Met onze oplossingen verhogen wij de energie-efficiëntie en bieden blijvende bescherming van de levensruimtes van de toekomst.

Transcriptie

1 inhoud editorial 4 van Grindelwald naar suriname Een reis naar de oorsprong van de firma Sauter AG 6 Zoals water en lucht, zon en hemel tot handelsmerk worden SAUTER op weg naar merkpersoonlijkheid 8 Het 10 punten fitnessprogramma voor gebouwen Emissie verlagen, ruimteklimaat verbeteren, energiekosten besparen 10 sauter ey modulo Energiestromen in gebouwen intelligent sturen 13 Voorsprong door kennis Expertsoftware SAUTER CASE Suite 14 Power tower in Linz Een kantoorflat gebruikt de energie van hemel en aarde 18 situaties en kansen bij het gebruik van hernieuwbare energie Facts interviewde gerenommeerde vakmensen 20 eén voor allen De thermische ventielaandrijving die overal past 22 Basel verslaat Kyoto Een winst voor milieu en opdrachtgevers Met onze oplossingen verhogen wij de energie-efficiëntie en bieden blijvende bescherming van de levensruimtes van de toekomst. Bertram Schmitz, CEO van Fr. Sauter AG en de Sauter Groep Beste vrienden van sauter, Deze uitgave is anders dan u gewend bent. Het is een startschot, een bewustwording. Wij willen u graag meenemen naar een plaats waar natuurlijke levensruimte en de levensruimte van de mensen een ware symbiose vormen. Want er kan pas harmonie tussen beide bestaan, wanneer wij behoedzaam omgaan met de natuur, een maximum aan energie-efficiëntie bereiken en zo de broeikasgassen drastisch reduceren. Met ingang van nu is dit de missie voor onze internationale onderneming in meer dan 60 landen. Van de wereldwijde emissie van broeikasgassen wordt ca. 15 % veroorzaakt door ge - bouwen. Voor een merkbare vermindering van deze emissie zijn specialisten nodig, die zich helemaal richten op energie-efficiënte oplossingen in gebouwmanagement. Dat wíj hier absoluut toe in staat zijn, ligt tot op zekere hoogte in onze natuur. De basis van onze competentie in oplossingen ligt in bijna 100 jaar ervaring. SAUTER heeft de volgende specialisten, op vier gebieden: Componenten, systemen, diensten en facility management. Door onze flexibiliteit en strategische oriëntatie zijn wij in staat te specialiseren. Wat daarbij vanzelfsprekend is: Wij houden in gelijke mate rekening met economische en ecologische eisen. Dat stelt de hoogste eisen aan de functionele en technische kwaliteit van onze oplossingen. We dienen rekening te houden met complexe gebruikerseisen. En kosten gedurende de hele levenscyclus moeten tot een minimum worden beperkt. Dit is enkel mogelijk met de modernste techniek. Met de innovatieve modulaire oplossingen van SAUTER EY-modulo gaan we nogmaals bewijzen dat SAUTER daar klaar voor is. Hiermee beogen wij vier doelen: ten eerste energie te besparen, ten tweede kosten te drukken, ten derde het energiegebruik transparant te maken en te visualiseren om de gebruikers een werktuig in de hand te geven waarmee ze het energieverbruik constant kunnen optimaliseren, en ten vierde het gebruik van hernieuwbare energie in het gebouwmanagement van de toekomst te stimuleren. Wij hebben een heldere ondernemingsstrategie en een heldere visie. Wij zetten beide om in een nieuwe merkstrategie. Daarom beleeft u SAUTER in een nieuw jasje. Het nieuwe logo moet onze identiteit weerspiegelen en onze lange traditie verbinden met deze visie. U zult er vertrouwde vormen en kleuren in herkennen. En u zult de nieuwe, natuurlijk frisse uitstraling van het merk SAUTER opmerken. Het is meer dan een gewoon merklogo: Vanaf de eerste aanblik willen wij de waarden overbrengen die SAUTER voor u in petto heeft. De nieuwe positionering van onze onderneming en de ontwikkeling van een innovatief, modulair systeem was enkel mogelijk met veel persoonlijk betrokkenheid en veel extra werk. Daarvoor wil ik alle medewerkers van de Sauter-groep bedanken. Beste lezer, zo enthousiast wij ons op weg hebben begeven, zo vastbesloten zijn we om u met onze doelstelling te inspireren. Voor de levensruimte van de toekomst. Gaat u met ons mee! colofon SAUTER FACTS, het klantenmagazine van Fr. Sauter AG, Im Surinam 55, CH-4016 Basel Tel 0041(61) , fax 0041(61) Internet: Verantwoordelijk voor de inhoud: Rudolf Maier SAUTER Facts verschijnt in het Duits, Engels, Frans, Italiaans, Spaans en Nederlands. Kopiëren toegestaan met bronverwijzing. Bertram Schmitz Verdere exemplaren kunt u bij Fr. Sauter AG verkrijgen. 2 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 3

2 Historie van Grindelwald naar suriname*... Een reis naar de oorsprong van de huidige internationale oriëntatie van Fr. Sauter AG.... tot wereldmerk. Dr. jur. L.L.M. Merker, president van de raad van bestuur van Fr. Sauter Holding AG en Vice-president van de Raad van Bestuur van Fr. Sauter AG Wij willen de vraag beantwoord zien hoe dat vroeger was. Hoe heeft de oprichter Friedrich Sauter de onderneming internationaal succes gebracht? Hiertoe sprak Facts met Dr. Rudolf Merker, de kleinzoon van de oprichter van de firma. facts: Heer Merker, wat was Friedrich Sauter voor een mens? Merker: Hij was vooral een creatief mens, een natuurlijke uitvinder. Hij heeft in zijn hele leven de producten zelf uitgevonden en ontwikkeld. Bij iedere gelegenheid heeft hij op een of ander stuk papier zijn gedachten vastgelegd. Maar hij was ook een humoristisch en open mens. Merkgeschiedenis is vooral de geschiedenis van mensen die de onderneming richting en daarmee een gezicht hebben gegeven. Hiertoe een citaat van mevrouw Gertrud Höhler*²): we kunnen ons tegenwoordig niet meer achter producten verbergen; het optreden van de onderneming is doorslaggevend voor het succes. Mensen willen meer dan goederen, ze willen de ontmoeting met mensen. Kwaliteit wordt zo de sleutel tot succes in nieuwe zin: Als kwaliteit van mensen niet van producten. facts: Heeft hij daarvoor een technische opleiding gehad? Merker: Grindelwald was aan het einde van de 19 e eeuw een opkomende vakantieplaats met veel buitenlanders, zodat de mensen Engels en Frans moesten leren. Grindelwald kreeg een middelbare school, die mijn grootvader heeft bezocht. Daardoor kon hij aansluitend naar een Technische Hogeschool, waar hij twee keer afstudeerde: als machinetechnicus