Inhoud van dit maandblad. 72e jaargang nummer 10, juni 2018

Transcriptie

1

2

3 Bestuursleden: Vereniging voor Aquarium-, Terrarium- en Vijverkunde. Rekeningnummer: NL38 INGB Opgericht: 15 augustus 1945 (Koninklijk goedgekeurd). Aangesloten bij de Nederlandse Bond Aqua-Terra. Ingeschreven bij de Kamer van Koophandel te Zwolle. Internet: Volg ons op: 72e jaargang nummer 10, juni 2018 voorzitter: Marco Zandbergen Leeuwerikplein LP Nieuwleusen zandbergen@natuurvrienden-zwolle.nl vice-voorzitter: Jan Disco Tilligterbeek BT Zwolle disco@natuurvrienden-zwolle.nl secretaris / redacteur: Wim Steinhoff Van Keppelmarke GK Zwolle steinhoff@natuurvrienden-zwolle.nl penningmeesteres: Agnes Disco Tilligterbeek BT Zwolle disco@natuurvrienden-zwolle.nl commissarissen: Gerrit Pots Mackayware RX Zwolle pots@natuurvrienden-zwolle.nl Marcel Bennik H. Broekmanstraat DL Zwolle bennik@natuurvrienden-zwolle.nl Inhoud van dit maandblad Artikel pagina Van het bestuur 3 Uitnodiging 3 Agenda 4 Verslag 5 Jubilaris per 1 juni Opzeggen lidmaatschap 7 Maandblad in pdf per 7 Veel voordelen van het lidmaatschap 8 Verenigingskeuring Overleden 9 Nu echt de blauwe alg de baas? 9 Lijkbleek 12 Barclaya longifolia 18 Toekomst of valkuil voor plantenaquaria? 19 Pangio Kuhlii 21 Duikers vinden reusachtige maanvis 23 Blauwe regenboogzalmen 23 Ledenmutatie 26 Voor wat hoort wat! 26 Affiche LimBeurs 27 Aanmeldingsformulier A.V. Natuurvrienden-Zwolle 28 Anne Pleiter Commissarislaan LV Zwolle pleiter@natuurvrienden-zwolle.nl technische commissie (geen bestuurslid): Theo Verheij Vinkenweg XN Wapenveld tc@natuurvrienden-zwolle.nl bibliothecaris (geen bestuurslid): Magnus Bakker Philosofenallee TC Zwolle bibliotheek@natuurvrienden-zwolle.nl De redactie is niet verantwoordelijk voor de juistheid van de inhoud van de artikelen. Overname van artikelen is toegestaan, mits voorzien van bronvermelding. Boraras brigittae. Foto: Aqua Life Japan. 1 2

4 Van het bestuur Iedere tweede maandag van de maand (behalve in juli en augustus) houden we onze Ledenbijeenkomst. Dit doen we om met elkaar van gedachten te kunnen wisselen en de kennis over onze prachtige hobby te vergroten. Daarvoor komt er regelmatig een spreker met meestal een PowerPoint presentatie, soms houden we een praat avond om één of meer onderwerpen met elkaar te bespreken. In ieder geval probeert het bestuur u een gevarieerd aanbod te geven, zodat u weet waar u uw contributie voor betaalt. Heel vaak is het een gezellige avond en gaat iedereen weer tevreden naar huis. In mei hadden we een prachtige presentatie van Hans Meulblok en Theo van Meegen. Het verslag hiervan leest u verderop in dit blad. Helaas was er slechts een handje vol leden aanwezig. Wel hebben de aanwezigen genoten van hun presentatie. Lag het aan het mooie voorjaarsweer, dat er zo weinig leden waren? Of is er een andere reden? Als het aan het weer gelegen heeft, hopen we dat het straks op 11 juni niet van dat stralende weer is. Dan komt Theo Verheij met zijn presentatie: Meedoen aan de keuring en wat daarbij komt kijken. En ja, daar komt best wel het één en ander bij kijken. Maar het is natuurlijk NIET bedoeld om u te weerhouden om aan een keuring mee te doen, maar juist om u te motiveren WEL hieraan mee te doen. We hopen dan ook dat er een flink aantal leden zal zijn, die aan onze Verenigingskeuring mee willen gaan doen! Ook dit jaar kunt u weer kiezen of u mee wilt doen aan de wedstrijd keuring of aan de advies keuring. Overigens is het natuurlijk zo, dat wij open staan voor suggesties om een Ledenbijeenkomst in te vullen met een passend programma. 11 Juni is het alweer de laatste bijeenkomst van dit seizoen. Dan gaan we er even tussenuit. We zien elkaar in september weer graag fris en fruitig (om met Umberto Tan te spreken) terug en hopen dat iedereen dan heeft kunnen genieten van een fijne vakantie, of in ieder geval van een paar mooie zomermaanden. Jan Disco. Uitnodiging tot het bijwonen van de Ledenbijeenkomst van A.V. Natuurvrienden-Zwolle, te houden op maandag 11 juni 2018 in de Hilde van Driezorg Zwolle De Havezate, Gombertstraat 350, 8031 MK Zwolle. Inlopen vanaf uur. Begin uur. Programma S Opening van de Ledenbijeenkomst door de voorzitter. S Verslag van de Ledenbijeenkomst, gehouden op maandag 14 mei S Mededelingen van het bestuur. S Gelegenheid tot het stellen van vragen. S Theo Verheij komt met zijn presentatie: 'Meedoen aan de keuringen en wat erbij komt kijken'. S Pauze. S Vervolg van de presentatie van Theo Verheij. S Sluiting van de Ledenbijeenkomst. Er wordt ingegaan op de compositie van hele mooie bakken om te laten zien waar de criteria liggen om een bak heel mooi te maken. Met diverse voorbeelden van de top van Nederland. Met groet, Theo Verheij. Agenda Datum Activiteit Willem Postma komt met zijn presentatie: 'Fijn bezig zijn' Praatavond Uitslag van de Verenigingskeuring Jan en Margie van der Heijden komen met hun presentatie, getiteld: 'Nicaragua'. Het programma kan door omstandigheden wijzigingen ondergaan. 3 4

