Economische analyse internationale werknemers, studenten en zelfstandigen in Nederland

Transcriptie

1 Economische analyse internationale werknemers, studenten en zelfstandigen in Nederland Regiorapportage Zuid-Nederland 3 oktober 2017 ECONOMISCH ONDERZOEK EN ADVIES

2 TITEL RAPPORT Economische analyse internationale werknemers, studenten en zelfstandigen in Nederland Regiorapportage Zuid-Nederland STATUS RAPPORT Definitief DATUM 3 oktober 2017 OPDRACHTGEVER(S) Ministerie van Economische Zaken, Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA) Gemeente Amsterdam, Amsterdam In Business (AIB) Expatcenter Food Valley Holland Expat Center South Stichting Rotterdam Partners Gemeente Den Haag, The Hague International Centre (THIC) Expat Center Leiden International Welcome Center North (IWCN) Expat Center Utrecht Expat Center Twente PROJECTTEAM DECISIO Gerwin van der Meulen, projectleider onderzoek (g.vandermeulen@decisio.nl) Daan van Gent, senior adviseur (d.vangent@decisio.nl) Renee van der West, adviseur (r.vanderwest@decisio.nl) Suzanne Steegman, adviseur (s.steegman@decisio.nl) MET DANK AAN Ministerie van Financiën - Belastingdienst

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding Vraagstelling Geografische afbakening Leeswijzer Internationale werknemers Aantal economisch-actieve internationale werknemers Kenniswerkers en arbeidsmigranten Kenniswerkers Arbeidsmigranten Instroom, uitstroom en duur economische activiteit Jaarlijkse instroom van internationale werknemers Jaarlijkse uitstroom van internationale werknemers Duur van economische activiteit van internationale werknemers Land van herkomst van internationale werknemers Land van herkomst Kenniswerkers Arbeidsmigranten Geslacht, leeftijd, woonsituatie, woning Geslacht Leeftijd Burgerlijke staat Kinderen Woning: huur, koop en WOZ-waarde koopwoning Regionale spreiding internationale werknemers: werken Regionale spreiding internationale werknemers: wonen Woon-werk balans en pendel van internationale werknemers Inkomen Kenniswerkers Arbeidsmigranten Sectoren Kenniswerkers Arbeidsmigranten Internationale zelfstandigen Aantal internationale zelfstandigen Leeftijd Geslacht Nationaliteit

4 3.1.4 Burgerlijke staat Woning: huur of koop Regionale spreiding internationale zelfstandigen: wonen Sectoren Omzet Overall analyse en conclusies Internationale werknemers Internationale zelfstandigen Bijlage 1: verantwoording 45 B1.1 Aanpak van het onderzoek B1.2 Gehanteerde definities B1.3 Regio-indelingen Bijlage 2: Overzicht sectoren 50 Bijlage 3: Overzicht CROHO 52 2

5 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Het ministerie EZ en negen expat centers/regio s (te weten: Utrecht, Zuid-Nederland, Leiden, Food Valley, Twente, Haaglanden, Noord-Nederland, MRA en Rotterdam) hebben Decisio gevraagd onderzoek te doen naar het aantal internationale werknemers, studenten en zelfstandigen in Nederland (en hun kenmerken). Het uitgevoerde onderzoek is een update van de landelijke en regionale rapportages voor de periode 2009 tot en met In de voorliggende rapportage zijn de gegevens over de verschillende doelgroepen toegevoegd voor de jaren 2014 en De expat centers zijn in Nederland actief met als doel een snellere en betere dienstverlening tot stand te brengen voor bedrijven en werknemers uit het buitenland die zich in Nederland willen vestigen. Een expat center faciliteert onder meer een vlotte aanvraag van benodigde verblijfsdocumenten en de inschrijving in de Basisregistratie Personen (BRP) in samenwerking met gemeenten en IND. Daarnaast bieden expat centers uiteenlopende informatie over huisvesting, financiën, belastingen, onderwijs en dergelijke. De expat centers in Nederland voorzien hiermee in een belangrijke behoefte bij bedrijven, (internationale) organisaties en instellingen (zoals universiteiten en ziekenhuizen). Om deze (intermediaire) rol te kunnen vervullen en om in de toekomst effectief (arbeidsmarkt)beleid te kunnen voeren is betere kennis van de internationale community noodzakelijk. 1.2 Vraagstelling Voor het landelijke en regionale onderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen geformuleerd: 1. Hoeveel internationale werknemers, studenten en zelfstandigen zijn er in Nederland? Welke relevante subsegmenten kunnen we hierbinnen onderscheiden? 2. Wat zijn de meest relevante ontwikkelingen geweest gelet op de sociaal-demografische kenmerken van internationale werknemers, studenten en zelfstandigen (bijvoorbeeld wanneer het gaat nationaliteit, geslacht, leeftijd, woonsituatie, doel van verblijf)? 3. Wat zijn de meest relevante ontwikkelingen geweest gelet op de economische kenmerken van internationale werknemers, studenten en zelfstandigen (bijvoorbeeld wanneer het gaat inkomen, sector waarin werkzaam)? 4. Welke ontwikkeling(en) van regionale verdelingen van internationale werknemers, studenten en zelfstandigen zijn relevant? Het landelijke en regionale onderzoek is uitgevoerd voor de periode 2009 tot en met 2015 (7 onderzoeksjaren). In de bijlage van dit rapport is een verantwoording opgenomen van de aanpak van het onderzoek en de gehanteerde definities. 1 Opgeleverd in juni

6 1.3 Geografische afbakening Voor dit voorliggende rapport geldt de volgende, geografische afbakening 2 : Regio Zuid-Nederland: de provincies Noord-Brabant en Limburg en de gemeenten Eindhoven, Breda, Veldhoven, Tilburg en Maastricht. Naast dit onderzoek voor regio Zuid-Nederland heeft Decisio onderzoek verricht naar en regiorapporten opgesteld voor (met daarbij de verschillende geografische uitsplitsingen): Nederland totaal, met daarbij uitsplitsingen voor de 12 provincies Regio Amsterdam: de provincies Noord-Holland en Flevoland, de gemeente Amsterdam en de Metropoolregio Amsterdam (bestaande uit 36 gemeenten). Regio Den Haag: provincie Zuid-Holland, de regio Haaglanden (bestaande uit 9 gemeenten), de regio 070 (bestaande uit 4 gemeenten) en de regio 015 (bestaande uit 1 gemeente: Delft). Regio Rotterdam: de provincie Zuid-Holland en het werkgebied van Stichting Rotterdam Partners (bestaande uit een selectie van postcodegebieden in de Rotterdamse regio). Regio Food Valley: de provincie Gelderland, de gemeenten Arnhem, Nijmegen, Ede en Wageningen en de regio Food Valley (bestaande uit 8 gemeenten). Regio Leiden: de Leidse regio (bestaande uit 6 gemeenten). Regio Noord-Nederland: de provincies Fryslân, Groningen en Drenthe en de gemeenten Groningen, Assen, Eemsmond, Emmen, Heerenveen, Leeuwarden, Smallingerland, Hoogezand-Sappemeer en Ten Boer. Regio Twente (alleen als tabellenboek): de provincie Overijssel en de gemeenten Hengelo, Enschede, Almelo, Borne, Oldenzaal, Hof van Twente, Deventer en Zwolle. Regio Utrecht (alleen als tabellenboek): de provincie Utrecht en de gemeenten Utrecht, Nieuwegein, Amersfoort, Stichtse Vecht en De Bilt. 1.4 Leeswijzer In dit rapport stellen we voor regio Zuid-Nederland achtereenvolgens aan de orde: Hoofdstuk 2: in dit hoofdstuk gaan we nader in op de internationale werknemers en hun meest belangrijke sociaal-demografische en economische kenmerken. Hoofdstuk 3: In dit hoofdstuk gaan we nader in op de internationale zelfstandigen. Daarbij stellen we onder meer het volgende aan de orde: aantal internationale zelfstandigen, regionale spreiding, sectoren en omzet. Hoofdstuk 4: in dit hoofdstuk presenteren we onze overall analyse en conclusies van het onderzoek. In de bijlagen bij dit rapport is een verantwoording opgenomen van de aanpak van het onderzoek en de gehanteerde definities. 2 Zie bijlage 1.3 voor toelichting regio-indelingen 4

