wat vettere vleeswaren, zoals worstsoorten en paté en kies voor volvette kaas of zachte Franse kaassoorten; Denk ook eens aan zalm, makreel, paling, haring of vis uit blik als beleg; Smeuïge belegsoorten zoals zalm-, vlees- en kipsalades, roerei, ragout of fruitmoes maken het kauwen gemakkelijker; het eten kost u minder energie; Wissel koude belegsoorten regelmatig af met iets warms, bijvoorbeeld omelet, roerei, ragout, kroket, knakworstjes of gebakken vis; Neem voor de variatie eens een tosti of een pannenkoek in plaats van een boterham; Maak gebruik van volle melkproducten zoals volle (chocolade)melk, volle yoghurt, roomkwark in plaats van karnemelk, halfvolle melk of magere yoghurt; In plaats van brood met beleg kunt u ook eens pap nemen. Maak de pap dan van volle melk en gebruik ruim suiker. Broodvervangers zoals muesli, cornflakes en drinkontbijt kunnen ook voor variatie zorgen. Dranken Probeer voldoende te drinken, minimaal 1½ liter per dag. Kies zoveel mogelijk dranken die ook calorieën (energie) bevatten: 3

4 Volle melk en andere volle melkproducten, zoals vla, chocolademelk of anijsmelk; Vruchtensappen, zoals sinaasappelsap, grapefruitsap of limonadesiroop; Gebonden soep, thee en koffie met suiker en/of (koffie)melk; Koffie verkeerd: weinig koffie met veel melk; Milkshake, smoothie; Energierijke sportdranken; Indien alcohol is toegestaan: advocaat met slagroom, likeur. Bouillon, thee/koffie zonder suiker en melk en light frisdranken geven een vol gevoel maar leveren géén energie en voedingsstoffen. Fruit Probeer per dag 2 stuks fruit te gebruiken. Dit kan vervangen worden door: 1 glas vruchtensap (bij voorkeur sinaasappelsap of grapefruitsap); 3 eetlepels vitamine C-rijke limonadesiroop (bijvoorbeeld Karvan Cevitam of Roosvicee) 1 glas vruchtensap met vitamine C; 1 glas tomatensap of tomaten-groentesap. Tips voor de warme maaltijd Het is belangrijk om een warme maaltijd te gebruiken, omdat deze maaltijd meestal méér energie en voedingsstoffen levert dan een broodmaaltijd. Als u weinig tijd heeft of geen energie en/of zin om te koken, kunt u ook kiezen uit de vele kant- en klaarmaaltijden die in de supermarkt of bij de slager te koop zijn. De warme maaltijd kan af en toe ook vervangen worden door een broodmaaltijd met dubbel hartig beleg, rauwkost of een glas groentesap, een glas vruchtensap of een stuk fruit en een beker melk of schaaltje yoghurt. Een maaltijdsoep is ook een prima alternatief voor de warme maaltijd en eet bovendien heel makkelijk. Aardappelen Gebakken aardappelen, frites en aardappelpuree bevatten meer energie dan gekookte aardappelen. Zeker als u in de puree een extra klontje (dieet)margarine of roomboter doet; U kunt aardappelpuree verrijken door er geraspte kaas, roomkaas of room aan toe te voegen; Gebruik als afwisseling rijst, macaroni, spaghetti of andere deegwaren; de witte soorten vullen minder snel waardoor er meer van gegeten kan worden. Groente Gekookte groente geeft een minder vol gevoel dan rauwe groente; Voeg een klontje (dieet)margarine, roomboter of een (groente)sausje toe aan de groente; Geraspte kaas, fijngesneden ham of gebakken spekjes toegevoegd aan groente maakt het smakelijker én energierijker. 4

