|
|
- Kurt Driessen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Cuba Het kloppend hart van Cuba is waarschijnlijk Havana. En dan vooral het oude deel van Havana. Malecón, Parque Central, Prado en Obispo. De dagelijkse zorg voor de meeste Cubanen is vermoedelijk niet wat daar in Havana gebeurt. Het zijn vast eerder de producten in de winkel en de ontwikkelingen in de soap. Politiek is niet zo interessant, dat verandert toch nauwelijks. Cuba verenigt nationale traditie en trots. Drie weken is te kort voor een goed oordeel, maar ik denk dat het land vooral naar binnen kijkt. Misschien ook wel omdat de blik naar buiten confronterend is, want op veel terreinen ligt Cuba decennia achter. Mensen lopen hier bijvoorbeeld niet de hele dag op smartphones te kijken. Toerisme is haast een gescheiden wereld. De toeristen gaan met bussen die alleen toeristen vervoeren naar Viñales, Trinidad of Varadero. Ze reizen elkaar achterna. Ze eten in staatsrestaurants en slapen in staatshotels, behalve de rugzakreizigers die voor een casa particular kiezen, bij mensen thuis. Ze betalen niet met de nationale munt, maar met dollarpesos. Cuba kijkt ernaar en gaat verder met haar dagelijkse gang. Vrolijk en tragisch tegelijk, dansend en strompelend, orerend en musicerend. Havana Het ontbijt in El Bosque, het staatshotel waar ik twee nachten slaap, lijkt vandaag beter dan gisteren, maar de koffie is koud en het guayabesap is vies. Ik verhuis naar het appartement van doña Marta, in het centrum van de stad. Hangend over het balkon op driehoog zie ik vanhier uit de zee. Ik heb mijn eerste hele dag in Cuba veel gelopen en Havana ontdekt. Maar ik kreeg een slecht gevoel bij de zogenaamde medicus, gespecialiseerd in kanker, die me sigaren aansmeerde. Gratis, als ik een donatie deed. In een boekwinkel vraag ik naar Zoe Valdés, een van de weinig Cubaanse schrijfsters die ik ken. Die hebben wij niet en die zul je nergens in Cuba vinden, zegt de verkoper. Valdés bekritiseerde het Castroregime. Ik ben duidelijk nog onwetend van het bestaan van censuur en de waarde van sigaren. De boeken van José Marti, van wie ik in Havana het geboortehuis bezoek, liggen wel overal. De schrijver, dichter, journalist en schilder, geboren in 1853, is een nationale held. Hij leidde Cuba, toen nog een Spaanse kolonie, aan het einde van de 19 de eeuw naar onafhankelijkheid. Overal zijn monumenten en in Santiago de Cuba bezoek ik later zijn mausoleum. De airco in het Museo de Bellas Artes, het grote kunstmuseum in Havana, doet het niet. Suppoosten zwaaien zichzelf met flyers en waaiers koelte toe. Het museum heeft twee vestigingen, een deel met Cubaanse meesters en een museum waar kunst uit Spanje, Vlaanderen en de VS wordt geëxposeerd. Een ander toeristisch hoogtepunt is het kasteel aan de andere kant van de baai. Maar als ik me er zondagmiddag bij de zijingang meld, ben ik de eerste bezoeker die vandaag deze ingang gebruikt. We verwachten nu wel dat je blijft voor het kanonschieten, vanavond om 9 uur. Viñales Eigenlijk heb ik geen concrete vraag, zeg ik tegen het meisje van Infotur, de toeristeninformatie in Viñales. Ze lacht: Dan kom je toch gewoon weer terug als je wel een vraag hebt. Viñales is niet zo groot, dus een paar uur later passeer ik haar weer. Waar is eigenlijk het museum? Ze vraagt me een enquête in te vullen. Hoe reis ik? Hoe bevallen de overnachtingen? Smaakt het eten? Wat is mijn indruk van Cuba? Een doffe klap. Op zo n veertig meter van waar ik dan zit, op een terras aan een fruitsap, wordt een meisje van een jaar of 15 aangereden. Een taxi voert haar snel af naar de polikliniek. Het heeft net enorm gehoosd. Regenwater stroomde door de straten, bliksem
2 sloeg dichtbij in, het verkeer kwam tot stilstand en Viñales wachtte op het einde van de tropische storm. Die ochtend ben ik door de vallei gefietst, misschien wel de mooiste vallei van Cuba, volgens Beatriz in de bus vanuit Havana. Met de sigaren van de medicus uit Havana maak ik er vele kortstondige vrienden. Een boer biedt me zijn vrouw voor mijn fiets. Ik ben in de dorpsbibliotheek geweest waar ik een boek van Marja Pruis achterlaat. Nederlands ja, maar ze is een kast met boeken uit andere taalgebieden. En ik heb de botanische tuin bezocht, tegelijk met een Cubaansamerikaanse familie, Oriana en Luis. Het blijkt mee te vallen met het verongelukte meisje, hoor ik van een serveerster. Ze heeft twee hechtingen in haar hoofd. Cienfuegos Afgelast vanwege de regen, zegt de portier. Hier zouden Los Naranjos optreden. De film gaat ook niet door, een Spaanse film met Penelope Cruz, want er kwam niemand opdagen. De bus van Viñales naar Cienfuegos had drie uur vertraging. Bij de tussenstop in Havana stapt een man in een wit kostuum in. Hij is Cubaan van oorsprong, heeft een gezin in Barcelona, maar krijgt geen toestemming om terug te reizen. Zijn verhaal is vol treurnis. Hij wacht al vier jaar op terugkeer, maar de bureaucratie is traag. Soms komt zijn gezin naar Cienfuegos. Hij maakt vandaag de heen en terugreis naar Havana voor een officieel document of een handtekening op een document. Vandaag, 26 juli 2013, is het zestig jaar geleden dat de revolutie begon. Een mislukte aanslag op de Moncadagevangenis in Santiago de Cuba was de trigger. Daar kwam de Movimiento 26 de Julio uit voort. Hoewel het nog een jaar of vijf zou duren voordat de dictator verdreven zou worden, kregen Fidel, Raul, Che en hun kameraden steun in hun strijd tegen dictator Batista. Trinidad El Cocodrilo, zo heet het huis van Rosa en Pepe; vroeger hadden ze een krokodil als huisdier. De krokodil werd te groot, vertelt Rosa. Het beest is ook wel eens ontsnapt en bracht de hele buurt in paniek. Ze hebben het beest gemummificeerd en tegen de muur gehangen. Vanuit Trinidad voer Hernan