en als elektrotechnicus. Vlak na de eeuwwisseling was de elektrotechniek immers nog nieuw en een opkomende branche. Vervolgens werkte hij tien jaar bij het vennootschap Brown Boveri & Cie in Baden. Allereerst in het testlaboratorium. Later als opleveringsingenieur leidde hij de montage, de in bedrijfstelling en de oplevering van machines. Zo had hij al heel wat gereisd in de wereld. Niet alleen binnen Europa, maar ook naar klein-azië, * Het huidige adres in Basel Im Surinam is rond het jaar 1800 ontstaan, toen een Zwitsers echtpaar een plantage in Suriname, het toenmalige Nederlands Guyana, had geërfd en zijn grondbezit in Basel de naam Im Surinam gaf. *²) Bedrijfsadviseuse, visionair, professor en gepromoveerde literatuurwetenschapster. Egypte, naar Turkije en naar Noord- en Zuid- Amerika, tot aan Chili toe. facts: En hoe kwam het in 1910 tot de oprichting van de firma Fr. Sauter AG? Merker: Mijn grootvader is begonnen zijn ideeën te verwezenlijken in de kelder van zijn geboortehuis. Daarvoor brak hij zijn veelbelovende carrière bij Brown Boveri af. In zijn geboortehuis is zijn eerste tijdschakelaar ontstaan en van daaruit probeerde hij zijn uitvindingen op de markt te brengen. Grindelwald bleek echter niet de ideale vestigingsplaats te zijn. Er waren geen geschoolde werkkrachten en de transportmogelijkheden waren beperk. En zo kwam Friedrich Sauter dan met zijn startende bedrijf naar Basel. facts: Door welke motivatie of zoals wij dat tegenwoordig zouden zeggen: door welke visie werd de firmaoprichter gedreven? Merker: De tijdschakelaar die hij toen heeft geconstrueerd, verkocht hij niet alleen aan de elektriciteitscentrales in de buurt, maar op een zeer vroeg tijdstip ook al in het buitenland. In Duitsland, Frankrijk, Nederland, enz. Reeds toen onderkende hij het belang van de exportmarkten en werd er niet op Zwitserland geconcentreerd. facts: Welke producten konden toen al worden geëxporteerd? Merker: Een zeer succesvol product bijvoorbeeld dat tot eerste merkproduct werd, ja zelfs tot soort begrip waren elektrische boilers. In Frankrijk sprak men niet van een warmwaterboiler, maar van een Cumulus, de productnaam voor Sauter elektrische boilers. facts: Frankrijk had al in de jaren 20 een eigen productie, in Saint-Louis. Hoe is zo vroeg gekomen tot vestigingen en vertegenwoordigingen in het buitenland? Merker: Wie in Frankrijk wilde verkopen, moest in Frankrijk produceren. Dankzij zijn bezoeken aan het buitenland voor Brown Boveri kon Friedrich Sauter goed communiceren in Frans en Engels. Dat, en zijn humoristische en open natuur, hebben een niet te onderschatten rol voor het succes van de onderneming in de vele exportlanden gespeeld. facts: Afsluitende vraag: Wat is tegenwoordig belangrijk voor de onderneming? Welke extra voordelen ziet u bij Sauter met het oog op de bedrijfsprestatie? Merker: Dat Sauter-producten niet alleen een concreet voordeel voor de klant opleveren, bijvoorbeeld in de vorm van een aangenaam ruimteklimaat, de juiste temperatuur, de juiste vochtigheid, enz., maar dat ze ook veel voor de milieubescherming doen, bijvoorbeeld door energiebesparing. facts: Mijnheer Merker, wij danken u voor het gesprek. Ulrich Graf, president Raad van Bestuur van Fr. Sauter AG en vice-president van Fr. Sauter Holding AG facts: Mijnheer Graf, als president van de Raad van Bestuur van Fr. SAUTER AG bent u medeverantwoordelijk voor de toekomst van de onderneming. Hoe ziet u vanuit uw optiek de nieuwe positionering van de onderneming? Graf: De uitvinding van de tijdschakelaar door Friedrich Sauter, werd al gedaan met de bedoeling de stroomkosten te verlagen. Zo bezien is energie-efficiëntie vanaf de oprichting van de onderneming de hoofdmissie geweest. Natuurlijk heeft SAUTER in de afgelopen jaren zijn hoge technische specialistische kennis nog meer in dienst gesteld van de efficiëntie bij het gebruik van energiebronnen. Nieuwe productontwikkelingen en de nieuwe merkpresentatie brengen dit thans bijzonder duidelijk tot uitdrukking. De ingeslagen weg geniet de volle ondersteuning van de Raad van Bestuur. 4 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 5

3 Im Berliner Hauptbahnhof sorgt SAUTER für Klimakomfort. MerKstrAteGie Zoals water en lucht, zon en hemel tot handelsmerk worden. SAUTER op weg naar merkpersoonlijkheid wanneer wordt de naam van een onderneming tot merk? Als het alleen om een imagowisseling gaat, is het antwoord duidelijk: nooit! Het gaat daarbij altijd om identiteit en oprechtheid, maar ook om een prestatiebelofte, dat op alle niveaus van de onderneming in acht moet worden genomen. deze weg heeft sauter zich ten doel gesteld en wil die bewandelen om het succes van het merk verder uit te bouwen. Dipl.ing. Jean Schwartzentruber Executive vice-president marketing en sales wanneer een merk begint te spreken. Het is bekend dat SAUTER al bijna 100 jaar over gezichten en kleding in blauw geel. met succes in de markt werkzaam is. Dat zodoende oplossingscompetentie is gekoppeld aan een uitstekende energie-efficiëntie, De gehele merkpresentatie is hierop georiënteerd. Het is begonnen met het logo, dat de traditie en het vertrouwen zichtbaar maakt in Wer effiziente Energie intelligent und wirkungsvoll einsetzt, stellt schon heute die Weichen für eine saubere Zukunft. merken klanten en zakelijke partners in de het schrift, en tegelijkertijd de natuurlijke kleu- dagelijkse samenwerking. Het gaat als een ren van het water, de lucht en de zon in het lopend vuurtje rond dat SAUTER zich geheel beeldmerk verenigt. De hoofdkenmerken van wijdt aan het gebruik van hernieuwbare ener- de corporate design, dat opnieuw is gede- gie. Spreekt het merk SAUTER echter dezelfde finieerd, verenigen krachtige merksignalen taal? Op het eerste gezicht en duidelijk in haar uitspraken? Het antwoord is duidelijk: Vanaf nu, ja! Met de bedrijfsstrategische orientatie, met de heldere visie, begint ook hier voor snelle herkenning en vooral voor dwingende communicatie. Zo zult u die altijd weer tegenkomen: de SAUTER-hemel, de SAUTERboog en het bekende SAUTER-tonaliteit, die Für die beste Verkehrsanbindung in Europa sorgt der Berliner Hauptbahnhof. Und neueste Automatisierungstechnologie von