De Looch, Vianen (gemeente Vianen)

Transcriptie

1 De Looch, Vianen (gemeente Vianen) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek R.M. van der Zee

2 2 Colofon ADC Rapport 3984 De Looch, Vianen (gemeente Vianen) Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek Auteur: R.M. van der Zee In opdracht van: BOOT organiserend ingenieursbureau ADC ArcheoProjecten, Amersfoort, 27 oktober 2015 Foto s en tekeningen: ADC ArcheoProjecten, tenzij anders vermeld Status onderzoek: concept Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgevers. ADC ArcheoProjecten aanvaardt geen aansprakelijkheid voor eventuele schade voortvloeiend uit de toepassing van de adviezen of het gebruik van de resultaten van dit onderzoek. Autorisatie: E. Jacobs ISSN ADC ArcheoProjecten Postbus BM Amersfoort Tel Fax info@archeologie.nl

3 3 Inhoudsopgave Samenvatting 4 1 Inleiding en administratieve gegevens 6 2 Bureauonderzoek Doelstelling en vraagstelling Methodiek Resultaten Gespecificeerde verwachting en conclusie 13 3 Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Plan van Aanpak Resultaten Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Conclusies 16 4 Aanbeveling 17 Literatuur 17 Geraadpleegde websites 17 Lijst van afbeeldingen en tabellen 18 Bijlage 1 Boorgegevens Bijlage 2 Boorkolommen

4 4 Samenvatting In opdracht van BOOT organiserend ingenieursbureau heeft ADC ArcheoProjecten in september en oktober 2015 een bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek uitgevoerd op de locatie De Looch in Vianen. De aanleiding van het onderzoek betreft de nieuwbouw van een school op de locatie. Op basis van het bureauonderzoek is een gespecificeerde verwachting opgesteld. Hieruit komt naar voren dat het plangebied zich op de stroomrug van de Hagesteinse meandergordel uitstrekt. Op grond van de datering van dit fossiele riviersysteem en bekende archeologische gegevens moet rekening worden gehouden met de mogelijke aanwezigheid van vindplaatsen uit de Late IJzertijd, de Romeinse tijd en (Vroege) Middeleeuwen. In de periode 4 e 8 e eeuw na Chr. ontstond de huidige Lek, die vanaf de 10 e eeuw de hoofdstroom van de Rijn werd. Vermoedelijk raakte in de loop van de Middeleeuwen (delen van) de Hagesteinse stroomrug afgedekt met komklei. Het blokvormige verkavelingspatroon wijst uit dat de stroomrug in deze periode werd ontgonnen. Dit gebeurde vanuit een in de Middeleeuwen gestichte hoeve van een kloosterorde ( Monnikenhof ), waarvan de locatie op circa 500 m ten noorden van het plangebied moet worden gezocht. Op de oudst geraadpleegde kaart, daterend uit 1767, kent het onderzoeksgebied alleen een agrarisch gebruikt en wordt doorsneden door verschillende wegen. Er lijkt geen sprake te zijn van enige bebouwing. Dit geldt ook voor de kaarten uit daaropvolgende eeuwen. De kans op resten van historische bebouwing wordt daarom klein geacht. Eventuele vindplaatsen zullen zich in de top van de oeverafzettingen van de Hagesteinse stroomrug bevinden en zich manifesteren als een vuile laag met kleine fragmenten aardewerk, houtskool, bot en/of baksteen. De top hiervan bevindt zich op een diepte van cm mv (circa 1,50 m + NAP). Vindplaatsen kunnen bestaan uit verschillende complextypen, waaronder huisplaatsen, grafvelden en landbouw. Door afdekking met komklei kunnen vindplaatsen in principe goed geconserveerd zijn. Echter, door grondbewerking ten behoeve van de fruitteelt, het bouwrijp maken van het gebied ten behoeve van de aanleg van de woonwijk Monnikenhof in de jaren 70 van de vorige eeuw en de bouw van een school moet rekening worden gehouden met bodemverstoring. De aard en omvang van de bodemverstoring is niet bekend. Teneinde deze verwachting te toetsen en aan te vullen is in het plangebied een verkennend booronderzoek uitgevoerd. Uit het booronderzoek komt naar voren dat het natuurlijke profiel uit zandige bedding- of kronkelwaardafzettingen (Formatie van Echteld) bestaat. Op grond van de landschappelijke ligging van het plangebied zijn deze toe te schrijven aan de Hagesteinse meandergordel. De genoemde afzettingen gaan over in kleiige oever- en komafzettingen. In delen van het plangebied zijn de oever- en komafzettingen door recente bodembewerking geheel of gedeeltelijk verdwenen of opgenomen in een recente ophoging. De aanwezige oeverafzettingen van de Hagesteinse meandergordel worden in principe als archeologisch relevant beschouwd. Echter, in geen van de boringen is een ontkalkt of humeus niveau waargenomen, dat zou kunnen duiden op een bewoonbaar oppervlak. Mogelijk was er sprake van een min of meer continue opslibbing van de oeverwallen. Op grond van de verstoorde bodemopbouw en het ontbreken van een potentieel archeologische niveau adviseert ADC ArcheoProjecten om het terrein vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarom aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. Wij wijzen u erop dat de bevoegde overheid op basis van dit rapport een selectiebesluit neemt. De mogelijkheid bestaat dat dit selectiebesluit afwijkt van het door ons opgestelde advies.

5 5 Tabel 1. Overzicht van de verschillende (pre)historische perioden. Periode Afkorting Tijd in jaren Nieuwe tijd NT 1500 heden Middeleeuwen: XME na Chr. Late Middeleeuwen LME na Chr. Vroege Middeleeuwen VME na Chr. Romeinse tijd: ROM 12 voor Chr. 450 na Chr. Laat-Romeinse tijd ROML na Chr. Midden-Romeinse tijd ROMM na Chr. Vroeg-Romeinse tijd ROMV 12 voor Chr na Chr. IJzertijd: IJZ voor Chr. Late IJzertijd IJZL voor Chr. Midden-IJzertijd IJZM voor Chr. Vroege IJzertijd IJZV voor Chr. Bronstijd: BRONS voor Chr. Late Bronstijd BRONSL voor Chr. Midden-Bronstijd BRONSM voor Chr. Vroege Bronstijd BRONSV voor Chr. Neolithicum (Jonge Steentijd): NEO voor Chr. Laat-Neolithicum NEOL voor Chr. Midden-Neolithicum NEOM voor Chr. Vroeg-Neolithicum NEOV voor Chr. Mesolithicum (Midden-Steentijd): MESO voor Chr. Laat-Mesolithicum MESOL voor Chr. Midden-Mesolithicum MESOM voor Chr. Vroeg-Mesolithicum MESOV voor Chr. Paleolithicum (Oude Steentijd): PALEO tot 8800 voor Chr. Laat-Paleolithicum PALEOL voor Chr. Midden-Paleolithicum PALEOM voor Chr. Vroeg-Paleolithicum PALEOV tot voor Chr. Bron: Archeologisch Basis Register 1992

