1 Wat is de Wet op het financieel toezicht?

Transcriptie

1 1 Wat is de Wet op het financieel toezicht? 1.1 Korte introductie Vanaf 1 januari 2007 is de Wet op het financieel toezicht (in het vervolg met de afkorting Wft aangeduid) in werking getreden. Deze wet is een bundeling van ongeveer de volledige wetgeving op het gebied van toezicht op de financiële marktpartijen in Nederland. Rond 2002 is de overheid begonnen met het reorganiseren van het toezicht op de financiële markten. In het (recente) verleden was het toezicht op de financiële markten vastgelegd in aparte wetgeving per sector. Zo vielen de meeste verzekeringsmaatschappijen onder de Wet toezicht verzekeringsbedrijf 1993 (Wtv), maar natura-uitvaartverzekeraars vielen onder de Wet toezicht natura-uitvaartverzekeringsbedrijf (Wtn). Verder was er apart toezicht op beleggingsinstellingen, op het kredietwezen, het assurantiebemiddelingsbedrijf, enzovoort. In de Wft is dat sectorale toezicht omgevormd tot wat 'functioneel toezicht' wordt genoemd. Hieronder worden twee soorten toezicht verstaan, namelijk gedragstoezicht en prudentieel toezicht (prudentie is volgens Van Dale 'Inzicht, verstandig oordeel'). Voor het gedragstoezicht is de Autoriteit Financiële Markten (AFM) verantwoordelijk. Prudentieel toezicht richt zich meer op het beleid van financiële partijen (en dan vooral op financieel beleid). Dit toezicht wordt door De Nederlandsche Bank (DNB) uitgeoefend. De wijziging van sectoraal naar functioneel toezicht is ingegeven door de volgende drie doelstellingen: 1. de inzichtelijkheid van het financieel toezicht vergroten door de regelgeving van financieel toezicht te bundelen en zo veel mogelijk te uniformeren; 2. de doelgerichtheid van het financieel toezicht vergroten door duidelijk te maken welke toezichthouder waarvoor verantwoordelijk is; 3. de marktgerichtheid verbeteren door het creëren van een gelijke concurrentiepositie (level playing field) voor de financiële dienstverleners, zowel crosssectoraal (bedrijven die in verschillende branches werkzaam zijn hoeven 11

2 hoofdstuk 1 niet meer met verschillende wetten en verschillende normen rekening te houden) als internationaal. In dit boek wordt de relevante regelgeving van de Wft vertaald naar gevolgen voor de werkzaamheden van verzekeraars, adviseurs en bemiddelaars. Er wordt dus niet ingegaan op verplichtingen of regels voor bijvoorbeeld clearinginstellingen, kredietverstrekkers, banken enzovoort. Daar waar 'verzekering' wordt gebruikt kan de regel in de wet ook voor ander financiële diensten bedoeld zijn. 1.2 Vervallen wetten De Wft bundelt een achttal wetten die bestonden voor (sectorspecifiek) toezicht op financiële partijen. De volgende wetten zijn per 1 januari 2007 opgenomen in de Wft: Wet toezicht kredietwezen 1992 (Wtk 1992). Wet toezicht verzekeringsbedrijf 1993 (Wtv 1993). Wet toezicht natura-uitvaartverzekeringsbedrijf (Wtn). Wet toezicht effectenverkeer 1995 (Wte 1995). Wet toezicht beleggingsinstellingen (Wtb). Wet op het consumentenkrediet. Wet melding zeggenschap in ter beurze genoteerde vennootschappen 1996 (Wmz). Wet financiële dienstverlening (Wfd). Voor verzekeraars waren in het verleden de Wtv 1993 en de Wfd van toepassing. De Wfd is overigens per 1 januari 2006 ingegaan en heeft dus maar een jaar bestaan. In de Wfd was ook de Wet assurantiebemiddelingsbedrijf (WABB) opgenomen. Deze wet was voor intermediairverzekeraars en assurantietussenpersonen (bemiddelaars) van belang. 1.3 Indeling van de Wft De Wft is opgebouwd uit 7 thematische delen. De titels van de verschillende delen zijn: 1. Algemeen deel. 2. Markttoegang financiële ondernemingen. 3. Prudentieel toezicht financiële ondernemingen. 12