5 Verslag van de Ledenbijeenkomst van A.V. Natuurvrienden-Zwolle, gehouden op maandag 14 mei 2018 in zaal Hilde van De Havezate, Gombertstraat 350 te Zwolle. 1. Opening van de Ledenbijeenkomst door de voorzitter Onze voorzitter, Marco Zandbergen, heet iedereen van harte welkom. Jammer dat er zo n lage opkomst is, het gaat een boeiende avond worden met een mooie presentatie van Theo van Meegen en Hans Meulblok. 2. Verslag van de cursus voor beginners, gehouden op maandag 9 en maandag 16 april 2018 In het maandblad staat deze keer een verslag van de beginnerscursus, die Wim Steinhoff, Anne Pleiter, Gerrit Pots en Marcel Bennik hebben gemaakt. Marcel heeft de presentatie voor deze cursus gemaakt. Er zijn geen opmerkingen over dit verslag. 3. Mededelingen van het bestuur * Een afvaardiging van het bestuur is naar de Verenigingsraad van de NBAT geweest. Een aantal punten die van belang zijn: er was een voorstel om de NBAT contributie te verhogen. Dit voorstel is niet aangenomen, de contributie blijft gelijk. In oktober wordt bekendgemaakt, of de prijs van Het Aquarium omhoog gaat. Een tweede punt: er komt een nieuwe categorie bij het keuren: de categorie E (E1 en E2). Deze categorie is voor aquascapen. * De verenigingskeuring is op 20 oktober. Je kunt je opgeven tot en met de Ledenbijeenkomst van oktober. * Jan van der Molen heeft waterpest meegenomen voor de liefhebber. * De bibliotheek is open. 4. Gelegenheid tot het stellen van vragen Er worden geen vragen gesteld. 5. Presentatie van en door Theo van Meegen en Hans Meulblok: 'Tropenwereld' Deze presentatie bestaat voor het grootste deel uit filmbeelden die ons meenemen de hele wereld over. Water bepaalt voor een groot deel onze hobby. We krijgen veel beelden te zien van water, watervallen, natuur, vogels en andere dieren die we in de natuur tegenkomen. Een filmpje over de ijsvogel laat zien, hoe dit vogeltje het water afspeurt en er plotseling induikt om een visje te vangen. Vis is het enige voedsel van de ijsvogel, bij strenge winters heeft hij een probleem. Van de ijsvogel gaan we naar een van zijn prooidieren: het stekelbaarsje. Het stekelbaarsje kun je houden in een koud water aquarium. Hoog zomer wordt de temperatuur dan vaak te hoog. 5 We gaan naar een vijvertuin in Bergen op Zoom. Hier zijn meerdere vijvers allemaal met elkaar verbonden. In die vijvers zien we een grote verscheidenheid aan moeras- en waterplanten en schitterende waterlelies. Ook krijgen we de tuinen van Ada Hofman te zien. Deze zijn een tijd gesloten geweest. In het voorjaar van 2017 zijn deze tuinen in handen gekomen van een nieuwe eigenaar en in juli weer opengesteld. Via een aantal A1 aquaria gaan we naar het Malawimeer. Wat hier opvalt is, dat de bodem van het meer bedekt is met stenen. Er zwemmen heel veel prachtige vissen rond in het Malawimeer. Een van de leden van Daphnia Boxtel is landskampioen geworden met een Malawi bak. We zien ook een aquarium van Theo van Meegen, een West-Afrika biotoop, waarmee hij 5 e is geworden bij de landelijke huiskeuring. Afrika is een werelddeel met een rijke cultuur en een levendige geschiedenis met veel oorlogen. De mensen blijven positief ingesteld en er wordt veel gedanst. Ze leven in een soort kraal, die hen en hun dieren bescherming biedt tegen leeuwen. Hierna gaan we naar Australië. Australië is een continent met een overweldigende natuur. De mensen leven voornamelijk in de grote steden. We zien drone-opnames van de Blue Mountains. In Australië komt een grote verscheidenheid voor aan vogels, zoals parkieten, papegaaien en kaketoes. 6. Pauze In de pauze is er gelegenheid om een drankje te halen. Gerrit heeft weer voor nootjes gezorgd. We houden de gebruikelijke verloting. De opbrengst is 27,50. Jan van der Molen wint 13,50. Er gaat 14,00 in de kas van de vereniging. 7. Vervolg van de presentatie van en door Theo van Meegen en Hans Meulblok In Dubai staat het grootste aquarium ter wereld. Deze bak heeft kunststof ruiten van wel 75 cm dik. Ook in Japan staat een heel groot aquarium. Vervolgens gaan we naar de Malediven. We krijgen filmbeelden te zien van duikers, onder andere van duivelsroggen, doktersvissen, koraalriffen, snappers en kogelvissen. Ook zien we beelden van barracuda s en adelaarsroggen, kappersgarnalen en de grijze rifhaai. Verder worden ons beelden getoond van morenen en schildpadden en als klapstuk de walvishaai. Deze wordt wel 7 meter lang en is niet gevaarlijk voor mensen. Hierna worden we meegenomen naar de andere kant van de wereld: Brazilië en Costa Rica. Ook hier zien we drone-opnames. In Costa Rica leeft een groot assortiment aan slangen en andere reptielen. Het is hier heel erg vulkanisch, er zijn ook regelmatig vulkaanuitbarstingen. Ten slotte gaan we naar Suriname. Suriname is een prachtig land, Hans is er wel 10x geweest. Je maakt als je daar bent een kamp, slaapt in een hangmatje met een zeil boven je hoofd. Hier zie je veel kolibries, er zijn 6