6 6 1 Inleiding en administratieve gegevens In opdracht van BOOT organiserend ingenieursbureau heeft ADC ArcheoProjecten in september en oktober 2015 een bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek uitgevoerd op de locatie De Looch in Vianen (afb. 1 en 2). De aanleiding van het onderzoek betreft de voorgenomen nieuwbouw van een school op de locatie. Op grond van de Wet op de archeologische monumentenzorg, die onderdeel uitmaakt van de Monumentenwet, moeten archeologische (verwachtings)waarden gewaarborgd zijn in het bestemmingsplan. In het vigerende bestemmingsplan Kom Vianen, dat op 11 mei 2010 door de gemeente Vianen is vastgesteld, heeft het plangebied de dubbelstemming Waarde Archeologie 2. 1 Deze is samengesteld uit verschillende verwachtingen: een hoge archeologische verwachting 2 voor de periode Prehistorie Romeinse tijd en een middelhoge tot lage verwachting 3 voor de periode Middeleeuwen Nieuwe tijd. Voorts blijkt dat er geen verwachting 4 geldt ten aanzien van vindplaatsen uit de Tweede Wereldoorlog. Volgens de bestemmingsregels geldt een onderzoeksplicht bij plannen groter dan 30 m 2 en bodemingrepen dieper dan 30 cm mv. Ten behoeve van het verkrijgen van een omgevingsvergunning dient de initiatiefnemer een rapport te overleggen waarin naar oordeel van de bevoegde overheid de archeologische waarde van het plangebied voldoende is vastgesteld. In het kader van dit proces heeft het in dit rapport beschreven onderzoek plaatsgevonden. In Nederland dient het vaststellen van de archeologische waarde van een plangebied te gebeuren op grond van de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA versie 3.3). 5 Behalve op de KNA is de uitvoering van het onderzoek tevens gebaseerd op de eisen van de Omgevingsdienst regio Utrecht. Deze betreffen het toetsen van het bureauonderzoek en het Plan van Aanpak voordat tot de uitvoering van het Inventariserend Veldonderzoek wordt overgegaan. Deze toetsing heeft plaatsgevonden op 14 oktober De volgende administratieve gegevens zijn van toepassing: Opdrachtgever: Fasen AMZ-cyclus: Aanleiding: Locatie: Plaats: Gemeente: Provincie: Kadastrale gegevens: BOOT organiserend ingenieursbureau B.V. Dhr. W.J. Franken Postbus AM Veenendaal wj.franken@buroboot.nl tel.: Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek nieuwbouw school De Looch Vianen Vianen Utrecht Kaartblad: 38F (1:25.000) Oppervlakte plangebied circa m 2 Coördinaten: NW: / Bevoegde overheid met contactgegevens: gemeente Vianen sectie D nummer 2511 (gedeeltelijk) ZO: / ZW: / NO: / Gemeente Vianen Sprangers et al. 2011; kaartbijlage 6. 3 Sprangers et al. 2011; kaartbijlage 7. 4 Sprangers et al. 2011; kaartbijlage 5. 5 SIKB 2013.

7 7 Mw. A.F. van Pelt Postbus EA Vianen tel: Deskundige namens de bevoegde overheid met Omgevingsdienst regio Utrecht contactgegevens: Postbus LC Utrecht Tel ARCHIS-onderzoeksmeldingsnummer (CIS-code): ADC-projectcode: Auteur: R.M. van der Zee Projectmedewerker(s): n.v.t. Autorisatie: E. Jacobs Periode van uitvoering: september en oktober 2015 Beheer en plaats documentatie: ADC ArcheoProjecten bv, Amersfoort Beheer en plaats digitale documentatie (e-depot): 2 Bureauonderzoek 2.1 Doelstelling en vraagstelling Het bureauonderzoek vormt de eerste stap in het vaststellen van de archeologische waarde van het gebied. Het doel van bureauonderzoek is het aan de hand van schriftelijke bronnen verwerven van informatie over bekende en/of verwachte archeologische waarden in het plangebied, om daarmee te komen tot een gespecificeerde, archeologische verwachting. Voor het bureauonderzoek zijn de volgende onderzoeksvragen opgesteld: Zijn mogelijk archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is de specifieke archeologische verwachting? Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd? 2.2 Methodiek Het onderzoek is uitgevoerd conform de Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA), versie 3.3 Landbodems, protocol 4002 Bureauonderzoek. Het bureauonderzoek bestaat uit de volgende elf processtappen: 1. Afbakenen plan- en onderzoeksgebied en vaststellen consequenties van mogelijk toekomstig gebruik; 2. Aanmelden onderzoek bij Archis; 3. Vermelden (en toepassen) overheidsbeleid; 4. Beschrijven huidig gebruik; 5. Beschrijven historische situatie en mogelijke verstoringen; 6. Beschrijven mogelijke aanwezigheid bouwhistorische waarden in de ondergrond; 7. Beschrijven bekende archeologische en aardwetenschappelijke waarden; 8. Opstellen gespecificeerde verwachting; 9. Opstellen standaardrapport bureauonderzoek; 10. Afmelden onderzoek bij Archis: overdracht onderzoeksgegevens; 11. Aanleveren digitale gegevens bij e-depot. De processtappen 1 tot en met 7 leveren gegevens op basis waarvan processtap 8, de gespecificeerde verwachting wordt opgesteld. De gespecificeerde verwachting kan worden beschouwd als een belangrijke conclusie van het bureauonderzoek, omdat hierin wordt