SAUTER gleichermaßen für Behaglichkeit und Wohlbefi nden der Weltenbummler. Denn hier waren Menschen von SAUTER tätig, die die individuellen Anforderungen mit maßgeschneiderten Lösungen beantworten. SAUTER hält Produkte, Systeme und Dienstleistungen für ein ganzheitliches energieeffi zientes Gebäudemanagement bereit. Wenn Sie möchten von der ersten Idee bis hin zum täglichen Betrieb Ihrer Gebäude. Systems Components Services Facility Management voor SAUTER een veelbelovende toekomst. vertellen over leven en duurzaamheid. Het gezicht van het merk wordt leven ingeblazen wanneer heeft levensruimte een en wordt zo een echte persoonlijkheid met toekomst? of beter gezegd: waar? karakter. Zo gaat SAUTER vanaf 6 april de Met het succes van de onderneming, lift de aanvang van light + building in Frank furt in vestiging van de naam als toegevoegde een nieuwe stijl van start. Na bijna een jaar waarde mee. Zo heeft de merknaam SAUTER van merkontwikkeling. Maar wat betekent toch de beste voorwaarden. Ons aanbod als een jaar bij het opbouwen van een waarach- specialist is divers. Er staat een idee achter tige merkcommunicatie? dat klanten en medewerkers inspireert. De onderneming heeft substantiële waarde, het Meer dan een belofte. ondernemingssymbool heeft traditie. Als ge- In de komende jaren zullen de naam en de bouwmanagementoplossingen enerzijds inno- bijbehorende waarden consequent samen vatieve techniek voor meer comfort en welzijn worden gecommuniceerd. Zodat het wordt bevatten en gelijktijdig het energie verbruik herkend, zodat klanten en partners de juiste drastisch doen dalen, dan is dat goed voor prestaties met SAUTER associëren. Dat deze alle leefruimten. Voor die van de mensen, een vriendelijk voorkomen hebben, daar- gebouwen en de natuur - die voor volgende voor zorgen medewerkers elke dag weer generaties beschermd moet worden. Deze opnieuw. Alleen zo wordt een bedrijfsnaam prestatiebelofte mondt uit in de boodschap, een echt merk, waaraan mensen waarden die in de toekomst in één adem met de merk- verbinden, maar waarbij ze ook emoties Natuurlijk vloeiende lijnen in de stijl van water, lucht en zon verbinden zich met het traditionele handschrift: Het SAUTER handelsmerk roept zowel vertrouwen als groei op. naam SAUTER genoemd moet gaan worden: Creating sustainable environments. Een bekentenis van de specialist, die vooral onze voorsprong op de voorgrond moet plaatsen met betrekking tot energie-efficiëntie tegenover hen, die total solutions aanbieden. ondervinden en waarmee ze zich kunnen identificeren. Wanneer SAUTER zo zelf tot een levensruimte wordt, dan is het merk project gelukt. Daarop zijn wij voorbereid. SAUTER EY-modulo Katalog Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 7

4 sauter eco 10 ProGrAMMA Voor energie efficiëntie 3 Jörg Sigg, dipl.ing. HTL, Productmanager Het 10-punten fitnessprogramma voor gebouwen. Emissies verlagen, klimaatcomfort verhogen en energiekosten besparen. er zijn vele redenen om de energie efficiëntie van gebouwen te verbeteren. economische zowel als ecologische. Met het modulaire fitnessprogramma sauter eco 10 kunnen zowel de energiekosten met 30 % worden gereduceerd, alsook de behaaglijkheid van de gebruiker worden verbeterd. De huidige stand van de gebouwtechniek laat hoge energie-efficiëntie toe. Echter pas bij gekoppelde gebouw- en ruimteautomatisering kan op een centrale plaats informatie opgevraagd en zichtbaar gemaakt worden, waardoor optimalisering mogelijk wordt. De geregistreerde gegevens laten zien waar energie onderweg blijft steken en waar het verbruik kan worden verbeterd. Het doel van het SAUTER ECO 10 programma voor energie-efficiëntie is, door het geven van de juiste seinen, de bedrijfskosten tijdens de gehele levensduur van een gebouw te drukken en zo de investering te beschermen. wij centraliseren en visualiseren voortdurend de energierelevante 1 informatie met de modernste technologie. Verbruiksgegevens alleen geven slechts het totale energieverbruik van het gebouw weer. Voor opdrachtgevers en exploitanten is het van betekenis hoeveel energie er in verhouding tot de bedrijfsoppervlakte of per tijdseenheid wordt verbruikt. Dit kan ook per gebouwsegment of inrichting worden ge - differentieerd. Gebouwautomatisering van SAUTER is in staat om uit de aanwezige data energiegegevens op te maken en het energieverbruik te visualiseren voor weergave in tijdsgedeeltes of voor de vergelijking met vorige tijdsperiodes. 2 wij onderwerpen uw verbruik aan een kritische vergelijking met relevante interne en externe benchmarks. Tot de opgaven van modern gebouwmanagement behoort ook de lopende optimalisering van de energiekosten. Om de ontwikkeling van het energieverbruik bijvoorbeeld te kunnen vergelijken met voorgaande jaren of de maanden van het voorgaande jaar, geeft de gebouwautomatisering de verbruiksge gevens eerst weer als kengetallen. Maar pas de vergelijking met relevante energie-benchmarks voor de betreffende gebouwsoort, levert de controle of de gebouwtechniek rendabel werkt. wij stellen een op maat gesneden energieconcept op, onder beschouwing van de totale kosten in de gebouwlevenscyclus. De bedrijfskosten van gebouwen zijn in toenemende mate een maatgevend criterium. Vergelij kingsinstrumenten, zoals het energie label, classificeren het gebouw volgens het energieverbruik en beïnvloeden daarmee ook de waarde van het onroerend goed. Welke soorten energieopwekking, -distributie en gebruik rendabel zijn, is al in de vroege ontwerpfase duidelijk. SAUTER ondersteunt bij het ontwerp van de gebouwtechniek de energieadviseurs met zijn jarenlange ervaring. Want over de keuze van de systemen beslist niet alleen de rekenkundige behoefte, maar ook de bouwwijze van het gebouw, het gebruik van het object en de tijdelijke eisen aan de levering van warmte, koude, lucht en licht. 4 wij tonen u de gebruiksmogelijkheden van hernieuwbare energie vanuit ecologisch en economisch gezichtspunt. Met hernieuwbare energie kan een groot deel van de totale energiebehoefte worden gedekt. Daarbij gaat het erom hernieuwbare energie intelligent en efficiënt met de gebouwtechniek te verbinden. Bijvoorbeeld aardwarmte of zonne-energie samen met conventionele verwarmings- en koeltechnieken, of warmtekrachtkoppeling met parallelle stroomopwekking altijd met het doel om de gebruikte primaire energie maximaal te benutten en hernieuwbare energie zo efficiënt mogelijk te gebruiken. 