INFOBLAD. De tijger. Verloren koninkrijk

Transcriptie

1 INFOBLAD De tijger De koning van de jungle. Meester van de sluipkunst. De krachtpatser tussen het kreupelhout. Met zijn soepele tred en zijn machtige kaken is de tijger misschien wel het indrukwekkendste dier van het oerwoud. In dit infoblad staat van alles over de tijgers. Je leest waar ze wonen en hoe ze leven. Maar ook over de bedreigingen. In het wild zijn nog maar weinig van deze prachtige superkatten over. Het Wereld Natuur Fonds doet alles om ze te behouden. Want de tijger moet blijven. Nog geen eeuw geleden kwamen tijgers in bijna alle beboste streken van Azië voor. Het waren er toen misschien wel meer dan honderdduizend. Ze leefden van de mangrovebossen aan de tropische kusten tot de naaldwouden van Siberië. En van het oosten van Turkije tot het Indonesische eiland Bali. De tijgers zijn de afgelopen honderd jaar zo bedreigd dat er nu niet veel meer dan 7000 over zijn. In grote delen van Azië waar vroeger tijgers leefden, komen ze nu niet meer voor. Verloren koninkrijk De tijgers hebben een groot deel van hun koninkrijk verloren. De afgelopen honderd jaar is het aantal mensen enorm snel toegenomen. Vooral in de streken waar tijgers voorkomen. India, China, Indonesië, Bangladesh en Vietnam behoren tot de dichtstbevolkte gebieden van de wereld. En al die mensen moeten eten. Op plaatsen waar vroeger bos was, worden akkers aangelegd. Omgehakte bomen worden gebruikt als brand- of timmerhout. Soms gaan mensen onzorgvuldig om met vuur om waardoor bosbranden ontstaan. Er wordt ook veel bos gekapt door grote houtbedrijven die hout of papier verkopen aan Westerse landen. 1

2 Boze boeren Met het bos verliest de tijger zijn woongebied. Hij heeft veel ruimte nodig om aan voldoende prooidieren te komen. Door honger gedreven gaat de tijger wel eens de bewoonde wereld in. Een enkele keer grijpt hij dan een rund of een geit. Of een mens. Dat wekt natuurlijk de woede op. Soms worden de mensen zo bang of boos dat ze de tijgers doden. Stropers en jagers Door de eeuwen heen is veel jacht gemaakt op de tijgers. Vroeger gebeurde dat vooral voor de sport. De oude leiders van India (de Maharadja s) en hun Engelse opvolgers hebben zo duizenden tijgers gedood. Ze gingen op pad met olifanten en een hele troep goed bewapende bedienden, die de tijgers in de val moesten drijven. Tegenwoordig hebben de meeste tijgerlanden wetten die de tijgerjacht verbieden. Maar daar trekt lang niet iedereen zich iets van aan. Zeker de goed georganiseerde criminele bendes niet. De handel in allerlei lichaamsdelen van gedode tijgers levert namelijk op de illegale markt erg veel geld op. Tijgerpillen Een mooi tijgervel is veel geld waard. Maar de tijgerhandel draait vooral om de grote vraag naar tijgergeneesmiddelen. In landen als China en Taiwan vormen tijgeronderdelen een belangrijke grondstof voor traditionele medicijnen. De botten, snorharen, ogen of hersenen van tijgers worden verwerkt tot poeders en zalfjes. Veel mensen zijn er van overtuigd dat die tegen allerlei kwalen helpen. Ze zijn bereid heel veel geld voor zulke tijger-medicijnen te betalen. De tijgers komen via allerlei smokkelroutes in stukjes en beetjes bij de Chinese apotheek terecht. Een gram gemalen tijger levert soms meer op dan een gram goud! Operatie Tijger Hoe een tijger zich voelt kun je aan zijn gezicht zien. Gelukkig zijn er ook mensen die trots zijn op hun tijgers. Zij willen de tijger dolgraag behouden in hun land. In 1972 werd bijvoorbeeld in India de noodklok geluid. Het bleek dat er in dat ooit zo belangrijke tijgerland nog maar 2000 tijgers over waren. Als er niets gedaan werd, zou de tijger uit India verdwijnen. De regering van India startte toen samen met het Wereld Natuur Fonds een grote actie om natuurgebieden speciaal voor de tijger te beschermen. Operatie Tijger had succes. In tien jaar tijd nam het aantal tijgers eindelijk weer toe. Inmiddels leven er in India weer bijna twee keer zoveel. Bovendien volgden ook andere tijgerlanden het voorbeeld van India. Anders dan de meeste andere katten is de tijger beslist niet bang voor water. 2

