ZICHEM. De Witte achterna

Transcriptie

1 ZICHEM De Witte achterna Ooit had het plaatsje Zichem, de geboorteplaats van Ernest Claes, stadsrechten. De Zichemse schrijver gaf gestalte aan alom bekende figuren als de Witte, boer Coene, moeder Cent, pastoor Munte en andere Heren van Zichem. Ook de Demerbeemden en de norbertijnen van Averbode komen in zijn boeken uitvoerig aan bod. Tijdens deze wandeling beklim je de Voortberg, een lastige klus, en op de terugweg breng je een bezoek aan het geboortehuis van Ernest Claes. AFSTAND 14,0 km, alternatief 13,4 km. VERTREKPLAATS De kerk van Zichem bereik je door de E314 te verlaten bij afrit 23-Tielt-Winge en Scherpenheuvel-Zichem te volgen. Aan de N2 neem je dezelfde richting en aan de eerste rotonde in Scherpenheuvel-centrum volg je links Zichem. Na 2 km aan de rotonde van Zichem neem je schuinrechts Zichem-centrum tot voorbij de kerk. PARKEREN Markt van Zichem. AARD VAN DE WEG Aarde- en boswegen, asfalt vooral op het einde. TOEGANKELIJKHEID Mogelijk voor buggy s en begeleide rolstoelen op het korte traject mits een variante. Na regenweer is het traject tussen Zichem en Testelt onmogelijk voor rolstoelen en buggy s. INFORMATIE Toerisme Scherpenheuvel-Zichem: Basilieklaan 16, 3271 Zichem, tel , fax , toerisme.scherpenheuvel-zichem@belgacom.net. ETEN & DRINKEN Enkele cafés op de markt van Zichem zoals Heren van Zichem en Oep de Met. Restaurant-taverne Rutgerhof: Voort 86, 3272 Testelt, tel , ma.-di. gesloten. Meerdere horecazaken in Averbode aan de Westelse Baan. Rustiger is hotel-restaurant Sint-Norbertus: Prins de Merodelaan 1, 3271 Averbode, tel , do.-vr. gesloten. Laatste herziening: februari 2005

2 DE WANDELING Punt 1 naar 2 (3,5 km) Je verlaat de Markt van Zichem (1) in de richting van de kerk. De stemmige markt wordt gesierd door bomenrijen, een kiosk, enkele oude huizen en het Wittemonument. Ooit was Zichem een stad. Waarschijnlijk ontstond kort na 1302 het domein of Land van Zichem. Het omvatte de stad en acht Hagelandse dorpen. Welvaart kwam er met de lakennijverheid en de scheepvaart op de Demer. In 1398 viel Zichem in handen van de Heer van Diest en dus van Oranje-Nassau. Als Oranjestad lag de plek in de vuurlijn. De inname door de Spanjaarden luidde het einde van de welvaart in. Na 1830 verloor Zichem het stedelijk statuut en in 1928 moest het lijdzaam toezien hoe op het gehucht Heide de gemeente Averbode ontstond. Opzij van de kerk neem je de kasseiweg rechts naar de stuw op de Demer. De Sint-Eustachiuskerk werd tussen 1300 en 1500 opgericht. Ze is opgetrokken uit bruinrode ijzerzandsteen in de Brabantse Demergotiek. Het interieur omvat een laat-14de-eeuws glasraam, waarschijnlijk het oudste van het land. Je steekt de brug over en volgt de grindweg naar rechts tot aan de grote weg, waar je links gaat. Voorbij de tweede Demerbrug sla je links de aardeweg langs de Demer in. Je blijft de rivier volgen tot aan de overweg bij de Voortberg (2). Daar steek je de sporen over en splitst de weg: die voor de rolstoelgebruikers en die voor de anderen. De Demerbroeken waren vroeger goed voor de hooiwinning. Later werden er populieren aangeplant, maar deze gedijen niet goed in het vochtige gebied. Thans krijgt de natuur meer en meer vrij spel in de rietruigten van de Kloosterbeemden, zoals de broeken hier heten. Enkel de treinen op de lijn Aarschot- Diest verstoren hier de rust. Het is de lijn die Herman Coene uit Claes boek nam naar het college in Herentals, alleen zijn de treinstellen nu moderner. Metershoge netels belemmeren het uitzicht op de Demer, maar het uitzicht wordt ruimschoots gecompenseerd ter hoogte van twee afgesneden Demermeanders aan de rechterkant. Wat verderop helpt een vlonder je over een afwatering van de Kloosterbeemden heen. Dan volgt een echte brug over de Hulpe. Aan de spoorbaan zorgt de derde beek, de Leigracht, eveneens voor de afwatering. VERKORTING: ONDER DE VOORTBERG Punt 2 naar 3 (0,8 km) Rolstoelen, buggy s en zij die de steile klim van de Voortberg willen mijden, blijven voorbij de overweg de grindweg volgen aan de overzijde van de sporen. Aan de Leigracht, Letsgracht in het plaatselijke dialect, verlaat de weg het spoor en neemt de Leigracht de rol van begeleider over. Aan de volgende reeks paaltjes blijf je rechtdoor aanhouden. Nu volgen twee visvijvers van een visclub en daar voorbij bereik je het asfalt bij het Vierkensbroek (3). Het contrast tussen de eindeloos vlakke Kloosterbeemden en de steile Voortberg is enorm. Alleen de bodemgesteldheid kan hiervoor verantwoordelijk zijn. OVER DE VOORTBERG

