Rapport. Lelystad, november Activiteitenplan: Saneren van asbestdaken en de aanwezigheid van de gewone dwergvleermuis in wijken van Lelystad

Transcriptie

1 Rapport Lelystad, november 2017 Activiteitenplan: Saneren van asbestdaken en de aanwezigheid van de gewone dwergvleermuis in wijken van Lelystad 1

2 Landschap verbindt Landschapsbeheer Flevoland streeft naar ontwikkeling, beheer en behoud van een ecologisch waardevol landschap met een streekeigen karakter, zowel in het landelijk als stedelijk gebied. Samen met bewoners, overheden en agrariërs zoekt Landschapsbeheer naar kansen voor natuur en landschap. Burgerparticipatie Landschapsbeheer stimuleert betrokkenheid van bewoners bij de natuur en het landschap in de eigen leefomgeving. Samen verantwoordelijk voor de inrichting en het beheer van de eigen achtertuin. Het werk van Landschapsbeheer Flevoland is onder te verdelen in vier werkvelden : Soortenbeheer In het Flevolandse landschap horen tal van plant- en diersoorten. De (tijdelijke) aanvullende maatregelen die Landschapsbeheer uitvoert, dragen bij aan het realiseren van een zelf functionerend ecosysteem. Cultuurhistorie en Aardkunde De geschiedenis van Flevoland heeft mens en landschap bepaald. Om de eigen leefomgeving goed te begrijpen speelt kennis van het ontstaan van het gebied een belangrijke rol. Landschap Singels, laanbomen, bermen, dijken, dorpsbossen, weilanden, akkers, stedelijk groen en groot open water zijn dragers van het landschap. Beheer, behoud en ontwikkeling van deze landschapselementen dragen bij aan de beleving van ons landschap. Titel : Activiteitenplan; Saneren van asbestdaken en de aanwezigheid van de gewone dwergvleermuis in wijken van Lelystad Auteur : J. Reinhold Rapportnummer : LBF c Datum : november 2017 Landschapsbeheer Flevoland Botter JP Lelystad t: e: flevoland@landschapsbeheer.net 2

3 Samenvatting Gemeente Lelystad en Provincie hebben gezamenlijk enkele voorbeeld ontheffingsaanvraagformulieren met bijbehorend activiteitenplan ontwikkeld. Een aanvraagformulier met bijbehorend activiteitenplan die huiseigenaren kunnen gebruiken voor het aanvragen van een ontheffing Wet natuurbescherming in het kader van het saneren van hun asbestdak. Dit activiteitenplan heeft betrekking op de huizen met alleen vleermuizen onder of nabij het dak. De belangrijkste voorwaarden om uiteindelijk een ontheffing te krijgen zijn: Werken buiten de kwetsbare periode Alleen het asbestdak wordt vervangen en dat er dus geen andere werkzaamheden aan of nabij het dak plaatsvinden. In Lelystad zijn honderden woningen met een asbestdak aanwezig. Voor 2024 dienen deze daken vervangen te zijn door een niet asbesthoudend dak. Dit in het kader van de volksgezondheid. Asbestvezels zijn kankerverwekkend zodat de overheid besloten heeft dat alle asbest die aan de buitenlucht blootgesteld staat voor 2024 gesaneerd moet zijn. De huiseigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor de asbestsanering en daarmee ook voor de aanvraag van een ontheffing Wet natuurbescherming. Een ontheffingsaanvraag Wet natuurbescherming (Wnb) vraagt veel ecologische kennis van de soorten waarvoor een ontheffing wordt aangevraagd. Deze kennis is bij de meeste huiseigenaren niet aanwezig zodat zij voor een ontheffingsaanvraag een specialist moeten inhuren. Zowel de gemeente Lelystad als de Provincie Flevoland voorzien dat de huiseigenaren moeite zullen hebben om een dergelijke ontheffing aan te vragen. Reden om een voorbeeld ontheffingsaanvraag met bijbehorend activiteitenplan voor te bereiden. Deze voorbeeld ontheffingaanvraag kan door de bewoners gedownload worden en als basis voor hun ontheffingsaanvraag dienen. Er zijn verschillende varianten gemaakt, afhankelijk van de ontheffing die nodig is.: Een ontheffing voor de huizen met alleen huismus onder het dak Een ontheffing voor huizen met alleen gewone dwergvleermuis onder of nabij het dak Een ontheffing met zowel huismus als vleermuis onder of nabij het dak. Dit activiteitenplan hoort bij een ontheffingsaanvraag voor de huizen met alleen gewone dwergvleermuis onder het dak. De belangrijkste voorwaarden waaraan de huiseigenaar moet voldoen om gebruik te kunnen maken van deze conceptaanvraag Wet natuurbescherming is dat hij buiten de meest kwetsbare periode werkt en dat er geen andere werkzaamheden aan het dak plaatsvinden dan alleen het vervangen van het asbesthoudende dak. Voor andere situaties dient de huiseigenaar zelfstandig een andere aanvraag in te dienen. Samen met een ingevuld en ondertekend(!) aanvraagformulier dient de huiseigenaar dit activiteitenplan digitaal of in papierenversie naar de Provincie toe te sturen. of Provincie Flevoland, Afdeling RE, Postbus 55, 8200 AB Lelystad) Het onderzoeksrapport Natuuronderzoek asbestdaken Lelystad, Rapport Landschapsbeheer Flevoland LBF hoeft de huiseigenaar niet aan te leveren omdat dit reeds in het bezit is van de Provincie, maar maakt wel onderdeel uit van de aanvraag. 3