6 ongeveer 140 soorten zoogdieren, veel kikkersoorten, insecten, vlinders en nachtvlinders. Er zijn 8 soorten apen en ook schildpadden. Schildpadden komen uit het water, maken een nest, leggen daar eieren in, verbergen het nest en gaan weer terug naar het water. Hiermee besluiten Hans en Theo hun presentatie en bedanken voor de aandacht. 8. Sluiting van de Ledenbijeenkomst Marco Zandbergen bedankt Hans en Theo voor hun prachtige presentatie. We hebben schitterende filmbeelden van over de hele wereld gezien. We hebben ervan genoten. Marco bedankt de aanwezigen voor hun komst en wenst iedereen wel thuis. Graag tot de volgende keer. Agnes Disco. Jubilaris per 1 juni Jaar lid De heer B. (Bert) Ritter, Zwolle. De heer Ritter wordt gefeliciteerd met zijn jubileum. Opzeggen lidmaatschap Als u, om welke reden dan ook, het lidmaatschap van A.V. Natuurvrienden- Zwolle wilt opzeggen, kunt u dat tot uiterlijk 1 oktober van dat jaar schriftelijk bij de secretaris doen, ingaande op 1 januari van het jaar daarop. Als het opzeggende lid echter een kortere opzegtermijn aanhoudt, is onze penningmeester gerechtigd om dat lid een nota te sturen voor betaling van de nog resterende contributie voor de rest van dat jaar. In het Huishoudelijk Reglement staat namelijk: 'Opzegging van het lidmaatschap ontslaat het betreffende lid niet van de verplichting tot betaling van de contributie, verschuldigd tot het tijdstip waarop het lidmaatschap eindigt'. Maandblad in pdf per Alle leden die ons maandblad in pdf per willen ontvangen in plaats van per post, kunnen dit doorgeven aan de secretaris, Wim Steinhoff. 7 Verzending per geeft het lid 15,- per jaar korting op de contributie, ingaande het daarop volgende kalenderjaar. Opgeven per steinhoff@natuurvrienden-zwolle.nl. Denken de leden eraan om hun gewijzigd adres aan Wim Steinhoff door te geven? Als je het maandblad per ontvangt, krijg je hem niet meer als het juiste adres niet bij het bestuur bekend is. Het bestuur. Veel voordelen van het lidmaatschap Zoals u weet biedt het lidmaatschap van A.V. Natuurvrienden-Zwolle veel voordelen, zoals de 10 Ledenbijeenkomsten per jaar, een eventuele jaarlijkse aquariumkeuring en een abonnement op ons verenigingsblad. Verder hulp bij aquariumproblemen en de 3 boekjes De Beginnershoek. Maar weet u dat u bij enkele aquarium- en vijverhandelaren 10% korting op de aankoop van aquariumvissen en -planten kunt krijgen? Netto-prijzen en aanbiedingen uitgezonderd. Azaqua geeft 10% korting op het gehele assortiment, met uitzondering van ADA produkten. Men heeft alleen recht op korting, als men bij aankoop een geldige servicepas van de NBAT of een lidmaatschapsbewijs van onze vereniging kan tonen. De volgende zaken geven korting: Hilbert Jonkman, Thomas à Kempisstraat 49-51, Zwolle. Van der Capellenstraat 101, Zwolle-Zuid. Belverderelaan 241, Stadshagen, Zwolle. Zunnebeld, Van Karnebeekstraat 73, Zwolle. Bart Visscher Vijvers, Wheermaten 7F, Steenwijk. Azaqua internet: of info@azaqua.nl. Het bestuur. Verenigingskeuring 2018 Als je aan de Verenigingskeuring 2018 wilt deelnemen, kun je je aanmelden bij Wim Steinhoff, Van Keppelmarke 26, 8016 GK Zwolle of op de komende Ledenbijeenkomsten. en kan ook: steinhoff@natuurvrienden-zwolle.nl. Of opgeven via het aanmeldingsformulier op de website. Uiterste opgavedatum: de Ledenbijeenkomst van maandag 8 oktober

7 De Verenigingskeuring is gepland op zaterdag 20 oktober Er kunnen maximaal 7 vivaria deelnemen. Het bestuur zal ook dit jaar de Verenigingskeuring zelf verzorgen. Er kunnen ook dit jaar weer 2 groepen leden aan de Verenigingskeuring deelnemen: de leden die alleen advies willen hebben en geen competitie met de andere deelnemers willen aangaan en leden die juist wel de competitie willen aangaan. Voor de 1 e groep is het puur een Advieskeuring en voor de 2 e groep een Huiskeuring. Niet-NBAT-leden kunnen aan beide groepen deelnemen, want er komt geen Bondskeurmeester. De deelnemers die alleen advies willen kunnen niet doorstromen naar de Districtskeuring 2019, omdat er voor hen geen rangorde in punten komt. De deelnemers aan de Huiskeuring kunnen wel meedoen aan de Districtskeuring 2019, want zij krijgen wel punten. Maar: alleen NBAT-leden kunnen aan de Districtskeuring 2019 deelnemen. Bij de opgave vermelden aan welke groep je wilt deelnemen. De uitslag is op maandagavond 12 november 2018 om uur in de Hilde. Theo Verheij en Wim Steinhoff. Overleden Op vrijdag 27 april is mevr. Alie ten Brinke overleden. Zij woonde in De Kievitsbloem. Zij was begunstiger van onze vereniging en zij verzorgde, namens Gerrit Pots, de vissen in het aquarium in de Kievitsbloem. Wij condoleren de familie en vrienden van mevr. Ten Brinke met het grote verlies. Het bestuur. Nu echt de blauwe alg de baas? Vorig jaar werd in de WAP-krant en tijdens bijeenkomsten veel aandacht besteed aan het probleem van blauwe algen in het aquarium, een plaag waar iedere aquariaan wel eens mee te maken heeft of heeft gehad. Vooral de invloed van de verhouding in het water van de opgeloste fosfaten en nitraten op deze zo ongewenste algengroei was het onderwerp van uitgebreide discussies, lezingen, artikelen en wat dies meer zij. Het probleem daarbij is dat 9 veel mensen deze chemische verhandelingen niet begrijpen, dat anderen alleen maar denken (of zeggen) het te begrijpen en dat er tenslotte enkelen zijn, zoals ondergetekende, die het eigenlijk ook never niet zouden willen begrijpen. En de blauwe alg is er nog steeds, dus de wens aan de galg met die algen is onverminderd van kracht. Wat bij alle commotie niet bekend geworden is, is dat ook op een ander front gewerkt werd en wordt aan het bestrijden van blauwe algen, al staat de aquariumliefhebberij als doelgroep daarbij niet op de eerste plaats. Het gaat om het bestrijden van schimmels, algen en bacteriën (inclusief blauwe alg, wat eigenlijk ook een bacterie is) in plantencultures door middel van bepaalde genetisch gemodificeerde planten. De werking berust op allopathie, het verschijnsel dat een plant door het uitscheiden van stoffen zodanig negatieve invloed heeft op andere organismen dat die het laten afweten. In WAP-krant 138 stonden daarover twee lezenswaardige artikelen en ook dit korte artikel heeft met dit soort allopathie te maken. Het verhaal begint enkele jaren geleden in Zuid-Amerika, namelijk bij onderzoek naar de invloed van libidoversterkende stoffen bij een daar veel voorkomend zoogdier, de Ai of Drietenige Luiaard, Bradypus tridacmus (fam. Bradypodidae). Het gaat om een belangrijk onderzoek dat bij eventueel succes ook zal worden uitgebreid naar in aanmerking komende vijftenige luiaards. Tijdens deze onderzoeken bleek bij toeval dat de chemische stof 2-3,9-hydrohalo uretho oxygenase bij een plant een genmutatie veroorzaakte die de plant ertoe bracht een phytohormoon aan te maken dat schadelijk, zelfs dodelijk was voor schimmels en bacteriën in de omgeving. De plant betrof een exemplaar van de soort Xyloscalon inversum. Verdere proeven toonden aan dat de bacteriedodende stof zich via bodem en lucht verspreidt, op de manier waarop ook bloemen met hun geur de omgeving beïnvloeden. Aanvankelijk zag men een en ander als een weliswaar interessante, maar verder onbelangrijke ontdekking, maar toch pakten de onderzoekers Camporosso, Compagnero en Guillermo de draad op. Zij zagen wel mogelijkheden, ook commercieel. De vrij zeldzame Xyloscalon-plant uit het begin van het onderzoek verruilden zij voor een meer algemene soort, nl. de Vrouwentong (Sansevieria spp.) die het voordeel heeft gemakkelijk te kweken te zijn en die voortdurend actief is. Door de planten te vermeerderen via stekken en uitlopers (vegetatief dus) verkreeg men 'klonen' die de gewenste eigenschap behielden zonder dat er steeds opnieuw met de kostbare chemicaliën hoefde te worden gewerkt. Het bleek dat bij deze Vrouwentongen het in de omgeving verspreide phytohormoon zelfs op flinke afstand van de plant nog effectief was bij de bestrijding van bacteriën. Een belangrijke praktische toepassing van het systeem is in kassencomplexen, waar zich op de altijd vochtige ruiten aan de binnenzijde steeds weer een groene algenaanslag en ook slijmerige bacteriekolonies vormen. Door langs de onderkant van de ruiten gebruik te maken van rijen Vrouwentongen heeft men al veel kunnen bezuinigen op 10

