VOORDRACHT ALGEMEEN BESTUUR RECREATIESCHAP ROTTEMEREN

Transcriptie

1 VOORDRACHT ALGEMEEN BESTUUR RECREATIESCHAP ROTTEMEREN Onderwerp : Plan van Aanpak Planmatig beheer Bos en aanpak essentaksterfte Kenmerk : RM Bijlagen : -1- Besluitdatum : 27 november 2017 Voorbereid door : C. de Groot / F. van der Meer 1. ONTWERP-BESLUIT a. Goedkeuring te verstrekken aan een planmatige aanpak van de bosopstanden om o.a. invulling te geven aan de problematiek van de essentaksterfte. b. Goedkeuring te verstrekken aan het in 2018 uitvoeren van de voorgestelde werkzaamheden in werkblok 1 Bleiswijkse Zoom Noord ten laste van de voorziening Groot Onderhoud. c. Goedkeuring te verstrekken aan met het in 2018 uitvoeren van de aanpak van essentaksterfte met prioriteit hoog in werkblok 2 t/m 6 ten laste van de voorziening Groot Onderhoud. d. Kennis te nemen van de communicatie-activiteiten zoals beschreven in het Communicatieplan essentaksterfte en bosverjonging. e. Voor de werkzaamheden 2019 en verder een nader voorstel af te wachten met betrekking tot de structurele inpassing van de werkzaamheden binnen de meerjarenplanningen Groot Onderhoud met financiering vanuit de voorziening Groot Onderhoud. 2. ONDERWERP IN KORT BESTEK Aanleiding Sinds 1 januari 2017 voert Staatbosbeheer in opdracht van het Recreatieschap Rottemeren het beheer van de terreinen van het schap. Het beheer van de bosopstanden is hierin een belangrijk onderdeel. Staatsbosbeheer bouwt hierbij verder op het werk van G.Z-H. De kennis en ervaring van de medewerkers van voormalig G.Z-H in de gebieden wordt gecombineerd met de kennis van bosbeheer die binnen de organisatie van Staatsbosbeheer aanwezig is. De meeste bossen in de gebieden van het Recreatieschap Rottemeren zijn in een relatief korte periode aangelegd. Door de veelal voedselrijke gronden waarop ze zijn aangeplant en het hoge aandeel populier, is de ontwikkeling van deze bossen snel gegaan en ontstaan problemen met betrekking tot stabiliteit en kwaliteit. Een bijkomend probleem is de essentaksterfte die sterk om zich heen grijpt. Deze door een schimmel veroorzaakte ziekte heeft zich van begin jaren negentig vanuit Polen over geheel Europa verspreid. In 2008 is de ziekte voor het eerst in Nederland waargenomen. Nadat het beeld eerst wisselde over de jaren, is de situatie de afgelopen jaren sterk verslechterd. Uit een in de zomer van 2017 uitgevoerde inventarisatie is gebleken dat ongeveer 34% van de essenopstanden in de gebieden van het Recreatieschap Rottemeren matig en 47% zwaar is aangetast. Om ervoor te zorgen dat de bossen kunnen doorontwikkelen tot gevarieerde en rijk gestructureerde bossen is een planmatige aanpak van de uitvoering van het beheer nodig. Planmatige aanpak bosbeheer Visie en doelstellingen Bij de planmatige aanpak van het bosbeheer binnen het Recreatieschap Rottemeren is de recreatieve functie leidend maar wordt ook gekeken naar de aanwezige en potentiele natuurwaarden. Vanuit het oogpunt van duurzaam multifunctioneel bosbeheer wordt geadviseerd om te streven naar kleinschalig gemengde en rijk gestructureerde bossen waarin de functies recreatie en natuur worden gecombineerd. Het bij het beheer vrijkomende materiaal wordt benut om de beheerlasten zo laag mogelijk te houden. Deze opbrengsten worden separaat in beeld gebracht en komen ten goede aan het Recreatieschap Rottemeren. 1