7 Beeld geprivilegieerden en internationale studenten: door vertraging in de levering van brondata over het aantal geprivilegieerden en internationale studenten zijn over deze groepen geen gegevens opgenomen in deze rapportage. De verwachting is dat deze gegevens in het najaar 2017 in een separate rapportage nageleverd worden. 5

8 2 Internationale werknemers In dit hoofdstuk gaan we nader in op de internationale werknemers en hun meest belangrijke sociaaldemografische en economische kenmerken. Definities: in dit hoofdstuk worden meerdere definities gehanteerd. Deze definities zijn: Economisch-actieve, internationale werknemer: een economisch-actieve, internationale werknemer is een persoon in loondienst bij een in Nederland gevestigde organisatie waarvoor loonheffing is betaald aan de Belastingdienst. Daarnaast geldt dat deze persoon alleen een buitenlandse nationaliteit heeft; oftewel deze persoon heeft niet de Nederlandse nationaliteit. Kenniswerker: een kenniswerker is een economisch-actieve werknemer. Daarnaast is voor kenniswerkers een minimale looneis gesteld (fiscaal loon: loon voor belastingen) voor twee leeftijdsgroepen en een minimaal aantal SV-dagen (Sociale Verzekeringen). De minimale looneisen per jaar per leeftijdsgroep zijn: Leeftijd < 30 jaar jaar Arbeidsmigrant: een arbeidsmigrant is een economisch-actieve, internationale werknemer. Indien een economisch-actieve, internationale werknemer geen kenniswerker is (zie voorgaande definitie) dan is deze persoon gerekend tot de groep arbeidsmigranten. Een nadere toelichting op de aanpak van het onderzoek, methode, databronnen etc. is opgenomen in de bijlagen van dit rapport. 2.1 Aantal economisch-actieve internationale werknemers Aantal economisch-actieve, internationale werknemers verder toegenomen In 2015 zijn er in Zuid-Nederland ruim economisch-actieve, internationale werknemers; in 2013 telde Zuid-Nederland nog bijna internationale werknemers. Sinds 2013 is het aantal economische-actieve, internationale werknemers in totaal in Zuid-Nederland toegenomen met ruim 30%. De groei van het aantal economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid-Nederland is sinds 2013 nagenoeg gelijk aan de groei in Nederland totaal (31%). De grootste groei van het aantal economisch-actieve, internationale werknemers was sinds 2013 in de provincie Limburg (bijna 38%). De groei in de provincie Noord-Brabant bedroeg sinds 2013 bijna 30%. 6

9 Omvangrijkste populatie in Noord-Brabant In Zuid-Nederland telt de provincie Noord-Brabant in 2015 de meeste internationale werknemers, namelijk meer dan In de provincie Limburg zijn in 2015 ruim economisch-actieve, internationale werknemers actief. Het aandeel economisch-actieve, internationale werknemers neemt in de provincie Limburg sinds 2009 wel verder toe. Tabel 2.1 Aantal economisch-actieve internationale werknemers (per 31/12), naar werkregio, Noord-Brabant (+6%) (+35%) (+16%) (+3%) (+17%) (+11%) Limburg (+6%) (+53%) (+22%) (+13%) (+21%) (+14%) Eindhoven (+3%) (+14%) (+10%) (+0%) (+23%) (+9%) Veldhoven (+8%) (+26%) (+11%) (+1%) (+21%) (+8%) Breda (+14%) (+16%) (+16%) (-2%) (+18%) (+11%) Tilburg (+4%) (+29%) (+20%) (+3%) (+25%) (+13%) Maastricht (+7%) (+9%) (+8%) (-3%) (+31%) (+9%) Nederland (+6%) (+28%) (+14%) (+2%) (+19%) (+10%) 2.2 Kenniswerkers en arbeidsmigranten De totale populatie van economisch-actieve, internationale werknemers is nader onder te verdelen naar aantal kenniswerkers en arbeidsmigranten. In Zuid-Nederland zijn in 2015 respectievelijk kenniswerkers en ruim arbeidsmigranten Kenniswerkers Aandeel kenniswerkers: Noord-Brabant 15% en Limburg 10% Het aandeel kenniswerkers (ten opzichte van de totale populatie) in de provincies Noord-Brabant en Limburg bedraagt in 2015 respectievelijk 15% en 10% (Nederland: 17%). Het aandeel kenniswerkers is in beide provincies sinds 2009 wel afgenomen; in 2009 bedroeg het aandeel kenniswerkers in Noord-Brabant en Limburg respectievelijk 24% en 22% (Nederland: 26%). Aandeel kenniswerkers Eindhoven neemt toe; in Maastricht afname Het aandeel kenniswerkers in de gemeente Eindhoven is sinds 2009 toegenomen; in 2009 was het aandeel kenniswerker 32% en in 2015 is dit aandeel gestegen naar 34%. Sinds 2009 is in de gemeente Maastricht het aandeel kenniswerkers afgenomen; in 2015 was dit aandeel 28% terwijl in 2009 het aandeel kenniswerkers in de gemeente Maastricht nog 41% was. 7

10 Tabel 2.2 Aantal economisch-actieve internationale kenniswerkers (per 31/12) naar werkregio, Noord-Brabant (+15%) (+14%) (+6%) (-20%) (+30%) (-8%) Limburg (+6%) (+20%) (+7%) (-22%) (+40%) (-9%) Eindhoven (+46%) (+12%) (+4%) (-17%) (+33%) (+0%) Veldhoven (+14%) 618 (+40%) 634 (+3%) 573 (-10%) 802 (+40%) 949 (+18%) Breda (+16%) (+8%) (+5%) 946 (-14%) (+24%) (-11%) Tilburg (+30%) (+14%) (+5%) 895 (-22%) (+52%) (-8%) Maastricht (+6%) (+14%) (+2%) 887 (-31%) (+41%) (-1%) Nederland (+13%) (+14%) (+6%) (-18%) (+26%) (-4%) Arbeidsmigranten Sterke toename aantal arbeidsmigranten in Noord-Brabant en Limburg Het aantal arbeidsmigranten is de afgelopen jaren verder toegenomen in de provincies Noord-Brabant en Limburg. In 2009 was het aantal arbeidsmigranten in Zuid-Nederland ruim personen; in 2015 is dit aantal verder toegenomen naar ruim arbeidsmigranten. Tabel 2.3 Aantal economisch-actieve internationale arbeidsmigranten (per 31/12) naar werkregio, Noord-Brabant (+3%) (+43%) (+19%) (+8%) (+14%) (+15%) Limburg (+6%) (+62%) (+26%) (+19%) (+19%) (+17%) Eindhoven (-17%) (+16%) (+15%) (+12%) (+18%) (+15%) Veldhoven (+3%) 508 (+12%) 619 (+22%) 687 (+11%) 722 (+5%) 703 (-3%) Breda (+14%) (+18%) (+19%) (+1%) (+16%) (+16%) Tilburg (-3%) (+34%) (+24%) (+9%) (+21%) (+18%) Maastricht (+8%) (+7%) (+13%) (+15%) (+27%) (+13%) Nederland (+3%) (+33%) (+16%) (+8%) (+17%) (+14%) 2.3 Instroom, uitstroom en duur economische activiteit Voor de jaren 2009 tot en met 2015 is onder meer gekeken naar de ontwikkeling van de instroom, uitstroom en de duur van de economische activiteit van internationale werknemers. 8