8 schoonmaakkosten. Maar, hoe interessant ook, dit zijn ontwikkelingen die buiten de aquariumwereld staan. Hoe zit het dan met het eventuele nut van deze ontwikkeling voor de aquaristiek? Een van de onderzoekers die aan het project meewerkte, Dr. Buddywitz, is ook aquariaan en hij kent het blauwe algen probleem als geen ander. Hij wilde proberen of een aquatische plant wellicht ook langs deze allopathische weg zou kunnen worden ingezet tegen blauwe alg. De vraag was natuurlijk primair of de allopathische stof ook in het water zou werken. Hij koos voor zijn proeven een solitair, nl. een cultuurvariëteit (recent in Duitsland ontwikkeld) van Echinodorus, genaamd Tanzende Feuerwehr. Dit is een mooie plant, met veel rode vlekken in het blad, een van de cultivars uit het Echinodorus uruguayensis-complex. Het resultaat was zonder meer verrassend. Al na twee dagen bleek dat in een met blauwe algen 'vergeven' bak een kring van ongeveer 10 cm rond de plant nagenoeg vrij was geraakt van blauwe alg. Na een week was het vrije gebied gegroeid tot ongeveer 25 cm en dat zette nog verder door. Zolang de Echinodorus in het aquarium stond kwam de blauwe alg ook niet meer terug en er ontstond ook nergens meer nieuwe blauwe alg! Hebben wij hier iets heel belangrijks in handen? Het ziet er wel degelijk naar uit! Uit milieueffect studies blijkt de door de plant uitgescheiden stof onschadelijk te zijn (behalve dan voor blauwe algen natuurlijk). Andere planten kunnen ook niet worden besmet want deze Echinodorus-cultivar is steriel, vormt geen stuifmeel en vermenigvuldigt zich alleen door adventief plantjes. Hoewel hier van genetische manipulatie sprake is heeft zelfs Greenpeace geen bezwaar aangetekend, maar zij zijn wegens hun naam waarschijnlijk ook eerder geïnteresseerd in groene dan in blauwe algen. Tijdens vervolgonderzoek werd nog een verrassende waarneming gedaan. In een algenvrij aquarium, met een exemplaar van de Echinodorus erin, werd als proef een hoeveelheid blauwe algen ingebracht. Vrijwel direct trad er een vreemde reactie op. De Echinodorus toonde een spontane en sterke uitbreiding van de rode vlekken in het blad, dat snel bijna volledig rood werd! Pas bij het weg hevelen van de (alweer bijna afgestorven) blauwe algen verdween de rode kleur. Men tast volledig in het duister naar de aard van deze spontane (en voor een plant ongewoon snelle) reacties, al zijn er wel bepaalde vermoedens. Alles goed en wel, maar hoe komen wij aan die planten? Via de commerciële weg is dat moeilijk, daar is men trouwens nog steeds voornamelijk met Vrouwentongen bezig. Maar, zoals gezegd, Dr. Buddywitz is een aquariumliefhebber pur sang en vanuit het zeer geringe aantal planten dat hij oorspronkelijk had, heeft hij via uitlopers, adventieven en ook d.m.v. weefselcultuur toch een forse hoeveelheid van de gemuteerde planten kunnen produceren. De WAP was er in geslaagd daarvan een aantal te bemachtigen en nog wel gratis ook, wat gezien de voorgeschiedenis op zich al een wonder mag heten. Die planten kwamen beschikbaar via de WAP (het kostte ons alleen een gratis abonnement op de WAP-krant voor Dr. Buddywitz) en de leden en mogelijk ook enkele niet-leden, zouden hiervan kunnen profiteren. Voorwaarde is alleen dat men zijn ervaringen via de WAP laat weten aan Dr. Buddywitz, positieve zowel als negatieve Breedbladige groeivorm van Echinodorus uruguayensis in het aquarium. Foto: Handboek Aquariumplanten van Christel Kasselmann. Zouden we nu eindelijk eens een ECHT goede en natuurlijke methode hebben verkregen om de blauwe algen ook bij eenvoudige liefhebbers de baas te worden? Peter Fugae. Gelezen in Ons Natuurgenot Nieuws Gouda en MRC Breda. Lijkbleek 'Coral-bleaching', het afsterven van koralen, is een droevig onderwerp geworden, waar al heel wat over gesproken en geschreven is. Bioloog Dr. Christian Plate bericht over de achtergronden van dit verschijnsel en verschaft een blik in het scenario van de nabije toekomst.

9 Koralen zijn gevoelig Koralen zijn dieren en geen planten. Ze bestaan voornamelijk uit kalk, terwijl algen voor het kleurpatroon zorgen. Volgens wetenschappelijke ramingen zouden zich soorten, vooral minuscule diertjes, zich in kalkformaties bevinden. Hiermee zijn koralen, na het tropische regenwoud, het soortenrijkste biotoop op onze planeet. Koralen bestaan al miljoenen jaren. Ze hebben het vermogen door het afzetten van biogene kalk enorme riffen te bouwen. Het verspreidingsgebied omvat 190 miljoen kilometer. Dit volume overtreft de massa structuren die door mensenhanden zijn gebouwd met een veelvoud. Koralen zijn gecompliceerd en reageren sterk op een gewijzigde omstandigheid, zoals licht en voedselhoeveelheden. Tropische koralen groeien alleen op de breedtegraden, waar de watertemperatuur gemiddeld 23,5 o C bedraagt en niet beneden de 20 o C komt. Koralen zijn op eencellige algen aangewezen, die door middel van fotosynthese de koralen van aminozuren, suiker en koolhydraten voorzien. Op zijn beurt biedt het koraal ammonium en fosfaat aan, waardoor de alg kan blijven leven en groeien. Koraalverbleking, het Nederlandse begrip voor coral-bleaching is eigenlijk niet nieuw. Al in 1972 werden de eerste gevallen op de Malediven bekend. Maar in 1972/78 verspreidde het zich op grote schaal over de hele wereld. Was het onderwaterdrama vooral in het zuiden van de evenaar onmiskenbaar aanwezig, in de zomer van 1998 bereikte het echter ook de noordelijke tropen zoals de Caribische zee. De belangrijkste boosdoener was snel gevonden. Een klimatologisch verschijnsel dat meteorologen El niño (Spaans voor de jongen) noemen, warmde in 1997/1998 vooral de oppervlakte gebieden van de tropische zeeën op. De gevolgen, de zoöxanthellen, de groene eencellige algen die eigenlijk met koralen een leefgemeenschap vormen, werden door deze afgestoten. Hierdoor ontbrak het de koralen aan van levensbelang zijnde stoffen zoals koolhydraten en aminozuren, die de algen gewoonlijk leveren. Als het koraal op zichzelf, dus zonder algen, leeft dan wordt het zichtbaar bleker. Dat komt in eerste instantie door het doorschemerende kalkskelet van het koraal. Als de watertemperatuur gedurende langere tijd verhoogd blijft, bijvoorbeeld enkele weken, dan sterft het koraal vanwege het gebrek af. Alleen als de temperatuur na enkele weken daalt, hebben de koralen een overlevingskans. Dan vissen ze weer een voorbijdrijvende zoöxanthel op en hiermee is de symbiose tussen algen en koralen weer hersteld. 13 Een troosteloze aanblik, zo n afgestorven koraal. 14

