Duurzame energie voor woningcorporaties: 5 aantrekkelijke opties op een rij

Transcriptie

1 Kompas, energiebewust wonen en werken Bestaande bouw Duurzame energie voor woningcorporaties: 5 aantrekkelijke opties op een rij De toepassing van duurzame energiebronnen sluit nauw aan op maatschappelijke doelstellingen en een hoogwaardige kwaliteit van wonen. Door minder beslag te leggen op schaarse energiebronnen, blijft aantrekkelijk en betaalbaar wonen ook in de toekomst gegarandeerd. Duurzame energie kan worden toegepast voor verwarming warm tapwater, verwarming, koeling en verlichting (zie optie 1 t/m 3). Daarnaast kunt u zelf elektriciteit opwekken (zie optie 4 en 5). Uw winst: lagere energiekosten, meer comfort, veiligheid en gezondheid en een goed imago. 1 ZONNEBOILER: gratis zonnewarmte voor warm tapwater en ruimteverwarming Een zonneboilersysteem maakt gebruik van zonnewarmte om tapwater te verwarmen. De techniek is zeer betrouwbaar en toepasbaar in de bestaande bouw, zowel op woningniveau als bij gestapelde bouw. Toepassing van een klein systeem laat al snel een halvering van het gasverbruik zien. Er zijn ook geïntegreerde systemen mogelijk voor zowel warm tapwater als verwarming. 2 WARMTEPOMP: energiezuinig verwarmen én koelen Warmtepompen zetten warmte van lage temperatuur om in bruikbare warmte voor verwarming en/of warm tapwater. Als bron fungeert bijvoorbeeld de bodem onder de woning. Gekoppeld aan een lagere temperatuur afgifte-systeem (LTV) ontstaat een zeer aangenaam en gezond binnenklimaat, tegen zeer lage energielasten. Voor nog meer comfort kan het systeem ook aangepast worden om te koelen in de zomer. 3 PASSIEVE ZONNE-ENERGIE: gratis warmte, natuurlijk licht en optimaal comfort Passieve zonne-energie gaat uit van een slim zongericht bouwkundig ontwerp. Dit kan eenvoudig worden bereikt door bij de verkaveling, de woningindeling en het raamoppervlak rekening te houden met de stand van de zon. In combinatie met een goede zonwering en ventilatie ontstaat een optimaal leefklimaat bij minimale kosten. Duurzame energie: lagere energielasten, meer comfort en een goed imago

2 4 ZONNESTROOM (PV): voor veilig, stil en onderhoudsvrij stroom opwekken Een techniek voor elektriciteitsopwekking die u overal kunt toepassen: elke woning of wooncomplex heeft wel een plek om een PV-paneel (PV staat voor Photo Voltaïc) te plaatsen. Eventueel te veel opgewekte elektriciteit wordt via het elektriciteitsnet teruggeleverd. PV-cellen springen in het oog vanwege hun milieuvriendelijke karakter. Ze zijn goed te integreren in bestaande gebouwen. 5 MINI-WINDTURBINES: aansprekend energieopwekken in de gebouwde omgeving De opgewekte energie van kleinschalige windturbines kan rechtstreeks aan uw bewoners ten goede komen, of kan bijdragen in een verlaging van de kosten voor verlichting van algemene ruimten en liften in appartementencomplexen. Vanwege hun esthetische vormgeving, zullen kleinschalige turbines niet misstaan op of naast gebouwen of woningcomplexen, als uithangbord voor maatschappelijk verantwoord ondernemen. De technieken nader voorgesteld 1 ZONNEBOILER: gratis zonnewarmte voor warm tapwater en verwarming Op het dak wordt een collector geplaatst. Hierdoor loopt een netwerk van buisjes. De vloeistof die door deze buisjes stroomt, wordt door het zonlicht verwarmd en kan bij fel zonlicht wel 90 C bedragen. Via een leiding komt de warmte bij een warmtewisselaar die de warmte overdraagt aan een voorraadvat met tapwater. Vanuit het voorraadvat loopt het warme water naar een naverwarmer (bijvoorbeeld de bestaande combiketel), die het water verwarmt op dagen dat er niet voldoende zon is. Een zonneboiler kan per woning geïnstalleerd worden, voor flats kan ook een collectief systeem worden toegepast met één collectorveld en één voorraadvat voor de hele flat. Als een zonneboiler ook moet dienen voor centrale verwarming, kan voor een zonneboilercombi worden gekozen. Doordat beide functies in een apparaat geintegreerd zijn komen de kosten voor een CV-ketel te vervallen. Een goed moment om zonneboilers te plaatsen is bij het vervangen van het dak, het vervangen van de CV-ketel of als open geisers in flats vervangen moeten worden. ZONNEBOILER Zonneboiler: Zonneboilercombi: Levensduur: 20 jaar Onderhoud: jaarlijks (gelijk met CV-ketel) Aantal aanbieders: meer dan 350 installateurs,15 fabrikanten en importeurs ++ Bestaande bouw + Bestaande bouw ++ Nieuwbouw ++ Nieuwbouw ++ Hoogbouw + Hoogbouw ++ Laagbouw ++ Laagbouw Gerealiseerd: ruim zonneboilers 150 tot 200 m 3 aardgas per jaar per woning Uit- en inpandig (Bij de meeste typen zonneboilers komt het voorraadvat op zolder.) voor individuele zonneboiler, ongeveer het dubbele 3m 2 collector voor zonneboiler, 6m 2 voor zonneboilercombi voor zonneboilercombi (excl. BTW en installatie) 0,1-0,2