2 Aanpak komende jaren Populier en es zijn twee zeer bepalende boomsoorten zijn in de gebieden van het Recreatieschap Rottemeren, zie afbeelding 1. Om de geschetste problematiek met beide boomsoorten te beheersen wordt geadviseerd wordt het areaal bosopstanden met populier en/of es als hoofdboomsoort de komende jaren stapsgewijs om te vormen. Zo wordt voorkomen dat op termijn in één keer grotere oppervlaktes bos moeten worden gekapt. Voorts worden Afbeelding 1. Verdeling bosoppervlakte Recreatieschap Rottemeren naar hoofdboomsoort. hiermee de voorwaarden gecreëerd om de doelstelling te van kleinschalig gemengde en rijk gestructureerde bossen te bereiken. Dit heeft tot gevolg dat wordt geadviseerd in de komende jaren ongeveer 16% (30 ha) van de totale bosoppervlakte van 184 ha om te vormen/herbebossen. Daarnaast zullen reguliere dunningen worden uitgevoerd. Vanwege de impact van de aanpak van de essentaksterfte zullen deze worden uitgesteld waar mogelijk en verantwoord. Het bevorderen van menging en structuur staat voorop bij het bosbeheer in de komende jaren. Het gaat dan vooral om vergroten aantal boom- en struiksoorten, bevorderen van gelaagdheid en beter ontwikkelde bosranden (zie figuur 2). Afbeelding 2. Opbouw van een bosrand. Werkblokken planmatig beheer bos Om de impact op de recreatieve beleving zo veel als mogelijk te bepreken wordt de uitvoering van de werkzaamheden gespreid, door de gebieden op te delen in werkblokken. Op basis van inventarisaties is het gebied opgedeeld in zes werkblokken. De volgorde van de werkblokken is bepaald op basis van de effecten van de essentaksterfte en de urgentie tot ingrijpen in populierenopstanden. Een werkblok wordt als één geheel bekeken. Ieder jaar vindt er beheer en daarmee bosonderhoud plaats in een van de werkblokken. In datzelfde jaar wordt het werkblok van het volgende jaar voorbereid. Ook vindt er jaarlijks herplant plaats in het werkblok waar het voorgaande jaar kap heeft plaatsgevonden. 2

3 Werk blok (deel)object(en) 1 Noordelijk deel Bleiswijkse Zoom 2 Lage Bergse Bos en oostelijk deel Hoekse Park 3 Zuidelijk deel Bleiswijkse Zoom 4 Hoge Bergse Bos en oostelijk deel Hoekse Park 5 Zevenhuizer Plas en Nessebos 6 Zevenhuizer Zoom en Bleiswijkse Fles Oppervlakte (ha) Aandeel hoofdboomsoort es Aandeel hoofdboomsoort populier 29,0 52,3% 5,9% 2018 Jaarschijf 85,9 10% 40,8% ) 18,3 33,5% 14,8% ,5 3% 49% ,7 13,8% 24,3% ,5 17,5% 0% Uitvoeringsjaar afhankelijk van planning A16 Rotterdam en kwaliteitsimpuls Lage Bergse Bos In diverse gebieden van het Recreatieschap Rottemeren zijn gebiedsontwikkelingen aan de orde, bijvoorbeeld de aanleg van de A16 Rotterdam en ontwikkelingen/projecten in het kader van het programma De Rotte Verdient t. Er is zoveel mogelijk rekening gehouden met bekende ontwikkelopgaven en ook in de komende jaren zal bij de uitvoering van het bosbeheer afgestemd worden met de planning van deze ontwikkelingen. Het werkblok Lage Bergse Bos en oostelijk deel Hoekse Park is vooralsnog ingepland in 2019, dit aan de hand van de laatst bekende planning van Rijkswaterstaat voor de aanleg van de A16 Rotterdam. Afhankelijk van het moment waarop de realisatie daadwerkelijk gaat starten en het moment waarop de kwaliteitsimpuls Lage Bergse Bos in uitvoering komt zal de planning van dit werkblok nog kunnen schuiven. Binnen het tracé van de A16 Rotterdam zijn, behoudens veiligheidsmaatregelen i.v.m. de essentaksterfte geen werkzaamheden opgenomen. 2018: Werkblok 1 - Noordelijk deel Bleiswijkse Zoom Het werkblok Noordelijk deel Bleiswijkse Zoom is een werkblok met een relatief hoog aandeel bosvakken met es als hoofdboomsoort (52,3%), die bovendien voor een belangrijk deel in matig tot slechte conditie verkeren. Op basis van de inventarisatie die is uitgevoerd in de zomer van 2017 is een verdeling gemaakt in drie prioriteiten (hoog, middel en laag), Deze verdeling is gemaakt op grond van de mate van aantasting en het veiligheidsrisico. In afbeelding 4 is het resultaat hiervan op bosvakniveau weergegeven. De gepresenteerde indeling betekent niet dat alle bomen in het debetreffende bosvak in dezelfde mate aangetast zijn, het geeft weer in welke bosvakken essen aanwezig zijn en hoe hoog de prioriteit is om in te grijpen in dat bosvak. Het omvormen van de essenopstanden wordt meegenomen in de uitvoering van de maatregelen die in het kader van het planmatig bosbeheer uitgevoerd worden. Daarbij worden vitale, mogelijk resistente essen gespaard. De es is immers een zeer gewaardeerde boomsoort is die thuis hoort in het Nederlandse landschap. Een bijzonderheid in werkblok 1 betreft de beeldbepalende laanbeplanting van essen langs de Merenweg. Deze essen zijn matig aangetast maar zullen zo lang mogelijk gehandhaafd worden door regelmatig veiligheidsinspecties conform VTA (Visual Tree Assessment) te verrichten en de hieruit volgende maatregelen, zoals snoei en verwijderen dood hout, uit te voeren. 3