8 8 aangegeven of, en zo ja, welke archeologische waarden worden verwacht, indien relevant weergegeven op een kaart. De resultaten van processtappen 1 tot en met 8 worden behandeld in de paragrafen 3.1 tot en met 3.5. Processtap 9 resulteert in het voorliggende rapport. De processtappen 10 en 11 hebben betrekking op het voor derden openbaar maken van de resultaten van het bureauonderzoek bij onder meer Archis en het e-depot. De beschrijving van de historische en aardwetenschappelijke informatie is gebaseerd op het volgende bronmateriaal: Kaart van Abel de Vries (1767) Minuutplan van de gemeente Vianen uit 1832 Topografische Militaire Kaart (veldminuut) uit 1849 Bonnekaarten uit 1873, 1879, 1894, 1902 en 1916 Topografische kaarten uit 1936, 1959, 1969, 1981 en 1989 Geologische kaart van Nederland 1: Geomorfologische kaart van Nederland 1: (digitale versie) Bodemkaart van Nederland 1: Meandergordelkaart van Cohen & Stouthamer (2012) Recente luchtfoto s (Google Earth) AHN-beelden Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW) Archeologische Monumentenkaart (AMK) Archeologisch Informatiesysteem (ARCHIS) Archeologische verwachtingskaarten van de gemeente Vianen Diverse literatuur en websites 2.3 Resultaten Afbakening plan- en onderzoeksgebied, beschrijving huidig gebruik en vaststellen van de consequenties van het mogelijk toekomstige gebruik Het plangebied is gelegen in de woonwijk Monnikenhof, die zich aan de westzijde van Vianen bevindt (afb. 1 en 2). Het betreft de locatie van de voorgenomen nieuwbouw. Deze ligt globaal tussen de Groenekade in het westen, de Dominicushof in het oosten, Het Looch in het noorden en de Franciscushof in het zuiden. De omvang ervan bedraagt circa m 2. Het plangebied is momenteel gedeeltelijk bebouwd (afb. 4). De bebouwing bestaat uit een schoolgebouw waarin momenteel De Wegwijzer en De Voorhof gevestigd zijn. Het overige deel bestaat uit wegen/paden en grasvelden met vrijstaande bomen. Voor zover bekend is in het plangebied (nog) geen milieukundig bodemonderzoek uitgevoerd. In het kader van het onderzoek zijn gegevens met betrekking tot de aanwezigheid van ondergrondse kabels en leidingen opgevraagd bij het KLIC. 6 Uit de hierop ontvangen gegevens blijkt dat langs de voetpaden ingegraven nutsvoorzieningen aanwezig zijn. Van het plangebied zelf zijn onvoldoende archeologische en aardkundige gegevens beschikbaar om een uitspraak te kunnen doen over de archeologische verwachting. Daarom zijn tevens gegevens betrokken uit de directe omgeving, waarmee het onderzoeksgebied kan worden gedefinieerd als de Hagesteinse stroomgordel binnen een straal van circa 500 m rondom het plangebied. De begrenzing van deze zone is gebaseerd op het gegeven dat hierbinnen sprake is van voldoende informatie om een uitspraak te doen over de archeologische verwachting die representatief is voor het plangebied. In het plangebied zal het bestaande schoolgebouw, dat twee basisscholen huisvest, worden gesloopt. De sloop zal worden gevolgd door nieuwbouw. De locatie van de nieuwbouw zal deels 6 meldingsnummer 15G

9 9 samenvallen met de locatie van het huidige schoolgebouw. Het type funderingen dat gebruikt zal worden, is nog niet bekend. De consequentie van de voorgenomen ontwikkeling kan zijn dat eventueel aanwezige waardevolle archeologische resten in de ondergrond mogelijk worden aangetast Beschrijving van de aardwetenschappelijke waarden De volgende aardwetenschappelijke informatie is bekend van het plangebied: Bron Geologische kaart van Nederland 1: Informatie Afzettingen van Tiel, ontwikkeld als komklei, rustend op pleistocene afzettingen (kaartcode: D0k), een afwisselende gelaagdheid van het Hollandveen 8 met de Afzettingen van Tiel 9 en de Afzettingen van Gorkum 10 ; aan de oppervlakte ontwikkeld als komklei (kaartcode: F3k) Geomorfologische kaart van Nederland Niet gekarteerd (bebouwd) 1: Bodemkaart van Nederland 1: Niet gekarteerd (bebouwd), aangrenzende eenheid: kalkhoudende ooivaaggronden, zware zavel en lichte klei, grondwatertrap VII (kaartcode: Rd90A-VII) Meandergordelkaart (afb. 5) 13 Hagesteinse meandergordel (56), actief van 2514 tot 1050 Actueel Hoogtebestand Nederland (AHN) 14 Landschappelijke eenhedenkaart met bekende vindplaatsen 1: BP, top van het zand 2,8 2,2 m + NAP Circa 1,8 2,2 m + NAP Linschotensysteem Geologie en geomorfologie Uit de geraadpleegde aardwetenschappelijke bronnen blijkt dat het plangebied zich uitstrekt op de stroomrug van de Hagesteinse meandergordel. Op grond van deze ligging bestaat de ondergrond naar verwachting uit zandige klei tot kleiig fijn zand en zand (Echteld Formatie). Als gevolg van reliëfinversie ligt de stroomgordel hoger in het landschap dan het omringende gebied, waardoor deze in het buitengebied van Vianen als rug in het landschap zichtbaar is. Vanwege hun hogere en daardoor drogere ligging vormden stroomgordels in het algemeen vanaf de Prehistorie gunstige bewoningslocaties in het relatief natte rivierenlandschap (zie kadertekst). 7 Rijks Geologische Dienst verouderde terminologie, volgens huidige lithostratigrafische indeling (TNO 2011) Hollandveen Laagpakket binnen de Formatie van Nieuwkoop 9 idem, volgens huidige lithostratigrafische indeling (TNO 2011) Formatie van Echteld. 10 idem, volgens huidige lithostratigrafische indeling (TNO 2011) Formatie van Echteld. 11 Alterra Stichting voor Bodemkartering Cohen & Stouthamer Sprangers et al

10 10 De Hagesteinse meandergordel maakt deel uit van het Linschoten riviersysteem. De beginfase van de meandergordel is in de Vroege IJzertijd gedateerd. De Hagesteinse meandergordel kruist in het onderzoeksgebied gedeeltelijk de loop van de Tienhoven-Benschop meandergordel. De geometrie van de meandergordel is daarom tamelijk complex. 16 De rivierloop bleef watervoerend tot in de Vroege Middeleeuwen. In deze periode (tussen de 4 e en 8 e eeuw na Chr.) ontstond de huidige Lek. 17 Deze werd na de 10 e eeuw na Chr. de hoofdstroom van de Rijn. Vermoedelijk raakte in deze periode de Hagesteinse stroomrug afgedekt met komklei. Bodem Op de Bodemkaart van Nederland 1: is het plangebied gelegen in een zone die vanwege bebouwing niet gekarteerd is. Op grond van de landschappelijke ligging bestaat de oorspronkelijke bodem naar verwachting uit ooivaaggronden. Dit zijn kleigronden met een zwak ontwikkelde (vage) humushoudende bovengrond. 19 Ze hebben een bovengrond, die een weinig donker gekleurd is. Ze 16 Cohen & Stouthamer Blijdenstijn Stichting voor Bodemkartering De Bakker 1966.