Cortés naar Mexico. Een paar eeuwen later werkten Afrikaanse slaven op de suikerplantages. Nu is Trinidad, dat probeert het centrum zo authentiek mogelijk te houden, heel toeristisch. Met salsacursussen, souvenirwinkels en vele kunstgalerijen. Je kunt hier paardrijden en om zes uur begint de live-muziek. Elke band speelt dan wel een keer zijn versie van de chan chan, beroemd gemaakt door de Buena Vista Social Club. Why didn t the Castro-regime collapse yet? How did artists manage to pull off such a cultural boom in the 90s? How did the Cuban health care system fare? What was so special about Fidel Castro? What role did women play in the Cuban insurrection? Dat zijn een paar van de vragen die de Amerikaanse Julia Sweig in haar boek beantwoordt. Het Cubaanse communisme is anders dan dat van de Sovjet-Unie destijds of Noord-Korea nu. Overeenkomst is misschien de propaganda. De kranten zijn, zo lijkt het, vooral de goednieuwsbladen van de partij. Berichten over revolutionaire herdenkingen, wetenschappelijke ontwikkelingen en maatschappelijke weldaden. Je ziet hier geen reclameborden langs de kant van de weg, maar oproepen tot solidariteit, burgerschap en promotie van deugden die de samenleving verder moeten helpen. Dentro de la revolución todo, contra de la revolución nada; dat is de aanmaning van Fidel aan intellectuelen en kunstenaars om niet tegen de revolutie in te gaan. In elke buurt is een comité actief dat ongetwijfeld goed op de hoogte is van de trouw aan de partij van de buurtbewoners. Met Raul als partijleider verandert er iets, begrijp ik. Een
3 hele voorzichtige liberalisering. Fidel blijft de held, want hij heeft volgens vele Cubanen ontzettend veel voor het land betekend. Met gratis onderwijs en medische hulp en cultuur die toegankelijk is voor iedereen. Kunst, sport, educatie, muziek en dokters. Ik vraag Rosa naar de speciale periode. Zo noemde de Cubaanse regering de jaren na de val van de muur en het einde van de Sovjet-Unie. Met de val van de muur, viel de Russische hulp weg, en bovendien was er het embargo van de VS. De regering noemde de periode blijkbaar speciaal om te benadrukken dat dit een tijdelijke situatie was. Buiten Cuba verwachtte de wereld dat het systeem nu ineen zou storten. Maar dat bleek een misrekening. Er was niets te krijgen, vertelt Rosa. Elektriciteit was er maar een paar uur per dag. Geen benzine, lege straten, weinig te eten, lange rijen. Santiago de Cuba De Moncadagevangenis, de plek waar de revolutie ooit begon, is aanvankelijk gesloten vanwege de regen. Ik kom een paar uur later terug en kan dan wel naar binnen. Het is geen museum waar je vrolijk weer weg wandelt. Aan de muren hangen foto s van de gemartelde en dode helden van de revolutie. Het waren de stuiptrekkingen van het Batistaregime, volgens de Cubaanse uitleg van nu. Als ik een kaartje ga kopen voor het Nationale Ballet van Cuba, opgericht door grande dame Alicia Alonso, en door het Herediatheater loop, komt net een bus aanrijden. De dansers en danseressen stappen uit. Ze hebben nog een dag voor repetities. Een mooi kans dat ik naar een voorstelling kan, want het balletgezelschap is vaker in het buitenland dan in Cuba. Guayabe, cinco peso, schalt een vroege verkoper door de straat. Elke twintig meter herhaalt hij zijn roep. Hij overstemt de tv-geluiden die door open ramen en deuren dringen. De Braziliaanse telenovela is bezig, nagesynchroniseerd in het Spaans. De ochtendgeluiden in Tivoli, een volkswijk in Santiago. Bij Marta en Fernando beginnen de opstaangeluiden rond zes uur en om half 7 zit Fernando al voor de tv. Ik blader door het libro de huesped, het gastenboek. Canadezen, Chilenen, Italianen, Duitsers, Fransen, ze roemen allemaal vanzelfsprekend de vriendelijkheid en de kookkunst van het echtpaar. In mijn nieuwe casa in Santiago is er een keuzemenu voor het diner. Vegetarisch is een optie, eindelijk. Ik heb gevulde aubergines gegeten en de flan del día. Terwijl ik aan het ontbijt zit met Beatriz en José Angel, twee Basken uit Bilbao, ontdekken we de schildpad op de patio. Er zijn veel kinderen op straat s avonds; er wordt domino gespeeld, geroddeld en geflirt. Ik heb een tijdje op het plein voor de kathedraal gezeten. Een mevrouw die warme pinda s verkocht, gaf me een hand en kwam naast me zitten. Het is zinvol een gematigd wantrouwen te koesteren, schrijft Wilhelm Schmid in de herontdekking van de liefde. Alleen al om de gevoeligheid voor teleurstellingen te verminderen en het bewustzijn voor de waarde van het vertrouwen te versterken. Vertrouwen kan het leven vergemakkelijken, schrijft hij, maar een goede dosis wantrouwen zorgt ervoor dat het leven niet onverhoeds wordt bemoeilijkt. Niet alleen wantrouwen, maar ook een misplaatst vertrouwen veroorzaakt stress. Stress op reis, dat wil je al helemaal vermijden. Op reis probeer ik voortdurend een goede balans te vinden. Kan ik de mensen die mijn aandacht trekken, me vragen waar ik vandaan kom en me vaak ook de hand willen schudden, vertrouwen of moet ik iets achter hun vriendelijkheid zoeken? Tekort aan wantrouwen is lichtzinnigheid en teveel breekt elke positieve relatie direct af. Kies het juiste midden, zou Aristoteles zeggen. Ik weet niet of ik voldoende instinct ontwikkeld heb om op die middenweg te blijven. Na het ontbijt ga ik naar het casa de las tradiciones in Tivoli. Hier zou de Buena Vista Social Club herontdekt zijn; topmusici die veertig jaar geleden succes hadden met hun salsadeuntjes en hier opnieuw bij elkaar gebracht werden voor een reünie. Dat werd wereldfaam. Gisteren hield een zevensmansformatie een oefensessie. De percussionist