5 wij minimaliseren de emissies drastisch en leveren daarmee een duurzame garantie voor uw bijdrage aan de bescherming van onze leefruimte. Naast de analyse van verbruiksgegevens berekenen de energie-analysetools ook de emissiewaarden van uw gebouw. Zo wordt iet alleen de energiebesparing zichtbaar, maar ook de uitwerking van energieoptimalisatie op de klimaatbescherming. Anderzijds zijn onze producten gefabriceerd volgens de nieuwste inzichten en met milieuvriendelijk materiaal. Zodoende leveren ook onze klanten een wezenlijke bijdrage aan de minimalisering van de CO 2 -uitstoot. 6 wij vertrouwen op onze vernieuwende, eu.bac gecertificeerde, producten en oplossingen. Met de eu.bac (European Building Automation Controls Association) is een programma neergezet, dat als opgave heeft producten op het gebied van de gebouwautomatisering volgens internationale normen te certificeren. Voor de gebruikers in de gebouwtechniek wordt daarmee de keuze van geschikte producten vergemakkelijkt. De SAUTER ecos lokale naregeling bijvoorbeeld, is een product die volgens de eu.bac-norm met de beste resultaten is gecertificeerd. 7 wij koppelen alle technische installaties en vertrouwen op onze open, consequent gehanteerde en flexibele ruimte en gebouwautomatisering. Voor een onbeperkte en installatieoverstijgende informatiestroom voor de energieanalyse vertrouwt SAUTER niet alleen op de wereldstandaard BACnet, maar gaat een stap verder: Met BACnet/IP van het managementniveau tot aan de lokale automatisering gaat SAUTER het begrip consequent gehanteerd opnieuw definiëren. 8 wij brengen de technologie van de gebouwfaçade, de gebouwautomatisering en de installatietechniek in harmonie. Gebouwautomatisering is direct verbonden met het bouwwerk, met zijn gebruikers en zelfs met de omstandigheden die buiten het gebouw heersen: Van adaptieve regelingen en het integreren van randvoorwaarden zoals luchtvochtigheid en -kwaliteit, tot de levering van verwarmings- en koelenergie, die aan de hand van de weersvoorspelling worden gestuurd. De SAUTER CASE Suite bibliotheken houden bijvoorbeeld rekening met het opslagvermogen van bouwelementen in combinatie met bodemopslag voor de koeling bij moderne energiesystemen en betonkernactivering. 9 wij begeleiden uw gebruikers naar energiebewust gedrag. Als het energieverbruik zich niet enkel in cijfers uitdrukt, maar met betrekking tot het gebouw wordt gevisualiseerd met overzichten en grafieken, verandert de waarneming naar een verantwoordelijkheidsbewuste omgang met energie. Daarbij wordt ook het succes van de maatregelen voor de energieoptimalisering zichtbaar. Op de visualisatieinterfaces van de automatiseringssystemen of direct op het pc-beeldscherm van de verantwoordelijke medewerker. Zo kan het bewustzijn voor een verantwoordelijke omgang met de energiebronnen worden gestimuleerd en kan gedrag worden veranderd. 10 wij garanderen een verlaging van uw bedrijfskosten. Vanaf de eerste dag van gebruik heeft u volledige controle over het energieverbruik in uw onroerend goed. Ook staat al bij het afsluiten van de modernisering vast tot op welke hoogte energiekosten en hoeveel CO 2 -emissie wordt bespaard. Uw investering wordt beschermd door een continue energiebewaking en doorlopende optimaliseringmaatregelen. 8 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 9

5 Producten, nieuwtjes de kwaliteit van een gebouw wordt tegenwoordig beoordeeld aan de hand van het energieverbruik. Het is de opgave van de gebouwtechniek de energie zo efficiënt mogelijk te gebruiken, met behoedzaam gebruik van de aanwezige grondstoffen. Het modulaire automatiseringssysteem sauter ey modulo beschikt over de laatste stand van de techniek in een compacte behuizing. Het draagt er zorg voor dat alle energieverbruikers in gebouwen efficiënt worden gebruikt en dat er ook nog genoeg ruimte overblijft voor eventueel toekomstige wijzigingen. sauter EY-modulo: Energiestromen in gebouwen intelligent sturen. Hoge efficiëntie compact design: Het SAUTER EY-modulo systeem past zich modulair aan het gebruik aan. energiestromen doelgericht en naar behoefte sturen. Leefruimtes met toekomst passen zich aan hun gebruikers en de betreffende ruimtesituatie aan. Daarom moet de gebouwautomatisering met haar complexe installatiesystemen doeltreffend en flexibel worden gestuurd. SAUTER EY-modulo stuurt de energiestromen doelgericht en naar behoefte door de gebouwen. O.a. door uiterst precieze zone- en vermogensregeling of lichtmanagement. Zodat licht, warmte, lucht en airconditioning op de juiste tijd, in de juiste hoeveelheden op de juiste plaats komen. open voor nieuw denken. In nieuwbouw is systeemopenheid vereist; bij renovatie daarentegen de mogelijkheid tot latere integratie en uitbreiding. Daartoe moet de automatiseringstechnologie open en compatibel communiceren met aanwezige componenten van de gebouwautomatisering. De compatibiliteit van bestaande Sauter systemen met SAUTER EY-modulo maakt zelfs in volledig bedrijf renovatie mogelijk, zodat beperkingen en bedrijfsonderbrekingen tot een minimum beperkt blijven. De kwaliteit van de gebouwautomatisering draagt zo wezenlijk bij aan de kwaliteit van het gebouw. 10 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 11

6 Producten, nieuwtjes Zekerheid voor de toekomst door modulaire systeemintegratie. Ook wanneer de toevoernetwerken steeds meer vertakt raken en er nieuwe opgaven ontstaan, is met SAUTER EY-modulo de gebouwautomatisering voor de toekomst toegerust voor uitbreidingen, wijzigingen en modernisering. Voor een veilige en energieefficiënte voorziening met verwarmings- en koelenergie, licht, elektrische energie en voor opgaven zoals brandbeveiliging of ruimteindelingsmanagement. Te allen tijde maken integreerbare modules een constante ontwikkeling mogelijk van economische totaaloplossingen voor complexe gebouwtechnische installaties. De ruimtebesparende, compacte modules kunnen ook later zonder problemen worden ingebouwd. Hernieuwbare energie wordt deel van het gebouwconcept. In het gebouwontwerp komen op de totaliteit gerichte uitgangspunten, zoals het efficiënte gebruik van gewone energiedragers, samen met de toepassing van hernieuwbare energiebronnen. Tijdens het gebruik kan de rentabiliteit worden verbeterd, doordat in vol bedrijf het energieverbruik wordt geoptimaliseerd. SAUTER gebouwautomatisering maakt consequent algemeen gebouwmanagement mogelijk. Hierbij worden de beschikbare energiebronnen zo benut, dat de gebruikte hoeveelheden energie niet ongebruikt weglekken. Gebouwautomatisering wordt hiermee de sleutel tot economisch en duurzaam bouwen. Dr. Jürg Bichsel, Ontwikkelingsleider en CIT 12 Sauter Facts N 19