11 Definities: in deze paragraaf worden meerdere definities gehanteerd. Deze definities zijn: Instroom: met instroom wordt bedoeld dat een internationale werknemer economisch-actief wordt/is. Oftewel, er vindt afdracht van loonheffing aan de Belastingdienst plaats. Instroom betekent derhalve niet altijd dat een internationale werknemer instroomt in Nederland; het kan namelijk ook zijn dat de internationale werknemer al in Nederland gevestigd is maar van economisch-inactief economisch-actief wordt. Uitstroom: met uitstroom wordt bedoeld dat een internationale werknemers economisch-inactief wordt/is (zie ook voorgaande definitie van instroom ). Duur economische activiteit: de periode waarin daadwerkelijk loonheffing wordt betaald door de economisch-actieve, internationale werknemer. Een nadere toelichting op de aanpak van het onderzoek, methode, databronnen etc. is opgenomen in de bijlagen van dit rapport Jaarlijkse instroom van internationale werknemers Redelijk constante instroom van internationale werknemers De instroom van internationale werknemers in Zuid-Nederland is tussen 2011 en 2013 relatief constant; rond de internationale werknemers per jaar. In de jaren daarna is er een forse stijging te zien ten opzichte van 2013; bijna in 2014 en ruim in Tabel 2.4 Jaarlijkse instroom economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, Noord-Brabant Limburg Nederland Instroom internationale werknemers vooral uit Polen Het belangrijkste deel van de instroom van internationale werknemers in 2015 is afkomstig uit Polen. Naast Polen zijn andere Midden- of Oost-Europese landen belangrijkste herkomstgebieden van de instroom van internationale werknemers. Sinds 2013 lijkt de instroom van internationale werknemers vanuit Polen af te nemen. In 2013 was dit voor Zuid-Nederland ruim 60% (Nederland bijna 50%); in 2015 is de instroom vanuit Polen nog steeds het omvangrijkst maar bedraagt tussen de 55-65% (Nederland: 45%). 9

12 Tabel 2.5 Top 5 herkomstlanden instroom economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant Polen (22.454; 54%) Roemenië (2.509; 6%) Duitsland (1.233; 3%) Hongarije (1.213; 3%) België (1.178; 3%) Limburg Polen (15.356; 63%) Duitsland (1.480; 6%) Slowakije (1.207; 5%) België (792; 3%) Roemenië (736; 3%) Nederland Polen ( ; 45%) Duitsland (11.007; 4%) Roemenië (10.062; 4%) Turkije (7.799; 3%) Hongarije (7.532; 3%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100% Jaarlijkse uitstroom van internationale werknemers Uitstroom internationale werknemers neemt toe De uitstroom van economisch-actieve internationale werknemers neemt toe tot 2015 in Noord-Brabant. Sinds 2009 is de uitstroom drie keer zo hoog. In 2015 is een licht daling van de uitstroom te zien. De uitstroom in de provincie Limburg neemt ook in 2015 nog toe; van circa in 2009 tot ruim in Tabel 2.6 Jaarlijkse uitstroom economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, Noord-Brabant Limburg Nederland Uitstroom voornamelijk internationale werknemers uit Polen De uitstroom van economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid-Nederland zijn hoofdzakelijk werknemers afkomstig uit Polen (gelijk aan het beeld van de instroom van economisch-actieve, internationale werknemers). Circa 60% tot 65% van de uitstroom (in 2015) zijn Poolse werknemers. De uitstroom van Poolse werknemers in 2013 was ruim 50%. Tabel 2.7 Top 5 herkomstlanden uitstroom economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant Polen (18.405; 57%) Duitsland (1.267; 4%) Roemenië (1.055; 3%) België (944; 3%) Turkije (911; 3%) Limburg Polen (11.944; 65%) Duitsland (1.445; 8%) Slowakije (665; 4%) België (561; 3%) Hongarije (407; 2%) Nederland Polen (93.926; 47%) Duitsland (11.224; 6%) Turkije (7.143; 4%) Verenigd Koninkrijk (6.346; 3%) Hongarije (5.920; 3%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100%. 10

13 2.3.3 Duur van economische activiteit van internationale werknemers Op basis van de in- en uitstroom tussen 2010 en 2015 is nagegaan hoe lang economisch-actieve, internationale werknemers in de provincies Noord-Brabant en Limburg economisch actief zijn. Duur economische activiteit internationale werknemers neemt af De duur van economische activiteit van internationale werknemers in de provincies Noord-Brabant en Limburg is de afgelopen jaren afgenomen. Van de internationale werknemers die in 2009 in Noord-Brabant economisch-actief waren is na 1 jaar (in 2010) nog steeds 76% economisch-actief. Dit gold ook voor zij die in 2010 economisch-actief werden (in 2011 was daarvan namelijk ook 76% nog actief). Van de economisch-actieve, internationale werknemers in Noord-Brabant die in 2011 startten, was in 2012 nog 70% werkzaam; daarna zakte het aandeel starters (actief na 1 jaar) verder naar 63%, 61% en 57%. Dat betekent dat een steeds kleiner wordende groep internationale werknemers na 1 jaar nog steeds economisch-actief is. Hetzelfde beeld zien we wanneer internationale medewerkers meer dan 2, 3 of 4 jaar etc. werkzaam zijn. Het beeld van de duur van economische activiteit van internationale werknemers in Limburg is grotendeels gelijk aan het beeld in de provincie Noord-Brabant. Ook in Limburg neemt de duur van economische activiteit af. Tabel 2.8 Duur economische activiteit internationale werknemers (per jaar) naar startjaar, werkregio Noord-Brabant, Economisch actief geworden in (startjaar) 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar % 61% 52% 41% 33% 30% % 61% 48% 38% 33% % 50% 38% 32% % 44% 36% % 46% % 11

14 Figuur 2.1 Duur economische activiteit internationale werknemers (per jaar) naar startjaar, werkregio Noord-Brabant, % 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 76% 76% 61% 61% 52% 48% 41% 38% 33% 33% 30% 70% 50% 38% 32% 63% 44% 36% 61% 46% 57% 0% Jaar van vestiging in Nederland Verblijfsduur, ten minste 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar Tabel 2.9 Duur economische activiteit internationale werknemers (per jaar) naar startjaar, werkregio Limburg, Economisch actief geworden in (startjaar) 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar % 62% 52% 41% 33% 29% % 61% 47% 37% 33% % 47% 35% 29% % 41% 33% % 41% % 12