4 onderbrak steeds omdat de trompettist het goede ritme niet had. Uiteindelijk speelden ze toch een lied en verleidde de zangeres het publiek, mij in elk geval. Ze treden vanavond op, maar ik ga naar het nationale ballet. Ik wil de naam van de band op papier: Grupo Bisset Son. Tot vanavond, zegt de man die de naam opschrijft. Kom langs en word verliefd op een donkere vrouw! De man die me op de casa de las tradiciones wees, was, zo zei hij, een medicus zonder baan en zonder perspectief. Hij beschuldigde vroeg in zijn carrière iemand van corruptie met achtergehouden Russische donaties, en werd uitgesloten van een baan als arts. Ik kon niet anders, ik zou het weer doen. Hij heeft ruim een jaar in de gevangenis gezeten. Zijn titels, behaald in Odessa en Canada, konden ze hem niet afnemen, maar werk werd onmogelijk. Sindsdien zit ik op deze bank. Een publieke bank in Tivoli, tegenover een museum. De overheid vraagt hem wel of hij het land niet uit wil, maar zegt hij dit is mijn Cuba. Het gedenkmuseum van Vilma Espín, de in 2007 overleden vrouw van Raul Castro, bestaat pas sinds Ik ben de enige bezoeker. Vilma, een mooie vrouw uit een goed milieu, deed aan ballet en volleybal en ze zong als sopraan. Ze studeerde en werd politiek bewust. Ze sloot zich aan bij de rebellen die in de bergen hun strijd tegen de rechtse dictatuur voorbereidden. Later, in 1960, richtte ze de Federación de las Mujeres Cubanas op. Ze is nog steeds erevoorzitter, zelfs na haar dood. Ze zal eeuwig voorzitter blijven, zo vertelt de vrouw die me rondleidt. Het museum heeft foto s en teksten verzameld. Haar trouwjurk heeft een bijzondere plek in het huis waar ze woonde van 1939 tot Ze was enorm belangrijk voor de gelijkheid van vrouwen, voor hun emancipatie en ook voor het moederschap, zegt de gids. Want wij vrouwen, we zijn ingenieurs, artsen, wetenschappers. We zijn gelijk aan mannen. Het Nationale Ballet van Alicia Alonso brengt die avond een verzamelprogramma met hoogtepunten uit de Notenkraker, Giselle, Don Quijote, Coppelia. Het publiek bestaat uit twaalfjarige balletmeisjes, studenten, achttienjarige fashionista s, stiletto s. Het is de elegancia van Cuba. Veel begroetingen met kusjes in de lucht; de lippenstift is net bijgewerkt. Voortdurend, bij elke mooi toneelbeeld en elke knappe solo, wordt er geapplaudisseerd. Het doek gaat op voor een fragment uit het Zwanenmeer. Twintig danseressen zitten als zwanen ineengevouwen op een blauw verlicht podium. Dan komt de zwarte zwaan, als het duistere deel van je persoonlijkheid. Ze verovert het toneel. Bayamo Mijn portemonnee is gestolen. Dat gebeurde te midden van de drukte van het carnaval. Mijn portemonnee was al eeuwenoud en er zat niet veel geld in, maar ik voel me toch boos, stom en verontwaardigd. Margo, Anita, Lizet, Thomas, Patricia en Gloria herstellen mijn vertrouwen in de mensheid. Wij gaan trouwen, vertelt Anita tegen de Baskische Gloria, acht jaar. Ze heeft een Cubaanse moeder en logeert hier bij oma. Anita wijst naar mij. Echt, vraagt Gloria. Of maken jullie een grapje? Ze kijkt me doordringend aan: zeg het me! Ik zit op het terras van de familie van Anita. Hun huis is een paar straatjes van het centrale plein van Bayamo. Ze nodigen me uit om daar een biertje te drinken. Gloria probeert ons gebarentaal te leren, Anita en mij, maar veel talent vertonen we niet. Camaguëy Rosa! roept Alba. De telenovela begint. Ik zit aan mijn ontbijt nadat ik tien rondjes op een atletiekbaan van Camaguëy heb gelopen, samen met vijftien Cubaanse sporters. Ik voel me gelukkig hier. Het helpt dat ik na de carnavalsnacht in Bayamo, waar mijn slaap verstoord werd door de voortdurende muziek op straat, hier heel goed geslapen heb. Op de Plaza del Carmen ontmoet ik een veiligheidsambtenaar, tevreden met zijn baantje. Ik zit op dit plein en praat met de toeristen. Hij kent elke centimeter van het plein en wat er
5 omheen gebeurt. Hij wijst op de werkplaats van Roberto Nogal, een schilder uit Florida, Cuba. Roberto toont me een fotomontage-schilderij met Anita Ekberg, de blonde hoofdrolspeler van La dolce Vita. Ekberg staat tegenover El Che. Goodbye Comandante, heet het schilderij, een botsing van twee talen, van twee culturen, maar vooral van twee ideologieën. Die botsing wordt steeds reëler in Cuba, denkt Roberto, want de Westerse cultuur en de kapitalistische ideologie komen steeds naderbij. Sancti Spiritus Estás vacio? roept Ricardo in het trapgat naar zijn broer. Tomás heeft plaats. Dit is vandaag allemaal voor jou, wijst hij. Een koloniale kamer met, tv-zit, schommelstoelen, koelkast, een aparte slaapkamer en een balkon naar de hoofdstraat van Sancti Spiritus. Het centrale plein is vijftig meter verderop. Hoe lang blijf je? Een maand, grijns ik, op z n minst. Maar Sancti Spiritus was niet gepland. Ik wilde naar Santa Clara, had er al een kamer gereserveerd, en hoorde toen dat de bus er helemaal niet zou stoppen. Ik lees Baltasar Gracián, een Spaanse jezuïet die in 1647 de handleiding kunst van voorzichtigheid publiceerde voor de omgang met mensen. Wat is wijsheid? Denk niet dat je wijsheid bezet, waarschuwt Gracián. Dat is dwaas. Maar zorg dat je geliefd bent en dat je nodig bent. Let op bijbedoelingen van mensen. Zorg dat je zelfbeheersing bezit en kies je vrienden met verstand. Je moet verder niet te hoge verwachtingen koesteren. En geef de voorkeur aan kwaliteit in plaats van kwantiteit. Gracián vindt dat als je er zelf beter van kunt worden, er veel kan; nogal machiavellistisch. Zoek het gezelschap van grote mensen, adviseert hij, want daar heb je wat aan. Ontwikkel gezag, ontloop verplichtingen, vermijd lasten, geef de voorkeur aan hoog aangeschreven beroepen. Maak gebruik van anderen, maar laat jezelf niet gebruiken. Wees ook niet te open, want dat kan allemaal tegen je gebruikt worden. De jezuïet begint me tegen te staan. Het is levenskunst voor mannen die vooral succesvol willen zijn over de rug van