10 Massasterfte In 1998 was de opwarming van de vele zeegebieden zo langdurig, dat er een massasterfte van koralen ontstond. Voor een deel werd in het Maledivengebied op een diepte van 30 meter nog een temperatuur van 30 o C gemeten. De koralen hadden in dit badkuipklimaat slechts geringe overlevingskansen. Een grootschalige verbleking van koraalriffen was het gevolg. Geen gebied van de tropische zeeën werd volledig gevrijwaard. Biologen en milieubeschermers waren in gelijke mate ontsteld. Naast de koraalriffen ontwikkelden ook de algen zich massaal. De eens zo bont gekleurde riffen werden door een groen tapijt bedekt. teruggekeerd. In de gebieden waar alle koralen zijn afgestorven, is het beeld echter aanzienlijk gewijzigd. Ook hier herstelt het rif zich weliswaar, maar het keert niet naar de grote verscheidenheid, die er voor El niño bestond, terug. Algeneters Hierdoor ontstond een voedselaanbod voor veel algen etende zeebewoners, die zich bliksemsnel vermeerderden. Een voorbeeld is de blauwe roodtand trekkersvis. Er gaan ook geruchten over een toename van Manta's de ronde. Het aantal Papegaaivissen die zich met koralen voeden is daarentegen duidelijk afgenomen. Andere vissoorten die het rif alleen maar als onderkomen en schuilplaats gebruiken zijn minder aangetroffen. Maar alle dieren zijn indirect van koralen afhankelijk. Zo heeft het coral-bleaching een verschuiving van soortdichtheid en samenstelling veroorzaakt. Gevoelige en gespecialiseerde soorten komen steeds zeldzamer voor. Terwijl de minder gespecialiseerde dieren schitterend gedijen. Herstel Menigeen zal op het idee komen dat koralen aan stijgende temperaturen kunnen wennen. Dat is in principe mogelijk, maar het hiervoor noodzakelijke tijdbestek omvat miljoenen jaren. Het goede nieuws is dat veel koralen zich weer herstellen. Bovendien zijn er pioniersoorten, die er in gespecialiseerd zijn de vrijkomende oppervlakten te koloniseren. Deze groeien betrekkelijk snel. Voorbeelden hiervan zijn kattenpoot- alsmede gewei- en potloodkoraal. Maar langzaam groeiende koralen als hersenkoraal hebben slechts geringe uitbreidingskansen. Toch zijn kleine positieve aangroeisels in de vorm van steenkoralen aanwezig. Maar dit vergt tijd, want deze exemplaren groeien slechts zo n twee centimeter per jaar. Dit op zijn beurt toont aan dat een koraalverbleking zoals deze thans plaats vindt, in de afgelopen eeuwen niet heeft plaats gevonden. Het voor een deel vijf meter grote tafelkoraal heeft zo'n drie eeuwen nodig om hun imposante omvang te verkrijgen. Maar ook de positie van het rif moet in aanmerking worden genomen. De riffen, die tot aan het wateroppervlak reiken, zijn niet alleen het ergste aangetast, maar regenereren ook het langzaamst. Buitenrifgebieden die goed met vers water worden overspoeld, zijn minder aangetast. Hier groeien de koralen vanwege de veel betere omstandigheden ook weer veel sneller aan. Overal waar nog harde, zachte en lederkoralen hebben overleefd, zijn de oude kleur en structuur weer 15 Koraalklimmers gedijen prima op zo n afgestorven rif. Maar of dit nu zo gezond is? Hoop Herkolonisatie is dus mogelijk. Maar hoe groot zijn de kansen hierop? In gebieden waar de riffen intact waren, verloopt het proces langzaam maar tamelijk probleemloos. Hier wordt de kolonisatie van korstvormige organismen zoals sponsen, kokerwormen en kalkalgen waargenomen. Hierdoor wordt het rif met kalk verstevigd en is het niet alleen tegen erosie beschermd, maar biedt de koraallarven het van belang zijnde harde substraat om opnieuw te koloniseren. Moeilijker is dit bij riffen die door omstandigheden van buitenaf aan sterke belastingen, bijvoorbeeld door afvalstoffen of sediment, zijn blootgesteld. Hierdoor groeien draadalgen in grote getale, waardoor kolonisatie van korstvormige organismen op de koralen wordt tegengegaan. De oude koraalskeletten vallen onder de algenmassa uiteen. Op dergelijke plaatsen is herkolonisatie onmogelijk. Geleerden gaan er van uit dat 70% van de koraalriffen in 2050 zullen zijn verdwenen. Niet alleen door El niño, maar ook door de opwarming van de aarde, ankerende schepen en algemene milieuvervuiling. Of de riffen weer helemaal herstellen of dat ze volledig zullen verdwijnen, is mede afhankelijk van de hele mensheid. 16