11 11 zijn bovendien tot een aanzienlijke diepte homogeen bruin of grijsbruin van kleur. Grijze vlekken of roestvlekken komen pas beneden 50 cm diepte voor Beschrijving van bekende archeologische waarden Op de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden (IKAW), die een vlakdekkende en landsdekkende classificatie van de trefkans op archeologische resten bevat, is het plangebied gelegen in een zone met een hoge trefkans (afb. 6). Deze waarde is gerelateerd aan de aanwezigheid van een meandergordel. 20 Hiervoor geldt statistisch gezien een relatief hoge dichtheid aan vindplaatsen. Aangezien de IKAW op kaarten met een schaal van 1: is gebaseerd, kan de kaart niet op een grotere schaal gebruikt worden en is als gevolg hiervan minder bruikbaar op perceelsniveau. Mede daarom zijn in 2007op basis van landschapskenmerken en bekende archeologische en historische waarden meer verfijnde verwachtingskaarten opgesteld voor het grondgebied van de gemeente Vianen. In 2010 zijn deze kaarten geactualiseerd en opgeschaald naar 1: Op deze kaarten komt naar voren dat het plangebied is gelegen in een zone met een hoge archeologische verwachting 21 voor de periode Prehistorie Romeinse tijd en een middelhoge tot lage verwachting 22 voor de periode Middeleeuwen Nieuwe tijd. Voorts blijkt dat er geen verwachting 23 geldt ten aanzien van vindplaatsen uit de Tweede Wereldoorlog. Op de Archeologische MonumentenKaart (AMK) zijn binnen het plan- en onderzoeksgebied geen archeologische terreinen (monumenten) aangegeven (afb. 6). Voor het omgeving van het plangebied zijn in Archis geen vondstmeldingen gedaan. Wel zijn enkele onderzoeksmeldingen en een waarneming gedaan. Deze worden in het onderstaande besproken. Voor de locatie Helsdingse Achterweg 4, op circa 200 m ten noorden van het plangebied, is een bureauonderzoek uitgevoerd. 24 Op basis van de ligging op de Hagesteinse meandergordel werden archeologische resten uit de periode Midden-Bronstijd Nieuwe tijd verwacht. 25 Tijdens het Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek werd deze ligging inderdaad bevestigd. Uit de resultaten kwam naar voren dat de locatie zich uitstrekt op twee kronkelwaardruggen met daar tussenin een kronkelwaard geul. Geadviseerd werd vervolgonderzoek uit te voeren in de vorm van proefsleuven. In het gebied ten noorden van de Helsdingse Achterweg is een waarneming gedaan. Deze betreft de vondst van aardewerkmateriaal uit de IJzertijd, Romeinse tijd en Karolingische tijd. 26 Verder zijn in het gebied diverse onderzoeken uitgevoerd. Zo is voor de locatie Het Slijk een bureauonderzoek uitgevoerd, gevolgd door een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en karterend booronderzoek. 27 Naar aanleiding van de resultaten van deze onderzoeken werd vermoed dat in de top van de oeverafzettingen van de Hagesteinse meandergordel een oud bewoningsniveau aanwezig was. 28 Tevens werd verwacht dat onder de stroomgordel afzettingen van de Hagesteinse meandergordel mogelijk afzettingen van oudere stroomgordels aanwezig zouden zijn. Op de locatie werd vervolgens een Inventariserend 20 Deeben et al Sprangers et al. 2011; kaartbijlage Sprangers et al. 2011; kaartbijlage Sprangers et al. 2011; kaartbijlage onderzoeksmelding Haaring waarneming onderzoeksmeldingen Holl et al

12 12 Veldonderzoek in de vorm van proefsleuvenonderzoek uitgevoerd. 29 Daarbij werden noch een oud bewoningsniveau noch archeologische resten aangetroffen Beschrijving van de historische situatie, mogelijke verstoringen en bouwhistorische waarden De historische situatie is op verschillende kaarten als volgt: Bron Jaartal Historische situatie Den Alblasser Waard en Vyf Heeren Landen, te 1767 Onbebouwd samen groot mergen, Abel de Vries (afb. 7) Kadastrale minuut perceel 573 en 574 (beide gedeeltelijk): bouwland Topografische Militaire Kaart (veldminuut) bouwland Bonnekaart (afb. 8) idem Bonnekaart idem Bonnekaart bouwland, boomgaard Bonnekaart idem Bonnekaart idem Topografische kaart boomgaard Topografische kaart idem Topografische kaart bebouwing (agrarisch?) Topografische kaart bebouwing (school) Topografische kaart idem Historie Het plangebied bevindt zich binnen de bebouwde kom van Vianen. Uit de onregelmatige blokverkavelingen die in het buitengebied plaatselijk nog zichtbaar is, moet worden aangenomen dat de ter plaatse aanwezige Hagesteinse stroomrug reeds voor de Late Middeleeuwen ontgonnen. Een dergelijk verkavelingstype is kenmerkt voor vroege ontginningen. In de Late Middeleeuwen ontstond het huidige Vianen. In 1336 werden aan het dorp door Willem van Duivenvoorde stadsrechten verleend. Het plangebied maakt evenwel geen deel uit van de historische kern, maar bevindt zich in een in de jaren 70 van de vorige eeuw gerealiseerde uitbreidingswijk. De naam van deze wijk, Monnikenhof (ook wel Munnikenhof genoemd), is ontleend aan een inmiddels verdwenen buitenplaats, die zich circa 0,5 km ten noorden van het plangebied bevond. 43 De historie van deze locatie gaat terug tot omstreeks 1000 na Chr., toen Benedictijner monniken uit Oostbroek hier een boerderij bouwden en het omliggende gebied ontgonnen. Oude kaarten 29 onderzoeksmelding Brijker & Halverstad Kadaster Van Panhuijs Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Bureau Militaire Verkenningen Kadaster Kadaster Kadaster Kadaster Kadaster

