drs. J.P.M. Blaas vwo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2019

Transcriptie

1 drs. J.P.M. Blaas vwo economie Jouw beste voorbereiding op je examen in 2019

2 vwo economie voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het schoolexamen en het centraal examen voor het vak economie op vwo-niveau. De examenbundel bevat de volgende onderdelen: De oriëntatietoets: Deze bestaat uit vragen over alle onderwerpen die in 2019 centraal geëxamineerd worden. Zo kun je nagaan of je de kern van de examenonderwerpen beheerst. De antwoorden vind je op Na het invullen van je scores krijg je een studieadvies. Deel 1: Hier vind je per examenonderwerp een aantal (bewerkte) examenopgaven met uitwerkingen. In de uitwerkingen staan de antwoorden en de daarbij horende toelichtingen. Deel 2a: In dit deel staan vier complete examens met uitwerkingen. In de uitwerkingen vind je uitleg en toelichting bij de antwoorden. Deel 2b: Hierin vind je het integrale examen van 2018-I eerste tijdvak. Deze kun je gebruiken als oefenexamens. De antwoorden vind je op Op deze site kun je nog veel meer gratis oefenexamens downloaden. Bijlagen: Achter in deze bundel vind je tabellen om je cijfer te bepalen na het maken van de oefenexamens en een onderwerpregister. Met deze examenbundel kun je oefenen voor het examen in je eigen tijd en in je eigen tempo. Oefenen houdt in dat je probeert een opgave eerst zelf te maken. Daarna controleer je jouw antwoorden met de uitwerkingen. Je kunt je vaardigheid om examenopgaven te maken vergroten door het boek samengevat te gebruiken. In dat boek wordt de examenstof per onderwerp overzichtelijk gemaakt en uitgelegd. Ook op kun je op verschillende manieren oefenen om te kijken of je alle examenstof al beheerst. Het centraal examen economie vwo 2019 wordt afgenomen op dinsdag 14 mei tussen en uur. De makers van de examenbundel en samengevat wensen je daarbij alvast heel veel succes! Voor reacties, zowel van leerlingen als van docenten, houden wij ons graag aanbevolen. Mail naar Amersfoort, mei 2018 Opmerkingen De overheid stelt regels op die betrekking hebben op de specifieke examenonderwerpen, de hulpmiddelen die je tijdens je examen mag gebruiken, duur en datum van je examen, etc. Hoewel deze examenbundel met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is samengesteld, kunnen auteur en uitgever geen aansprakelijk heid aanvaarden voor de aanwijzingen die betrekking hebben op publicaties van de overheid. Het is altijd raadzaam je docent of onze website te raadplegen voor actuele informatie die voor jouw examen van belang kan zijn. 3

3 vwo economie inhoud 3 voorwoord 6 tips oriëntatietoets nagaan wat je al weet 11 opgaven deel 1 oefenen op onderwerp 1 domein D concept markt 19 oefenvragen 51 uitwerkingen 2 domein E concept ruilen over de tijd 67 oefenvragen 82 uitwerkingen 3 domein F concept samenwerken en onderhandelen 90 oefenvragen 105 uitwerkingen 4 domein G concept risico en informatie 112 oefenvragen 130 uitwerkingen 5 domein H concept welvaart en groei 139 oefenvragen 172 uitwerkingen 6 domein I concept goede tijden, slechte tijden 191 oefenvragen 215 uitwerkingen deel 2a examens met uitwerkingen Examen 2016-I 229 opgaven 237 uitwerkingen Examen 2016-II 241 opgaven 249 uitwerkingen Examen 2017-I 253 opgaven 261 uitwerkingen Examen 2017-II 266 opgaven 274 uitwerkingen deel 2b examen zonder uitwerkingen Examen 2018-I 281 opgaven bijlagen cijferbepaling onderwerpregister 5