anderen. Niets voor mij. Remedios De chauffeur van de colectivo, die ziet dat het in de verte hevig regent, haalt een ringsleutel te voorschijn en geeft die aan de passagier naast mij. Draai je even het raam dicht?, vraagt hij. De bui valt, maar wij zitten droog. Strak tegen elkaar aan geperst in de collectieve taxi met naast de chauffeur zes passagiers in een Amerikaanse slee uit de jaren 50. Het is nog dertig kilometer naar Remedios. Remedios is niet zo n toeristische trekpleister. Maar de componist Alejandro García Caturle komt hier vandaan. Ik bezoek zijn huis aan het centrale plein van de stad. Caturle werd slechts 34 jaar oud. Hij had gestudeerd bij Nadia Boulanger in Parijs, in de jaren 20. Terug in Cuba kon hij niet leven van componeren alleen en hij was er ook rechter. Een strenge rechter. Zo moest hij rechtspreken over een prostitutiekwestie. De pooier sprak hem erop aan, op straat in Remedios, maar de conversatie was blijkbaar niet bevredigend, want de man liep weg, bedacht zich, keerde terug en schoot de rechter dood met twee kogels. De moordenaar kreeg dertig jaar, de componist liet zijn composities na. Santa Clara Er speelt een amateurstrijkorkest in de hal van het Teatro Caridad. Tegelijk met een salsaband in homobar El Mejunje. Elke zaterdag is daar een travestieshow, met drag queens, maar vandaag is een doordeweekse donderdag. Ik krijg wel een rondleiding in Mejunje. Heb je een gezin, een vriendin? Wil je een meisje vanavond? Of ben je misschien gay? Crespo toont me zijn bovenarm met de tattoo van zijn naam. Als je een goede tekst weet voor de muur hier, dan haal ik even mijn verfspullen. Even later luister ik naar Bach, Vivaldi en Piazolla. Honderd meter verderop, maar een totaal andere wereld.
6 Zou het komen doordat Che, al decennialang het grote voorbeeld voor Cubaanse jongeren, zelf medicijnen heeft gestudeerd dat zoveel Cubanen dezelfde studie kozen? Che is god hier. Fidel zei in een toespraak bij zijn overlijden dat het graf, de stad en zelfs het land te klein waren voor deze mens. Dat is gebleken. Santa Clara, waar el comandante gevochten heeft voor de revolutie, is bij uitstek de stad van Che. Havana Heb je gezien dat Roberto blauwe ogen heeft, vraagt Carolina. De eerste keer dat ik dat zie bij een Cubaan. Roberto, de chauffeur van de colectivo, draait de muziek wat harder. Cedric en Carolina, Franse toeristen die vandaag ook van Santa Clara naar Havana gaan, kijken me meewarig aan. Ze zitten achterin, bij de pompende beats en dreunende bassen. We zijn vanmorgen met z n drieën in deze taxi geplaatst door een medewerker van Viazul. Hij beweerde dat de bus naar Havana was volgeboekt. Het zou kunnen, maar ik vermoed dat de bus niet vol genoeg zat en rijden niet rendabel werd. De snelweg is opvallend leeg. Een auto is hier nog steeds een luxe, benzine is duur. Langs de weg gebaren veel mensen of ze mee mogen. Noël, een pindaverkoper, vertelt over de politieke veranderingen op Cuba. Als hier ooit kapitalisme komt, komt het met een scheut socialisme, zegt hij. Op zijn Cubaans. Noël heeft geen vrouw. Hij wordt 42 op 6 december en gelooft in wat de sterren hem beloven. Politiek leek me in een eenpartijland als Cuba een taboeonderwerp. Ze gaan het socialistisch systeem niet openlijk bekritiseren, verwacht ik. Ik vraag er dan ook niet naar. Vanmorgen heb ik het museum van de revolutie nog eens bezocht, een beetje plichtmatig. Veel foto s van de helden van die revolutie, the usual suspects, had ik al gezien. Ze zijn immers overal in het land in musea te vinden. Onderdeel van de propaganda. Het verbaast me dan te lezen dat er in de eerste jaren van de revolutie fouten zijn gemaakt. Maar, staat er direct onder, dat werd gelukkig snel onderkend en hersteld. Over welke fouten het gaat, staat er niet bij. Noël vertelt me over het handelsembargo van de VS. Dat werkt namelijk niet alleen rechtstreeks, maar ook via de politieke druk die VS uitoefent op landen die producten willen leveren aan Cuba. Alleen voor een bepaald type basisproducten is er geen restrictie. Het imperialisme van Amerika maakt me boos, de arrogantie van het land en de druk overal ter wereld dat er regeringen worden geïnstalleerd die positief tegenover de VS staan en hun economie ondersteunen. Waarschijnlijk is er binnen de VS veel politieke druk van Cubaanse immigranten, die niet vrij naar hun moederland kunnen reizen. Ik loop het dansmuseum in Vedado binnen, op zoek naar het theater. Dat is een paar honderd meter verderop. Als je problemen hebt om een kaartje te kopen, moet je maar naar Ricardito vragen, zegt een mevrouw in het museum. Met de groeten van Aleida. Het dansmuseum gaat over Anna Pavlova, Fanny Eisler, Martha Graham en Isadora Duncan, maar vooral over Alicia Alonso. Op de Paseo del Prado, een paar uur later, dansen drie paren tango. Ze kijken strak, het bovenlichaam is stil, haast geplakt tegen het lichaam van de danspartner, en alle aandacht gaat naar de voeten en de stappen. Onnavolgbare stappen. De muziek uit de jaren vijftig past perfect bij Havana, bij de plymouths, fords en chevrolets uit die jaren, de bladderende gevels en oude hotels, en misschien ook wel bij de bomen die hun schaduwen over de paseo werpen en op nauwelijks tien minuten van hier, de golven van de zee. Meer dans, want in theater Mella is de uitvoering van Endedans waar ik gisteren een kaartje voor kocht. De zestien dansers brengen een lang stuk zonder pauze. Het roept tederheid, onrust, strijd en saamhorigheid op. In mooie bewegingen en veel energie. Een grote groep meisjes, zestien tot twintig jaar oud schat ik, komt laat binnen. Dansers denk ik. Vast allemaal danseressen die hier naar het podium verlangen. Ton van den Born, 26 september 2013
de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.
Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.
Nadere informatieCuba. 18 daagse rondreis, augustus Djoser BV Breestraat CM Leiden
Cuba 18 daagse rondreis, augustus 2007 Aeropuerto José Martí - Havana Direct na aankomst; ongeveer 19:00 uur Hotel Park View - Havana Vieja Het hotel in Havana Vieja; om de hoek het Museo de la Revolución
Nadere informatieReisplan. Dag 1. Dag 2
Als het je leuk lijkt om negen provincies van Cuba te ontdekken en over de hele eilandengroep te reizen, dan is dit je kans. Je zult genieten van dit avontuur waarin we je meenemen naar de mooiste plekken
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieWater Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.
Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieElke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij
Rijk Phileas Fogg is een vreemde man. Hij is erg rijk. Maar niemand weet hoe hij aan zijn geld komt. Een baan heeft hij namelijk niet. Toch woont hij in een groot huis, midden in Londen. In zijn eentje.
Nadere informatieDe twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.
Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock
Nadere informatieVertel de kinderen, of praat met hen over het verschil tussen film, tv kijken of naar het theater gaan.
LESBRIEF Binnenkort gaan jullie met jullie groep naar de voorstelling Biggels en Tuiten Hieronder een aantal tips over hoe je de groep goed kan voorbereiden op de voorstelling. VOOR DE VOORSTELLING Vertel
Nadere informatieBIJLAGEN LESPAKKET 1.2
BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGE 1 A4 BLADEN THEMA S BIJLAGE 2 DOMINO EMOTIES BIJLAGE 3 MATCHING OEFENING GEVOELENS BIJLAGE 4 VRAGENLIJST FILM BIJLAGE 5 VRAGENSTROOKJES HOEKENWERK BIJLAGE 6 ANTWOORDENBLAD
Nadere informatieVerteld door Schulp en Tuffer
Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder
Nadere informatieEr was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig
Nadere informatieHet kasteel van Dracula
Uit het dagboek van Jonathan Harker: Het kasteel van Dracula 4 mei Eindelijk kom ik bij het kasteel van Dracula aan. Het kasteel ligt in de bergen. Er zijn geen andere huizen in de buurt. Ik ben moe. Het
Nadere informatieWeer naar school. De directeur stapt het toneel op. Goedemorgen allemaal, zegt hij. * In België heet een mentor klastitularis.
Weer naar school Kim en Pieter lopen het schoolplein op. Het is de eerste schooldag na de zomervakantie. Ik ben benieuwd wie onze mentor * is, zegt Pieter. Kim knikt. Ik hoop een man, zegt ze. Pieter kijkt
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 4)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. Kijk
Nadere informatiezondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Nadere informatieR O S A D E D I E F. Arco Struik. Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl
R O S A D E D I E F Arco Struik Rosa de dief Arco Struik 1 www.gratiskinderboek.nl In de winkel 3 Bart 5 Een lieve dief 7 De telefoon 9 Bij de dokter 11 De blinde vrouw 13 Een baantje 15 Bijna betrapt
Nadere informatieOPA EN OMA DE OMA VAN OMA
Hotel Hallo - Thema 4 Hallo opdrachten OPA EN OMA 1. Knip de strip. Strip Knip de strip los langs de stippellijntjes. Leg de stukken omgekeerd en door elkaar heen op tafel. Draai de stukken weer om en
Nadere informatieWe hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.
Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.
Nadere informatieKijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd.
Grammaticaoefeningen 3 Wonen en vervoer Werkwoorden in een andere tijd Oefening 1 Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd. 1 Begrijp je deze informatie? ja / nee,
Nadere informatieHoe lang duurt geluk?
Hoe lang duurt geluk? Op dit moment ben ik gelukkig. Na veel pech ben ik dan eindelijk een vrolijke schrijver. Mijn roman is goed gelukt. En ik verdien er veel geld mee. En ik heb ook nog eens een mooie,
Nadere informatieIk ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen
De ezel van Bethlehem Naar een verhaal van Jacques Elan Bewerkt door Koos Stenger Ik ben maar een eenvoudige ezel, maar ik wil je graag een mooi verhaal vertellen over iets wat er met me gebeurd is. Het
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieApostolische rondzendbrief
oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de
Nadere informatieEn rijke mensen werken niet. Die kunnen de hele dag doen wat ze leuk vinden.