15 Figuur 2.3 Duur economische activiteit internationale werknemers (per jaar) naar startjaar, werkregio Limburg, % 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 76% 77% 62% 61% 52% 47% 41% 37% 33% 33% 29% 67% 47% 35% 29% 61% 58% 41% 41% Jaar van vestiging in Nederland 33% 54% Verblijfsduur, ten minste 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar 6 jaar 2.4 Land van herkomst van internationale werknemers Land van herkomst Internationale werknemers overwegend afkomstig uit Polen, Duitsland en België De economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid-Nederland zijn overwegend afkomstig uit Polen, Duitsland en België. In Noord-Brabant en Limburg is in 2015 circa 50% van de internationale werknemers uit Polen. Daarnaast zijn Duitsland en België belangrijke herkomstlanden. Het beeld van herkomst van internationale werknemers in 2015 is gelijk aan het beeld van herkomst van werknemers in Op gemeenteniveau is het aandeel internationale werknemers afkomstig uit Polen ruim lager dan 50% (behalve voor Tilburg). In Eindhoven is 17% van de internationale werknemers afkomstig uit Polen; daarnaast zijn voor Eindhoven Duitsland, België, China en het Verenigd Koninkrijk belangrijke herkomstlanden. De belangrijkste herkomstlanden van internationale werknemers in de gemeente Maastricht zijn hoofdzakelijk Duitsland (23%) en België (20%). 13

16 Tabel 2.10 Top 5 herkomstlanden economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant Polen (42.866;47%) Duitsland (4.740;5%) België (4.588;5%) Turkije (3.905;4%) Roemenië (3.808;4%) Limburg Polen (28.151;55%) Duitsl. (5.258;10%) België (2.783;5%) Slowakije (2.220;4%) Roemenië (1.017;2%) Eindhoven Polen (2.229;17%) Duitsland (1.137;9%) België (904;7%) China (720;6%) Verenigd Koninkrijk (671;5%) Veldhoven Polen (209;13%) België (136;8%) China (118;7%) Duitsland (112;7%) Verenigd Koninkrijk (106;7%) Breda Polen (2.020;31%) België (705;11%) Duitsland (308;5%) Turkije (275;4%) Verenigd Koninkrijk (275;4%) Tilburg Polen (3.774;45%) Duitsland (564;7%) België (479;6%) Hongarije (370;4%) Turkije (325;4%) Maastricht Duitsland (994;23%) België (886;20%) Italië (281;6%) Verenigd Kon. (265;6%) Polen (191;4%) Nederland Polen ( ;37%) Duitsl. (41.866;7%) VK (26.944;4%) Turkije (26.557;4%) België (21.263;4%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100% Kenniswerkers Kenniswerkers Zuid-Nederland: voornamelijk afkomstig uit West-Europa De internationale kenniswerkers in Zuid-Nederland zijn, net als in 2013, in 2015 voornamelijk afkomstig uit West-Europa. De belangrijkste herkomstlanden zijn België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Eindhoven en Maastricht: overwegend kenniswerkers uit België, Duitsland en Verenigd Koninkrijk De economisch-actieve, internationale kenniswerkers in de gemeenten Eindhoven en Maastricht zijn overwegend afkomstig uit België, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk. Tabel 2.11 Top 5 herkomstlanden economisch-actieve internationale kenniswerkers naar werkregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant België (1.905;14%) Polen (1.686;13%) Duitsland (1.510;11%) VK(1.119;8%) Frankrijk (639;5%) Limburg Duitsl. (1.172;23%) België (1.044;21%) Polen (645;13%) VK (330;7%) Italië (249;5%) Eindhoven België (521;12%) Duitsland (483;11%) VK (420;9%) India (285;6%) China (258;6%) Veldhoven België (92;10%) VK (74;8%) China (72;8%) Duitsland (65;7%) Italië (58;6%) Breda België (241;23%) VK (120;12%) Duitsland (118;11%) Polen (84;8%) Spanje (59;6%) Tilburg België (210;17%) Duitsland (170;14%) Polen (168;14%) VK (95;8%) Frankrijk (82;7%) Maastricht België (314;26%) Duitsland (255;21%) VK (92;7%) Italië (83;7%) Spanje (47;4%) Nederland Duitsl. (13.041;12%) VK (12.673;12%) België (8.268;8%) Polen (8.267;8%) Frankrijk (5.679;5%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100%. 14

17 Kijkend naar het aandeel kenniswerkers in een populatie met dezelfde nationaliteit dan ontstaat voor de regio Zuid-Nederland (provincies Noord-Brabant en Limburg) een ander beeld. De meest belangrijke herkomstlanden in Noord-Brabant en Limburg met een groot aandeel kenniswerkers 3 binnen de eigen populatie zijn: Noord-Brabant Limburg 1 Taiwan (64%; 141 kenniswerkers) India (53%; 87 kenniswerkers) 2 Zuid-Korea (64%; 67 kenniswerkers) Ierland (43%; 43 kenniswerkers) 3 Singapore (63%; 33 kenniswerkers) Verenigde Staten (40%; 95 kenniswerkers) 4 Ierland (56%; 219 kenniswerkers) Zweden (38%; 30 kenniswerkers) 5 Mexico (49%; 66 kenniswerkers) België (38%; kenniswerkers) Arbeidsmigranten Arbeidsmigranten in Zuid-Nederland: vooral afkomstig uit Polen en Duitsland De arbeidsmigranten in Zuid-Nederland in 2015 zijn, net als in 2013, overwegend afkomstig uit Polen en Duitsland. Daarnaast zijn ook België en Roemenië belangrijke herkomstlanden voor arbeidsmigranten. Tilburg en Breda: vooral arbeidsmigranten uit Polen De grootste populatie arbeidsmigranten in de gemeenten Tilburg en Breda is in 2015 afkomstig uit Polen. Maastricht: veel Duitse en Belgische arbeidsmigranten De gemeente Maastricht kent in 2015 overwegend arbeidsmigranten die afkomstig zijn uit Duitsland en België (gelijk aan het beeld in 2013). Tabel 2.12 Top 5 herkomstlanden economisch-actieve internationale arbeidsmigranten naar werkregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant Polen (41.180;53%) Roemenië (3.570;5%) Turkije (3.326;4%) Duitsland (3.230;4%) België (2.683;3%) Limburg Polen (27.506;60%) Duitsland (4.086;9%) Slowakije (2.180;5%) België (1.739;4%) Roemenië (954;2%) Eindhoven Polen (1.989;24%) Duitsland (654;8%) Turkije (501;6%) China (462;5%) België (383;5%) Veldhoven Polen (165;24%) Duitsland (47;7%) China (46;7%) België (44;6%) Verenigd Koninkrijk (32;5%) Breda Polen (1.936;36%) België (464;9%) Portugal (245;5%) Roemenië (244;4%) Turkije (236;4%) Tilburg Polen (3.606;51%) Duitsland (394;6%) Hongarije (353;5%) Turkije (282;4%) België (269;4%) Maastricht Duitsland (739;24%) België (572;18%) Italië (198;6%) Verenigd Koninkrijk (173;6%) Polen (165;5%) Nederland Polen ( ;43%) Duitsland (28.825;6%) Turkije (22.903;5%) Roemenië (15.211;3%) Hongarije (14.936;3%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100%. 3 Hierbij is de ondergrens gehanteerd van minimaal 25 kenniswerkers met eenzelfde nationaliteit. 15