4 Inhoudsopgave Samenvatting 3 Inhoudsopgave 4 1 Inleiding 5 2 Projectgegevens Naam project Doel project Startdatum project Einddatum project Locatie project 6 3 Werkzaamheden Werkzaamheden huiseigenaar 8 4 Aanwezigheid van beschermde soorten: gewone dwergvleermuis Veldonderzoek Effecten op de korte termijn Effecten op de langere termijn Effect op de staat van instandhouding gewone dwergvleermuis Mitigerende maatregelen uit te voeren door huiseigenaar Alternatieven afweging Wettelijk belang Zorgvuldig handelen 11 Literatuur 12 Bijlage 4

5 1 Inleiding In Lelystad zijn honderden woningen met een asbestdak aanwezig. Voor 2024 dienen deze daken vervangen te zijn door een niet asbesthoudend dak. Dit in het kader van de volksgezondheid. Asbestvezels zijn kankerverwekkend zodat de overheid besloten heeft dat alle asbest die aan de buitenlucht blootgesteld staat voor 2024 gesaneerd moet zijn. Tijdens het eerste saneringsproject in de Haf is duidelijk geworden dat de asbestsanering en de aanwezigheid van beschermde diersoorten afstemming vraagt en dat een ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb) nodig is om deze sanering uit te voeren. In 2017 heeft Landschapsbeheer Flevoland veldwerk verricht om in kaart te brengen welke beschermde soorten met een jaarrond beschermde verblijfplaats aanwezig zijn in de wijken met asbestdaken. Van de 945 onderzochte woningen wordt ruim 20% van alle huizen gebruikt als verblijfplaats door huismus en/of gewone dwergvleermuis. Als de eigenaar van deze huizen hun dak willen saneren heeft hij/zij een ontheffing Wet natuurbescherming (Wnb) nodig van de Provincie Flevoland (Reinhold, 2017). De huiseigenaren zijn zelf verantwoordelijk voor de asbestsanering en daarmee ook voor de aanvraag van een ontheffing Wet natuurbescherming. Een ontheffingsaanvraag Wet natuurbescherming (Wnb) vraagt veel ecologische kennis van de soorten waarvoor een ontheffing wordt aangevraagd. Deze kennis is bij de meeste huiseigenaren niet aanwezig zodat zij voor een ontheffingsaanvraag een specialist moeten inhuren. Zowel de gemeente Lelystad als de Provincie Flevoland voorzien dat de huiseigenaren moeite zullen hebben om een dergelijke ontheffing aan te vragen. Reden om een voorbeeld ontheffingsaanvraag met bijbehorend activiteitenplan voor te bereiden. Deze voorbeeld ontheffingsaanvraag kan door de bewoners gedownload worden en als basis voor hun ontheffingsaanvraag dienen. Er zijn verschillende varianten gemaakt, afhankelijk van de ontheffing die nodig is.: Een ontheffing voor de huizen met alleen huismus onder het dak Een ontheffing voor huizen met alleen gewone dwergvleermuis onder of nabij het dak Een ontheffing met zowel huismus als vleermuis onder of nabij het dak. Huiseigenaren in een van de asbestwijken hebben van de gemeente Lelystad een brief ontvangen of zij onder hun dak gewone dwergvleermuizen, huismussen of beiden hebben. Afhankelijk van die brief hebben zij een van bovenstaande ontheffingen met bijbehorend activiteitenplan nodig. 5