Warm in Verona Romeo loopt een beetje rond. Dat doet hij bijna elke dag. Hij vindt het leuk om door het stadje te lopen. Door de kleine straatjes. Langs de rivier waar de meisjes de was doen. En over de
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieJohannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis
Johannes 14:1-3 en 28 - Hemelvaart: op weg naar thuis Voor preeklezers: ik hoor graag als mijn preek ergens gelezen wordt. Neem dan even contact met mij op: hmveurink@gmail.com. Dan stuur ik ook de bijbehorende
Nadere informatieJouw avontuur met de Bijbel
Nieske Selles-ten Brinke Jouw avontuur met de Bijbel Dagboek voor kinderen Uitgeverij Jes! Zoetermeer Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de HGJB. Kijk voor meer informatie
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatieDe pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang
De pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang wachten tot we erin konden. Onze klas mocht als eerste de
Nadere informatieVeertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel
Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl
Nadere informatieInhoud. Een nacht 7. Voetstappen 27. Strijder in de schaduw 51
Inhoud Een nacht 7 Voetstappen 27 Strijder in de schaduw 51 5 Een nacht 6 Een plek om te slapen Ik ben gevlucht uit mijn land. Daardoor heb ik geen thuis meer. De wind neemt me mee. Soms hierheen, soms
Nadere informatieRia Massy. De taart van Tamid
DE TAART VAN TAMID Ria Massy De taart van Tamid De taart van Tamid 1 Hallo broer! Hallo Aziz! roept Tamid. Zijn hart klopt blij. Aziz belt niet zo dikwijls. Hij woont nog in Syrië. Bellen is moeilijk in
Nadere informatieIris marrink Klas 3A.
Iris marrink Klas 3A. 1 Inhoud. 1- Voorpagina 2- Inhoud, inleiding & mijn mening 3- Dag 1 4- Dag 2 5- Dag 3 6- Dag 4 7- Dag 5 Inleiding. Ik kreeg als opdracht om een dagverslag te maken over Polen. 15
Nadere informatieExodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje
Exodus 17,1-7 - Water uit de rots voor mensen met een kort lontje Aangepaste dienst Liturgie Voor de dienst speelt de band drie liederen Opwekking 11 Er is een Heer Opwekking 277 Machtig God, sterke Rots
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieDie nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.
Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard
Nadere informatieOp weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon
Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn
Nadere informatieOud wit Prins de Vos. Ik wil je.
Oud wit Prins de Vos Ik wil je. Het is het eerste berichtje dat ik vandaag van hem ontvang. De uren waarin het stil blijf zijn ondragelijk. Pas als ik de trilling in mijn broekzak voel begint mijn hart
Nadere informatieOplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)
Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)
Nadere informatieOutback Australië. Je kunt een auto huren of kopen. Dat kan op veel plaatsen.
Outback Australië Voor mij is Australië een heel bijzondere plek. Waarom? Dat zal ik uitleggen. Het begon al toen ik voor het eerst in Australië kwam. Ik stapte uit het vliegtuig. Meteen merkte ik dat
Nadere informatieBert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten.
Helaas Wanneer besloot Bert om Lizzy te vermoorden? Vreemd. Hij herinnert zich het niet precies. Het was in ieder geval toen Lizzy dat wijf leerde kennen. Dat idiote wijf met haar rare verhalen. Bert staat
Nadere informatiePapa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.
Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.
Nadere informatieToets Geletterdheid en Begrijpend Lezen
1. Print deze tekst 2. Download het geluidsbestand en luister Je gaat een toets Geletterdheid en Begrijpend Lezen maken. Dit is een leestoets. De toets heeft vijf delen. Deel A, B, C, D en E. Deze toets
Nadere informatieNaam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag.
Naam: Mariska v/d Boomen. Klas: TG2C. Datum: 25 Juni. Docent: Van Rijt. Schrijfverslag. Onze vragen: 1. Wanneer bent u met uw schrijfcarrière begonnen? 8 jaar geleden ben ik begonnen met het schrijven.
Nadere informatieSpreekbeurt Dag. Oglaya Doua
Spreekbeurt Dag Oglaya Doua Ik werd wakker voordat m n wekker afging. Het was de dag van mijn spreekbeurt. Met m n ogen wijd open lag ik in bed, mezelf afvragend waarom ik in hemelsnaam bananen als onderwerp
Nadere informatieDe gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht
De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld
Nadere informatieBeste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk.
Beste Janien, familie, vrienden, allen hier aanwezig, Het is goed om vanavond bijeen te zijn in deze Sint-Joriskerk. We gedenken vanavond Ramón Smits Alvarez. We staan stil bij zijn leven, we staan stil
Nadere informatieSoms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram,
Soms is er thuis ruzie Dan is mama boos en roept soms omdat ik mijn speelgoed niet opruim Maar ik heb daar helemaal niet mee gespeeld Dat was Bram, mijn kleine broer Dat is niet van mij mama Dan zegt ze
Nadere informatieTornado. Maartje gaat voor het eerst logeren. s Nachts belandt ze met haar vriendinnetje Eva in een tornado en beleven ze een heel spannend avontuur.
Tornado Maartje gaat voor het eerst logeren. s Nachts belandt ze met haar vriendinnetje Eva in een tornado en beleven ze een heel spannend avontuur. Geschreven in januari 2012 (Geïllustreerd t.b.v. het
Nadere informatieProjectlijn A Meelopen met de Meute? Hellig Hart
Les 4A Titel Thema Benodigdheden Doelstelling Net even iets anders Betrouwbaarheid: geloofwaardigheid Computer, printer, DVD fragment 2 en 3, werkblad 4A.1 en informatieblad 4A.1, achtergrondinformatie
Nadere informatie1. Joris. Voor haar huis remt Roos. Ik ben er. De gordijnen beneden zijn weer dicht.
1. Joris Hé Roos, fiets eens niet zo hard. Roos schrikt op en kijkt naast zich. Recht in het vrolijke gezicht van Joris. Joris zit in haar klas. Ben je voor mij op de vlucht?, vraagt hij. Wat een onzin.
Nadere informatieWerkboek Het is mijn leven
Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er
Nadere informatieEerwraak. Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman. Blz 1.