3 Toeristen in plaats van vuur Het Wereld Natuur Fonds voert voortdurend actie om de leefgebieden van de tijgers met rust te laten. Dat is niet alleen belangrijk voor de tijgers maar ook voor de mensen. De reservaten en beschermde gebieden trekken toeristen uit de hele wereld. Veel mensen komen speciaal voor de tijgers. De bewoners in de tijgergebieden zijn daar blij mee. De toeristen brengen werk en extra inkomsten. In Satpuda Maikal in Midden India (waar Jungleboek zich afspeelt) zijn kwekerijen voor bamboe opgezet. De mensen hoeven hun bamboe dan niet meer in het bos te zoeken. Er zijn in dit gebied ook speciale brandbestrijdingsteams opgezet en er wordt voorlichting gegeven over het gevaar en ontstaan van bosbranden. In Satpuda Maikal heeft dat zo goed geholpen dat het aantal bosbranden met zestig procent is verminderd. Koeien op stal, tijger op pad In sommige tijgergebieden leren de mensen ook hun vee beter tegen de tijgers te beschermen. Door bijvoorbeeld stevige stallen te bouwen. Als er toch vee wordt gedood, helpt het Wereld Natuur Fonds de schade te vergoeden. Natuurlijk blijft het Wereld Natuur Fonds ook actief bij het opzetten van nieuwe tijgerreservaten. Soms lukt het om de Nationale Parken met elkaar te verbinden met speciale tijgerroutes. Via deze stroken kunnen ze veiliger van het ene beschermde gebied naar het andere komen. Een Siberische tijger scherpt zijn nagels en laat daarbij een geurvlag achter. Strijd tegen smokkel en handel Een tijger heeft een groot leefgebied. Hij legt kilometers af op zoek naar prooi of een partner. Strijd tegen stropers Operatie Tijger heeft niet kunnen voorkomen dat zelfs in de tijgerreservaten nog steeds tijgers worden gedood door stropers. In de jaren negentig werd er zelfs in de parken zo veel gestroopt, dat het aantal tijgers weer achteruitging. Het Wereld Natuur Fonds doet alles om dat te voorkomen. Er worden bewakingsteams opgezet met hulp van de bewoners en de plaatselijke tijgerbeschermers in de parken krijgen extra trainingen en materialen. In Siberië heeft de verbeterde bewaking succes gehad. Zonder die teams was de Siberische tijgers daar waarschijnlijk uitgestorven. Behalve de stroperij en het verdwijnen van zijn leefgebied, moet ook de illegale handel worden aangepakt. Het Wereld Natuur Fonds helpt TRAFFIC (een onderzoeksbureau naar de handel in bedreigde dieren en planten) om smokkelroutes op te sporen en illegale tijgerhandel tegen te gaan. TRAFFIC helpt landen de handel in tijgerproducten beter te bestrijden. Aan douaneambtenaren wordt bijvoorbeeld uitgelegd hoe ze een tijgerbot kunnen herkennen. TRAFFIC geeft ook advies bij het opstellen van wetten. En bespreekt met doktoren en apothekers in Azië welke medicijnen gebruikt kunnen worden in de plaats van tijgermiddelen. De tijger moet blijven Ooit had de tijger niks te vrezen. Hij was de koning van de jungle. Door de jacht, stroperij en het verdwijnen van zijn woongebied is de tijger nu zeldzaam geworden. Juist nu moeten we alles op alles zetten om deze prachtige kat te behouden. In zijn eigen koninkrijk. 3