13 13 Op de oudst geraadpleegde kaart Den Alblasser Waard en Vyf Heeren Landen, te samen groot mergen, gegraveerd door B. Stoopendal en in 1767 uitgegeven door Abel de Vries, wordt het onderzoeksgebied doorsneden door verschillende wegen (afb. 7). Er lijkt geen sprake te zijn van enige bebouwing. Op het minuutplan van de gemeente Vianen uit , is het plangebied gelegen in een onbebouwd gebied, dat als Monnikhof wordt aangeduid en wordt gekenmerkt door blokverkaveling. Uit de Oorspronkelijk Aanwijzende Tafel (OAT) blijkt dat de twee percelen, waar het plangebied deel van uitmaakt in gebruik zijn als bouwland. Op de Topografische Militaire Kaart (veldminuut) 45 en de Bonnekaarten uit 1873 en verandert deze situatie niet (afb. 8). Op de Bonnekaarten van 1894, 1902 en verandert het landgebruik van één van de percelen in boomgaard. Op de topografische kaarten uit 1936 en zijn beide percelen in gebruik als boomgaard. Op de topografische kaart van verschijnt voor het eerst bebouwing. Dit betreft vermoedelijk een schuur. Op de topografische kaarten uit 1981 en maakt het plangebied deel uit van een woonwijk, hetgeen overeenkomst met de huidige situatie. Uit de gebouwendatabase 51 blijkt dat het huidige schoolgebouw in 1975 is gerealiseerd. 2.4 Gespecificeerde verwachting en conclusie De eerste, voor het bureauonderzoek opgestelde onderzoeksvraag Zijn mogelijk archeologische waarden in het plangebied aanwezig, en zo ja, wat is de specifieke archeologische verwachting? kan als volgt worden beantwoord: Het plangebied strekt zich uit op de stroomrug van de Hagesteinse meandergordel. Op grond van de datering van dit fossiele riviersysteem en bekende archeologische gegevens moet rekening worden gehouden met vindplaatsen uit de Late IJzertijd, de Romeinse tijd en (Vroege) Middeleeuwen. In de periode 4 e 8 e eeuw na Chr. ontstond de huidige Lek, die vanaf de 10 e eeuw de hoofdstroom van de Rijn werd. Vermoedelijk raakte in de loop van de Middeleeuwen (delen van) de Hagesteinse stroomrug afgedekt met komklei. Het blokvormige verkavelingspatroon wijst uit dat de stroomrug in deze periode werd ontgonnen. Dit gebeurde vanuit een in de Middeleeuwen gestichte hoeve van een kloosterorde ( Monnikenhof ), waarvan de locatie op circa 500 m ten noorden van het plangebied moet worden gezocht. Op de oudst geraadpleegde kaart, daterend uit 1767, kent het onderzoeksgebied alleen een agrarisch gebruikt en wordt doorsneden door verschillende wegen. Er lijkt geen sprake te zijn van enige bebouwing. Dit geldt ook voor de kaarten uit daaropvolgende eeuwen. De kans op resten van historische bebouwing wordt daarom klein geacht. Eventuele vindplaatsen zullen zich in de top van de oeverafzettingen bevinden en zich manifesteren als een vuile laag met kleine fragmenten aardewerk, houtskool, bot en/of baksteen. De top hiervan is vermoedelijk gesitueerd op een diepte van 2,8 2,2 m + NAP. Vindplaatsen kunnen bestaan uit verschillende complextypen, waaronder huisplaatsen, grafvelden en landbouw. 44 Kadaster Van Panhuijs Bureau Militaire Verkenningen 1873, Bureau Militaire Verkenningen 1894, 1902, Kadaster 1936, Kadaster Kadaster 1981,

14 14 Door afdekking met komklei kunnen vindplaatsen in principe goed geconserveerd zijn. Echter, door grondbewerking ten behoeve van de fruitteelt, het bouwrijp maken van het gebied ten behoeve van de aanleg van de woonwijk Monnikenhof in de jaren 70 van de vorige eeuw en de bouw van een school moet rekening worden gehouden met bodemverstoring. De aard en omvang van de bodemverstoring is niet bekend. De beantwoording van de overige onderzoeksvragen is als volgt: Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek dient te worden uitgevoerd? Op grond van de landschappelijke ligging van het plangebied en waarnemingen in de directe omgeving moet rekening worden gehouden met de mogelijke aanwezigheid van archeologische resten. Om de kans op de aanwezigheid van archeologische resten te bepalen is vooral het verwerven van inzicht in de bodemopbouw van belang. Daarom dient een Inventariserend veldonderzoek in de vorm van een verkennend booronderzoek te worden uit te voeren (zie hoofdstuk 3). 3 Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) 3.1 Plan van Aanpak Inleiding Het doel van het inventariserende veldonderzoek is het aanvullen en toetsen van de op basis van het bureauonderzoek opgestelde gespecificeerde verwachting, zoals deze is geformuleerd in par Op 2 oktober 2015 werd een Plan van Aanpak opgesteld, waarin de werkwijze van het onderzoek werd vastgelegd. Dit Plan van Aanpak is op 14 oktober 2015 door de Omgevingsdienst regio Utrecht namens de gemeente Vianen goedgekeurd. In lijn met de conclusie naar aanleiding van de gespecificeerde verwachting (par. 2.4) is gekozen voor een verkennend booronderzoek. Met het verkennende booronderzoek zal de bodemopbouw en de mate van intactheid daarvan bepaald worden. Het leidt tot beantwoording van de volgende onderzoeksvragen: Wat is de geo(morfo)logische en bodemkundige opbouw van de ondergrond in het plangebied? In hoeverre is deze opbouw nog intact? Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen in het plangebied? Zo ja, op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP? Alhoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, zijn er desondanks toch archeologische indicatoren aangetroffen? Zo ja: - Op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP zijn deze archeologische indicatoren aangetroffen? - Wat is de horizontaal ruimtelijke spreiding van deze archeologische indicatoren? - Wat is de aard en ouderdom van deze indicatoren? In welk opzicht kan op basis van het veldonderzoek de archeologische verwachting worden bijgesteld? In hoeverre worden de (mogelijk aanwezige) archeologische waarden bedreigd door toekomstige planontwikkeling? Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd? Uitvoeringsplan veldwerkzaamheden Voor het beantwoorden van de in par genoemde onderzoeksvragen is de volgende onderzoeksmethode toegepast: Aantal boringen: 5 Boorgrid: in de onbebouwde delen van het plangebied