4 Examenbundel tips bij het maken van (examen)opgaven economie Bij het oplossen van problemen zoals een examenopgave doorloop je drie fasen: voorbereiding, uitvoering en controle. Vaak krijgt de uitvoering de meeste aandacht en wordt ten onrechte weinig tijd besteed aan voorbereiding en controle. In onderstaand overzicht tref je een aantal tips aan die je bij het maken van opgaven kunnen helpen. Een aantal ervan lijkt heel vanzelfsprekend en waarschijnlijk maak je er bewust of onbewust al gebruik van. Andere tips zijn misschien minder bekend. Geef ze eens extra aandacht en kijk of dat je resultaten verbetert. Voorbereiding Kijk eerst vluchtig alle opgaven door en begin met de opgaven die je vertrouwd voorkomen. Je krijgt op het eindexamen een boekje met opgaven. Elke opgave vereist in principe dezelfde hoeveelheid tijd. Globale tijdsplanning: Opgave 1 25 Opgave 2 25 Opgave 3 25 Opgave 4 25 Opgave 5 25 Opgave 6 25 over minuten De tijd die je over hebt, kun je gebruiken om opengelaten vragen of vragen waarbij je twijfelde over het antwoord, nog eens te proberen. Lees de tekst van de gekozen opgave en de informatiebronnen die daarbij horen rustig en nauwkeurig. Onderstreep of markeer hierbij aanwijzingen, begrippen, getallen en tekstregels, die van belang kunnen zijn. Deze informatie is dan bij het beantwoorden van de vragen snel terug te vinden. Wees er op bedacht dat een en dezelfde informatiebron voor de beantwoording van meerdere vragen van de opgave nodig is. Lees goed de toelichtingen en de getallen bij het gebruik van figuren, grafieken en tabellen. Gaat het bijvoorbeeld om procenten, procentuele veranderingen ten opzichte van het voorafgaande jaar, absolute bedragen, miljoenen of miljarden, jaren of kwartalen, indexcijfers, euro s of vreemde valuta s? Bedenk dat veel foute antwoorden het gevolg zijn van het niet goed lezen van de vraag en de gegeven informatie. Let vooral op bij een vraag waar je iets moet verklaren of een verband moet leggen, wat de oorzaak is en wat het gevolg is. Slechts in een beperkt aantal gevallen zul je uitsluitend met parate kennis het antwoord moeten geven. Kijk welke tussenstappen je moet maken om de vraag te beantwoorden. Soms moet je informatie opzoeken en selecteren, dan weer moet je informatie met elkaar vergelijken. Vaak kun je pas een antwoord geven door eerst een berekening te maken. Het kan handig zijn je antwoord in steekwoorden op kladpapier te noteren, zeker bij antwoorden met meer onderdelen. 6

5 vwo economie Begin met de uitvoering, het schrijfwerk, wanneer je de aanpak van de (hele) opgave overziet. Uitvoering Reserveer op je papier voor elke opgave voldoende ruimte. Je werk wordt daardoor overzichtelijker en je kunt je antwoorden gemakkelijker aanvullen. Wanneer je de opgaven niet in de aangegeven volgorde maakt, noteer ze dan toch op je antwoordvel in de aangegeven volgorde. Reserveer dus ruimte voor de opgaven die je nog even overslaat. Als om een berekening wordt gevraagd, laat dan zien hoe je aan het eindgetal gekomen bent. Als de methode van berekening goed is, maar je hebt een rekenfout gemaakt wordt dit meestal niet als een fout gerekend. Als om een verklaring, een uitleg, argumenten of een standpunt wordt gevraagd, moet je die geven anders is je antwoord nul (0) punten waard. Formuleer altijd in korte, zakelijke en hele zinnen. Wanneer je onder het schrijven begint te twijfelen en je het (voorbereide) antwoord wilt wijzigen, lees dan de vraag nog eens nauwkeurig. Schrijf altijd iets op, ook als je twijfelt. In een onvolledig antwoord kan toch iets staan waarmee je punten kunt scoren. Controle Ga na of je alle opgaven, ook de laatste, hebt gemaakt. Lees de vraag nog eens over. Is hij volledig beantwoord? Vind je het gegeven antwoord zinnig? Klopt de orde van grootte van een cijfer, bijvoorbeeld een premie opstalverzekering van euro in plaats van 100 euro? Is de juiste eenheid vermeld, bijvoorbeeld 100 dollar in plaats van 100 euro? Soms wordt om een afronding gevraagd in hele bedragen of in decimalen. Let dan op het juiste aantal cijfers achter de komma. Wees voorzichtig met verbeteren. Vaak is de eerste gedachte de beste. Wanneer je toch gaat verbeteren, doe dit dan duidelijk. Soms is het beter een hele vraag geheel door te strepen en opnieuw te beginnen. Ga na of een verbetering geen gevolgen heeft voor een ander deel van je antwoord(en). 7

6 oriëntatietoets nagaan wat je al weet 9

7 vwo economie Oriëntatietoets Opgave 1 Markt van dvd-spelers De markt van dvd-spelers in Europa in een bepaald jaar wordt in bron 3 weergegeven. bron 1 markt van dvd-spelers prijs in euro s aanbod vraag hoeveelheid dvd spelers (x miljoen) 1 Welke omzet komt in dat jaar er op deze markt tot stand? 2 Arceer het producentensurplus in bron 1 (blauw). 3 Arceer het consumentensurplus in bron 1 (rood). Opgave 2 De volgende vraagvergelijking geeft de vraag naar goed X weer: Q vx = 3p X + 0,4p Y 0,1p Z 0,5Y + 20 (in miljoenen eenheden) Hierin geldt: Q vx = collectieve vraag naar goed X p X = prijs van goed X p Y = prijs van goed Y p Z = prijs van goed Z Y = gemiddeld inkomen van de consumenten (in duizenden euro s) 4 Is goed Z een complementair goed of een substitueerbaar product voor goed X? Licht je keuze toe met verwijzing naar de voorgaande vergelijking. (eindterm D.1.9) 5 Is goed X een normaal goed of een inferieur goed? Licht je keuze toe met verwijzing naar de voorgaande vergelijking.(eindterm D1.8) 11