3 wat is de wet op het financieel toezicht? 4. Gedragstoezicht financiële ondernemingen. 5. Gedragstoezicht financiële markten. 6. Toezicht afwikkelsystemen. 7. Slotbepalingen. De wetsartikelen van elk deel hebben in het artikelnummer ook het nummer van het desbetreffende deel. Artikel 3:70 is dus een artikel uit deel 3 (Prudentieel toezicht financiële ondernemingen). Aan het artikelnummer is op deze manier altijd af te lezen uit welk deel het artikel komt. In deel 1 is een aantal algemene bepalingen opgenomen. Van groot belang zijn de definities in het eerste artikel. Verder worden in dit deel de bevoegdheden van en de samenwerking tussen de toezichthouders in kaart gebracht. Deel 2 regelt de vergunningplicht en eventuele vrijstellingen voor financiële ondernemingen. In het uitgebreide deel 3 wordt ingegaan op het prudentieel toezicht op financiële ondernemingen. Zaken als solvabiliteit, technische voorzieningen, eisen aan het jaarverslag, herstelplannen, sanering en/of liquidatie van een onderneming komen aan bod. Deel 3 valt onder het toezicht van DNB. Deel 4 gaat over gedragstoezicht, uitgeoefend door de AFM. Dit is vooral gericht op bemiddelaars, maar ook voor verzekeraars is een aantal artikelen uit dit deel van toepassing. Daarnaast wordt het deskundigheidsvereiste voor (onder andere) verzekeraars in dit deel vastgelegd. Deel 5 gaat over de handel in financiële instrumenten, zoals effecten. In dit deel worden regels gegeven ter voorkoming van marktmisbruik. Daarnaast worden er wettelijke voorschriften gegeven rondom emissies, openbare biedingen, melding van zeggenschap en kapitaalbelang in uitgevende instellingen. Dit deel wordt in dit boek buiten beschouwing gelaten. Deel 6 is nog niet ingevuld. Het is de bedoeling dat dit deel in de loop van 2008 in werking zal treden. Dit deel zal dan waarschijnlijk 'Toezicht afwikkelsystemen' genoemd worden. Het toezicht op afwikkelsystemen komt bij DNB te liggen, omdat dit te maken heeft met betalingsverkeer. Deel 7 regelt alleen de plaatsing van de wet in het Staatsblad en de citeertitel van de wet. Vooral de delen 1 tot en met 4 zijn dus van toepassing voor verzekeraars, adviseurs en bemiddelaars. De indeling van de Wft zal zo veel mogelijk worden gevolgd in dit boek. 13

4 hoofdstuk Regelgeving naast de Wft Hoewel de Wft een zeer uitgebreide wet is (zonder deel 6 al meer dan 700 artikelen), laat de wet in een aantal gevallen verdere regelgeving over aan de regering of de Minister van Financiën. Als het regelgeving van de regering is wordt het een algemene maatregel van bestuur (AMvB) genoemd. Als een minister zelf de bevoegdheid heeft om regelgeving te maken betreft het een ministeriële regeling (MR). Als in de wettekst een zinsnede staat als ' bij ministeriële regeling vast te stellen' dan worden er nadere regels gesteld in een MR. Bij een AMvB wordt in het desbetreffende wetsartikel gesproken over 'Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld met betrekking tot..'. Gelijk bij de inwerkingtreding van de Wft zijn er niet minder dan 11 (!) AMvB s ingegaan. In tabel 1.1 is aangegeven op welk deel van de Wft verscheidene AmvB's betrekking hebben. Tabel 1.1: Indeling van Wft en AMvB s Deel Wft 1. Algemeen 2. Markttoegang financiële ondernemingen 3. Prudentieel toezicht financiële ondernemingen 4. Gedragstoezicht financiële ondernemingen 5. Gedragstoezicht financiële markten 6. Toezicht infrastructuur financiële markten 7. Slotbepalingen Bijbehorende AMvB's AMvB 1: Besluit bekostiging AMvB 2: Besluit definitiebepalingen AMvB 3: Besluit boetes AMvB 4: Besluit markttoegang financiële ondernemingen AMvB 4a: Besluit reikwijdtebepalingen AMvB 5: Besluit prudentiële regels financiële ondernemingen AMvB 6: Besluit bijzondere prudentiële maatregelen, beleggerscompensatie en depositogarantie AMvB 7: Besluit prudentieel toezicht financiële groepen AMvB 8: Besluit gedragsregels financiële ondernemingen AMvB 9: Besluit melding zeggenschap en kapitaalbelang in uitgevende instellingen AMvB 10: Besluit machtsmisbruik AMvB 11: Besluit openbare biedingen Op één uitzondering na zijn alle AMvB s op 1 januari 2007 ingegaan. Alleen AMvB 11, het Besluit openbare biedingen, zal op een later tijdstip ingaan. Daarnaast is er nog een viertal MR s gemaakt: Vrijstellingsregeling Wft. 14