4 Tijger-tactiek Een tijger is geen hardloper maar een sluipmoordenaar. Meestal gaat hij s nachts op pad om te jagen. Eerst verbergt hij zich en wacht roerloos op een dier, het liefst een hert of een wild zwijn. Als zijn prooi nadert, spant de tijger zijn lichaam samen. En dan ineens schiet hij op zijn slachtoffer af. Toch slaagt zo n aanval lang niet altijd. Sterker nog: in de meeste gevallen kan het prooidier ontkomen en moet de tijger het weer helemaal opnieuw proberen. Als het raak is, sleept de tijger zijn vangst naar een veilige plek en heeft dan bij een flinke prooi genoeg te eten voor een stuk of drie dagen. Als er voldoende prooidieren aanwezig zijn, bewaakt een tijgermannetje een territorium van ongeveer 70 km 2. De tijgers breiden hun gebied uit als er weinig te eten is. In het oosten van Rusland zijn die gebieden soms wel 1000 km 2 groot. De tijgerinnen hebben een territorium dat een stuk kleiner is, vaak niet meer dan eenderde van het gebied van een mannetje. Het is een formidabele springer en snelle sprinter, maar marathonloper is de tijger beslist niet. Menseneters Als tijgers mensen aanvallen, gebeurt dat vaak omdat ze oud en ziek zijn. Een tijgerin met jongen kan ook gevaarlijk zijn. Ze beschermt haar jongen en kan toeslaan als je te dicht in de buurt komt. In het grensgebied van India en Bangladesh - de Sundarbans - wonen tijgers die wel bekend staan als menseneters. Per jaar doden ze ongeveer veertig mensen, vooral vissers, honingzoekers en houthakkers. Het is niet zo dat de tijgers in dit gebied een speciale voorkeur hebben voor mensen. Waarschijnlijk zien ze gewoon alle bewegende figuren die hun bos inlopen als een mogelijke prooi. De mensen in de Sundarbans wordt geleerd hoe ze aanvallen van een tijger moeten voorkomen. Wat erg goed werkt is het dragen van een masker op het achterhoofd. De tijger weet daardoor niet meer hoe hij zonder te worden opgemerkt dichterbij kan komen. Hij ziet immers aan beide kanten een gezicht. De menseneters in de Sundarbans zijn een uitzondering. Normaal jagen tijgers niet op mensen. Ze zien ons eerder als bedreigend en blijven zoveel mogelijk uit de buurt. Heel soms komt het voor dat tijgers iemand in een bewoond gebied aanvallen en doden. In de omgeving van het Dudhawa National Park in India wordt suikerriet verbouwd. Voor de tijgers zijn deze velden een goede dekking. Maar voor de boeren loopt een toevallige ontmoeting met een tijger soms slecht af. Tijger-feiten Lengte (kop-kont): 140 tot 280 cm Staart: 60 tot 110 cm Gewicht: 100 tot 300 kilo Maximum leeftijd: 25 jaar Draagtijd: ruim 100 dagen Aantal jongen per keer: 2 tot 4 (maximaal 7) Aantal in het wild: ± 6000 Bengaalse tijger (welp) 4