11 probleem beschouwd. Experts zoals Terry Done, geleerde aan het gememoreerde Australian Institute of Marine Science (AIMS), spreken van een direct verband tussen de opwarming van de aarde en broeikasgassen. Voor deze schadelijke stoffen zoals kooldioxide (CO2), zijn vooral de hooggeïndustrialiseerde westelijke landen door de verbranding van steenkool, olie en gas verantwoordelijk. Door deze CO2 wordt het zeewater ook zuurder, wat nadelig is voor het koraal. Uit: Maandblad Duiken en Hugo Aqua Nieuws. Barclaya longifolia Barclaya longifolia, wie heeft m nog? Vermoedelijk niet zo heel veel aquariumliefhebbers meer. Dat komt omdat de plant niet altijd even rijkelijk verkrijgbaar is en ook omdat Barclaya longifolia een beetje als lastig bekend staat. Toch is deze vertegenwoordiger van de familie van de waterlelies een lust voor het oog als de plant het een beetje naar de zin heeft. Barclaya longifolia is een waterplant die voorkomt in Zuidoost-Azië (Zuid Thailand, Sumatra) en in Nieuw-Guinea. Zo kan het ook. Laten we hopen dat het mooie rif zich ooit zal herstellen. De mens als koraalkiller Van de Andaman Eilanden tot aan Yucatan en de Cayman Eilanden tot aan de kust van Tanzania zijn er over de hele wereld meer dan 30 gebieden die door koraalverbleking zijn getroffen. In 1998 hielden geleerden met een wereldwijd verlies van 11% rekening. Voor december 2000 werd een terugval van 27% geschat. De Indische oceaan is het ergste getroffen: hier houden geleerden rekening met een afstervingshoeveelheid van 34% van het koraal. Zwaar getroffen is ook het Groot Barrièrerif bij Australië. Het grootste koraalrif ter wereld is ongeveer 18 miljoen jaar geleden ontstaan. Er bevinden zich daar 300 koraalsoorten, maar intussen is bijna 60% van de koralen aan het verbleken. De experts vrezen een massale sterfte van de kalkformaties, wat een exodus van 4000 schaaldieren en 1500 vissoorten tot gevolg zou hebben. Na een studie is milieuorganisatie Greenpeace bevreesd dat tegen het jaar 2100 de koralen in de meeste gebieden zullen zijn verdwenen. Experts hebben de koralenwereld lange tijd als slechts lokaal bedreigd gezien. Diamantvissers, overbevissing, afwatering, souvenirverzamelaars, alsmede onvoorzichtige duikers hebben, behalve stormen en sterke getijdenstromingen, als een bedreiging voor de koralen gegolden. Maar sinds El niño staan wereldwijde klimaatveranderingen bovenaan de gevarenagenda van koralen. Hierbij wordt opwarming van de aarde door talrijke geleerden als een kardinaal Daar groeit de plant in losse tot dichte groepen op zonnige of half beschaduwde plaatsen in snelstromende heldere beken met zachtzuur water in een zanderige leemachtige bodem. De plant heeft een knolvormige tot 6 centimeter lange, vlezige wortelstok. De bladeren staan rozetvormig op een steel, gelijk aan de halve bladlengte. De bladschijf is breed aan de voet en loopt spits toe, de maximale lengte is 35 cm. De kleur is olijfgroen of bruinrood en de onderzijde roodachtig, soms purpergroenig. Vooral de bovenkant heeft bij veranderde lichtinval fraaie weerschijnkleuren, een soort zijdeachtig effect. De 17 18

12 bladeren zijn slap en heel dun, ze blijven onder water. Er worden nooit drijfbladeren gevormd. De plant bloeit gemakkelijk en op 2 verschillende manieren: een normale bloem die boven water uitkomt en een bloem die onder water blijft en niet open gaat. Het aparte is, dat de laatste bloeivorm juist kiemkrachtig zaad oplevert. Die laatste bloeivorm heet cleistogaam, een mooi woord om te onthouden voor een quiz of zoiets. Barclaya longifolia is een prachtige aquariumplant die echter wel enige eisen stelt. De plant kan het beste gehouden worden in zacht tot middelhard, zuur, goed bewegend water bij hogere temperaturen van 25º C tot 28º C. De plant is beslist warmtebehoeftig en heeft ook een zogenaamde warme voet nodig, zoals we dat ook wel van Cryptocoryne kennen. In de bodem moet voldoende voedsel voor de plant aanwezig zijn. Enige leemtoevoeging is daarom aan te bevelen. De hoeveelheid licht doet er minder toe. Normale verlichting voor een gezelschapsbak is voldoende. Bijzonder lichtbehoeftig is de plant niet. Waar we wel op moeten letten is de aanwezigheid van slakken in de bak. Die vinden de bladeren bijzonder smakelijk. Barclaya longifolia heeft de neiging soms even een rustpauze in te lassen na een periode van goede groei. We kennen dat ook wel van Aponogetonsoorten. Dan de plant niet weggooien! Na verloop van tijd komt hij wel weer. De plant kan ook gezaaid worden van de zaden die in de bloemen voortgebracht worden. Dat zouden eigenlijk meer mensen moeten doen, want de plant is niet zo goed verkrijgbaar, maar wel bijzonder mooi. En wat is er nu mooier dan een prachtige, zelf opgekweekte blikvanger in je aquarium? Bron: Aquatoni. Uit: LATV de Natuurvriend, Leiden en De Rijswijkse. Toekomst of valkuil voor plantenaquaria? Voor je dit artikel leest moet je bedenken dat ik niets heb tegen LED verlichting boven een aquarium. In tegendeel zelfs. Ik zie steeds meer aquaria waar de kleurweergave van vis en plant perfect is te noemen. Ik zie alleen nog te weinig prachtige A1 plantenbakken waar ik een visueel orgasme van krijg en waarvan de verlichting uitsluitend voorzien is van LED. LED verlichting is eigenlijk niet meer weg te denken uit ons bestaan als mens op deze aarde. Op de meest verschillende plaatsen waar dit fenomeen bruikbaar en gewenst is, wordt het toegepast. Gloeilampen worden spaarlampen of LED en tl-buizen boven het aquarium verdwijnen als sneeuw voor de zon en worden vervangen door LED. Natuurlijk dat ons aquariumwereldje en zeker de handel direct nadat het eerste LEDje begon te branden handig is meegelift met deze ontwikkeling. Electrofielen doken direct in de techniek hiervan en al snel begon de strijd van 19 'wie bouwt de beste LED verlichting boven onze aquaria'. Er kwam van alles op de markt, je kon het zo gek niet noemen of voor alle aquaria was wel wat te koop. De ontwikkeling van de T5 buizen boven de handelsbakken liep terug en de LED verlichting won de strijd om de klant voor deze nieuwe ontwikkeling op aquarium gebied. De prijzen? Die liepen uiteen van een paar tientjes tot honderden euro s. De stelling was hoe duurder hoe beter, maar was dat wel zo? Het was energiezuinig was het verkooppraatje. Nou dat was niet tegen dovemans oren gezegd bij een echte Hollandse aquarioot. Je bent toch zeker geen dief van je eigen portemonnee. Dus de aanschafprijs werd even onbelangrijk voor de meesten en de nieuwsgierigheid won het om een dergelijk mooi speledingetje als verlichting boven je aquarium te hebben. De meeste systemen waren nog te dimmen ook, het moest niet gekker worden. We zijn nu een aantal jaren verder en de verkoop en ontwikkeling van de LED verlichting boven een aquarium gaat nog steeds door, weliswaar in een wat rustiger tempo, want sommige goede merken blijven prijzig en waren soms alleen bestemd voor de aquarioot die de lat wat hoger wilt leggen. Een aantal merken zijn door de mand gevallen i.v.m. een slecht resultaat op de ontwikkeling en groei van de planten. Dat bleek na een aantal experimenten van gerenommeerde aquarianen in samenwerking met biologen op groeirendement en kleurweergave van de planten. Het bleek dat sommige plantensoorten zich vreemd gingen gedragen wanneer de tl verlichting werd vervangen door LED verlichting. Vooral de rode planten kregen een andere kleur en bladvorm. Ook bij de groene planten waren er duidelijke verschillen in de ontwikkeling ervan. Dit was niet altijd een negatief beeld, want er waren ook soorten die onder tl verlichting niet vooruit te branden waren en juist onder LED letterlijk en figuurlijk het licht gingen zien. Ik vind het jammer dat de beginnende aquariaan die net start met de hobby of deze na jaren weer oppakt en een aquarium koopt, direct wordt geconfronteerd met kant en klare lichtkappen, voorzien van LED verlichting die nog niet echt hun meerwaarde bewezen hebben voor onze aquariumplanten. Natuurlijk! Het ligt eraan wat je in dat aquarium gaat houden, misschien wordt het wel een aquarium voor Cichliden of een zeewater aquarium, dan is LED verlichting niet verkeerd. Ik heb het idee dat een plantenfreak, zoals ik, in het duister gaat tasten wanneer hij of zij alle planten in optimale conditie wil krijgen onder LED. Hoeveel LED? Welke kleur LED? Veel wit, weinig rood of net andersom? Hoeveel watt heb ik nodig voor mijn bak van 60 cm hoog enz. enz.? Ik durf te wedden dat er nu al aquarianen zijn, die teruggekeerd zijn naar de oude tl-buizen na maanden van tobben met hun LED verlichting en nu weer volop van hun hobby genieten. Willem van Wezel, PaluZee, Zoetermeer. Uit: Ciliata Nieuws. 20