18 Kijkend naar het aandeel arbeidsmigranten in een populatie met dezelfde nationaliteit dan ontstaat voor de regio Zuid-Nederland (provincies Noord-Brabant en Limburg) een ander beeld dan in bovenstaande tabel. De meest belangrijke herkomstlanden in Noord-Brabant en Limburg met een groot aandeel arbeidsmigranten 4 binnen de eigen populatie zijn: Noord-Brabant Limburg 1 Somalië (100%; 39 arbeidsmigranten) Vietnam (100%; 28 arbeidsmigranten) 2 Afghanistan (100%; 61 arbeidsmigranten) Thailand (99%; 106 arbeidsmigranten) 3 Syrië (99%; 75 arbeidsmigranten) Slowakije (98%; arbeidsmigranten) 4 Irak (99%; 73 arbeidsmigranten) Polen (98%; arbeidsmigranten) 5 Kaapverdië (98%; 60 arbeidsmigranten) Syrië (98%; 78 arbeidsmigranten) 2.5 Geslacht, leeftijd, woonsituatie, woning Geslacht Overwegend mannelijke, internationale werknemers De populatie economisch-actieve internationale werknemers in Zuid-Nederland kent een oververtegenwoordiging van mannen. Zij vormen met ruim personen in 2015 een meerderheid van 59%. Opvallend: in de gemeente Maastricht is de verdeling naar mannen en vrouwen in 2013 gelijk; in Veldhoven is de verdeling 70/30. Het aandeel mannen onder economisch-actieve internationale kenniswerkers bedraagt in 2015 in Noord-Brabant en Limburg respectievelijk 68% en 63%. Binnen de populatie internationale arbeidsmigranten is het aandeel mannen lager; respectievelijk 58% en 58%. Tabel 2.13 Geslacht economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Mannen Vrouwen Totaal Noord-Brabant (60%) (40%) Limburg (59%) (41%) Eindhoven (61%) (39%) Veldhoven (71%) 486 (29%) Breda (58%) (42%) Tilburg (64%) (36%) Maastricht (50%) (50%) Nederland (59%) (41%) Hierbij is de ondergrens gehanteerd van minimaal 25 kenniswerkers met eenzelfde nationaliteit. 16

19 Tabel 2.14 Geslacht economisch-actieve internationale kenniswerkers naar werkregio, 2015 Mannen Vrouwen Totaal Noord-Brabant (68%) (32%) Limburg (63%) (37%) Eindhoven (65%) (35%) Veldhoven 733 (77%) 216 (23%) 949 Breda 671 (64%) 376 (36%) Tilburg 720 (58%) 525 (42%) Maastricht 651 (53%) 587 (47%) Nederland (63%) (37%) Tabel 2.15 Geslacht economisch-actieve internationale arbeidsmigranten naar werkregio, 2015 Mannen Vrouwen Totaal Noord-Brabant (58%) (42%) Limburg (58%) (42%) Eindhoven (59%) (41%) Veldhoven 433 (62%) 270 (38%) 703 Breda (57%) (43%) Tilburg (65%) (35%) Maastricht (49%) (51%) Nederland (58%) (42%) Leeftijd 25 tot 35 jaar grootste leeftijdsgroep in Zuid-Nederland In 2015 is in Zuid-Nederland de leeftijdsgroep 25 tot 35 jaar de grootste groep binnen de totale populatie van economisch-actieve, internationale werknemers. Het aandeel van deze leeftijdsgroep is in de gemeenten Eindhoven, Tilburg en Maastricht nog hoger; 40% of meer. 17

20 Tabel 2.16 Leeftijd economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, tot 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 67 jaar Noord-Brabant (15%) (38%) (25%) (16%) (7%) Limburg (19%) (38%) (21%) (15%) (7%) Eindhoven 932 (7%) (41%) (29%) (17%) 853 (6%) Veldhoven 47 (3%) 577 (35%) 593 (36%) 315 (19%) 120 (7%) Breda 823 (12%) (35%) (28%) (17%) 517 (8%) Tilburg (14%) (43%) (24%) (13%) 497 (6%) Maastricht 720 (16%) (41%) (23%) 591 (13%) 332 (7%) Nederland (14%) (38%) (26%) (16%) (7%) Binnen de populatie economisch-actieve internationale kenniswerkers is de groep 35 tot 45 jaar in 2015 in Zuid-Nederland de omvangrijkste leeftijdsgroep. Binnen de populatie economisch-actieve internationale arbeidsmigranten is in 2015 in Zuid-Nederland de groep 25 tot 35 jaar het omvangrijkst. Tabel 2.17 Leeftijd economisch-actieve internationale kenniswerkers naar werkregio, tot 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 67 jaar Noord-Brabant 117 (1%) (30%) (35%) (23%) (11%) Limburg 71 (1%) (32%) (32%) (24%) 572 (11%) Eindhoven 38 (1%) (29%) (40%) (23%) 346 (8%) Veldhoven (33%) 394 (42%) 177 (19%) 64 (7%) Breda (24%) 383 (37%) 254 (24%) 155 (15%) Tilburg 13 (1%) 406 (33%) 376 (30%) 300 (24%) 150 (12%) Maastricht (31%) 443 (36%) 281 (23%) 131 (11%) Nederland 775 (1%) (30%) (35%) (23%) (11%) Tabel 2.18 Leeftijd economisch-actieve internationale arbeidsmigranten naar werkregio, tot 25 jaar 25 tot 35 jaar 35 tot 45 jaar 45 tot 55 jaar 55 tot 67 jaar Noord-Brabant (17%) (39%) (23%) (14%) (6%) Limburg (21%) (39%) (20%) (14%) (6%) Eindhoven 894 (10%) (47%) (23%) (13%) 507 (6%) Veldhoven 47 (7%) 263 (37%) 199 (28%) 138 (20%) 56 (8%) Breda 820 (14%) (38%) (26%) 888 (16%) 362 (6%) Tilburg (16%) (45%) (23%) 821 (11%) 347 (5%) Maastricht 716 (22%) (44%) 573 (18%) 310 (10%) 201 (6%) Nederland (16%) (40%) (24%) (14%) (6%) 18