5 Vlees Gebruik bij voorkeur iedere dag een stukje vlees of vleesvervanging. U kunt alle soorten vlees gebruiken, afhankelijk van uw voorkeur en smaak. Bak vlees niet te hard; Vettere vleessoorten zoals worst en half-om-half gehakt zijn zachter en leveren meer energie; In plaats van vlees kunt u ook vis nemen; dit is lichter verteerbaar waardoor u er makkelijker wat meer van eet; Als gebraden of gebakken vlees tegenstaat, kunt u ook koud gebraden vlees zoals plakjes/rolletjes vleeswaar, een koud balletje gehakt of vleessalade nemen; In plaats van vlees of vis kunt u ook een roerei, omelet, ragout of kroket nemen; Goede vleesvervangers zijn gebakken kaasplak, vegetarische hamburger/schnitzel, Quorn, Valess, tahoe/tempé, noten of peulvruchten. Jus of saus Neem royaal jus of saus; Voeg naar eigen smaak zout, peper, kruiden, een uitje, champignons, tomatenketchup of room toe. Nagerecht Maak gebruik van volle melkproducten, zoals volle vla, volle (vruchten)yoghurt en volle (vruchten)kwark; Varieer met kant- en klare toetjes zoals pudding, roomyoghurt, roomijs en bavarois; Garneer uw nagerecht met een wafel, een lange vinger, saus, slagroom, hagelslag of chocoladevlokken. Het ziet er feestelijk uit en maakt het nagerecht tevens energierijker; Gebruik het nagerecht eventueel wat later na de maaltijd. Tips voor tussendoortjes Beschuit, creamcracker of knäckebröd met (dieet)margarine of roomboter en ruim beleg; Een plak ontbijtkoek of krentenbol met (dieet)margarine of roomboter; Biscuits, mueslireep of voedingsbiscuits zoals Evergreen, Sultana, Switch, Liga milkbreak; Koek, plakje cake (met slagroom), gebak; Een schaaltje yoghurt (eventueel met muesli of cornflakes) vla, kwark, pap of roomijs; Een candybar (Mars, Snickers, Nuts, Twix, M&M s), een stuk chocolade of snoepgoed; Een milkshake (kant en klaar of zelfgemaakt, zie recepten achterin de folder) of een beker (warme) chocolademelk of anijsmelk; Een portie fruit, vruchtencompote of een glas vruchtensap; 5

6 Blokjes kaas, stukjes worst, rolletjes vleeswaar of toastjes met salade, paté of Franse kaas; Een handje noten, chips, studentenhaver of pinda s. Energierijke voedingsmiddelen Wanneer het met bovenstaande adviezen toch moeilijk is om op gewicht te blijven of aan te komen, kan uw diëtist u aanraden speciale energierijke voedingsmiddelen of dieetpreparaten te gaan gebruiken. Het is mogelijk dat de adviezen die uw diëtist geeft voor uw gevoel heel tegenstrijdig zijn aan wat normaal bij een gezonde voeding wordt geadviseerd. Dat klopt ook wel. Op dit moment is het voor u echter belangrijker om te zorgen dat u in een betere voedingstoestand komt, waardoor u sneller herstelt en in gewicht aankomt. Een energieverrijkt dieet is vaak maar een tijdelijk advies. Als u weer hersteld bent of het gewicht weer is gestegen is het niet meer nodig al deze adviezen op te volgen. Uw diëtist zal dat ook met u bespreken. Speciale energierijke voedingsmiddelen zijn: Ongeklopte room of slagroom; Dit kan verwerkt worden in koffie, (chocolade)melk, yoghurt, vla, kwark, pap, soep, aardappelpuree en saus; Crème fraîche of zure room; hiermee kunt u warme en koude gerechten verrijken; Suiker of honing; maak hier royaal gebruik van, bijvoorbeeld in koffie, thee, yoghurt, vla of pap. Als u niet van heel zoet houdt, zijn er speciale voedingssuikers op de markt (o.a. druivensuiker en Fantomalt). Deze leveren net zo veel calorieën als gewone suiker maar smaken veel minder zoet. U heeft er meer van nodig om dezelfde zoetkracht als gewone suiker te krijgen. Uw diëtist kan u hier meer over vertellen. Drinkvoeding en energie- en eiwitrijke preparaten in poedervorm; deze producten leveren veel energie, eiwit, vitamines en mineralen in een klein volume. Ze kunnen een aanvulling zijn op uw voeding, of zelfs uw gehele voeding vervangen. Uw diëtist zal met u bespreken of het gebruik van deze producten noodzakelijk is, zonodig regelt hij/zij een machtiging voor u. Wegen Regelmatig wegen is een eenvoudige manier om te zien of u voldoende binnenkrijgt. Met regelmatig wordt bedoeld 1 keer per week, bij voorkeur op een vaste dag en tijdstip in de week (bijvoorbeeld maandagochtend na het opstaan en toiletbezoek). Als u niet verder afvalt is dat al een goed begin. Aankomen in gewicht kan een tijd duren, zeker de eerste kilo erbij kan een paar weken in beslag nemen. Meestal gaat het daarna wat sneller. Als u twijfelt of uw gewicht te langzaam of juist te snel stijgt, kunt u contact opnemen met uw diëtist. 6