13 Pangio Kuhlii - Ook bekend onder de namen: Indische modderkruiper, Slangenvisje. - Familie van: Cypriniformes (karperachtigen). - Familie van: Cobitidae (modderkruipers). - Kleuren: egaal bruin/zwart en bruin gestreept. - Herkomst: Maleisië, Borneo, Java, Sumatra. - Natuurlijke omgeving: langzaam stromende bochten in rivieren, poeltjes en beekjes met een zand- of slijkbodem. ze niet teveel eten geeft, zal je ze eerder zien en houden ze de bodem van het aquarium beter schoon. Het is aan te raden de andere vissen eerst te voeren met vlokvoer voordat je wat granulaat naar beneden laat zakken. De Kuhlii zijn onderling erg sociaal en vaak zal je ze samen op één plekje zien wroeten en om elkaar heen draaien. Als je deze visjes met andere soortgenoten houdt, komen ze beter tot hun recht. De Pangio Kuhlii kan ongeveer 12 centimeter groot worden. Het is verstandig om deze visjes in een klein aquarium (bijvoorbeeld 60 x 30 x 30) met maximaal 3 te houden. Per 10 cm aquariumlengte kan er 1 visje bij. Voor de leefomgeving van het slangenvisje is het belangrijk dat er kienhout, stenen en planten aanwezig zijn. Indische modderkruipers waarderen het als ze een holletje hebben om zich te verstoppen of om lekker uit te rusten na hun lange (eet)tocht door het aquarium. Een aantal vissen die in ieder geval goed te combineren met de Pangio Kuhlii in eenzelfde aquarium, zijn: - Sherrybarbeel/Barbus Titteya. - Honinggoerami/Colisa Chuna ook wel Colisa Sota. - Diamantregenboogzalm/Melanotaenia Praecox. - Glasgarnaal (Caridina Japonica). Dit is een bijzonder leuk slangachtig visje welke prima in een gezelschapsaquarium gehouden kan worden. Vaak wordt de Kuhlii aangemerkt als schuw maar dit hoeft absoluut niet zo te zijn. Veel hangt af van de inrichting, de medebewoners en de stroming in het aquarium. Het zijn prima opruimers. Ze woelen de bodem van het aquarium om, op zoek naar een lekker hapje eten. Dit kan van alles zijn: plantenresten, alg of voedselresten. Het omwoelen van de bodem voorkomt een teveel aan alg. De Pangio Kuhlii wil zich vrijwel de hele dag vertonen indien overdag het licht van het aquarium uitgeschakeld is. Vaak zie je ze dan langs kienhout of een steen rondscharrelen op zoek naar een lekker hapje. s Avonds kan je ze gerust met het aquariumlicht aan voeren, 1x per dag is genoeg en dan het liefst een klein beetje tubifex of granulaat voor tropische vissen. Al snel zal je de visjes op open plekken zien zoeken naar eten zonder dat ze zich storen aan de aquariumverlichting. Als je 21 Geslachtsonderscheid is bij deze visjes bijna niet te maken. Als je wilt kweken is het zeer verstandig om een grote groep Kuhlii bij elkaar te zetten. Dat maakt de kans op enig succes het grootst. Het kweken met deze dieren is vrij lastig maar zeker niet onmogelijk. Waar je op kan letten als je met deze visjes wilt kweken is dat de vrouwtjes, als ze eitjes bij zich dragen, moddervet worden. Als een visje opeens razendsnel is afgevallen betekent dit waarschijnlijk dat ze haar bevruchte eitjes ergens verstopt heeft. Het is eerder voorgekomen dat bij het schoonmaken van het aquarium een wriemelend hoopje kleine slangenvisjes is gevonden. Bron: internet. Uit: Aquavo. 22