4 Afbeelding 3. Maatregelen beheer werkblok 1 Afbeelding 4. Prioriteit aanpak essentaksterfte werkblok : aanpak essentaksterfte prioriteit hoog werkblok 2 t/m 6. Uit het oogpunt van veiligheid wordt geadviseerd om in 2018 ook in de werkblokken 2 t/m 6 in te grijpen in de bosvakken met prioriteit hoog. Voorgesteld wordt alle zwaar en matig aangetaste essen die zich in een strook van 20 tot 25 meter langs wegen & paden, routes, parkeerplaatsen, speel- & ligweides en in de omgeving van onroerend bevinden te kappen en waar nodig opnieuw in te planten. Niets doen en deze bomen op stam dood laten gaan is vanwege de daarmee samenhangende risico s onverantwoord. Ook zal bosverjonging door de sterke concurrentie van ongewenste struiken kruidensoorten en het ontbreken van zaadbronnen niet snel kunnen plaatsvinden. Ook bij de uitvoering van deze maatregelen zullen vitale essen worden gespaard. Herplant Omdat natuurlijke verjonging niet in voldoende mate te verwachten is i.v.m. beperkte beschikbaarheid van zaadbronnen en sterke concurrentie van struiken en kruiden, zal de oppervlakte waar de essen zijn gekapt opnieuw worden ingeplant met diverse andere boomsoorten esdoorn, zomereik, gladde iep, beuk, zwarte els, schietwilg, zoete kers, linde, haagbeuk en berk. Omdat er (nog) geen plantmateriaal van de es beschikbaar is wordt deze soort niet toegepast. Voor de struweelranden en struiketage wordt gebruik gemaakt van (een selectie van) de volgende soorten: Acer campestre, Corylus avellana, Crateagus monogyna, Prunus spinosa, Ros rubiginosa, Rosa canina, Cornus sanguinea, Viburnum opulus, Sambucus nigra, Salix triandra, Salix caprea, Malus sylvestris, Ribes nigrum, Ribes rubrum, Lonicera periclymenum, Ligustrum vulgare, Rhamnus catharica en Euonymus europaeus. Afhankelijk van de boomsoorten die gebruikt worden bij de herplant zal de begroeiing na die tot vijf jaar weer voldoende hoogte bereikt hebben (circa 5 meter) om een omsloten gevoel te creëren. Onderstaande afbeelding geeft een overzicht van herplantlocaties 1 tot 3 jaar na de kap van populier. Dit beeld, met behoud van de vitale essen, zal ook ontstaan op de locaties waar essen worden gekapt. 4