7 Voorsprong door kennis. SAUTER CASE Suite software SAUTER CASE Suite Kennis is de meest waardevolle grondstof die we hebben. Juist bij de harde concurrentie van tegenwoordig en met het oog op het feit dat technologie, producten en dienstverlening in de gebouwautomatisering zich razendsnel ontwikkelen, is gedegen kennis een eerste vereiste. Onze internationale oriëntatie heeft voor onze klanten het voordeel dat bij ons ervaring uit een groot aantal meest verschillende toepassingsoplossingen samenkomt. Deze gebundelde kennis zit in de SAUTER CASE Suite software. Ongeacht welke eisen de klanten hebben, zit er in SAUTER CASE Suite altijd een goede oplossing. Brede, gefundeerde kennis, compact uit één hand. De SAUTER CASE Suite ontwerpsoftware is voor het ontwerp van gebouwautomatiseringssystemen een betrouwbare databank. Met overzichtelijke bibliotheken maakt SAUTER CASE Suite snelle en betrouwbare toegang mogelijk tot gegevens en functiemodules voor een efficiënt projectontwerp. Daarmee profiteren SAUTER-klanten van een kennisdatabank, die ook voor complexe projecten de benodigde gegevens oplevert. Kennis van de laatste stand van de techniek. De SAUTER-ingenieurs hebben uit talloze projecten beproefde automatiseringsoplossingen in bibliotheken opgeslagen en samengebracht in SAUTER CASE Suite software voor het ontwerp van gebouwautomatiseringssystemen van de meest uiteenlopende soort en toepassing. Gebruikers krijgen zo altijd efficiënte en uitgebreide oplossingen, ook voor ontwerp- en uitvoeringstrajecten met weinig tijd. Afgestemd op individuele eisen, een internationale database en nationale bijzonderheden. Het CASE Suite Kennis Centrum biedt kennis uit de praktijk voor de gehele technische gebouwuitrusting: verwarming ventilatie en airconditioning koeling elektro lokale automatisering sanitair ontroking en brandbeveiliging... bijvoorbeeld Sauter Facts N 19 13

8 Referentieproject: Power Tower, Linz, Oostenrijk Power Tower in Linz. Een kantoorflat gebruikt de energie van hemel en aarde Het bouwwerk is ontworpen door het architectbureau Weber & Hofer AG in Zürich. Met de Power Tower ontstaat momenteel in Linz het nieuwe hoofdkantoor van Energie AG Oberösterreich. Het is geen gewoon kantoorcomplex, maar reeds vóór voltooiing een maatstaf voor energie-efficiënt bouwen van grote gebouwen. Het 19 verdiepingen tellende gebouw wordt het eerste kantoorgebouw ter wereld dat de energiebehoefte voor verwarming, koeling en luchtverversing bijna geheel met herbruikbare energie dekt. Afscheid van het vuur: Energie uit zon, aarde en water. De nieuwbouw van het energieleveringbedrijf krijgt geen gasaansluiting en geen aansluiting voor stadsverwarming. Daarvoor in de plaats directe verbindingen met de zon en de aarde. De toren, die aan een levendige kruising in de binnenstad van Linz langzamerhand gestalte krijgt, lijkt de zonnebloem te willen evenaren: Naar boven toe rijst het gebouwencomplex 75 meter omhoog, en vangt op 700 m 2 façadeoppervlak de zon op. De zonne-energiecentrale aan de zuidwestelijke zijde van de energietoren wordt, na voltooiing in september 2008, een van de grootste fotovoltage-installaties van Oostenrijk. Naar onderen toe strekken zich 46 aardwarmtesondes als wortelstrengen 150 meter ver in de diepte, om warmte-energie uit het binnenste van de aarde te winnen. In de zomer zorgt de in verhouding koelere temperatuur van de bodem voor een aangenaam klimaat in de ruimtes en kantoren. Actieve bijdrage aan de klimaatbescherming. Een belangrijk onderdeel van het hele energieconcept is een gecombineerde warmtepompinstallatie voor verwarming, koeling en ventilatie. Voor verwarming en koeling gaat het kantoorgebouw door het nieuwe procédé, in vergelijking met de conventionele gebouwtechniek, maar de helft van de energie gebruiken. De Power Tower bespaart rond 300 ton CO 2 per jaar ten opzichte van een vergelijkbaar kantoorgebouw en levert daarmee een actieve bijdrage aan de klimaatbescherming. De benodigde energie voor verlichting, verwarming en koeling wordt geleverd door gebruik te maken van energiebronnen uit zon, aarde, alsmede het grondwater. Tevens wordt uit twee grondwaterbronnen de koelenergie voor het rekencentrum verkregen. In de winter wordt het winnen van de warmte ondersteund door de bronnen. Voorbeeldfunctie voor duurzame omgang met energie. De energietoren maakt geen gebruik van fossiele energiedragers. Met de nieuwbouw van het hoofdkantoor zet Energie AG Oberösterreich de eerste stappen op weg naar onafhankelijke energieverzorging. Het energiebedrijf is zich bewust van haar verantwoordelijkheid wat betreft efficiënte en duurzame omgang met energie. Het 19 verdiepingen tellende kantoorgebouw is niet alleen een imposant nieuw kantoorgebouw, maar tevens een maatstaf voor energieefficiënt bouwen. Zon: Intelligente façade produceert stroom en geeft schaduw. Met het gebruik van zonlicht als onuitputtelijke energiebron, toont het slanke gebouw zijn duurzame energieconcept naar buiten. De fotovoltage-installatie aan de zuidwestzijde van de kantoortoren is zo geconstrueerd dat per jaar kilowattuur zonnestroom wordt geproduceerd. Voor Energie AG betekent de zonne-energiecentrale een mijlpaal in de verwezenlijking van haar filosofie van energie-efficiëntie en duurzaamheid. De multifunctionele gebouwbuitenzijde van glas en sterk warmte-isolerende bouwstoffen, levert een wezenlijk aandeel aan het energieneutrale karakter van het gebouw. Driedubbele beglazing en warmte-isolatie beperken het warmteverlies tot een minimum en zorgen er tegelijk voor dat in de zomer de zonnewarmte in het gebouw tot 90 procent wordt gereduceerd. 14 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 15