3 Punt 2 naar 3 (1,4 km) Juist voorbij de overweg bij de Voortberg (2) neem je schuinlinks het steile graspad, dat weldra langs een wijngaard verder klimt. Eenmaal boven wandel je om de wijngaard heen. Aan de rustbank kun je bekomen van de geleverde inspanning en genieten van een mooi uitzicht op de Demerbroeken. In de verte zie je de basiliek van Scherpenheuvel. Tot de 16de eeuw bevonden zich meerdere wijngaarden op de flanken van de Voortberg. Toen heette die de Wijngaardberg. Voorbij de bank gaat het pad het bos in en buigt het naar rechts. Een korte klim brengt je naar de top van de Voortberg. Aan de splitsing van paden ga je rechtdoor tot bij een T-sprong. Je kiest er het bospad rechts. De weg maakt een bocht naar links en komt op een kasseiweg uit, die je naar enkele huizen leidt. Je gaat echter opnieuw rechts en je wint hoogte. De weg maakt een haakse bocht naar rechts en je bereikt open terrein. Je steekt het over en aan de nieuwe bosrand verandert de weg in een aardepad. In het bos volgen haakse bochten elkaar op, waarbij je na een rechtse bocht wat daalt en na een linkse over vlakke weg loopt. Plots komt van scherp rechts een steil pad bij. Hier zie je dat de Voortberg uit rode ijzerhoudende zandsteen opgebouwd is. Je loopt rechtdoor voorbij de resten van een hek en je bereikt heide. De Voortberg is een van de weinige Diestiaanheuvels aan de noordkant van de Demer. 7 miljoen jaar geleden trok de zee zich terug met achterlating van zandbanken. Riviertjes zochten hiertussen een nieuwe weg naar zee en legden de onderliggende ijzerhoudende lagen bloot. Door aanraking met zuurstof ontstond ijzerroest, die de zandkorrels aaneenklitte tot hardijzerzandsteen, waar erosie nagenoeg geen vat op heeft. De dunne bodems die hier na de ijstijden op afgezet werden, waren te arm voor veel vegetatie. Enkel heide gedijde hier. Later werden de Diestiaanheuvels bebost. Eerst blijf je de rand volgen, maar geleidelijk leidt het pad je door de schaarse vegetatie naar de overliggende bosrand. Een nutteloos hek kondigt het einde van de heide aan. Aan de T- sprong ga je rechts en langs een afsluiting daal je steil de Voortberg af naar het Vierkensbroek (3). Beneden sla je links af. NORBERTIJNEN VAN AVERBODE Punt 3 naar 4 (1,9 km) Op het asfalt is de eerste afslag naar rechts de goede. De smalle grindweg maakt een bocht naar links. In de bocht naar links moet je beslist rechtdoor naar de vogelkijkhut in de Kloosterbeemden. Misschien krijg je er wel een watersnip, een kwartelkoning, een reiger of een rietgors in het vizier. Terug op de hoofdgrindweg ga je rechts verder. Na enkele paaltjes volgt weer een S-bocht. Jij blijft de grindweg volgen, je verlaat het bos en stevent af op de weg Testelt-Averbode, die je links opgaat. 100 m verderop ruil je die voor de Nieuwstraat. Hier eindigen de Kloosterbeemden. Ze reiken tot tegen de rand van de eerste landduinen van de Kempen bij Averbode. 50 m verderop, in het Rutgerhof, kun je je dorst lessen. Kijk uit, want in de Nieuwstraat is er geen voetpad. Je gaat best links van de weg, die je 800 m volgt. Juist voor de Nieuwe Mechelse Baan ga je rechts het bos in. Je bevindt je aan de voet van de Weefberg (4).