3 WARMTEPOMP Combiwarmtepomp Warmtepompboiler Levensduur: minimaal 15 jaar Onderhoud: jaarlijks Aantal aanbieders: 14 leveranciers in Stichting WP; diverse importeurs Gerealiseerd: ca stuks 0/+ Bestaande bouw + Bestaande bouw ++ Nieuwbouw ++ Nieuwbouw ++ Hoogbouw 0/+ Hoogbouw ++ Laagbouw ++ Laagbouw (op primaire energie) Combiwarmtepomp: 30% - 50% besparing Inpandig Warmtepompboiler: 10% - 15% besparing Combiwarmtepomp: (excl. BTW en installatie) CWP: afzonderlijke bron en warmtepomp WPB: bron (buiten-/ventilatielucht) en warmtepomp in één apparaat (inclusief bron, afhankelijk van individuele/collectieve toepassing en type; geen CV nodig!) Warmtepompboiler: (excl. BTW en installatie) CWP: 0,15-0,30 (afhankelijk van configuratie) WPB: 0,07-0,10 2 WARMTEPOMP: energiezuinig verwarmen én koelen De warmtepomp benut warmte uit bijvoorbeeld bodem of (grond)water om die naar een verwarmingstemperatuur van bijvoorbeeld 55 C te brengen. De werking van een warmtepomp is te vergelijken met die van een koelkast. Het principe is gebaseerd op het feit dat iets wat koud is, bij verdamping energie nodig heeft en bij condensatie - het omgekeerde van verdampen - energie afstaat. In de zomer werkt de warmtepomp omgekeerd : hij kan dan worden benut om de woning te koelen. De pomp die nodig is om de warmte uit de bron vrij te maken, gebruikt vele malen minder energie dan de vrijkomende energie, waardoor netto energie gewonnen wordt. Het rendement van een warmtepompsysteem is altijd groter dan 100%. Een warmtepomp bespaart zo ca. 50% primaire energie ten opzichte van een CV-ketel. Er bestaan zowel door aardgas als door elektriciteit aangedreven systemen. Voor toepassing door woningcorporaties dienen zich twee opties aan: een warmtepompboiler die zorgt voor warm tapwater alleen, of eencombiwarmtepomp die ook voor de verwarming zorgdraagt. In geval van appartementencomplexen is vaak sprake van een collectief systeem. 3 PASSIEVE ZONNE-ENERGIE: gratis warmte, natuurlijk licht en optimaal comfort Passieve zonne-energie staat voor de techniek, waarbij de warmte en het licht van de zon worden benut, zónder tussenkomst van apparaten. Een woningontwerp dat zonlicht optimaal invangt, opslaat en distribueert en ook de zon weert wanneer dat nodig is, betekent meer woonkwaliteit, een comfortabel binnenklimaat, energiebesparing en een duidelijk lagere EPC. Elke woning biedt mogelijkheden voor passieve zonneenergie. In het ontwerp van een woning met optimale zonbenutting zijn zonwering en ventilatie essentiële onderdelen van passieve zonne-energie om oververhitting en discomfort te vermijden. Zonnewarmte is gratis, en dat zijn zongerichte verkaveling, kamerindeling en plaatsing van vensters ook als ze tijdig worden meegenomen in het ontwerp. De kosten voor ventilatie en zonwering kunnen relatief hoog zijn, daar tegenover staat de verbetering van het wooncomfort die door bewoners in het algemeen zeer hoog gewaardeerd wordt. Dat geldt ook voor het toepassen van bijvoorbeeld een serre (ruimtewinst).