9 Referentieproject: Power Tower, Linz, Oostenrijk Günther Minichberger, Projecttechnicus systemen Aarde: Verwarming in de winter, koeling in de zomer. Geothermische energie wordt gezien als onuitputtelijk. Om de warmte-energie voor de verwarming van de kantoortoren te winnen, wordt in tegenstelling tot de solaire techniek de eigen planeet afgetapt. In de technische centrales van de Power Tower onttrekken aan de aarde gekoppelde warmtepompinstallaties geothermische warmte-energie aan de bodem en brengen deze voor het gebruik als verwarming op een hogere temperatuur. De warmtepompsystemen zijn tegelijkertijd in staat om uit het gebouw overtollige energie af te voeren. Warmtepompen werken volgens hetzelfde principe als een koelkast: Als er gekoeld moet worden, werkt het aggregaat eenvoudig omgekeerd. De energie uit de diepte komt op twee manieren bij de warmtepompinstallaties. Verdeeld over twee aardsonde-velden doorkruisen in totaal 46 buisleidingstrengen de bodem, die twee aan twee loodrecht tot 150 meter diepte doordringen. Na een 180 U-bocht aan het onderste uiteinde, stroomt de in de bodem opgewarmde vloeibare warmtedrager door de leidingen terug naar het gebouw. Tezamen bereiken de aardwarmtesondes een totale lengte van meter. Bovendien circuleert er ook aardwarmte door de in totaal 90 fundamentpalen, waarop het 75 meter hoge kantoorgebouw staat. In de betonnen palen zijn buisleidingen opgenomen, die afhankelijk van de verwarmingof koelbehoefte op tien meter diepte warmte aan de bodem onttrekken, of uit het gebouw warmte naar de bodem leiden. Water: Het rekencentrum wordt gekoeld door een constante watertemperatuur. Uit twee bronnen wordt uit het grondwater voor de verwarming in de winter warmteenergie gewonnen. In de zomer dient het bronwater vooral als koelwater voor het rekencentrum en de koeling van de luchtverversing. Als er verwarmingsenergie nodig is, werkt het systeem als warmteterugwinning: In het koelcircuit van het rekencentrum wordt het water verwarmd, zodat de warmte vervolgens weer via de waterpompen verder kan worden gebruikt voor de verwarming van het gebouw. Het energieconcept stelt hoge eisen aan het centrale zenuwstelsel van het gebouw de gebouwautomatisering. De Power Tower stelt met het laagste energieverbruik, gereduceerde koellasten en het gebruik van geothermie en zonne-energie, de laatste stand van de techniek ten toon. Het innovatieve energieconcept stelt echter ook hoge eisen aan de regeltechniek. Wisselende bedrijfsomstandigheden en belasting, naast de gelijktijdigheidfactoren bij de verwarmingsbehoefte voor de verschillende zones in het gebouw en de koelbehoefte ten behoeve van het rekencentrum dit alles vereist een intelligent belastingsmanagement en navenante stuur- en regelprocedures. Verwarming, koeling en ventilatie van de Power Tower worden verzorgd en gestuurd via zeven technische centrales. Radiatoren, koelplafonds en ventilatorconvectoren worden via afzonderlijke ruimtecontrollers van het type SAUTER ecos aangestuurd. Conform ontwerp worden +/ datapunten in de gebouwautomatisering geïntegreerd. Voor de bewaking van ca. 420 brandbeveiligingskleppen in het ventilatiesysteem wordt een apart bussysteem gebouwd. Het beheersysteem, dat ook de bewaking van de brandbeveiligingskleppen grafisch weergeeft, wordt gerealiseerd met de SAUTER gebouwmanagement-software novapro Open. Hierdoor kunnen alle gebruikersprofielen en het gebruikersmanagement worden gecentraliseerd op een centrale databank, zodat de gebruiker een betrouwbaar, optimaal functionerend managementsysteem ter beschikking heeft. SAUTER heeft tevens voor het Power Tower project de opdracht verworven om een energiemonitoringsysteem met aparte displayunits te implementeren. Samenvattend: Het consequente gebruik van hernieuwbare energie is samen met de in de façade geïntegreerde fotovoltage-installatie een voorbeeld voor vernieuwende, energie-efficiënte concepten van moderne industrieobjecten. De Power Tower van Energie AG te Linz zet wereldwijd een nieuwe technologische standaard op het gebied van energie-efficiëntie ten behoeve van grote kantoorgebouwen. Her revolutionaire energieconcept maakt het nieuwe hoofdkantoor van Energie AG Oberösterreich tot het eerste kantoorgebouw met energieneutraal karakter. 16 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 17

10 Facts interviewde gerenommeerde vakmensen uit verschillende professionele disciplines over het thema: situatie en kansen bij het gebruik van hernieuwbare energie. Prof.dr.ing. M. Sc. Econ. Manfred Hegger Vakgebied ontwerpen en energie-efficiënt bouwen aan de TU Darmstadt, Duitsland facts: Is efficiënt en zinvol gebruik van hernieuwbare energiebronnen in de bouw nu reeds mogelijk? Hegger: Gebouwen onderscheiden zich op een zeer wezenlijk punt van veel andere objecten in onze dagelijkse gebruik. Ze voldoen aan alle voorwaarden voor het gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Ze zijn in contact met de aardbodem en kunnen dicht aan de oppervlakte haar gelijkmatige temperatuurniveau of de aardwarmte uit diepere lagen benutten. Ze staan in de open lucht, en kunnen zich drukverschillen en windenergie tot nut maken. Ze zijn blootgesteld aan het daglicht en kunnen op die manier de krachtigste energiebron aftappen die ons ter beschikking staat: de zon. Afhankelijk van de plaats zijn er nog meer energiebronnen beschikbaar: Grondwater en stromend water, biomassa en -gas, om er maar enkele op te noemen. Gebouwen kunnen zich in toenemende mate bevrijden van kosten, onzekerheden en risico s van conventionele energiebronnen. De uitdaging van duurzame ontwikkeling biedt geweldige kansen voor de bouwsector: wetenschappelijke, technische en vormgevende vernieuwing in een al lang niet meer bijzonder innovatieve branche, nieuwe exportkansen en opnieuw een rol als impulsgever voor maatschappelijke ontwikkelingen op lange termijn. Evenzo hoog zijn de verwachtingen aan het creatieve opinieleiderschap van de architecten. Efficiënt gebruik van resources en energie wordt