6 2 Projectgegevens 2.1 Naam project Sanering van asbestdaken in verschillende wijken van Lelystad waar gewone dwergvleermuis onder gevestigd is. 2.2 Doel project Doel is om het dak zodanig te saneren dat er geen asbest meer aan de buitenlucht blootgesteld wordt om zo te voldoen aan het realiseren van een asbestdak vrij Nederland in Startdatum project Nader te bepalen. 2.4 Einddatum project Nader te bepalen maar niet na 1 januari Locatie project Figuur 1 geeft globaal de 6 gebieden aan waarbinnen het project moet liggen. In bijlage 1 staan gedetailleerdere kaarten weergegeven met daarop de huizen met verblijfplaatsen van de gewone dwergvleermuis. 6

7 Figuur 1: Rood omlijnd zijn de gebieden waar de ontheffingsaanvraag geldend is. Het betreft de wijken Bongerd, Gondel, Tjalk, Jol, Wold en Lelystad-Haven. De ontheffingsaanvraag heeft betrekking op een huis met een asbestdak die ligt binnen het rood omlijnde studiegebied. Het betreft gebieden binnen de wijken Bongerd, Jol, Lelystad-Haven. Gondel, Tjalk, en Wold. 7

8 3 Werkzaamheden 3.1 Werkzaamheden huiseigenaar De werkzaamheden die de huiseigenaar uitvoert betreffen het laten verwijderen van het bestaande asbestdak en in het plaatsen van een nieuw dak. Andere werkzaamheden aan het dak zoals het aanbrengen van vogelvides, extra isolatie of het vervangen van rot houtwerk zodanig dat mussen of vleermuizen niet meer onder het dak kunnen is binnen dit activiteitenplan (en dus met deze ontheffingsaanvraag) niet toegestaan. Zoals in onderstaand stroomschema (figuur 2) benadrukt is, zal een huiseigenaar die extra werkzaamheden aan zijn dak wil uitvoeren zelfstandig een andere ontheffing moeten aanvragen. Figuur 2: Stroomdiagram om te bepalen of gebruik gemaakt kan worden van een voorbeeld ontheffingsaanvraag. 4 Aanwezigheid van beschermde soorten: gewone dwergvleermuis 4.1 Veldonderzoek Reinhold (2017) heeft in de periode maart-oktober 2017 veldonderzoek uitgevoerd in de asbestwijken van Lelystad. Onderzoek heeft plaatsgevonden naar jaarrond beschermde nesten en verblijfplaatsen van huismus en vleermuizen. Onderzoek van Reinhold & Heemskerk (2016) maakt duidelijk dat onderzoek naar gierzwaluw niet nodig was. De huiseigenaar, die deze ontheffing Wet Natuurbescherming (Wnb) aanvraagt, heeft volgens dit onderzoek een of meerdere verblijfplaatsen van de gewone dwergvleermuis onder of nabij zijn dak en geen huismussen onder zijn dak. 4.2 Effecten op de korte termijn De verblijfplaatsen van de gewone dwergvleermuis zijn jaarrond beschermd. Ook buiten de periode met jongen of na het paarseizoen mogen volgens de wet deze verblijven niet beschadigen. Duidelijk is wel dat werken buiten de periode dat een vleermuisverblijf in gebruik is, er minder schade aan de vleermuizen optreedt dan binnen de perioden dat de gewone dwergvleermuis een verblijf gebruikt. Door de werkzaamheden uit te voeren buiten de perioden dat de vleermuizen aanwezig zijn, is de verblijfplaats als zodanig tijdelijk verstoord omdat het dak eraf gaat en er een nieuw dak opkomt. Na de renovatie is het dak weer beschikbaar voor de vleermuizen en is de situatie rond het dak weer vergelijkbaar met de oude situatie. De periode tussen het asbestdak verwijderen en de oplevering van een nieuw dak bedraagt 1-2 werkweken. Door te werken in de perioden dat de vleermuis afwezig is, heeft de vleermuis geen hinder van deze werkzaamheden en treedt er ook geen effect op voor de gewone dwergvleermuis. 8