5 Tijger als apotheek De internationale handel in tijgerproducten is verboden. Toch worden er nog steeds tijgers gestroopt om te verwerken in inmiddels peperdure traditionele Aziatische geneesmiddelen: elk lichaamsdeel dient wel ergens voor. Of deze medicijnen werken is de vraag. In ieder geval zijn er goede alternatieven. En voor de tijger is deze illegale handel zeker ongezond. Huid: tegen psychische stoornissen. Botten: tegen reuma, tyfus, malaria en zweren. Staart: tegen huidziekten. Lichaamsvet: tegen aambeien en hondenbeten. Teelballen: tegen tuberculose en opgezette lymfeklieren. Bloed: heeft een opwekkende, versterkende werking. Spieren: tegen misselijkheid, malaria of als versterkend middel. Tanden: tegen astma, hondsdolheid en geslachtsziekten. Snorharen: tegen kiespijn. Neus: tegen epileptische aanvallen en stuiptrekkingen. Ogen: tegen malaria, epilepsie en grauwe staar. Hersenen: tegen luiheid en pukkels. Tijgers tellen in India In India zijn nu 27 tijgerreservaten. De grootste groep tijgers (ongeveer 600) leeft in het Sundarbangebied tussen India en Bangladesh. Tijgers tellen valt niet mee, want ze leven verborgen in de dichte wouden en zijn vooral s nachts actief. De tellingen uit de reservaten zijn het meest betrouwbaar. De aanwezigheid van tijgers wordt vastgesteld aan de hand van hun voetsporen, de uitwerpselen en krabsporen. Soms is er ook een brul van een tijger te horen en heel af en toe is de tijger zelf te zien. Bijvoorbeeld als hij even een slokje komt drinken. Aan de hand van de tellingen is vastgesteld dat er in India nog ongeveer 3750 tijgers leven. Bij onderzoek moet je het vooral hebben van sporen. De tijger zelf laat zich zelden zien. 5

6 Van kop tot staart spier Een tijger is één bonk spieren. Daardoor kan hij een prooi tegen de vlakte werken die zwaarder is dan hijzelf. Vervolgens kan de tijger zijn prooi over honderden meters afstand verslepen als dat moet. rug Erg soepele rug. Door hem te buigen kan hij zijn achterpoten tot ver voor zijn voorpoten brengen. Daardoor kan hij supersnel sprinten en atletische sprongen maken, tot wel zes meter ver. Bengaalse tijger vacht Tijgers uit koude streken, zoals de Siberische tijger, krijgen in de winter een dikkere vacht. Tijgers uit tropische streken hebben een veel kortere en dunnere beharing. Zij zoeken vaak het water op om verkoeling te vinden. streep op vacht Een tijger heeft opvallende zwarte strepen. Vreemd genoeg valt hij in het bos of in het hoge gras juist niet op met die gestreepte vacht. Aan de tekening rond de kop is elke tijger persoonlijk te herkennen. ogen Een tijger heeft geen spleetvormige pupillen zoals de huiskat maar ronde, net als een mens. In het donker kan hij veel meer zien dan wij. Dat is handig, want hij jaagt meestal s nachts. tanden Een echt roofdiergebit. Zijn dolkachtige hoektanden kunnen een prooi vastgrijpen en doden. De puntige knipkiezen scheuren het vlees uiteen. En met de snijtanden kan hij lekker een botje af schrapen. staart De lange staart helpt de tijger om in evenwicht te blijven bij een sprong. Ook geeft een tijger net als een huiskat signalen met zijn staart. Als hij kwaad is slaat hij ermee heen en weer, wat zoiets betekent als: wegwezen. geslachtsdelen Mannetjes-tijgers leven het grootste deel van het jaar alleen. Maar als ze een partner hebben gevonden, paren ze soms wel vijf dagen achtereen. Om daarna weer ieder hun eigen weg te zoeken. Tijgers markeren hun territorium door op opvallende plaatsen hun geur achter te laten. Andere tijgers ruiken dan dat ze beter uit de buurt kunnen blijven. snorharen Een tijger heeft lange snorharen. Die helpen om de weg in het donker te vinden door het struikgewas. Het zijn een soort voelsprieten. Ook gebruiken tijgers hun gevoelige haren tijdens vrijpartijen. klauw Net als de huiskat kan de tijger zijn nagels intrekken. Zo beschadigen ze niet bij het lopen. Voor het vangen van een prooi slaat hij zijn scherpe klauwen razendsnel uit. Soms krabt hij eens flink tegen een boom om de grenzen van zijn territorium aan te geven. 6