15 15 Diepte boringen: Boormethode: Bemonstering: tot circa 50 cm in de onverstoorde oeverafzettingen Edelman met diameter 7 cm en guts met diameter 3 cm (handmatig) versnijden en/of verbrokkelen De bodemtextuur en archeologische indicatoren worden beschreven volgens SBB 5.1 van het NITG-TNO waarin ondermeer de standaard classificatie van bodemmonsters volgens NEN5104 wordt gehanteerd. 52 De X- en Y-coördinaten worden bepaald aan de hand van de lokale topografie en ingemeten met een GPS met een nauwkeurigheid van 2 m. De hoogte van het maaiveld ter plaatse van de boringen is bepaald aan de hand van AHN-beelden Monsternameplan Hoewel een verkennend booronderzoek niet als primair doel het opsporen van archeologische vindplaatsen en indicatoren heeft, zullen eventuele relevante archeologische vondsten wel worden verzameld en indien mogelijk globaal worden gedetermineerd. Ook voor het onderzoek relevante bodemlagen zullen worden bemonsterd. 3.2 Resultaten Inventariserend Veldonderzoek (IVO-O) Veldinspectie Het plangebied wordt gedeeltelijk ingenomen door een schoolgebouw. Het onbebouwde deel bestaat uit plantsoen, speelvelden en voetpaden. Het maaiveld rondom het schoolgebouw ligt enkele decimeters hoger dan de rest van het plangebied. De boringen zijn in overeenstemming met het Plan van Aanpak gezet Lithologische beschrijving en interpretatie De locatie van de boringen is weergeven in afb. 9. De boorgegevens worden gepresenteerd in bijlage1. Voor de boorkolommen, zie bijlage 2. Uit het booronderzoek blijkt dat de diepere ondergrond van het plangebied uit kalkrijk, humusloos, zwak siltig zand bestaat. Het zand is onderin de boringen licht grijs, bovenin lichtgrijsbruin. De korrels zijn matig tot redelijk gesorteerd. De mediaanklasse van de korrelgrootte is matig fijn tot matig grof ( µm). In de bovenste 20 à 25 cm wordt het pakket doorsneden door dunne kleilagen. Op grond van de grofklastische samenstelling wordt het pakket geïnterpreteerd als een kronkelwaard- of beddingafzettingen (Formatie van Echteld). Gezien de ligging van het plangebied zijn deze afzettingen te relateren aan de Hagesteinse meandergordel. De zandige kronkelwaard- of beddingafzettingen in de boringen 1, 4 en 5 over in een 40 tot 60 cm dik pakket kalkrijke, humusloze, sterk siltige klei. De klei is aan de basis sterk gelaagd in de vorm van fijnkorrelige zandlagen en naar boven toe wordt deze ongelaagd. De klei is bijna gerijpt (matig stevig) en lichtgrijsbruin van kleur met enkele roestvlekken. Het beschreven kleipakket wordt geïnterpreteerd als oeverafzettingen (Formatie van Echteld). Deze zijn op grond van de ligging van het plangebied eveneens toe te schrijven aan de Hagesteinse meandergordel. In geen van de boringen is een ontkalkt of humeus niveau waargenomen, dat zou kunnen duiden op een bewoonbaar oppervlak. Mogelijk was er sprake van een min of meer continue opslibbing van de oeverwallen. De oeverafzettingen gaan in de boring 1 en 4 over in een 65 à 80 cm dik pakket kalkloze, matig siltige klei. Deze klei is ongelaagd en gerijpt (stevig). De kleur is lichtbruin. Met name in het bovenste deel komen grijsbruine kleibrokken en puin- en baksteenresten voor. De bovenste 10 cm is echter zwak humeus en grijsbruin van kleur. Het beschreven kleipakket wordt geïnterpreteerd als komafzettingen (Formatie van Echteld). Vermoedelijk zijn deze in de Middeleeuwen gevormd vanuit de noordelijk gelegen Lek. De aanwezigheid van kleibrokken en baksteen vormt een aanwijzing dat 52 Bosch 2005; Nederlands Normalisatie-Instituut 1989.

16 16 het pakket geheel of grotendeels is omgewerkt. Waarschijnlijk is dit het resultaat van grondbewerking in de Nieuwe tijd, waaronder fruitteelt en het bouwrijp maken van het gebied halverwege de jaren 70 van de vorige eeuw. In boring 2, 3 en 5 zijn geen oever- en komafzettingen aangetroffen. Hier gaan de kronkelwaard- /beddingafzettingen direct over in respectievelijk een pakket matig grof zand met kleibrokken en plastic, een pakket sterk zandige klei met puin- en baksteenresten en houtskoolbrokken en een pakket sterk grindig, uiterst grof zand. In de genoemde boringen is het natuurlijk profiel verdwenen en is er sprake van een recent opgebrachte pakketten, waarin ten dele de oorspronkelijke rivierafzettingen zijn opgenomen. 3.3 Conclusies De in paragraaf gestelde onderzoeksvragen kunnen op basis van de bereikte resultaten als volgt worden beantwoord: Wat is de geo(morfo)logische en bodemkundige opbouw van de ondergrond in het plangebied? Uit het booronderzoek komt naar voren het natuurlijke profiel uit zandige bedding- of kronkelwaardafzettingen van de Hagesteinse meandergordel bestaat. Deze gaan over in kleiige oever- en komafzettingen. In hoeverre is deze opbouw nog intact? In delen van het plangebied zijn de oever- en komafzettingen geheel of gedeeltelijk verdwenen of opgenomen in een recente ophoging. Bevinden zich archeologisch relevante afzettingen in het plangebied? De in het plangebied aanwezige oeverafzettingen van de Hagesteinse meandergordel worden in principe als archeologisch relevant beschouwd. Echter, in geen van de boringen een ontkalkt of humeus niveau waargenomen, dat zou kunnen duiden op een bewoonbaar oppervlak in de Late IJzertijd, Romeinse tijd en/of (Vroege) Middeleeuwen. Mogelijk was er sprake van een min of meer continue opslibbing van de oeverwallen. Zo ja, op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP? N.v.t. Alhoewel niet het doel van een verkennend booronderzoek, zijn er desondanks toch archeologische indicatoren aangetroffen? N.v.t. Zo ja: - Op welke diepte ten opzichte van het maaiveld en het NAP zijn deze archeologische indicatoren aangetroffen? N.v.t. - Wat is de horizontaal ruimtelijke spreiding van deze archeologische indicatoren? N.v.t. - Wat is de aard en ouderdom van deze indicatoren? N.v.t. In welk opzicht kan op basis van het veldonderzoek de archeologische verwachting worden bijgesteld? De archeologische verwachting dient naar laag te worden bijgesteld. In hoeverre worden de (mogelijk aanwezige) archeologische waarden bedreigd door toekomstige planontwikkeling? De kans dat archeologische waarden worden bedreigd wordt zeer klein geacht. Is het plangebied voldoende onderzocht en zo nee, welke vorm van nader archeologisch onderzoek kan worden geadviseerd?