5 Werkwijze bosbeheer Bij deze boswerkzaamheden is de inzet van communicatie essentieel. Niet alleen vooraf maar ook tijdens de uitvoering van de werkzaamheden zal toelichting gegeven worden op de reden voor werkzaamheden aan het bos. Dit gebeurt zowel breed via persberichten maar waar nodig ook specifiek gericht op bewoners of belangenverenigingen binnen het Recreatieschap Rottemeren. Staatsbosbeheer werkt standaard volgens de Gedragscode Bosbeheer. Dit garandeert zorgvuldig werken, ook met betrekking tot flora en fauna. Een boswachter ecologie draagt zorg voor een check van flora en fauna voorafgaand aan de bosbeheerwerkzaamheden. Voor de uitvoering van de beheerwerkzaamheden werkt Staatsbosbeheer met een vaste groep aannemers (zogenaamde preferred suppliers ) vanuit Europese aanbesteding. Deze aannemers hebben ruime ervaring met boswerkzaamheden in de breedste zin op alle type ondergronden en werken volgens de kwaliteitsstandaarden van Staatsbosbeheer. Voorgesteld wordt om het Recreatieschap Rottemeren hierbij aan te laten haken. Niet al het werk zal door deze aannemers worden uitgevoerd. Er blijft ruimte om kleinschalige en bijzondere werkzaamheden te laten uitvoeren door (kleinere/lokale) aannemers. Er wordt gezocht naar een ideale combinatie. Ook werkt Staatsbosbeheer vaak met groepen vrijwilligers en lokale initiatieven. Hiervoor is voldoende ruimte binnen het reguliere werkproces. Door voor het grootste deel van het boswerk mee te lopen met de boswerkzaamheden van Staatsbosbeheer kan de gewenste kwaliteit van de werkzaamheden goed worden gewaarborgd. Communicatie Bij de uitvoering van werkzaamheden aan de bospercelen is nadrukkelijk aandacht voor communicatie vooraf en tijdens de werkzaamheden. De communicatie zal een combinatie zijn van een brede vorm van communicatie zoals persberichten gecombineerd met lokale, gerichte aandacht aan bestuurders, bewoners en belangenverenigingen. Hierbij wordt gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van de boswachter publiek. De activiteiten die voorzien zijn in de Rottemeren zijn beschreven in het bijgevoegde Communicatieplan essentaksterfte en bosverjonging. 5

6 3. VOORAFGAANDE BESLUITVORMING DB Rottemeren 2 oktober 2017, Planmatig beheer bos en Essentaksterfte, RM DB JURIDISCHE PARAGRAAF Niet van toepassing 5. FINANCIËLE PARAGRAAF De kosten van de uitvoering van het planmatig bosbeheer in werkblok 1 zijn geraamd op De kosten van de aanpak van de essentaksterfte in werkblok 2 t/m 6 worden begroot op De totale kosten in 2018 bedragen derhalve Dit bedrag kan binnen de huidige beschikbare middelen in de voorziening worden uitgevoerd. Voor de komende jaren is er echter een aanpassing gewenst in de wijze van financiering. Bij de vermelde kosten van is rekening gehouden met een geprognotiseerde opbrengst van ongeveer De werkelijke opbrengst is sterk afhankelijk van de kwaliteit van het vrijkomende hout waarbij met name de kwaliteit van de Essen negatief beïnvloed wordt door de essentaksterfte. De toepassingsmogelijkheden zijn beperkter naar mate de kwaliteit van het hout afneemt. Voor het uitvoeringsjaar 2018 wordt er van uitgegaan dat het grootste gedeelte van het vrijkomende hout alleen voor vezelhout gebruikt kan worden en daarmee een lage opbrengst heeft. Daarnaast zijn aspecten als bereikbaarheid en bodemgesteldheid van invloed en meegenomen in de geprognotiseerde opbrengsten. Het planmatig uitvoeren van het onderhoud aan bos vindt idealiter plaats volledig via de voorziening Groot Onderhoud. Dit in verband met de aard en omvang van de werkzaamheden. Om dit te faciliteren is een andere inbedding van de werkzaamheden in de meerjarenplanning en de voorziening Groot Onderhoud nodig. Binnen de huidige meerjarenplanningen Groot Onderhoud is het onderhoud aan bos al gedeeltelijk meegenomen en voor de uitvoeringswens van 2018 afdoende. Voor het meerjarig planmatig uitvoeren van onderhoud aan de bossen van het recreatieschap Rottemeren is echter een verschuiving van reguliere onderhoudsmiddelen naar groot onderhoud gewenst. Voorstel is om deze verwerking mee te nemen in de geplande herijking 1 ) in COMMUNICATIE Bij de uitvoering van werkzaamheden aan de bospercelen is nadrukkelijk aandacht voor communicatie vooraf en tijdens de werkzaamheden. De activiteiten die voorzien zijn in de Rottemeren zijn beschreven in het bijgevoegde Communicatieplan essentaksterfte en bosverjonging. 7. WIJZE VAN TOTSTANDKOMING Ambtelijk voorbereid door Staatsbosbeheer 1 ) Bij de jaarrekening 2014 is besloten om eens per 4 jaar de meerjarenplanning en de voorziening Groot Onderhoud te herijken. 6

7 8. VERDERE PROCEDURE Uitvoering van de werkzaamheden Namens het Dagelijks Bestuur van het Recreatieschap Rottemeren Hoogachtend, F. van der Meer accountmanager 7