7 9 min 3 ondersoorten In totaal zijn er tussen de 5000 en 7000 tijgers. Er is maar één soort, want alle tijgers kunnen met elkaar paren en krijgen dan gezonde jongen. Toch verschillen tijgers wel sterk van gebied tot gebied. Er zijn verschillende ondersoorten, zoals dat heet. Het waren er negen, maar daarvan zijn er drie in de 20e eeuw uitgeroeid. Het klinkt vreemd, maar er is kortgeleden ook een ondersoort bijgekomen: de Maleise tijger. Bengaalse tijger aantal: 3200 tot 4500 Deze tijger leeft vooral in India, maar dankt zijn naam aan buurland Bangladesh (Bengaals = uit Bangladesh) waar hij ook voorkomt, net als in Bhutan, China, Myanmar en Nepal. Hij wordt ook wel koningstijger genoemd. Dat klinkt mooi, maar waarschijnlijk is het omdat Indiase koningen op hem jaagden. Toch is het de tijger die nog het meest voorkomt, vooral omdat India de laatste 35 jaar zijn tijgers goed beschermt. De witte tijger is een afwijking van de Bengaalse tijger: wit, bruine strepen, blauwe ogen. Het is geen echte albino, want die zijn helemaal wit en hebben rode ogen. Sumatraanse tijger aantal: 400 tot 500 Deze kleine tijger leeft in de regenwouden van het Indonesische eiland Sumatra. Zijn vacht is ook wat donkerder en heeft meer strepen dan die van andere tijgers. Het is de kleinste van de nog bestaande tijgersoorten. De aantallen van deze tijger gaan hard achteruit. Siberische tijger aantal: ongeveer 480 De grootste en de zwaarste tijger met de dikste vacht. Dat is niet zomaar, want in zijn leefgebied - het Amoergebied in het Oosten van Rusland - is het in de winter ijzig koud. Waarschijnlijk komen er ook nog een stuk of tien in Noord-Korea voor. Zuid-Chinese tijger aantal: 30 tot 40 Nog niet zo lang geleden schadelijk wild in China: als een boer er één schoot, kreeg hij een beloning. Nu is deze tijger beschermd, maar het is niet zeker dat hij het redt. Af en toe worden er nog sporen van ze aangetroffen in de bergen van Zuid-China. Indo-Chinese tijger aantal: 700 tot 1300 Vrij donkere tijger uit het regenwoud van Zuidoost Azië (met name Thailand, Cambodja en Vietnam). Hij heeft veel last gehad van de oorlogen daar. Maleise tijger aantal: ongeveer 500 De Maleise tijger kun je in de meeste boeken niet terugvinden, want hij bestaat nog maar net. Biologen hebben in 2005 de Indo-Chinese tijgers goed onderzocht en ontdekten toen dat die in Maleisië verschilden met andere. Hij wordt nu dus als een aparte tijger beschouwd. Javaanse tijger Kwam alleen voor op het Indonesische eiland Java, waar nu erg veel mensen wonen. Uitgestorven in Kaspische tijger Dit was de tijger die het verst naar het Westen voorkwam. Uitgestorven rond Balinese tijger Deze tijger kwam alleen op het Indonesische eiland Bali voor en was de kleinste van alle tijgers. Uitgestorven in

8 Tijgers moeten genoeg dekking hebben. Ze verrassen hun prooi meestal vanuit een hinderlaag. In de winter heeft de Siberische tijger het niet koud dankzij zijn dikke vacht en onderhuidse vetlaag. Uitgave: Wereld Natuur Fonds 2007 Tekst en samenstelling: Productie en eindredactie: Vormgeving: Fotografie: Frits Vaandrager, Geert-Jan Roebers Wereld Natuur Fonds, Cynthia van Zwol PPC Almere, Hans van der Meulen WWF-Canon: R.Isotti-A.Cambone, Martin Harvey, Digitalvision. Wereld Natuur Fonds Driebergseweg JB Zeist Postbus AA Zeist Servicelijn: (e 0,20/min) Fax info@wnf.nl

9 K N I P P A G I N A De tijger heeft een ruwe tong. Siberische tijger Bengaalse tijgers in het water Siberische tijger Bengaalse tijgerwelp Een goede neus om te ruiken, snorharen om te voelen. 10