17 17 4 Aanbeveling Op grond van de verstoorde bodemopbouw en het ontbreken van een potentieel archeologische niveau wordt het plangebied als voldoende onderzocht beschouwd. ADC ArcheoProjecten adviseert om het terrein vrij te geven voor de voorgenomen ontwikkeling. Het is echter niet volledig uit te sluiten dat binnen het onderzochte gebied toch nog archeologische resten voorkomen. Het verdient daarom aanbeveling om de uitvoerder van het grondwerk te wijzen op de plicht archeologische vondsten te melden bij de bevoegde overheid, zoals aangegeven in artikel 53 van de Monumentenwet. Wij wijzen u erop dat de bevoegde overheid op basis van dit rapport een selectiebesluit neemt. De mogelijkheid bestaat dat dit selectiebesluit afwijkt van het door ons opgestelde advies. Literatuur Alterra, 2006: Geomorfologische kaart van Nederland 1: Landsdekkende en digitale versie. Wageningen. Bakker, H. de, 1966: De subgroepen van het systeem van bodemclassificatie voor Nederland. In: Boor en Spade XV p Wageningen. Blijdenstijn, R., 2005: Tastbare Tijd. Cultuurhistorische Atlas van de provincie Utrecht. Amsterdam. Bosch, J.H.A., 2005: Archeologische Standaard Boorbeschrijvingsmethode, Versie 5.2. Utrecht (TNO-rapport NITG A). Brijker, J. & R.N. Halverstad, 2010: Vianen Helsdingen. Een Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van proefsleuven. ADC rapport Amersfoort. Bureau Militaire Verkenningen, 1873, 1879, 1894, 1902 en 1916: Vianen, blad 485, 1: Cohen, K.M., & E. Stouthamer, 2012: VERNIEUWD DIGITAAL BASISBESTAND PALEOGEOGRAFIE VAN DE RIJN MAAS DELTA. Beknopte toelichting bij het Digitaal Basisbestand Paleogeografie van de Rijn Maas Delta. Dept. Fysische Geografie. V1.1 Dec 2012 with a summary in English. Universiteit Utrecht. Deeben, J.H.C., 2009: Handleiding voor de Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden derde generatie. Toelichting op de Globale Archeologische Kaart van het Continentale Plat. Toelichting bij de kaart van Hoog Nederland met afgedekte pleistocene sedimenten. Amersfoort. Haaring, L., 2011: Helsdingse Achterweg 4, Vianen. Gemeente Vianen. Archeologisch bureauonderzoek & Inventariserend Veldonderzoek. B&G rapport Noordwijk. Holl, J., J. Huizer & R.M. van der Zee, 2011: Vianen, Het Slijk. Een Bureauonderzoek en Inventariserend Veldonderzoek in de vorm van een verkennend en karterend booronderzoek. ADC rapport Amersfoort. Kadaster, 1832: Oorspronkelijk aanwijzende tafel der grondeigenaren en der ongebouwde en gebouwde vaste eigendommen, Vianen, Zuid Holland, sectie B, Blad 02. Kadaster, 1936, 1959, 1969, 1981 en 1989: Topografische Kaart van Nederland 1:25 000, blad 38F Houten / IJsselstein / Nieuwegein / Vianen. Emmen. Normalisatie-Instituut, Nederlands, 1989: Geotechniek, classificatie van onverharde grondmonsters NEN Delft. Panhuijs, J.F.A. van, 1849: Topografisch Militaire Kaart (veldminuut) Vianen. Rijks Geologische Dienst, 1966: Geologische Kaart van Nederland schaal 1: Kaartblad 38 Gorinchem (Gorkum). Haarlem. SIKB, 2013: Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA) Landbodems. Gouda. Sprangers, J., R. Klaarenbeek, P. Kloosterman & J.A.T. Wijnen, 2011: Een vernieuwde blik op Vianen. Gemeente Vianen. Een actualisatie van de archeologische verwachtings- en beleidskaart. RAAP rapport Weesp. Stichting voor Bodemkartering, 1981: Bodemkaart van Nederland schaal 1: Kaartblad 38 Oost Gorinchem. Wageningen. TNO, 2011: Lithostratigrafische Nomenclator van de Ondiepe Ondergrond, versie Geraadpleegde websites

18 Lijst van afbeeldingen en tabellen Afb. 1 Locatie van het plangebied Afb. 2 Detailkaart van het plangebied Afb. 3 Plangebied geprojecteerd op de archeologische beleidskaart van de gemeente Vianen Afb. 4 Foto van het plangebied gezien in zuidwestelijke richting Afb. 5 Plangebied geprojecteerd op de meandergordelkaart van Cohen & Stouthamer (2012) Afb. 6 Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen Afb. 7 Globale ligging van het plangebied op de kaart van Abel de Vries (1767) Afb. 8 Plangebied geprojecteerd op de Bonnekaart van 1873 Afb. 9 Boorpuntenkaart Tabel 1. Overzicht van de verschillende (pre)historische perioden. Tabel 2. Archeologische indicatoren en vondsten

19 19 Afb. 1 Locatie van het plangebied

20 20 Afb. 2 Detailkaart van het plangebied

21 21 Afb. 3 Plangebied geprojecteerd op de archeologische beleidskaart van de gemeente Vianen