14 Duikers vinden reusachtige maanvis De meeste mensen kennen maanvissen alleen in het formaatje dat in een aquarium past. Toch zijn er ook grotere varianten, zoals het exemplaar op deze foto. Duikers dachten op hun gemak de oceaanbodem te verkennen, totdat er opeens een reusachtige maanvis opdook. Gemiddeld worden ze 1,8 meter groot. Maar deze meet 2,7 meter en weegt ruim twee ton! Zo zagen we bij Hoodie in Waddinxveen prachtige Regenboogzalmen, de Melanotaenia lacustris, zwemmen. Een vis die, als je de ruimte hebt, absoluut een aanrader is voor een zoetwateraquarium. Ze hebben een ongelooflijk mooie uitstraling en hoe ouder de vis wordt, hoe uitgesprokener zijn kleur wordt, want jonge vissen zijn vaak nog niet helemaal op kleur. Niet alleen de leeftijd maar ook de juiste voeding speelt een grote rol hierbij. Melanotaenia lacustris (wildvang man) - foto: Neil Armstrong. Bron: internet. Blauwe regenboogzalmen Zoals bekend gaan we regelmatig bij onze adverteerders langs om te kijken of ze aparte en mooie vissen hebben zitten die we kunnen fotograferen en waar we een stukje over kunnen schrijven voor ons magazine. 23 En dan is er nog een derde belangrijke factor en dat is de vangplaats. De Melanotaenia lacustris komt uit Zuidelijk Nieuw Guinea en is te vinden in Lake Kutubu en de enige uitstroom van het meer, de Soro rivier, die uiteindelijk weer uitmondt in de Kikori rivier. Lake Kutubu is het tweede grootste meer in Papoea Nieuw Guinea en het grootste hooggelegen meer. Het meet ongeveer 19 km bij 4 km op het breedste punt en heeft een maximale diepte van ongeveer 70 meter. De waterwaarden die van het meer zijn genoteerd gaven een temperatuurbereik van 21 à 25 C en een ph van 7.5 à 8.0. Het is een uitzonderlijk helder meer, in tegenstelling tot de meeste van de binnenwateren in Papua Nieuw Guinea. Het meer speelt ook een belangrijke rol in het behoud van de biodiversiteit van de Soro rivier, het Kikori stroomgebied en daarbuiten. Lake Kutubu biedt de enige paai-, opgroei- en voedselplaats voor deze Blauwe regenboogzalm en nog 9 andere soorten inheemse vissen. De waterkwaliteit van de rivieren en de Lake Kutubu-Digimu-Mubi deelstroomgebieden zijn typerend voor andere grote rivieren in Papoea Nieuw Guinea, die neutraal tot licht alkalisch zijn en waarbij het calcium-bicarbonaat de overhand heeft. Deze eigenschappen geven aan dat het water afkomstig is uit een kalksteen gebied. 24

15 Denk aan voldoende schuilplaatsen en beplanting en ook een beetje stroming vinden ze heerlijk. Voor de voeding is belangrijk dat er voldoende afwisseling is en dat er niet teveel tegelijk wordt gegeven. De Regenboogzalm houdt niet van overvloedig eten, maar geef de vis kleine beetjes, meerdere malen per dag. Hij houdt zowel van levend voer, diepvries, groenvoer als vlokken. Wanneer de vis slechts droogvoer krijgt, zal hij niet mooi op kleur komen. Als de leefomstandigheden goed zijn zal je zien dat het resultaat adembenemend is. Margie v.d. Heijden. Uit: Ons Natuurgenot Gouda. Foto's: irg-nederland.nl. Ledenmutatie Opzeggen Begunstiger vanwege overlijden Mevr. A. ten Brinke, Patriottenlaan 3, kamer 171, 8014 XP Zwolle. Melanotaenia lacustris (vrouw) - foto: Neil Armstrong. Afhankelijk van watercondities, vangomgeving en dieet, kan de Melanotaenia lacustris een scala aan verschillende kleuren en patronen vertonen, variërend van kobalt blauw, staalblauw, aquamarijn tot lichte en donkere tinten turkoois. Tijdens het paaien verandert het nekgebied in een fel oranje of gouden kleur. Zoals bij de meeste vissen zijn de mannetjes feller gekleurd. Ook zijn ze groter, zo n 14 centimeter en met een lichaamshoogte van 4 à 5 centimeter zijn ze ook nog eens veel hoger dan de vrouwtjes die een maximale lengte bereiken van 12 centimeter, maar meestal niet groter worden dan zo n 10 centimeter. Maar in een aquarium worden de mannetjes ongeveer 10 centimeter groot, terwijl hier natuurlijk de vrouwtjes nog kleiner blijven. De mannetjes en vrouwtjes leven in goede harmonie met elkaar, zelfs meerdere mannen bij elkaar is mogelijk. Maar zorg wel voor een groot aquarium, denk daarbij aan een minimale lengte van 1.40 m, daar deze vis wel ruimte nodig heeft. Het is ook belangrijk dat u zuiver water hebt, ze vinden vervuild water niet prettig om in te leven. Het zijn scholenvissen, ze hebben dus behoefte aan soortgenoten. Aangeraden wordt een groep van 5-8 tot zelfs 10 exemplaren. Deze Blauwe regenboogzalm is ook uitstekend met de rode of andere regenbogen bij elkaar te houden. Voor wat hoort wat! Wij zijn op zoek naar nieuwe leden. Helpt u mee zoeken? Uw hulp wordt beloond. Hoe doen we dat? Iedereen die een nieuw lid aanbrengt ontvangt 6 waardebonnen. Iedere bon geeft 1,- korting op granulaat voer of ijzer (plantenvoeding) van de vereniging. De bonnen kunnen ingewisseld worden op een verenigingsavond. De bonnen zijn geldig in de op de bon vermelde periode en alleen inwisselbaar indien men lid is van de vereniging. Ook ontvangt ieder nieuw lid 6 waardebonnen! Ik meld me aan als nieuw lid. (Nieuw lid vult ook het aanmeldingsformulier op pagina 28 in.) Mijn naam is... (Dit formulier en het aanmeldingsformulier opsturen naar de secretaris.) 25 26

16 Aanmeldingsformulier AV Natuurvrienden-Zwolle Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoonnummer: adres: Geboortedatum: (Het invullen van de geboortedatum is alleen verplicht bij een jeugdlidmaatschap.) Ik wil graag lid worden met ingang van: Onderstaande tarieven gelden voor U kunt uw keuze aangeven door een vakje aan te kruisen. A lid B lid*) Begunstiger Jeugdlid Huisu bent dan als u al lid u bent dan (tot 18 jaar) genootook lid bent van geen NBAT ook lid van de NBAT een andere lid NBAT lid ook vereniging NBAT lid Inclusief Het Aquarium 9 76, ,00 en het maandblad per post Inclusief Het Aquarium 9 61, ,00 en het maandblad per Zonder Het Aquarium 9 52, , , ,00 en het maandblad per post Zonder Het Aquarium 9 37, , , ,00 en het maandblad per Zonder Het Aquarium 9 23,00 en zonder het maandblad Inclusief Het Aquarium 9 68, ,50 alleen digitaal en het maandblad per post Inclusief Het Aquarium 9 53, ,50 alleen digitaal en het maandblad per *) Als u B lid wilt worden, vul dan hier uw NBAT nummer in: 9 Ik wil graag de Nieuwsbrief van de vereniging en de Uitnodiging voor de ledenbijeenkomst per ontvangen (vul s.v.p. het adres in): Handtekening (voor jeugdleden handtekening van ouder of voogd): Formulier opsturen aan: W. Steinhoff, Van Keppelmarke 26, 8016 GK Zwolle. Of ga naar en meldt u aan via steinhoff@natuurvriendenzwolle.nl