9 4.3 Effecten op de langere termijn Er zijn geen effecten. De oude situatie van het dak lijkt sterk op de huidige situatie. Dat is ook de reden dat andere werkzaamheden zoals isolatie, musvides plaatsen of rotte delen vervangen zodat de gewone dwergvleermuis en huismus niet meer onder het dak kunnen, niet toegestaan zijn binnen dit activiteitenplan omdat dit een nadere beoordeling vergt ten aanzien van de effecten op de vleermuizen. 4.4 Effect op de staat van instandhouding gewone dwergvleermuis De gewone dwergvleermuis heeft een gunstige staat van instandhouding in Nederland en in Flevoland. De gewone dwergvleermuis is de meest algemene vleermuissoort van Lelystad (figuur 3). In elke woonwijk is de soort te vinden, al verschilt het aantal waarnemingen per wijk. Het aantal waarnemingen per wijk wordt o.a. bepaald door de onderzoeksinspanning. De aanwezigheid in een woonwijk wordt bepaald door de aantrekkelijkheid van de woningen voor vleermuizen en de aanwezigheid van geschikte jachtgebieden in de directe omgeving. In zijn algemeenheid geldt dat de wijken in de rand van de stad aantrekkelijker zijn dan de wijken in het centrum (figuur 4). Er zijn meerdere woningen in Lelystad waarvan de daken vervangen moeten worden. Er zal daarom (in ieder geval tot 2024) monitoring plaatsvinden naar de gewone dwergvleermuis. De gemeente Lelystad is bezig met het ontwikkelen van een monitoringsplan. Er is een verblijfplaats van een gewone dwergvleermuis bij de woning aangetroffen. Er is geen winterverblijf aangetroffen (Reinhold 2017). De omgeving verandert verder niet, foerageerroutes en foerageergebieden worden niet aangetast. De werkzaamheden vinden plaats in een periode waarin de soort niet aanwezig is en de verblijfplaats is weer bruikbaar bij het begin van de periode dat de soort het verblijf gebruikt. De ecologische impact op de soort is, door het nemen van mitigerende maatregelen, minimaal en tijdelijk. De staat van instandhouding van de soort komt door het project niet in gevaar. Het belang gediend met het project mag in dit geval zwaarder wegen dan het behoud van de hier aanwezige verblijfplaats van de soort. Figuur 3: Waarnemingen van gewone dwergvleermuis (Pipistrellus pipistrellus) in Lelystad in periode In rood de wijken met abestdaken, 9