22 22 Afb. 4 Foto van het plangebied gezien in zuidwestelijke richting

23 23 Afb. 5 Plangebied geprojecteerd op de meandergordelkaart van Cohen & Stouthamer (2012)

24 24 Afb. 6 Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden, AMK-terreinen en ARCHIS-meldingen

25 25 Afb. 7 Globale ligging van het plangebied op de kaart van Abel de Vries (1767)

26 26 Afb. 8 Plangebied geprojecteerd op de Bonnekaart van 1873

27 27 Afb. 9 Boorpuntenkaart

28 Bijlage 1 nummer x coordinaat (m) y coordinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie klei matig siltig;zwak humeus grijs-bruin kalkloos A-horizont bouwvoor;basis diffuus klei matig siltig licht-bruin kalkloos ;spoor baksteen AC-horizont omgewerkte grond;brokken humeuze klei klei matig siltig licht-bruin kalkloos C-horizont matig stevig klei sterk siltig licht-grijs-bruin kalkrijk spoor roestvlekken klei sterk siltig licht-grijs-bruin kalkrijk spoor roestvlekken zand zwak siltig matig fijn licht-bruin-geel kalkrijk spoor roestvlekken zand zwak siltig matig grof licht-grijs-bruin kalkrijk spoor roestvlekken 0 15 klei sterk zandig;zwak humeus C-horizont C-horizont C-horizont veel zandlagen matig kleine spreiding;spoor kleilagen matig kleine spreiding grijs-bruin kalkarm A-horizont basis diffuus;bouwvoor zand zwak siltig matig grof licht-grijs-bruin kalkrijk AC-horizont matig grote spreiding;opgebra chte grond;plastic, kleibrokken zand zwak siltig matig fijn licht-bruin-grijs kalkrijk C-horizont matig kleine spreiding;spoor kleilagen C-horizont 1

29 nummer x coordinaat (m) y coordinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie klei sterk zandig;zwak humeus klei sterk zandig licht-grijs-bruin kalkrijk spoor roestvlekken grijs-bruin kalkloos A-horizont bouwvoor spoor baksteen;spoor puinresten;spoor houtskoolbrokken AC-horizont zandbrokken;omg ewerkte grond zand zwak siltig matig fijn licht-grijs-bruin kalkrijk C-horizont matig kleine spreiding zand zwak siltig matig grof licht-grijs-bruin kalkrijk C-horizont matig grote spreiding 0 10 klei sterk zandig;zwak humeus;zwak grindig bruin-grijs kalkloos spoor baksteen A-horizont bouwvoor klei matig siltig licht-grijs-bruin kalkloos spoor puinresten;spoor baksteen klei sterk siltig licht-bruin-grijs kalkrijk spoor roestvlekken zand zwak siltig matig fijn licht-bruin-grijs kalkrijk spoor roestvlekken zand zwak siltig matig grof licht-grijs kalkrijk spoor roestvlekken 0 10 klei sterk zandig;zwak humeus AC-horizont C-horizont C-horizont C-horizont zeer stevig;opgebrachte grond veel zandlagen matig kleine spreiding;spoor kleilagen matig grote spreiding bruin-grijs kalkloos A-horizont bouwvoor klei sterk zandig grijs-bruin kalkrijk spoor baksteen AC-horizont opgebrachte grond 2

30 nummer x coordinaat (m) y coordinaat (m) maaiveldhoogte (cm) NAP bovengrens (cm onder mv) ondergrens (cm onder mv) grondsoort bijmenging zandmediaan kleur kalkgehalte nieuwvormingen antropogene bijmengingen organische bijmengingen bodemhorizonten overig Lithostratigrafie zand zwak siltig;sterk grindig uiterst grof licht-grijs-bruin kalkrijk spoor ijzerconcreties; spoor roestvlekken C-horizont zeer grote spreiding;opgebra chte grond;basis scherp klei sterk siltig grijs kalkrijk C-horizont spoor zwarte vlekken;veel zandlagen zand zwak siltig matig grof licht-grijs kalkrijk C-horizont matig grote spreiding. 3

31 'Bijlage 2 Boorkolommen' opname: 1 opname: 2 0 lithologie kleur horizont 10 grbr A 30 libr AC 0 lithologie kleur horizont 15 grbr A libr ligrbr C ligrbr ligrbr C librge ligrbr librgr C 250 ADC ArcheoProjecten Rapport 3984 De Looch, Vianen (gemeente Vianen)

32 'Bijlage 2 Boorkolommen' opname: 3 opname: 4 0 lithologie kleur horizont 10 grbr A 0 lithologie kleur horizont 10 brgr A ligrbr AC ligrbr librgr C ligrbr C librgr C ligrbr C 180 ligr C opname: 5 0 lithologie kleur horizont 10 brgr A grbr ligrbr gr C ligr C ADC ArcheoProjecten Rapport 3984 De Looch, Vianen (gemeente Vianen)

33 'Bijlage 2 Boorkolommen' Legenda (getekend volgens NEN5104) zand, zandig leem, siltig klei, kleiig grind, grindig veen, humeus omgewerkt opgehoogd De kleur van het sediment staat in kleine letters rechts van de kolommen. Achtereen volgens worden de intensiteit, de bijkleur en de hoofdkleur vermeld. Minimaal wordt de hoofdkleur vermeld. De gebruikte codes zijn: li = licht br = bruin ge = geel gr = grijs De bodems zijn beschreven volgens de handleiding bodemgeografisch onderzoek van het DLO-Staringcentrum. Daarin worden horizonten (in hoofdletters gecodeerd) en kleine-letter toevoegingen onderscheidden. De codes staan rechts naast de boorkolommen. De gebruikte lettercodes zijn: A = A horizont: Bovengrond van mineraal of moerig materiaal, aan het oppervlak ontstaan, relatief donker gekleurd; de organische stof is geheel of gedeeltelijk biologisch omgezet. C = C horizont: Minerale of moerige horizont die weinig of niet is veranderd door bodemvorming, waarbij een O-, A-, E- of B-horizont wordt gevormd. Doorgaans zijn de bovenliggende horizonten uit soortgelijk materiaal ontstaan. AC = AC horizont: Horizont met kenmerken van een A en een C horizont - vaak een geleidelijke overgang. ADC ArcheoProjecten Rapport 3984 De Looch, Vianen (gemeente Vianen)