4 Punt 4 naar 5 (2,1 km) Roodwitte GR-tekens leiden je nu door een naaldbos. Enkel een flauwe S-bocht zorgt voor afwisseling. De ondergrond is niet langer alluviaal, maar bestaat uit Kempens zand. De bossen links en rechts zijn niet toegankelijk. Ze zijn eigendom van de prinsen de Merode. Op het einde van de dreef bereik je de weg Zichem-Herselt. Je steekt die over en de drukkerij van Averbode links latend, loop je langs de abdijmuur naar de ingang van de abdij van Averbode (5). Neem even de tijd om het poortgebouw binnen te gaan en te genieten van de serene sfeer op de binnenkoer. De norbertijnenabdij dankt haar huidige uitzicht aan 17de-18de-eeuwse verbouwingen. Het gotische poortgebouw uit de 14de eeuw is het oudste gedeelte. De abdijgemeenschap had zich al in 1134 in de bosrijke en dunbevolkte streek gevestigd. Maar tot het begin van de 20ste eeuw was het nooit een autonome entiteit. De kloosterdrukkerij ontstond in 1881 en maakte van Averbode een invloedrijk centrum van katholieke volkslectuur en de belangrijkste werkgeefster van de omgeving. Punt 5 naar 6 (1,4 km) Aan de ingangspoort steek je de straat over naar een dreef met ijsstalletjes, de zogenaamde Likdreef. Onmiddellijk ga je achter de eerste boom langs en schuinrechts de halfverborgen zanddreef in. Aan een kruispunt van bospaden bevindt zich voor je een kapel. Je loopt naar rechts naar een andere kapel toe. Achter deze leidt een smal pad je langs het tuinterras van een hotel. Het pad wordt breder en eindigt aan de Westelsebaan. Op het einde van de zanddreef tref je twee kapellen aan: de Kruiskapel uit 1844 en de neogotische Kroningskapel van De Westelsebaan is de hoofdstraat van Averbode. Einde 19de eeuw had de devotie van het Onze-Lieve-Vrouwebeeld van het Heilig-Hart zoveel bijval dat Averbode een bekend bedevaartsoord werd. In het spoor van bedevaarders kwamen toeristen en met hen hotels, restaurants en winkels. In dit klimaat van welvaart groeide bij de inwoners van Heide, zoals de plek hier genoemd werd, het verlangen naar een autonome gemeente. Eenmaal gelaafd, steek je de Westelsebaan over richting Prelaatstraat. Aan de Zandstraat sla je links af. In de Bredestraat staat een eigenaardige kapel (6). Door een recente woonwijk bereik je de Barbarakapel, plaatselijk de Putterslamp genoemd. De mijnlampvorm verklaart alles. Ze werd opgericht ter ere van de vele kompels van Averbode die in de Limburgse mijnen werkten. ERNEST CLAES Punt 6 naar 1 (3,7 km) Rolstoelgebruikers volgen de Bredeweg en voorbij een voetbalterrein sla je rechts de Kleine Broekstraat in. Aan de T-sprong neem je links de Broekstraat. Wandelaars vervolgen schuinrechts de Mortelbroekstraat tot aan een kapelletje, waar het asfalt ophoudt. Hier neem je de dolomietaardeweg. Aan twee huizen sla je de oprit in naar het huis rechts. Verderop duikt de aardeweg de bossen in. Aan een T-sprong ga je links en kom je terecht in de Broekstraat. Je nadert opnieuw de Kloosterbeemden. Loofbomen overheersen op de vochtige ondergrond.

5 Op het einde van de Broekstraat bereik je de Westelsebaan. Je steekt over en gaat aan de linkerkant van de weg terug naar de Markt van Zichem (1). Voorbij het eerste kruispunt verandert de straatnaam in Ernest Claesstraat. Sinds de Kloosterbeemden natuurgebied werden, zijn de vroegere paden dichtgegroeid. Daarom ben je verplicht langs deze drukke weg naar Zichem terug te keren. Het nieuwe en brede fietspad is echter een zegen. Onderweg steek je de Leigracht over. Je passeert het als museum ingerichte geboortehuis van Ernest Claes. Wat verderop volgt de Hulpe en voorbij het station wachten nog de twee armen van de Demer. Bij een van de bruggen krijg je links een doorkijkje naar de Maagdentoren, een donjon opgetrokken in traditionele ijzerzandsteen.

6 0 300 m 1500 m Mariapark Abdij Averbode 5 Averbodes Bos 4 Weefberg Grote Haak Averbode N212 6 Nieuwland Voort Ijzeren Kruis Hoek Vierkensbroek Blote 3 Leigracht Voortberg Worp Hulpe 2 Testelt Doodbroek Kloosterbeemden Elzenklooster Zichem Demer Maagdentoren 1 ROUTE HOOGTE REFERENTIEPUNTEN % onverhard m vertrek 1 Markt van Zichem SITUERING GENT E17 Leie Schelde A12 E19 HASSELT Dijle Zichem E40 Schelde E40 LEUVEN BRUSSEL E411 E429 E313 WAVER Nijvel LUIK E19 E42 Ourthe BERGEN NAMEN Sambre Meuse FRANKRIJK 14 km 13,4 km AFSTAND ALTERNATIEF 3,5 km 4,9 km 6,8 km 8,9 km 10,3 km 3,5 km 4,3 km 6,2 km 8,3 km 9,7 km 2 Overweg Voortberg 3 Vierkensbroek 4 Voet van de Weefberg 5 Abdij van Averbode 6 Kapel Bredestraat Verkorting 2 Overweg Voortberg 3 Vierkensbroek 4 Voet van de Weefberg 5 Abdij van Averbode 6 Kapel Bredestraat