21 2.5.3 Burgerlijke staat Circa 25% van internationale werknemers gehuwd of samenwonend Zo n 25% van de economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid-Nederland is gehuwd of samenwonend. Binnen de groep economisch-actieve internationale kenniswerkers in Noord-Brabant en Limburg is in 2013 het aandeel gehuwden groter: respectievelijk 44% en 37%. Binnen de groep economisch-actieve internationale arbeidsmigranten is het aandeel gehuwden lager. Tabel 2.19 Burgerlijke staat economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Gehuwd Samenwonend Niet gehuwd/samenwonend Noord-Brabant (25%) (1%) (74%) Limburg (17%) 449 (1%) (83%) Eindhoven (30%) 196 (1%) (68%) Veldhoven 668 (40%) 44 (3%) 940 (57%) Breda (25%) 118 (2%) (73%) Tilburg (23%) 107 (1%) (76%) Maastricht 989 (22%) 62 (1%) (77%) Nederland (25%) (1%) (74%) Tabel 2.20 Burgerlijke staat economisch-actieve internationale kenniswerkers naar werkregio, 2015 Gehuwd Samenwonend Niet gehuwd/samenwonend Noord-Brabant (44%) 349 (3%) (53%) Limburg (37%) 108 (2%) (61%) Eindhoven (45%) 101 (2%) (53%) Veldhoven 459 (48%) 26 (3%) 464 (49%) Breda 440 (42%) 37 (4%) 570 (54%) Tilburg 496 (40%) 30 (2%) 719 (58%) Maastricht 453 (37%) 28 (2%) 757 (61%) Nederland (43%) (3%) (55%) 19

22 Tabel 2.21 Burgerlijke staat economisch-actieve internationale arbeidsmigranten naar werkregio, 2015 Gehuwd Samenwonend Niet gehuwd/samenwonend Noord-Brabant (22%) 838 (1%) (77%) Limburg (14%) 341 (1%) (85%) Eindhoven (23%) 95 (1%) (76%) Veldhoven 209 (30%) 18 (3%) 476 (68%) Breda (22%) 81 (1%) (77%) Tilburg (20%) 77 (1%) (79%) Maastricht 536 (17%) 34 (1%) (82%) Nederland (21%) (1%) (78%) Kinderen Overwegend geen kinderen Minimaal 75% van de economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid-Nederland heeft geen kinderen. Ruim 20% van de internationale werknemers in Zuid-Nederland heeft één of twee kind(eren); circa 4% heeft drie of meer kinderen. Tabel 2.22 Aantal economisch-actieve internationale werknemers naar aantal kinderen, naar werkregio, 2015 Een kind Twee kinderen Drie of meer kinderen Geen kind Noord-Brabant (12%) (11%) (5%) (72%) Limburg (9%) (7%) (3%) (81%) Eindhoven (13%) (13%) 576 (4%) (70%) Veldhoven 255 (15%) 308 (19%) 79 (5%) (61%) Breda 921 (14%) 763 (11%) 342 (5%) (70%) Tilburg 930 (11%) 875 (10%) 385 (5%) (74%) Maastricht 434 (10%) 449 (10%) 154 (3%) (77%) Nederland (12%) (11%) (4%) (73%) Relatief meer kenniswerkers met kinderen Het aandeel economisch-actieve internationale kenniswerkers met kinderen is hoger (dan voor het gehele populatie internationale werknemers): in 2015 heeft 45% en 39% van de internationale kenniswerkers in respectievelijk Noord-Brabant en Limburg een of meerdere kind(eren). 20

23 Tabel 2.23 Aantal economisch-actieve internationale kenniswerkers naar aantal kinderen, naar werkregio, 2015 Een kind Twee kinderen Drie of meer kinderen Geen kind Noord-Brabant (16%) (21%) (7%) (55%) Limburg 770 (15%) 892 (18%) 308 (6%) (61%) Eindhoven 778 (17%) 863 (19%) 233 (5%) (59%) Veldhoven 159 (17%) 207 (22%) 44 (5%) 539 (57%) Breda 178 (17%) 209 (20%) 80 (8%) 580 (55%) Tilburg 183 (15%) 257 (21%) 110 (9%) 695 (56%) Maastricht 185 (15%) 209 (17%) 75 (6%) 769 (62%) Nederland (16%) (20%) (7%) (57%) Aandeel arbeidsmigranten met kinderen kleiner dan voor gehele populatie Het aandeel economisch-actieve internationale arbeidsmigranten met kinderen is lager (dan voor het gehele populatie internationale werknemers): in 2015 heeft 25% en 17% van de internationale arbeidsmigranten in respectievelijk Noord-Brabant en Limburg een of meerdere kind(eren). Tabel 2.24 Aantal economisch-actieve internationale arbeidsmigranten naar aantal kinderen, naar werkregio, 2015 Een kind Twee kinderen Drie of meer kinderen Geen kind Noord-Brabant (11%) (9%) (4%) (75%) Limburg (8%) (6%) (3%) (83%) Eindhoven 892 (10%) 790 (9%) 343 (4%) (77%) Veldhoven 96 (14%) 101 (14%) 35 (5%) 471 (67%) Breda 743 (13%) 554 (10%) 262 (5%) (72%) Tilburg 747 (10%) 618 (8%) 275 (4%) (78%) Maastricht 249 (8%) 240 (7%) 79 (2%) (82%) Nederland (11%) (9%) (4%) (76%) Totaal aantal kinderen van internationale werknemers neemt toe Het totaal aantal kinderen van internationale werknemers in Zuid-Nederland neemt verder toe: in 2009 ging het in Zuid-Nederland om ruim kinderen; in 2015 gaat het om bijna kinderen. Onder economisch-actieve internationale kenniswerkers is het aantal kinderen sinds 2009 relatief stabiel gebleven; circa kinderen. Vooral onder de internationale arbeidsmigranten in Zuid-Nederland is het aantal kinderen toegenomen: van ruim (in 2009) naar bijna (in 2015). 21

24 Tabel 2.25 Aantal kinderen van economisch-actieve internationale werknemers, naar woonregio, Noord-Brabant (+4%) (+7%) (+6%) (-5%) (+17%) (+6%) Limburg (+4%) (+6%) (+5%) (-9%) (+19%) (+4%) Eindhoven (+7%) (+6%) (+6%) (-6%) (+26%) (+4%) Veldhoven (+2%) 536 (+14%) 576 (+7%) 570 (-1%) 614 (+8%) 669 (+9%) Breda (+0%) (+5%) (+4%) (-7%) (+19%) (+5%) Tilburg (+2%) (+8%) (+10%) (-6%) (+13%) (+10%) Maastricht (+7%) (+2%) (+3%) (-10%) (+22%) (+3%) Nederland (+4%) (+6%) (+5%) (-5%) (+16%) (+5%) Tabel 2.26 Aantal kinderen van economisch-actieve kenniswerkers, naar woonregio, Noord-Brabant (+8%) (+14%) (+5%) (-22%) (+29%) (-6%) Limburg (+5%) (+13%) (+3%) (-34%) (+35%) (-7%) Eindhoven (+14%) (+19%) (+5%) (-15%) (+43%) (-4%) Veldhoven (+10%) 324 (+17%) 328 (+1%) 299 (-9%) 354 (+18%) 361 (+2%) Breda (+5%) 631 (+12%) 695 (+10%) 552 (-21%) 717 (+30%) 726 (+1%) Tilburg (+8%) 802 (+10%) 892 (+11%) 680 (-24%) 850 (+25%) 733 (-14%) Maastricht (+9%) 655 (+10%) 670 (+2%) 512 (-24%) 678 (+33%) 666 (-2%) Nederland (+10%) (+12%) (+6%) (-21%) (+26%) (-1%) Tabel 2.27 Aantal kinderen van economisch-actieve arbeidsmigranten, naar woonregio, Noord-Brabant (+3%) (+4%) (+6%) (+3%) (+13%) (+11%) Limburg (+3%) (+4%) (+5%) (+2%) (+15%) (+7%) Eindhoven (+4%) (-1%) (+7%) (-1%) (+18%) (+9%) Veldhoven (-9%) 212 (+10%) 248 (+17%) 271 (+9%) 261 (-4%) 308 (+18%) Breda (-1%) (+2%) (+1%) (0%) (+15%) (+6%) Tilburg (+0%) (+8%) (+9%) (+0%) (+10%) (+17%) Maastricht (+6%) 743 (-3%) 774 (+4%) 784 (+1%) 897 (+14%) 961 (+7%) Nederland (+1%) (+3%) (+4%) (+3%) (+12%) (+8%) Woning: huur, koop en WOZ-waarde koopwoning Overwegend huurwoningen Het grootste deel van de economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid-Nederland (2015) woont (net als in 2013) in een huurwoning; in de provincie Noord-Brabant geldt dat voor 92% van de 22