7 Recepten voor energierijke dranken Een recept voor een milkshake kan bestaan uit: - 4 delen melkproduct - 2 delen ijs - 1 deel toevoegingen Deze verhouding kan naar wens aangepast worden. Enkele suggesties voor de samenstelling: Melkproduct IJs Toevoegingen Melk roomijs vruchten (vers/blik) Karnemelk vanille-ijs vruchtenmoes (volle) yoghurt aardbeienijs limonadesiroop Vla chocolade-ijs slagroom Kwark mokka-ijs sterke koffie, Hangop hazelnootijs koffiepoeder Umer sorbetijs cacao, likeur, Drinkvoeding jam Bereiding: Snijd het ijs in grove stukken. Voeg het melkproduct en andere toevoegingen toe en mix het geheel met behulp van een mengbeker of mixer. Bij de bereiding van milkshakes kunnen ook voedingssuikers of poedervormige dieetpreparaten worden toegevoegd. Van drinkvoeding kan ook prima een milkshake worden gemaakt. In onderstaande recepten is uitgegaan van hoeveelheden voor 1 persoon. Aardbeien-yoghurtshake 50 gram aardbeien, vers of op siroop 1 dl volle melk 2 bolletjes roomijs 50 ml slagroom 1 zakje vanillesuiker Aardbeien met een vork fijnmaken. In een kom met mixer aardbeien, yoghurt, roomijs, slagroom en vanillesuiker schuimig kloppen. Mengsel in een hoog glas schenken en direct opdienen. Bevat per 1-persoonsportie 510 kcal. Hazelnoot-chocolademelk 1 dl volle melk 1 theelepel cacaopoeder 1 eetlepel suiker 1 eetlepel hazelnootpasta 50 ml slagroom ( 1 eetlepel nougatine) Melk aan de kook brengen. Intussen een papje maken van de cacaopoeder, suiker en een scheutje melk. Al roerende eerst het cacaomengsel en dan de hazelnootpasta aan de kokende melk toevoegen en even laten koken. Eventueel de slagroom stijfkloppen met wat suiker, op de melk scheppen (en bestrooien met nougatine) of de slagroom ongeklopt door de iets 7

8 afgekoelde melk roeren. Bevat per 1-persoonsportie 430 kcal. Romige vruchtenyoghurt 100 gram fruitcocktail 50 ml slagroom 1 eetlepel suiker 0,25 zakje slagroomversteviger 1 bekertje Bulgaarse yoghurt Vruchten voor gebruik een half uur in de koelkast zetten. Slagroom met suiker en slagroomversteviger stijfkloppen en luchtig door de yoghurt scheppen. Helft van de vruchten met sap in een hoog glas doen. Hierop de helft van het yoghurtmengsel scheppen, dan de rest van de vruchten en eindigen met de rest van het yoghurtmengsel. Bevat per 1-persoonsportie 410 kcal. Meer informatie Heeft u naar aanleiding van deze informatie vragen, neem dan contact op met de afdeling Diëtetiek van het Diaconessenhuis Leiden, bereikbaar tijdens het telefonisch spreekuur, maandag t/m vrijdag van uur, telefoonnummer: U kunt voor meer informatie ook terecht bij de volgende instantie: Voedingscentrum telefoonnummer: Afdeling Diëtetiek Telefoonnummer: /DIA867/