Eerwraak Naam: Paul Rustenhoven Klas: 4GTL1 Inlever datum : Titel: Eerwraak Schrijver: Karin Hitlerman Blz 1. Vra!n. 1) Wat voor soort verhaal is je boek? Mijn boek is een eigentijdsverhaal/roman 2) Waar
Nadere informatie3.5. Vertellenderwijze, niet moraliseren! 3.5.1. Verkenning van het verhaal " #
3.5. Vertellenderwijze, niet moraliseren 1 3.5.1. Verkenning van het verhaal "# $$ %& " # 1 H. BERGHMANS & G. EVRARD, Bijbelverhalen in beeld, het leven van Jezus, Altoria Averbode, 1999. ' 3.5.2. Uitdieping
Nadere informatieEen land waar. mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps
Een land waar mensen goed geïnformeerd zijn over handicaps Lilian (48) vraagt haar zoontje om even een handje te komen geven. Dat doet hij en dan gaat hij weer lekker verder spelen. Wij nemen plaats aan
Nadere informatieNieuwsbrief SHIB september 2013
Nieuwsbrief SHIB september 2013 www.shib.nl info@shib.nl Postbus 250, 3770 AG Barneveld Bankrekening 1526.55.018 t.n.v. SHIB SHIB 10 jaar en meer Al eerder lieten we weten: SHIB bestaat dit jaar 10 jaar!
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieLekker ding. Maar Anita kijkt boos. Hersendoden zijn het!, zegt ze. Die Jeroen is de ergste. Ik kijk weer om en zie hem meteen zitten.
Lekker ding Pas op!, roept Anita. Achter je zitten de hersendoden! Ik kijk achterom. Achter ons zitten twee jongens en drie meisjes hun boterhammen te eten. Ze zijn gevaarlijk, zegt Anita. Ze schudt haar
Nadere informatieMEMORY WOORDEN 1.1. TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1
MEMORY WOORDEN 1.1 TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 1 ik jij hij zij wij jullie zij de baby het kind ja nee de naam TaalCompleet A1 Memory Woorden 1 2 MEMORY WOORDEN 1.2 TaalCompleet A1 Memory Woorden
Nadere informatieWijs Worden. werkboek. deel 1 DAMON
Wijs Worden werkboek deel 1 DAMON WW wb deel 1 mei2009.indd 1 5/25/09 10:33:45 AM Hoofdstuk 1 Over wat echt belangrijk is Paragraaf 1 Inleiding Opdracht 1, p.8 Hieronder staan twaalf standpunten over wat
Nadere informatieEen gelukkige huisvrouw
Een gelukkige huisvrouw Voordat ik zwanger was, was ik een gelukkige huisvrouw, ik had alles wat ik wilde. En daarvoor hoefde ik geen dag te werken. Want werken, dat deed mijn man Harry al. Harry zat in
Nadere informatieKoningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande
Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie
Nadere informatieWinnaars Deutscholympiade 2008 naar Berlijn
Winnaars Deutscholympiade 2008 naar Berlijn Lucy van der Windt (Stanislascollege, Delft), Jeroen Bosch (PiusX-college, Almelo) en Gerwin Hoekstra (Willem Lodewijk Gymnasium, Groningen), de winnaars van
Nadere informatiePasen met peuters en kleuters. Jojo is weg
Pasen met peuters en kleuters Beertje Jojo is weg Thema Maria is verdrietig, haar beste Vriend is er niet meer. Wat is Maria blij als ze Jezus weer ziet. Hij is opgestaan uit de dood! Wat heb je nodig?
Nadere informatieNoach bouwt een ark Genesis 6-8
2 Noach bouwt een ark Genesis 6-8 Het is niet fijn meer op de aarde. De mensen maken ruzie, ze vechten en ze zijn God vergeten. Maar er is één man die anders is. Dat is Noach. Op een dag praat God met
Nadere informatieDe Samenleving: samen of ieder voor zich? Oefening 2. 1. b. Alle mensen zijn anders en dat moeten we respecteren. 2 Han van Eijk - Leef
Thema 2 De Samenleving: samen of ieder voor zich? Oefening 2 1. b. Alle mensen zijn anders en dat moeten we respecteren. 2 Han van Eijk - Leef Niemand hoeft alleen maar goed of slecht te zijn. Niemand
Nadere informatie14 februari is het Valentijnsdag! Vol verwachting kloppen de harten van de vele jongens en meisjes.
Valentijnsdag 14 februari is het Valentijnsdag! Vol verwachting kloppen de harten van de vele jongens en meisjes. In Engeland en de Verenigde Staten (VS) vieren mensen al eeuwen Valentijnsdag. In België
Nadere informatieMARIAN HOEFNAGEL. De nieuwe buurt. Uitgeverij Eenvoudig Communiceren
MARIAN HOEFNAGEL De nieuwe buurt Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 1 4 Een nieuw huis Dit is nu ons nieuwe huis. De auto stopt en Kika s vader wijst trots naar het huis rechts. Kika kijkt. Het is een rijtjeshuis
Nadere informatie9 Vader. Vaders kijken anders. Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd
53 9 Vader Wat doe ik hier vandaag? P Ik leer mijn Vader beter kennen. P Ik weet dat Hij mij geadopteerd heeft. P Ik begin steeds beter te begrijpen dat het heel bijzonder is dat ik een kind van God, mijn
Nadere informatieSchoolkamp 2015, Jacco
Schoolkamp 2015, Jacco We gingen om 10:30 weg met de bus, eigenlijk moesten we met de fiets maar het stormde hard. Met de bus reden we naar Basal, daar werd verteld wat ze deden en we gingen stenen zoeken.
Nadere informatieU leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt.
UW MENING GEVEN spreken inleiding en doel Een mening is wat iemand denkt of vindt. U leert in deze les om een mening vragen. U wilt dan weten wat iemand vindt. U leert ook uw mening geven. Uw mening geven
Nadere informatieVragen bij het prentenboek 'De tovenaar die vergat te toveren'
De tovenaar tovert De verhalenvertelster vertelt Wat zou een tovenaar allemaal kunnen toveren? Hoe zouden de kinderen zich voelen? Waar zie je dat aan? Is de tovenaar blij/ boos/ verdrietig of bang? Hoe
Nadere informatieDe Evolutietheorie. Gemaakt door : Thomas Pereira Datum : 26-3-2010 School : Het Baken Klas : 7a
De Evolutietheorie Gemaakt door : Thomas Pereira Datum : 26-3-2010 School : Het Baken Klas : 7a 1 Inhoudsopgave 2. Inleiding... 3 3. Wat is Evolutie en wie is Darwin?... 4 3.1 Wat is Evolutie?... 4 3.2
Nadere informatieLatijn: iets voor jou?