25 internationale werknemers en in de provincie Limburg voor 95%. Het aandeel koopwoningen is in de gemeenten Eindhoven en Maastricht iets hoger; respectievelijk 12% en 9%. Tabel 2.28 Type woning economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Huurwoning Koopwoning Noord-Brabant (92%) (8%) Limburg (95%) (5%) Eindhoven (88%) (12%) Veldhoven (78%) 364 (22%) Breda (92%) 529 (8%) Tilburg (93%) 607 (7%) Maastricht (91%) 389 (9%) Nederland (92%) (8%) Kenniswerkers: meer eigen woningen Het aandeel economisch-actieve internationale kenniswerkers met een eigen woning is hoger: respectievelijk 27% en 22% van de internationale kenniswerkers in Noord-Brabant en Limburg heeft een eigen woning. Tabel 2.29 Type woning economisch-actieve internationale kenniswerkers naar werkregio, 2015 Huurwoning Koopwoning Noord-Brabant (73%) (27%) Limburg (78%) (22%) Eindhoven (75%) (25%) Veldhoven 641 (68%) 308 (32%) Breda 757 (72%) 290 (28%) Tilburg 955 (77%) 290 (23%) Maastricht 974 (79%) 264 (21%) Nederland (75%) (25%) Arbeidsmigranten: minder eigen woningen Het aandeel economisch-actieve internationale arbeidsmigranten met een eigen woning is lager: respectievelijk 4% en 3% van de internationale arbeidsmigranten in Noord-Brabant en Limburg heeft een eigen woning. 23

26 Tabel 2.30 Type woning economisch-actieve internationale arbeidsmigranten naar werkregio, 2015 Huurwoning Koopwoning Noord-Brabant (96%) (4%) Limburg (97%) (3%) Eindhoven (95%) 459 (5%) Veldhoven 647 (92%) 56 (8%) Breda (96%) 239 (4%) Tilburg (96%) 317 (4%) Maastricht (96%) 125 (4%) Nederland (96%) (4%) Gemiddelde WOZ-waarde: tot euro Meer dan de helft van de koopwoningen van economisch-actieve, internationale werknemers in Zuid- Nederland heeft een WOZ-waarde tot euro in In de gemeenten Eindhoven en Maastricht hebben de koopwoningen van internationale werknemers een gemiddeld hogere WOZ-waarde. Tabel 2.31 Gemiddelde WOZ-waarde koopwoning internationale werknemers naar werkregio, tot euro tot euro tot euro tot euro euro of meer Onbekend Noord-Brabant (59%) (25%) 524 (7%) 205 (3%) 191 (3%) 232 (3%) Limburg (64%) 447 (17%) 141 (5%) 69 (3%) 38 (1%) 244 (9%) Eindhoven 700 (44%) 507 (32%) 199 (13%) 69 (4%) 74 (5%) 31 (2%) Veldhoven 127 (35%) 164 (45%) 48 (13%) 9 (2%) 16 (4%) - Breda 312 (59%) 124 (23%) 42 (8%) 24 (5%) 12 (2%) 15 (3%) Tilburg 376 (62%) 139 (23%) 39 (6%) 19 (3%) 17 (3%) 17 (3%) Maastricht 181 (47%) 112 (29%) 53 (14%) 14 (4%) 16 (4%) 13 (3%) Nederland (52%) (26%) (8%) (4%) (4%) (6%) Kenniswerkers duurdere woning De economisch-actieve internationale kenniswerkers in Zuid-Nederland hebben in 2015 een relatief duurdere woningen. De internationale arbeidsmigranten in Zuid-Nederland hebben overwegend een eigen woning met een lagere WOZ-waarde. 24

27 Tabel 2.32 Gemiddelde WOZ-waarde koopwoning internationale kenniswerkers naar werkregio, tot euro tot euro tot euro tot euro euro of meer Onbekend Noord-Brabant (46%) (33%) 428 (12%) 158 (4%) 149 (4%) 44 (1%) Limburg 579 (52%) 294 (27%) 101 (9%) 51 (5%) 33 (3%) 46 (4%) Eindhoven 391 (35%) 413 (37%) 179 (16%) 66 (6%) 62 (6%) 10 (1%) Veldhoven 91 (30%) 149 (48%) 45 (15%) 9 (3%) 14 (5%) - Breda 134 (46%) 84 (29%) 37 (13%) 19 (7%) 10 (3%) 6 (2%) Tilburg 136 (47%) 93 (32%) 28 (10%) 15 (5%) 14 (5%) - Maastricht 105 (40%) 80 (30%) 46 (17%) 14 (5%) 15 (6%) - Nederland (40%) (34%) (12%) (5%) (6%) 667 (3%) Tabel 2.33 Gemiddelde WOZ-waarde koopwoning internationale arbeidsmigranten naar werkregio, tot euro tot euro tot euro tot euro euro of meer Onbekend Noord-Brabant (73%) 530 (16%) 96 (3%) 47 (1%) 42 (1%) 188 (6%) Limburg (72%) 153 (10%) 40 (3%) 18 (1%) (13%) Eindhoven 309 (67%) 94 (20%) 20 (4%) - 12 (3%) 21 (5%) Veldhoven 36 (64%) 15 (27%) Breda 178 (74%) 40 (17%) (4%) Tilburg 240 (76%) 46 (15%) 11 (3%) (4%) Maastricht 76 (61%) 32 (26%) 7 (6%) (7%) Nederland (66%) (17%) 730 (3%) 359 (2%) 427 (2%) (10%) 25

28 2.6 Regionale spreiding internationale werknemers: werken Eindhoven belangrijkste werkgemeente in Noord-Brabant De gemeente Eindhoven is in 2015 de belangrijkste werkgemeente voor economisch-actieve, internationale werknemers in Noord-Brabant (geldt eveneens voor Zuid-Nederland). In 2015 zijn in de gemeente Eindhoven ruim internationale werknemers economisch-actief. Daarnaast zijn de gemeenten Tilburg, Breda, Veghel en Roosendaal belangrijke werkgemeenten in de provincie Noord- Brabant. Venray belangrijkste werkgemeente in Limburg De gemeente Venray is de belangrijkste werkgemeente in de provincie Limburg in In dat jaar werkten er in totaal ruim economisch-actieve, internationale werknemers. Naast Venray zijn de gemeenten Venlo, Roermond, Maastricht en Horst a/d Maas belangrijke werkgemeenten in Limburg. Tabel 2.34 Top 5 werkgemeenten economisch-actieve internationale werknemers naar werkregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant Eindhoven (13.147; 14%) Tilburg (8.538; 9%) Breda (6.711; 7%) Veghel (6.386; 7%) Limburg Venray Venlo Roermond Maastricht (12.629; 25%) (10.028; 19%) (5.129; 10%) (4.476; 9%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100%. Roosendaal (4.507; 5%) Horst a/d Maas (2.564; 5%) 26