4 4 ZONNESTROOM (PV): voor veilig, stil en onderhoudsvrij stroom opwekken PV-cellen zetten licht om in elektriciteit. Ook bij bewolkt weer wordt er stroom opgewekt. Een compleet PV-systeem bestaat uit een set PV-panelen, een bevestigingssysteem (eventueel met ondersteuningsconstructie) een of meer omvormers (om de opgewekte gelijkstroom om te zetten in wisselstroom) en bekabeling. PV-cellen zijn toepasbaar op elke bestaande of nieuwbouwwoning, op platte en hellende daken, op gevels, in luifels, nokken en zonwering. Het elektriciteitgebruik van de bewoners speelt geen rol: eventueel teveel opgewekte elektriciteit wordt gewoon via het elektriciteitsnet teruggeleverd. Hoe beter de zonlichtinstraling, hoe hoger het rendement. PV-cellen zijn geruisloos, veilig, nagenoeg onderhoudsvrij en kunnen onopvallend worden geïntegreerd. De ervaring is dat de panelen bij regen schoonspoelen zodat er geen verlies aan rendement optreedt. Fabrikanten verlenen 10 tot 20 jaar garantie op hun zonnepanelen. De omvormer vraagt om de 7 à 8 jaar onderhoud of vervanging. ZONNESTROOM Levensduur: 25 jaar (uitgezonderd omvormer) Onderhoud: alleen omvormer elke 7 jaar onderhoud of vervanging Aantal aanbieders: meer dan 15 leveranciers Toepassing ++ Bestaande bouw ++ Nieuwbouw ++ Hoogbouw ++ Laagbouw Gerealiseerd: meer dan projecten Uitpandig Maximaal 110 kwh/m 2 per jaar Gemiddeld 4m 2 per wooneenheid Vanaf (incl. montage, exlc. BTW) voor 400 kwh-systeem 0,1-0,2 PASSIEVE ZONNE-ENERGIE Levensduur: gelijk aan levensduur gebouw Onderhoud: normaal bouwkundig Aantal aanbieders: alle bouwkundige aanbieders Gerealiseerd: wordt toegepast sinds de oudheid Toepassing - Bestaande bouw (bij ingrijpende renovatie) ++ Nieuwbouw + Hoogbouw ++ Laagbouw 5-10% op ruimteverwarming, meestal zo n m 3 aardgas Voornamelijk uitpandig per jaar Veelheid aan uitvoeringen Bij integreren in ontwerp geen kosten. Extra s als een serre of zonwering verdienen zich niet terug door lagere energiekosten, maar leveren wel extra comfort. 0,1-0,2

5 ERVARINGEN UIT DE PRAKTIJK: TWEE INTERVIEWS Staedion: Energiemaatregelen werken positief door op andere beleidsterreinen Staedion is ontstaan uit een fusie van drie woningcorporaties in Den Haag en beheert ruim woningen in de regio Haaglanden. De corporatie heeft een energiebeleidsplan dat loopt van 2002 tot Ir. A. Kabbaj, adviseur vastgoed bij Staedion geeft aan hoe energie in het strategische voorraadbeheer van Staedion is geïntegreerd. Staedion maakt beleid op diverse terreinen en stemt dit grotendeels af op het herstructureringsbeleid van de gemeente Den Haag. Voor alle complexen die we nog 25 jaar of langer willen beheren, maken we beleid voor energiebesparing. Mijn ervaring is dat energiebesparing toch vaak het stiefkindje is. Bij het nemen van onderhoudsbeslissingen, bijvoorbeeld, zijn andere zaken meestal van doorslaggevend belang, zoals verhuurbaarheid, de staat van de constructies en technische aspecten. Zaken als veiligheid, gezondheid en goede constructies komen in het programma van eisen voor bestaande bouw op de eerste plaats, op de voet gevolgd door energiebesparing. We moeten ons realiseren dat energiebesparende maatregelen óók doorwerken op andere beleidsterreinen. Door het plaatsen van HR++ glas gaan de woonlasten omlaag en is er minder geluidsoverlast. Hetzelfde geldt voor de toepassing van duurzame energie. Huurders krijgen meer woonruimte als er een serre wordt gerealiseerd. Woningcorporaties die kiezen voor zonne-energie, kunnen hiermee het imago van de corporatie verbeteren. WonenBreBurg: Naast imago-voordeel ook bouwen aan duurzame ontwikkeling WonenBreburg beheert in de gemeente Breda ruim 9.900, en in Tilburg woningen, garages en bedrijfsruimten. Sinds enige tijd heeft de woningcorporatie twee mini-turbines operationeel. Op één van onze flats in Tilburg en op één dak van ons kantoor in Breda hebben wij een miniwindturbine geplaatst. De keuze voor deze nieuwe techniek is tweeledig: we willen als woningcorporatie actief meewerken aan duurzame ontwikkelingen die passen binnen onze service naar de klant. Door zelf stroom op te wekken, zijn woonlasten te verlagen, bijvoorbeeld. Daarnaast geven we met de toepassing van deze techniek een positief signaal naar buiten toe. WonenBreBurg wil een concrete bijdrage leveren aan duurzaamheid. De miniwindturbines op onze daken geven dat beeld duidelijker weer dan spouwmuurisolatie. De opbrengst van deze kleinschalige turbines is in deze setting voldoende om te voorzien in de galerijverlichting van bijvoorbeeld twee flats. Echter niet de opbrengst staat bij dit project centraal, maar de bijdrage aan de techniek. Wonen BreBurg neemt actief deel aan de ontwikkeling van deze mini-windturbine. We hebben daarvoor contact met producent en technici. Als we binnenkort in Breda nog twee turbines zullenneerzetten, worden metingen gedaan. Een van de doelen is te kijken naar gevarieerde formaten ensamenstellingen. Als de tests goed uitpakken, geeft dat weer een nieuwe impuls aan de toepassingsmogelijkheden. Want dat verdient deze vorm van energie.