5 wat is de wet op het financieel toezicht? Uitvoeringsregeling Wft. Besluit aangewezen staten Wft. Besluit aangewezen staten Wft wijziging. Naast deze AMvB s en MR s hebben de beide toezichthouders ook nog een groot aantal toezichthoudersregels en beleidsregels gemaakt. Deze regels zijn te vinden op de websites van DNB ( en de AFM ( Ten slotte is er een Invoerings- en aanpassingswet Wft gemaakt. Deze I&A-wet regelt de soepele inwerkingtreding van de Wft door overgangsbepalingen te stellen en tekstuele wijzigingen in verschillende relevante wetten te regelen. 15

6

7 2 Belangrijke begrippen uit de Wft 2.1 Inleiding De meeste wetten beginnen met een aantal definities van begrippen die in de wettekst worden gebruikt. In het geval van de Wft zijn de meeste definities ondergebracht in artikel 1:1 Wft. Dit artikel is dan ook gelijk het langste artikel uit de wet en beslaat 12 pagina s. Voor verzekeraars, adviseurs en bemiddelaars zijn lang niet alle definities van belang. De definities worden niet volledig opgenomen in dit stuk. De bedoeling van dit hoofdstuk is om aan te sluiten bij de terminologie van de Wft. De begrippen die in de Wft zijn gedefinieerd zijn de eerste keer dat ze in de tekst staan cursief weergegeven. In dit boek worden deze begrippen verder zo veel mogelijk gebruikt. 2.2 Verzekeraars Zoals eerder aangegeven is een groot aantal definities niet van toepassing op verzekeraars, adviseurs en bemiddelaars. Een verzekeraar kan een levensverzekeraar, een natura-uitvaartverzekeraar of een schadeverzekeraar zijn. Een verzekeraar is aanbieder van verzekeringen. In dit boek wordt gesproken over verzekeraars in plaats van aanbieders, omdat het boek zich beperkt tot verzekeraars. Andere aanbieders (zoals banken of clearinginstellingen) komen niet aan de orde. Voorbeeld Een zorgverzekeraar wordt gezien als een schadeverzekeraar die schadeverzekeringen (zorgverzekeringen zijn schadeverzekeringen) aanbiedt. Verzekeringen vallen onder het begrip financieel product. Een consument die geïnteresseerd is in een verzekering of die een verzekering heeft afgesloten wordt cliënt genoemd in de Wft. 17

8 hoofdstuk 2 De Wft kent een aantal hoofdactiviteiten financiële diensten genoemd waarop het toezicht wordt geregeld. De financiële diensten die in de Wft genoemd staan zijn: 1. aanbieden (als risicodrager) van bijvoorbeeld verzekeringen; 2. adviseren van een financieel product aan een cliënt, waarbij de nadruk ligt op het aanbevelen van producten en het leggen van contact tussen de cliënt en de aanbieder; 3. bemiddelen: alle werkzaamheden gericht op het als tussenpersoon tot stand brengen van een verzekering; 4. herverzekeringsbemiddelen; het als tussenpersoon tot stand brengen van een herverzekeringsovereenkomst; 5. optreden als clearinginstelling: het aanbieden van financiële instrumenten (wordt verder niet behandeld in dit boek); 6. optreden als gevolmachtigde agent of ondergevolmachtigde agent: het voor risico van een aanbieder sluiten en beheren van een verzekering; 7. verlenen van een beleggingsdienst (wordt verder niet behandeld in dit boek). Alle bedrijven die financiële diensten uitvoeren worden financiële dienstverleners genoemd. Financiële dienstverleners vallen weer onder het containerbegrip financiële onderneming. Verzekeraars, adviseurs en bemiddelaars vallen dus onder een aantal begrippen, die qua inhoud steeds beperkter worden. Dit is in tabel 2.1 weergegeven. 18