zo een centraal kwaliteitskenmerk in de architectuur. Wij beschikken over geperfectioneerde technologie voor efficiënt gebruik van de bronnen die de aarde ons biedt, zonder haar natuurlijke schoonheid aan te tasten. Bovendien geldt: de middelen van de architectuur zijn tegelijkertijd de instrumenten van materiaal- en energie-efficiënt bouwen: zoals lichtheid en massa, bescherming en transparantie, textuur en kleur, oppervlakteeconomie en ruimtelijke werking. Creatief toegepast in verbinding met nieuwe technologie en herziene doelstellingen, ontstaat er een nieuwe bouwcultuur: duurzaam en efficiënt. Architecten stellen zichzelf bij de bouw meer en meer de globale en maatschappelijke vragen voor de lange termijn, en creëren gebouwde beelden die hier antwoorden op formuleren. Rolf Disch, architectenbureau voor zonnearchitectuur, Freiburg, Duitsland facts: Brengt het gebruik van hernieuwbare energie veranderingen met zich mee voor de architectuur? Welke vormgevende aspecten spelen daarbij een rol? disch: Het gebruik van hernieuwbare energie is bezig het vormgevende uitgangspunt te veranderen. De zonnearchitectuur wordt in de volgende tien tot vijftien jaar de standaard en gaat het stedenbouwkundige ontwerp mede beïnvloeden. Het begint met de oriëntatie van de gebouwen, de aanleg van verkeerswegen, de vraag hoe een nieuw woongebied met energie wordt verzorgd. Wat de vormgeving betreft, mag en moet het gebruik van hernieuwbare energie ook optisch aan het gebouw naar voren komen. facts: Is voor de planning van de gebouwtechniek een holistische zienswijze nodig? disch: De energie-efficiënte bouwwijze van gebouwen werpt ook de vraag op waarmee het gebouw kan worden gekoeld. Hiervoor is een integraal totaalconcept nodig, want voor de koeling moet zo mogelijk geen extra conventionele energie worden gebruikt. Voorbeelden zijn passieve koeling of intelligente façades, die in de zomer de warmte buiten houden, maar in de winter de warmte naar binnen leiden. facts: Welke plaats dicht u het gebruik van hernieuwbare energie toe bij nieuwbouw of bij modernisering? Moschberger: Vanwege de door de Europese Unie voorgeschreven doelstellingen voor de klimaatbescherming en de door de lidstaten aangegane verplichtingen, speelt hernieuwbare energie in de hele bouwsector een steeds grotere rol. Op grond van het grote aantal wooncomplexen die voor 1977 zijn gebouwd, is het gebruik van regeneratieve energiebronnen en de sanering van bestaande gebouwen de grootste uitdaging. Thans wordt de inpassing van installaties die hernieuwbare energie gebruiken, openbaar financieel ondersteund. Gezien de huidige politieke debatten in Frankrijk, zal het echter op middellange termijn pas wettelijk worden verplicht. Christopher Moschberger, leider van de sector energie-efficiëntie en hernieuwbare energie van het Elzassische ondernemingsnetwerk Cluster énergivie, Frankrijk Anderzijds heeft de overheid in het verleden het aspect van energie-efficiëntie verwaarloosd. Dit is inmiddels radicaal veranderd. Energie-efficiëntie en energie zuinige gebouwen staan absoluut in het middelpunt van de belangstelling. Het gebouw van de toekomst produceert meer energie dan het verbruikt. Om dat te bereiken, moeten installaties voor de opwekking van hernieuwbare energie optimaal samenwerken met de maatregelen op het gebied van de energie-efficiëntie, zoals ventilatie en regulering. De gebouwtechniek en een holistische zienswijze bij het ontwerp gaan daarom in de toekomst een beslissende rol spelen. 18 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 19

11 Producten, nieuwtjes Eén voor allen. De thermische aandrijving die altijd past. Regelprecisie is vooral nodig daar waar het klimaat direct invloed heeft op de omgeving waarin mensen verblijven. Verwarmings- en koelsystemen, zoals vloerverwarming en radiatoren, koelplafonds en klimaatconvectoren, hebben een nauwkeurige regeling nodig. Juist in dit soort systemen treft men de meest verschillende installatiesystemen aan. Met SAUTER AXT2 is er nu een aandrijving voor alle toepassingen, die eenvoudig en snel gemonteerd kan worden. Flexibele aanpassing aan de manier Geruisloos en met een lange van aansturen en betrouwbaar in levensduur. het gebruik. De thermische aandrijving SAUTER AXT2 zorgt De thermische aandrijving kan aan de verschillende fluisterzacht voor een constante ruimtetemperapast. regelingsprincipes worden aangetuur. De gebruiker ervaart van de onzichtbaar Afhankelijk van de vereiste aansturing werkende regeling alleen het aangename kunnen radiatoren en change-over systemen ruimteklimaat. Betrouwbaar gedurende de met een eenvoudige tweepuntsturing, pulspauze gehele levensduur, want de elektrische com- modulatie of een continue sturing door ponenten en het uitzetelement van de ther- middel van modulerende signalen gestuurd mische ventielaandrijving zijn extra beschermd worden. De eenvoudige aanpassing aan de tegen vocht. slag van het ventiel en 125 N stelkracht Fabien Peter leiding zorgen ervoor dat er ook na vele bedrijfsjaren Eenvoudige bediening bij controle en Productmanagement veldapparatuur geen energieverliezen kunnen ontstaan. onderhoud. Productmanager ventielen/aandrijvingen De stelaandrijving SAUTER AXT2 garandeert Voor eenvoudig onderhoud is de actuele stand ook bij toenemende ventielslijtage voldoende van de aandrijving zichtbaar en kan ook afsluiting. gemakkelijk worden geconstateerd door er aan te voelen. De uitvoering met de On/Off In een handomdraai gemonteerd en handinstelling maakt het mogelijk dat een aangesloten. hydraulisch circuit handmatig geopend en De gepatenteerde Low-Force-Locking en de afgesloten kan worden. Hierdoor kan er bijvoorbeeld eenvoudige aansluiting voor de voeding met bij het in bedrijfstellen eenvoudiger de SAUTER-connector, zorgen voor tijdsbesparende worden ontlucht. montage op de verschillende ventielen. Met één handgreep kan de SAUTER AXT2 SAUTER AXT2 is de nieuwe innovatieve ontwikkeling aandrijving ook op moeilijk toegankelijke van de thermische aandrijftechno- plaatsen gemakkelijk gemonteerd worden. De logie voor naregelafsluiters in ruimtetemperatuurregelingen: aandrijving wordt eenvoudig, zonder kracht Energie-efficiënte regeltechniek op het ventiel geschoven en met de bajonetsluiting verenigd met design geeft een rendabel, effischillende vergrendeld. De stekker, die met verciënt en modieus gebruik van verwarmings- en functies en klantspecifieke kabeluitvoeringen koelsystemen in verblijfsruimtes. kan worden geleverd, zorgt voor de eenvoudige elektrische aansluiting. 20 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 21