29 Figuur 2.1 Aantal economisch actieve internationale werknemers in 2015, naar werkregio (op 4-positie postcodeniveau) Diffuus beeld groei-/krimpregio s werkgelegenheid In de periode zijn er verschillende regio s waar de werkgelegenheid voor internationale werknemers is gegroeid of juist is gekrompen. Dit levert voor Zuid-Nederland een relatief diffuus beeld op; echte groei- of krimpregio zijn niet aan te wijzen. 27

30 Figuur 2.2 Verschillenkaart aantal economisch actieve internationale werknemers , naar werkregio (op 4-positie postcodeniveau) 2.7 Regionale spreiding internationale werknemers: wonen Eindhoven belangrijkste woongemeente in Noord-Brabant In 2015 is de gemeente Eindhoven de belangrijkste woongemeente voor economisch-actieve, internationale werknemers in Noord-Brabant. Ruim internationale werknemers zijn woonachtig in de gemeente Eindhoven. Daarnaast zijn Tilburg, Breda, Helmond en s-hertogenbosch belangrijke woongemeenten in Noord-Brabant. Maastricht belangrijkste woongemeente in Limburg In Limburg is in 2015 Maastricht de belangrijkste woongemeente voor internationale werknemers. Ruim internationale werknemers zijn in deze gemeente woonachtig. Naast Maastricht zijn Venlo, Roermond, Heerlen en Sittard-Geleen de belangrijkste woongemeenten in de provincie Limburg. 28

31 Tabel 2.35 Top 5 woongemeenten economisch-actieve internationale werknemers naar woonregio, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Noord-Brabant Eindhoven (12.175; 23%) Tilburg (6.447; 12%) Breda (3.435; 6%) Helmond (3.032; 6%) Limburg Maastricht Venlo Roermond Heerlen (4.287; 21%) (3.187; 15%) (1.450; 7%) (1.376; 7%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100%. 's-hertogenbosch (2.510; 5%) Sittard-Geleen (1.287; 6%) Figuur 2.3 Aantal economisch actieve internationale werknemers in 2015, naar woonregio (op 4-positie postcodeniveau) Sterke groei van Eindhoven en Tilburg als woongebieden In de periode zijn vooral Eindhoven en Tilburg sterk gegroeid als woongebieden voor internationale werknemers. 29

32 Figuur 2.4 Verschillenkaart aantal economisch actieve internationale werknemers , naar woonregio (op 4-positie postcodeniveau) 2.8 Woon-werk balans en pendel van internationale werknemers De regio in woon-werkbalans De woon-werkbalans (of pendelbalans) van een regio duidt het verschil tussen enerzijds het aantal economisch-actieve internationale werknemers werkzaam in een regio, en anderzijds het aantal economisch-actieve internationale werknemers woonachtig in een regio. Het gaat hierbij uitsluitend om internationale werknemers met een bekende woonlocatie in Nederland; werknemers met een onbekende/buitenlandse woonregio zijn buiten beschouwing gelaten. Het aantal economisch-actieve internationale werknemers kan hierdoor afwijken van de aantallen in paragraaf 2.6. De woon-werkbalans is berekend door het aantal economisch-actieve, internationale werknemers in een regio te verminderen met het aantal economisch-actieve, internationale inwoners van diezelfde regio. Het verschil duidt of een regio overwegend een werk- danwel woonregio is. Regio s hebben daarnaast te maken met inkomende pendel; dit zijn werknemers die buiten de regio wonen, maar in de regio werken. Uitgaande pendel bestaat uit inwoners van een regio die werken buiten de regio. Is de uitgaande pendel groter dan de inkomende pendel, dan werken meer inwoners buiten de eigen regio dan dat er werknemers van buiten de regio in de regio werkzaam zijn. 30

33 Uitgaande pendel groter dan inkomende pendel in Zuid-Nederland In 2015 is de uitgaande pendel voor Zuid-Nederland, de onderliggende provincies en gemeenten groter dan de inkomende pendel. Zuid-Nederland is daarmee in belangrijke mate een woonregio. Tabel 2.36 Woon-werkbalans en pendel van internationale werknemers naar woonregio, 2015 Totaal wonend Uitgaande pendel Inkomende pendel Totaal werkend Woon-werkbalans Noord-Brabant Limburg Eindhoven Veldhoven Breda Tilburg Maastricht Inkomende pendel: vooral vanuit Amsterdam De inkomende pendel in 2015 in de gemeenten Eindhoven, Breda en Tilburg is hoofdzakelijk afkomstig uit de gemeente Amsterdam. Tevens regiogemeenten van belang bij inkomende pendel Voor de gemeente Eindhoven zijn, naast Amsterdam, vooral de gemeenten Helmond en Veldhoven van belang (als herkomstgebieden van inkomende pendel). De inkomende pendel van internationale werknemers in Tilburg betreft, naast Amsterdam, vooral Eindhoven, Breda, Utrecht en Rotterdam. Voor Maastricht zijn vooral Eijsden-Margraten, Amsterdam, Heerlen, Sittard-Geleen en Meerssen van belang. Tabel 2.37 Top 5 woongemeenten inkomende pendel internationale werknemers, 2015 Positie 1 Positie 2 Positie 3 Positie 4 Positie 5 Eindhoven Amsterdam (722; 8%) Helmond (278; 3%) Veldhoven (216; 2%) Tilburg (142; 2%) Rotterdam (134; 1%) Veldhoven Eindhoven (727; 54%) Woensdrecht (37; 3%) Helmond (32; 2%) Waalre (25; 2%) Valkenswaard (21; 2%) Breda Amsterdam (272; 6%) Tilburg (227; 5%) Rotterdam (224; 5%) Roosendaal (168; 4%) Eindhoven (137; 3%) Tilburg Amsterdam (334; 7%) Eindhoven (235; 5%) Breda (146; 3%) Utrecht (112; 2%) Rotterdam (109; 2%) Maastricht Eijsden-M graten (86; 3%) Amsterdam (85; 3%) Sittard-Geleen (72; 2%) Heerlen (63; 2%) Meerssen (55; 2%) * Het gaat in deze tabel om een top 5. De rijen tellen hierdoor niet op tot 100%. 31

34 Figuur 2.3 Totaal pendelstromen regio Zuid-Nederland - De figuur toont uitsluitend woon-werkrelaties van ten minste 50 verplaatsingen. Het overzicht is niet uitputtend. 2.9 Inkomen Met name inkomen tot euro Zo n 62% van alle economisch-actieve, internationale werknemers in de provincie Noord-Brabant verdient een inkomen tot euro (op jaarbasis). Circa 92% van alle internationale werknemers in Noord-Brabant heeft een inkomen tot euro. In de provincie Limburg verdient 70% van de internationale werknemers een inkomen tot euro op jaarbasis. Zo n 94% van alle internationale werknemers had een inkomen tot euro. 32