10 Figuur 4: Kansenkaart voor het aantreffen van een vleermuisverblijf van de gewone dwergvleermuis in Lelystad. (Reinhold & Heemskerk, 2016) 4.5 Mitigerende maatregelen uit te voeren door de huiseigenaar Werken buiten de periode dat gewone dwergvleermuis gebruik maakt van het verblijf. Het uitvoeren van werkzaamheden aan het dak is voor de gewone dwergvleermuis goed uitvoerbaar buiten de periode dat de vleermuis aanwezig is. Vleermuizen gebruiken verschillende verblijven gedurende verschillende perioden van het jaar. Uit het onderzoek blijkt dat er kraamkolonies/zomerverblijven en paarplaatsen in de onderzochte wijken aanwezig zijn. Massa-winterverblijven zijn niet gevonden. De werkzaamheden mogen niet uitgevoerd worden in de periode dat de vleermuizen aanwezig zijn. Dit is afhankelijk van het type vleermuisverblijf dat vastgesteld is. Per huis kan het: 1. Een kraamverblijf/zomerverblijf zijn 2. Een paarplaats zijn 3. Zowel kraamverblijf/zomerverblijf en paarplaats zijn Afhankelijk van bovenstaande situatie betekent dit dat er niet gewerkt mag worden in de periode: 1. 1 mei-30 augustus augustus-15 oktober 3. 1 mei- 15 oktober Tabel 1: Werkbare periode per aanwezige beschermde soort en/of gebruiksfunctie in groen. In de rode periode kan niet gewerkt worden. jan feb maa apr mei jun juli aug sep okt nov dec vleermuiskraamkolonie/zomerverblijf vleermuispaarverblijf 10

11 Elke huiseigenaar heeft van de gemeente een brief gekregen waarin vermeld staat welke situatie voor hem geldend is. In vraag 5 van het aanvraagformulier geeft de huiseigenaar aan welke situatie voor hem geldend is. Mocht een huiseigenaar toch graag in rode perioden (tabel 1) willen werken dan zal hij zelfstandig een andere ontheffingsaanvraag (met bijbehorend activiteitenplan) moeten doen. Hetzelfde geldt als de huiseigenaar andere werkzaamheden wil uitvoeren, dan alleen het vervangen van het dak. 4.6 Alternatieven afweging Er zit asbest in het dak, voor 2024 moeten van de overheid alle asbestdaken vervangen zijn. Voor de locatie van de ingreep (het vervangen van het dak) zijn geen alternatieven. De ingreep is vereist om hier de volksgezondheid en veiligheid te kunnen garanderen. De werkzaamheden worden uitgevoerd buiten de periode waarin de soort het meest kwetsbaar is en voordat de dieren het verblijf weer gaan gebruiken is de situatie hersteld. Gezien het bovenstaande zijn er geen redelijke alternatieven met minder ecologische impact. 4.7 Wettelijk belang Voor de vleermuizen (art 3.8 Wnb) geldt het belang van de Volksgezondheid en openbare veiligheid. De centrale overheid heeft gesteld dat alle asbest die bloot gesteld staat aan de buitenlucht in 2024 gesaneerd moet zijn, ten dienste van de volksgezondheid. Het inademen van enkele vezels van deze stof kan al leiden tot kankervorming en daarom wordt het dak in zijn geheel vervangen. Met het verwijderen van dit asbestdak wordt bijgedragen aan de volksgezondheid en openbare veiligheid. 4.8 Zorgvuldig handelen Alle dieren dienen met respect te worden behandeld. Niet zorgvuldig handelen is strafbaar en het maakt dan niet uit om welke diersoort het gaat. Hoewel het, ondanks het uitgevoerde onderzoek en de beperkingen die binnen deze ontheffingsaanvraag gelden, niet de bedoeling is dat er broedende vogels of vleermuizen worden aangetroffen, kan het ook niet geheel uitgesloten worden. Mochten er tijdens het werk broedende vogels of vleermuizen aangetroffen worden dan dient de bewoner het werk stil te leggen en contact op te nemen met een ecoloog en melding te maken van het incident via handhaving@ofgv.nl. Onder begeleiding van de ecoloog moeten dan stappen gezet worden die ervoor zorgen dat de dieren geen hinder ondervinden van de werkzaamheden. 11

12 Literatuur Reinhold, J., & R. Heemskerk, Monitoren Flora en Fauna Lelystad Rapport gemeente Lelystad Reinhold, J., Natuuronderzoek asbestdaken Lelystad, Rapport Landschapsbeheer Flevoland LBF

13 Bijlage 1 Onderzoeksgebieden en gevonden verblijfplaatsen gewone dwergvleermuis per type. Het betreft Bongerd, Gondel, Haven, Jol, Tjalk en Wold 13

14 14

15 15

16 16

17 17

18 18