6 5 MINI-WINDTURBINES: aansprekend energieopwekken in de gebouwde omgeving Windturbines kunnen worden ingedeeld op basis van hun werkingsprincipe: weerstand of lift. Bij het weerstandsprincipe duwt de wind als het ware een blad van de windturbine weg. Hierdoor kan dat blad nooit sneller bewegen dan de wind zelf, de wieken bewegen met de wind mee. Bij het liftprincipe wordt er door slim ontwerp van het bladprofiel voor gezorgd dat de bladen sneller kunnen draaien dan de wind zelf, tot 7 à 8 keer de Kleinschalige windturbines kunnen door hun beperkte vorm, gewicht en hoogte eenvoudig op en nabij gebouwen en woningen geplaatst worden, om zo een deel van de energievraag te dekken. Voor de gebouwen waarop de windturbines worden toegepast geldt de normale bouwregelgeving. Het opgewekte vermogen is afhankelijk van de plaatsingshoogte. Hoe hoger, hoe meer opbrengst. Kleinschalige windturbines worden nu nog weinig toegepast, waardoor er nog geen gegevens over werkelijke opbrengsten zijn. windsnelheid. Er zijn windturbines met een horizontale en een verticale as. MINIWIND TURBINES Levensduur: 20 jaar Onderhoud: 1 maal in tien jaar Aantal aanbieders: ca. 6 leveranciers Gerealiseerd: nog in pilotfase, eerste projecten recent Toepassing + Bestaande bouw ++ Nieuwbouw ++ Hoogbouw - Laagbouw opgeleverd Uitpandig kwh/m 2 per turbine; afhankelijk van plaatsingshoogte, locale windaanbod, type, etc. 3-6 m 2 op gebouw of mast p/m 2 voor horizontale as-turbine p/m 2 voor verticale-as turbine (lift) niet in EPC, wel via gelijkwaardigheidsprincipe De factsheet is te downloaden op SenterNovem levert een bijdrage aan duurzame ontwikkeling en innovatie door een brug te slaan tussen markt en overheid, nationaal en internationaal. Op professionele wijze voert SenterNovem overheidsbeleid uit rond innovatie, energie & klimaat en milieu & leefomgeving. Bedrijven, instellingen en overheden kunnen bij SenterNovem terecht voor het realiseren van maatschappelijke doelstellingen op deze terreinen. SenterNovem is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken. Meer informatie: Catharijnesingel 59 Postbus RE Utrecht Telefoon Telefax Swentiboldstraat 21 Postbus AA Sittard Telefoon Telefax KPWB0606 in opdracht van Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kan SenterNovem geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Bij publicaties van SenterNovem die informeren over subsidieregelingen geldt dat de beoordeling van subsidieaanvragen uitsluitend plaatsvindt aan de hand van de officiële publicatie van het besluit in de Staatscourant.