12 sauter ter PLAAtse Basel verslaat Kyoto Een winst voor milieu en opdrachtgevers. Wie de toekomst wil creëren, moet bij zichzelf beginnen. in het Kyoto protocol hebben zich intussen 136 landen verplicht in de periode 2008 tot 2012 hun broeikasgasemissies met gemiddeld 5,2 % te reduceren. Veel landen komen ver boven hun verplichting uit. Andere landen, evenals woningbezitters en industriële ondernemingen, blijven onder de overeengekomen maatstaf. sauter toont met het voorbeeld van de eigen nieuwbouw hoe men stap voor stap de emissie voor de helft kan reduceren. 1 Ulrich Debrunner, dipl. mach. ing. HTL/STV Productieleider Wie energie-efficiëntie predikt, moet het ook zelf in praktijk brengen. Deze claim hebben de projectontwerpers van de nieuwbouw van de fabriek van SAUTER voor productie, montage en beheer, voorbeeldig in praktijk gebracht. Het concept toont hoe men niet alleen het energieverbruik drastisch kan verlagen, maar daarbij ook het comfort en de gebruikskwaliteit duidelijk verhoogt. En dat nog wel kostenneutraal! Vooropgesteld dat de productie en logistiek op locatie Basel gehandhaafd dient te worden, ging het erom vier vraagstukken op te lossen: 1 De oude bouwwerken dienen om bouwkundige en arbeidstechnische redenen te worden vervangen. Bijvoorbeeld het draagvermogen van de plafonds, de brandbeveiliging, etc., voldoen niet meer aan de huidige eisen. 2 Vanwege ontbrekende isolatie groeien de exploitatiekosten voortdurend en dienen deze te worden verlaagd. De buitenzijde van het gebouw moest daartoe compleet worden gesaneerd. 3 Volgens de uitstraling en filosofie van de onderneming, dient er een representatief kader voor klanten, leveranciers en medewerkers in het leven te worden geroepen. 4 De verkeers- en goederenstroom en de logistiek, moet optimaal worden aangepast aan de huidige just-in-time processen. Genoeg potentieel voor verandering om uiteindelijk na te gaan denken over nieuwbouw. Binnen slechts 10 jaar de co 2 emissie meer dan de helft reduceren. De eerste opgave op het gebied van klimaatbescherming en energie-efficiëntie heeft SAUTER al vier jaar geleden deels gerealiseerd, toen de verwarmingsinstallatie werd gesaneerd en er werd omgeschakeld op een moderne gasverwarming. Met deze investering kon de CO 2 -waarde reeds 32 % tot 34 % worden verlaagd. Het examenwerkstuk maakt SAUTER nu met de nieuwbouw in Basel: Het resultaat bij voltooiing in 2010 wordt een duidelijke energiebesparing en daarmee wordt de CO 2 -waarde dan nogmaals verlaagd tot ca. 55 % ten opzichte van de uitgangswaarde in het jaar Bouwen in de MinerGie standaard. De MINERGIE -standaard is in Zwitserland een vrijwillige bouwnorm die het rationele energiegebruik en de brede toepassing van hernieuwbare energie mogelijk maakt. Dit bij gelijktijdige verbetering van de levenskwa- liteit, veiligstelling van het concurrentievermogen en verlaging van de milieubelasting. Bij MINERGIE wordt het doel, grenswaarden in energieverbruik, gedefinieerd. De wegen die daartoe leiden zijn vele. Belangrijk is dat het hele gebouw wordt gezien als integraal systeem: de gebouwbuitenzijde met de installatietechniek. Na controle van het ontwerp en berekeningen, werd voor de SAUTER nieuwbouw de MINERGIE -standaard vastgesteld. Als het gebouw is voltooid en we erin zijn getrokken, krijgt SAUTER het begeerde kwaliteitslabel. de voorwaarden: Grondwater-warmtepompinstallatie (gebruik van het grondwater voor de verwarming en koeling van het gebouw). Levering van de verwarmingsenergie, tot een buitentemperatuur van ca. 2 C, voor 100 % door warmtepompen. Zeer goede warmte-isolatie van de ge bouwomhulling. Ventilatie voor systematische luchtverversing (gecontroleerde ventilatie met terugwinning van warmte). de meerkosten voor de MinerGie standaard: Bij de gebouwomhulling ontstaan praktisch geen meerkosten omdat de strenge warmtedissipatie eisen bij nieuwbouw in Basel bijna op het niveau van de MINERGIE - standaard liggen. De gedwongen ventilatie moet sowieso ook zonder MINERGIE -standaard worden gebouwd, omdat daarmee aan de minimale hygiënische eisen wordt voldaan, en ten dele de eventuele warmtebelasting worden afgevoerd. De gekozen manier om met grondwater te koelen is een voordelige methode voor wat betreft de energiekosten. De bouwgrond heeft bovendien het voordeel van een onderaardse grondwatertoevoer. Als er met grondwater wordt gekoeld, is het zinvol om met de warmtepomp ook de verwarmingsenergie op te wekken (gecombineerd gebruik zomer en winter). Warmteterugwinning moet bij ventilatie- en airconditioninginstallaties ook zonder MINERGIE -standaard worden ingebouwd. De MINERGIE -meerkosten voor het grondwatergebruik (broninstallatie, leidingen, warmtepomp, etc.) zouden op gelijke hoogte staan met de conventionele meerkosten voor het gebruik van een koelmachine met absorptiekoeler (de verwarmingsenergie zou bij deze configuratie echter tot 100 % door de bestaande gasverwarming worden geleverd). slotsom: Door een goed geïsoleerde gebouwomhulling en door het gebruik van het grondwater als hernieuwbare energiebron, worden nogmaals energiekosten bespaard en wordt de CO 2 uitstoot wederom met ca. 20 % verlaagd. Geregeld en bestuurd door toepassing van de nieuwste gebouwautomatisering, het SAUTER EY-modulo systeem. Door de hogere oppervlaktetemperaturen en de luchtverversing wordt het ruimteklimaat verbeterd en daarmee het algemene comfort van de gebruiker. Reeds in de planningsfase is er over optimalisatie bij het gebruik van energie tijdens het bedrijf nagedacht. Met het SAUTER ECO 10 energieefficiëntie programma moeten de exploitatie- en bedrijfskosten stap voor stap duurzaam verder worden verlaagd. Zo help het totaalconcept uiteindelijk ook bij het waardebehoud van het gebouw op de lange termijn. 22 Sauter Facts N 19 Sauter Facts N 19 23