9 belangrijke begrippen uit de wft Tabel 2.1: Terminologie in de Wft 2.3 Andere activiteiten De hoofdactiviteit van verzekeraars bestaat uit het aanbieden van verzekeringen (schadeverzekeringen, levensverzekeringen of natura-uitvaartverzekeringen). Vanuit het aanbieden van verzekeringen kan in sommige gevallen ook worden geadviseerd door medewerkers met cliëntcontact (bijvoorbeeld het callcenter, de winkels, commerciële binnen- en buitendienst). Naast het adviseren door medewerkers van verzekeraars zijn er ook (al dan niet gebonden) adviseurs werkzaam. Deze adviseurs adviseren cliënten met betrekking tot verzekeringen, maar de rol blijft beperkt tot het aanbevelen van producten en het leggen van contact tussen verzekeraar en cliënt. Daarnaast wordt door bemiddelaars bemiddeld in verzekeringen. Bemiddelen gaat verder dan adviseren omdat bemiddelen echt gericht is op het tot stand brengen en onderhouden van een verzekeringsovereenkomst. Gevolmachtigde agenten zorgen zelf voor de administratieve afhandelingen van de verzekeringen, inclusief het acceptatieproces. De risicodrager van deze verze- 19

10 hoofdstuk 2 keringen is een verzekeraar. Periodiek worden inkomsten (premie) en uitgaven (schade en kosten) door de gevolmachtigde agent afgerekend met de verzekeraar. 2.4 Andere relevante begrippen in de Wft In de Wft worden regels gegeven voor een overeenkomst op afstand. Dit is een verzekering die totstandkomt uitsluitend door gebruik van techniek van communicatie op afstand. Er is dus geen face-to-face-contact geweest, er is uitsluitend gebruikgemaakt van bijvoorbeeld telefoon, of fax. Onder uitbesteden van werkzaamheden valt onder andere het werk dat bijvoorbeeld externe callcentra voor verzekeraars doen. De verzekeraar blijft voor de Wft verantwoordelijk voor het werk dat de derde partij verricht. De verzekeraar moet er dus op toezien dat de regels van de Wft ook worden nagevolgd door de partij aan wie het werk wordt uitbesteed. De zetel is in de Wft de plaats waar de verzekeraar, de adviseur of de bemiddelaar volgens de statuten gevestigd is. Een vestiging is een bijkantoor of de zetel (hoofdkantoor). Een bijkantoor is een duurzame aanwezigheid van een verzekeraar die beheerd wordt door het eigen personeel of door een zelfstandige persoon die gemachtigd is voor de verzekeraar op te treden. Dit bijkantoor kan zowel in Nederland als in een andere staat gevestigd zijn. In de andere staat waar het bijkantoor gevestigd is wordt de verzekeraar vertegenwoordigd door de vertegenwoordiger van een verzekeraar. 2.5 Externe partijen in de definities In de definities wordt ook een aantal externe partijen genoemd waarmee verzekeraars, adviseurs en bemiddelaars in het kader van de Wft te maken hebben. Met toezichthouder wordt De Nederlandsche Bank (DNB) of de Autoriteit Financiële Markten (AFM) bedoeld, afhankelijk van de vraag over welk toezicht het gaat (prudentieel toezicht respectievelijk gedragstoezicht). Financiële ondernemingen met een zetel in Nederland kunnen ook werkzaam zijn in het buitenland. In de Wft wordt onderscheid gemaakt tussen werkzaamheden in een lidstaat en werkzaamheden in een staat die geen lidstaat is. De lid- 20

11 belangrijke begrippen uit de wft staten zijn de landen van de Europese Unie (EU) en de niet-eu-landen die ook partij zijn bij de Europese Economische Ruimte (EER). Onder toezichthoudende instantie wordt verstaan de toezichthouder op financiële ondernemingen in een ander land. Dit is alleen van toepassing op financiële ondernemingen die in het buitenland werkzaam zijn. 21