: n j i t a L r o o v s iet jou? De Romeinen en wij Waar komen onze letters vandaan? Hoe komen we aan de namen van de maanden? De antwoorden op vele van deze vragen vind je vaak in het verleden bij de
Nadere informatieBoek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem
Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom
Nadere informatieLuisteren: muziek (B1 nr. 1)
OPDRACHTEN LUISTEREN: MUZIEK www.nt2taalmenu.nl nt2taalmenu is een website voor mensen die Nederlands willen leren én voor docenten NT2. Iedereen die Nederlands wil leren, kan gratis online oefenen. U
Nadere informatieLES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1
12/11/14 1 LES 3 Ik leer Nederlands. TESTEN TEST 1 1. (lezen) Ik.... een lange tekst. 2 Hij.... een moeilijk boek. 3. Zij.... een gemakkelijk tekstje. 4..... jullie veel? Ja, wij.... graag kinderboeken.
Nadere informatiesarie, mijn vriend kaspar en ik
sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het
Nadere informatieOm mee te beginnen: boekfragment en opdrachten
Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.
Nadere informatieU leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen.
TOESTEMMING VRAGEN les 1 spreken inleiding en doel U leert in deze les "toestemming vragen". Toestemming vragen is vragen of u iets mag doen. Bij toestemming vragen is het belangrijk dat je het op een
Nadere informatieVraag aan de zee. Vraag aan de tijd. wk 3. wk 2
Bladzijde negen, Bladzijde tien, Krijg ik het wel ooit te zien? Ander hoofdstuk, Nieuw begin.. Maar niets, Weer dicht, Het heeft geen zin. Dan probeer ik achterin dat dikke boek. Dat ik daar niet vaker
Nadere informatieNadieh Jolyn Siekmans
Vlinder, fladderend in de lucht doe je hen de groeten in jouw vlucht als je ze boven de hoogste bomen wellicht zult tegenkomen Samenkomst voor het afscheid van Nadieh Jolyn Siekmans * 9 mei 1994 17 januari
Nadere informatieKINDEREN VAN HET LICHT
KINDEREN VAN HET LICHT Verteller: Het gebeurde in een donkere nacht, heel lang geleden, dat er herders in het veld waren, die de wacht hielden over hun schapen. Zij stonden net wat met elkaar te praten,
Nadere informatieDeel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties
Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna
Nadere informatie4 Rollenkaarten voor jongeren. christen. moslim. moslim extremist. geheime gelovige. Bijlage Jongerensponsoractie. Extra te verdienen punten: 35
Bijlage Jongerensponsoractie 4 Rollenkaarten voor jongeren christen moslim Jij bent christen en dat gaat ook zichtbaar worden, omdat je een armbandje krijgt met WWJD. Doe dit om. Het betekent ook dat je
Nadere informatieMijn mond zat vol aarde
Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieTITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven.
TITEL ACTIVITEIT + beschrijving: filosofisch gesprek over geloven. Beginsituatie: De lln doen als inleiding op het project rond geloven en de kerkwandeling, een filosofisch gesprek. Er komen verschillende
Nadere informatie1 Werkwoord. (wonen, werken, lopen,...) 8 Grammatica is niet moeilijk. wonen, werken, lopen,... noemen we werkwoorden.
1 Werkwoord (wonen, werken, lopen,...) wonen, werken, lopen,... noemen we werkwoorden. 8 Grammatica is niet moeilijk 1.1 woon, woont, wonen Ik woon nu in Nederland. Jij woont nu in Nederland. U woont nu
Nadere informatieEr vaart een boot op het grote meer
Er vaart een boot op het grote meer Er vaart een boot op het grote meer, met discipelen en de Heer. Maar bij storm en lelijk weer, roepen de vrienden: Help ons Heer! De Here zegt dan: Zwijg,wees stil.
Nadere informatieWie zijn jouw vrienden? Opdracht:
Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend
Nadere informatieJohannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons
Johannes 6,1-15 - We danken God, want Jezus zorgt voor ons Dankdag voor gewas en arbeid Liturgie Voorzang LB 448,1.3.4 Stil gebed Votum Groet Zingen: Gez 146,1.2 Gebed Lezen: Johannes 6,1-15 Zingen: Ps
Nadere informatieThema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?
Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een
Nadere informatieRuth 1. Ruth en Noömi
Ruth 1 Ruth en Noömi Elimelech en zijn familie 1 Toen de rechters het land bestuurden, was er eens hongersnood in Juda. Daarom besloot een man uit Betlehem naar het land Moab te gaan. Zijn vrouw en zijn
Nadere informatieOPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF--
OPDRACHT 1 : SCRIPT EN INTERACTIEVE VERSIE VAK : SCHRIJVEN --LOIS VEHOF-- Confrontatie scene Written by Loïs Vehof Genre: Avontuur Locatie: De oude tempel Protagonist: Wachter Antagonist: Dief Conflict:
Nadere informatieDe droom. De sneeuw dwarrelt in de ruimte.
De droom Hassan droomt dat het sneeuwt. De sneeuw dwarrelt in het donker. Hij valt niet naar beneden, want er is geen beneden. En er is geen boven. Hij valt niet van de hemel naar de aarde, want er is
Nadere informatieROSANNE. Oh, oh, oh. Van Aemstel Produkties - De leukste uitjes van Amsterdam - www.amterdamexcursies.nl
ROSANNE Rosanne, ik weet dat er heel veel mannen zijn Elke keer weer een ander en mij doet 't pijn Want jou liefde waarmee jij mij soms verblijdt Wil ik liever, liever, liever, liever voor altijd Als ik
Nadere informatie