8 Oriëntatietoets Examenbundel Opgave 3 In een markt waarin sprake is van een gegeven prijs bieden aanbieders hetzelfde product aan. De kostenfunctie van iedere individuele aanbieder luidt: TK = 4q q Bereken bij welke productieomvang de GTK minimaal is.(eindterm D.1.17) 7 Geef de vergelijking van de individuele aanbodlijn. (eindterm D.1.18) De aanbieders krijgen te maken met een milieuheffing per product. 8 De individuele aanbodlijn verschuift hierdoor naar links/ naar rechts / verschuift niet. Kies het juiste antwoord en motiveer het antwoord. (eindterm D.3.10) Opgave 4 rente in 5 Nederland (%) 4,5 4 3,5 3 2,5 0 j f mamj jasond j f mamj jasond j f mamj jasond j f mamj jasond In welke van de volgende maanden in de periode was het het meest aantrekkelijk om consumptie uit te stellen? Kies de juiste twee maanden. (eindterm E.1.2) A juli 2005 B september 2005 C juli 2007 D juli 2008 Opgave 5 Twee landen A en B staan voor een keuze om invoerrechten wel of niet te gebruiken om de binnenlandse industrie te beschermen.. Volgens economen zal de toename van het protectionisme wereldwijd het economisch herstel gaan afremmen. En daar hebben beide landen nadeel van. Op de volgende pagina staan drie matrixen. De getallen geven de omvang van het BNP weer. Ga ervan uit dat de verwachting van de economen uitkomt. 12

9 vwo economie Oriëntatietoets 10 Welke matrix is correct? (eindterm F.1.2) Opbrengstenmatrix I B wel invoerrechten geen invoerrechten wel invoerrechten 40,40 50,20 A geen invoerrechten 20,50 30,30 Opbrengstenmatrix II B wel invoerrechten geen invoerrechten wel invoerrechten 30,30 50,20 A geen invoerrechten 20,50 40,40 Opbrengstenmatrix III B wel invoerrechten geen invoerrechten wel invoerrechten 30,30 20,50 A geen invoerrechten 50,20 40,40 11 In hoeverre is er sprake van een gevangenendilemma bij matrix II? (eindterm F.1.5) Opgave 6 In een bedrijfstak zijn twee spelers actief: een gevestigde onderneming (A) en een potentiële toetreder (B). Als B toetreedt heeft A de keuze om wel of niet een prijzenoorlog aan te gaan. Hieronder is de opbrengstenboom weergegeven. De opbrengstenboom geeft de verandering weer van de winst (in miljoenen euro s) ten opzichte van de uitgangssituatie van geen toetreding en geen prijzenoorlog. Het eerst genoemde getal is van A, het andere getal van B. De informatie die in de opbrengstenboom staat is bekend bij beide spelers. onderneming B treedt toe treedt niet toe onderneming A onderneming A ( 0; 0) start een prijzenoorlog ( 20; 40) start geen prijzenoorlog ( 40; + 5) 12 Is hier sprake van een geloofwaardige dreiging van de kant van speler A? Licht je antwoord toe. (eindterm F.1.11) 13

10 Bundels voor al je vakken bestel je op examenbundels vwo Duits vwo Engels vwo Frans vwo Nederlands vwo biologie vwo natuurkunde vwo scheikunde vwo wiskunde A vwo wiskunde B vwo wiskunde C vwo aardrijkskunde vwo economie vwo geschiedenis vwo m&o vwo maatschappijwetenschappen Meer kans van slagen met de Examenbundel! De Examenbundel bevat oefeningen met uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen. De bundel is speciaal samengesteld voor dit schooljaar, dus je oefent altijd de juiste stof. Test je kennis met de Oriëntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op vwo samengevat vwo biologie vwo natuurkunde vwo scheikunde vwo wiskunde A vwo wiskunde B vwo wiskunde C vwo aardrijkskunde vwo geschiedenis vwo economie vwo m&o h/v Nederlands 3F / 4F h/v rekenen 3F Meer kans van slagen met Samengevat! Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof. Engels/Duits/Frans in de praktijk zijn theorieboekjes die geworteld zijn in de praktijk. Met een compacte uitleg van grammatica en vele voorbeeldzinnen. Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel