Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Opnameprotocol

Transcriptie

1 Dit opnameprotocol mag niet nog niet gebruikt worden voor het bepalen van de Energie-index. Concept is bedoeld om partijen alvast te informeren. Naar verwachting zal dit protocol per 1 januari 2015 worden ingevoerd. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Opnameprotocol Energieprestatiecertificaat woningen op basis van het Nader Voorschrift Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

2 6 OPNAMEPROTOCOL WONINGEN (NADER VOORSCHRIFT) In dit hoofdstuk wordt de woningopname door de EPA-opnemer/-adviseur beschreven. Hierbij komen de bron die de EPA-opnemer/-adviseur mag gebruiken en de instrumenten die hij nodig heeft eerst aan de orde. Daarna wordt de methodiek om de woninggegevens (algemeen, bouwkundig en installatietechnisch) te verzamelen stap voor stap toegelicht. Het in dit hoofdstuk beschreven opnameprotocol moet strikt gevolgd worden, ook als een EPAopnemer/-adviseur een andere mening met betrekking tot bepaalde aspecten heeft. Het hieronder beschreven opnameprotocol is voor woningen. Woningen bestaan in de methodiek uit één verwarmde zone/rekenzone. In een appartementencomplex dient per woning een Energieprestatiecertificaat opgesteld te worden. BEGRIPPEN Hieronder worden de begrippen toegelicht die in het opnameprotocol worden gehanteerd Aangrenzende onverwarmde ruimte (AOR) aangrenzende ruimte die niet wordt verwarmd of gekoeld ten behoeve van het verblijven van mensen Aangrenzende sterk geventileerde ruimte met buitenlucht via niet-afsluitbare ventilatieopeningen geventileerde ruimte met een ventilatiecapaciteit,bepaald volgens 5.3 van NEN 1087, van ten minste 3 dm3/s per m2 gebruiksoppervlakte van die ruimte Aangrenzende verwarmde ruimte (AVR) aangrenzende ruimte die wordt verwarmd of gekoeld ten behoeve van het verblijven van mensen Appartementencomplex (woongebouw) gebouw of gedeelte van een gebouw, waarin twee of meer woonfuncties liggen, die zijn aangewezen op een of meer gemeenschappelijke verkeersroutes. Distributieleiding De leiding waarmee de benodigde warmte/koude benodigd voor ruimteverwarming/-koeling wordt getransporteerd. Energieprestatiecertificaat Certificaat waarop de energetische prestatie, uitgedrukt in Energie-index, van de woning is aangegeven. Energieprestatie van een woning ofwel: karakteristiek energiegebruik; berekende energie nodig om aan de vraag te voldoen die verbonden is aan een gestandaardiseerd gebruik van een woning voor verwarming, koeling, ventilatie, warmtapwaterbereiding, verlichting en hulpenergie. EPA-adviseur: degene die in het bezit is van het bewijs van vakbekwaamheid EPA-adviseur woningbouw, deze persoon mag de woning opnemen conform het opnameprotocol Nader Voorschrift en op basis van de opname een Energieprestatiecertificaat registreren. EPA-opnemer: degene die in het bezit is van het bewijs van vakbekwaamheid EPA-opnemer woningbouw, deze persoon mag de woning opnemen conform het opnameprotocol Nader Voorschrift. Gemeenschappelijke ruimte Ruimte van een gebouw, die ten diensten staat van twee of meer dezelfde of verschillende gebruiksfuncties Leefruimte Zie definitie Ruimte Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

3 Installaties: Individueel Van een individuele installatie is sprake als iedere individuele woning een eigen installatie voor bijvoorbeeld ruimteverwarming, koeling en/of warm tapwaterbereiding heeft. Collectief Een collectieve installatie is bedoeld voor de verwarming,warm tapwaterbereiding en/of koeling van meer dan één woonfunctie waarbij de opwekker binnen het perceel van het betreffende woning/appartementencomplex is opgesteld. Warmtelevering derden Van warmte-/koudelevering derden is sprake indien de opwekker buiten het perceel van het betreffende woning/appartementencomplex staat opgesteld. Indien er sprake is van warmtelevering derden, kan de warmte/koude afkomstig zijn van een van: a) een productieproces van elektriciteit; b) een industrieel productieproces; c) afvalverbranding; d) collectief warmtepompsysteem; e) collectieve levering van zonnewarmte Isolatiemateriaal Alle materialen met warmtegeleidingscoëfficiënt gelijk aan of kleiner is dan 0.1 W/m.K. Nader Voorschrift Nader Voorschrift (NV) beschrijft de wijzigingen ten opzichte van NEN 7120+C2:2012 (inclusief correctieblad C3 en C4) om de energieprestatie voor bestaande gebouwen te kunnen bepalen ten behoeve van de energie index. Deze wijzigingen omvatten ook, waar nodig, de in NEN 7120 aangeroepen normbladen: NEN C1 (inclusief correctieblad C2) en NEN 1068:2012 (inclusief correctieblad C1). Open verbinding Een open verbinding is een opening die niet met aanwezige harde elementen kan worden afgesloten. Een opening is niet afgesloten als in de opening alleen een gordijn is aangebracht. Een deur/luik dat in gesloten toestand meer dan 10% van de totale oppervlakte van de opening open laat wordt ook als open verbinding beschouwd Ruimte Leefruimte vertrekken van de woning ingericht voor een langdurig verblijf tijdens de dag, met uitsluiting van de sanitaire voorzieningen, bergingen, wasruimten,... ; voorbeelden zijn de woonkamer, eetkeuken, eethoek. Slaapruimte vertrekken van de woning ingericht als slaapkamer, met uitzondering van de vertrekken die eveneens als leefruimte zijn bedoeld (b.v. bij kamers en studio s) Serre/atrium/balkonafdichting Een serre/atrium/balkonafdichting is een onverwarmde ruimte met specifieke kenmerken van de buitenschil Er is sprake van een serre of atrium indien de som van de geveloppervlakten van de aangebouwde ruimte uit meer dan 50% glas of transparante materialen bestaat en indien de som van de dakoppervlakten van de aangebouwde ruimte uit meer dan 50% glas of transparante materialen bestaat. Dus de 50%-regel geldt zowel afzonderlijk voor de gevel en het dak. Er is sprake van een balkonafdichting indien de som van de geveloppervlakten van de afdichting uit meer dan 50% glas of transparante materialen bestaat. Als er een open verbinding met de rekenzone aanwezig is, mag de ruimte niet beschouwd worden als serre, balkonafdichting of atrium, maar behoort de ruimte tot de rekenzone. Als de serre, in de door balkonafdichting ontstane ruimte of atrium wordt verwarmd of gekoeld ten behoeve van het verblijf van mensen dan mag de ruimte niet beschouwd worden als serre, balkonafdichting of atrium, maar behoort de ruimte tot de rekenzone. Slaapruimte Zie definitie Ruimte Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

4 Verwarmde zone/rekenzone Woning of gedeelte van een woning dat voor de berekening van het energiegebruik voor verwarming, warm tapwaterbereiding, ventilatie en verlichting als één geheel mag worden beschouwd. Woningen bestaan in de methodiek uit één verwarmde zone/rekenzone. Warmte- en koudeopwekkers Monovalent systeem Bij monovalente opwekkers wordt alle warmte/koude benodigd voor de verwarming/koeling van het gebouw geleverd door één type opwekker. Bivalent systeem Bij bivalente opwekkers wordt alle warmte/koude benodigd voor de verwarming/koeling van het gebouw geleverd door meerdere typen opwekkers geleverd. Een type opwekker levert slechts een deel van het benodigde verwarmings-/koude vermogen. Een hulp opwekker levert dan de rest van het benodigde vermogen. Warmtepompen en Micro-WKK kunnen zijn uitgevoerd als bivalente systemen. Let op er komen ook monovalente warmtepompen voor. Preferente opwekker Preferente opwekker is het toestel dat bij een warmte-/koudevraag als eerste in bedrijf komt. Woonfunctie Gebruiksfunctie voor het wonen. 6.1 BRON Volgens onderdeel van BRL moet de woningopname worden uitgevoerd volgens hoofdstuk 6 van deze ISSO publicatie. In dit hoofdstuk is beschreven hoe de informatie over de woning verzameld moet worden. In BRL is dat niet nader bepaald. Wel geeft BRL aan door wie bepaalde activiteiten verricht moeten of mogen worden. Volgens onderdeel van BRL moet de EPA-opnemer/-adviseur ter plaatse, ook in de woning, nagaan of de uiteindelijk ter beschikking komende informatie voldoende basis vormt voor het opstellen van een Energieprestatiecertificaat dat is gebaseerd op de werkelijk bestaande situatie. Toelichting Naast de waarneming in de woning mag de EPA-opnemer/-adviseur ook gebruik maken van tekeningen en bestekken. Als een EPA-opnemer/-adviseur gebruik maakt van tekeningen of bestekken als hulpmiddel moet hij altijd ter plaatse nagaan in de betreffende woning of deze informatie correct is. Volgens onderdeel van BRL hoeft de EPA-opnemer/-adviseur, mits aan bepaalde voorwaarden is voldaan de woning niet opnieuw te bezoeken in het geval dat in een woning verbeteringen zijn doorgevoerd na het bezoek van de EPA-adviseur/opnemer. Onderdeel van de BRL luidt: Indien na het bezoek van de EPA-adviseur/opnemer in een woning verbeteringen zijn doorgevoerd, kan de opdrachtgever vragen de verbeteringen mee te laten wegen in het Energieprestatiecertificaat. De EPA-adviseur mag de verbeteringen meerekenen, zonder dat hij de verbeterde woning opnieuw bezoekt, indien: de woning werd voorzien van een nieuwe Cv-ketel, waarbij inzichtelijk kan worden gemaakt dat deze ketel ook daadwerkelijk is geplaatst op het betreffende adres, de woning is verbeterd (glas, isolatie), waarbij kan worden aangetoond dat de toegepaste maatregel werd ondersteund door een kwaliteitsverklaring en ook daadwerkelijk is uitgevoerd op het betreffende adres. Toelichting Afdoende bewijs dat de bovengenoemde verbeteringen zijn aangebracht is: Leveringsopdracht maar ook offerteacceptatie van de energiebesparende maatregelen, inclusief een rekening en Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

5 betalingsbewijs waaruit blijkt wanneer en waar de voorziening is gerealiseerd of opgeleverd. Op de rekening dient altijd het adres, bouwkavel of bouwnummer aangegeven te zijn waar het betreffende materiaal is aangebracht. Dus naast het factuuradres moet de rekening ook het adres, bouwkavel of bouwnummer van de betreffende woning vermelden. Indien er geen bewijsmateriaal aanwezig is dient de EPA-adviseur/opnemer dus alsnog ter plekke na te gaan of de energiebesparende maatregelen zijn aangebracht. Opmerking Een kopie van het bewijs moet opgenomen worden in het projectdossier (zie onderdeel van BRL ). Representativiteit Paragraaf 4.5 uit de BRL heeft betrekking op representativiteit. Onderdeel 4.5 luidt: Als een woning niet teveel afwijkt van een andere woning, dan kan daarvoor een Energieprestatiecertificaat worden afgegeven op basis van het Energieprestatiecertificaat van die andere woning. In dat geval wordt gebruik gemaakt van representativiteit. Binnen elke deelverzameling waarvoor gebruik wordt gemaakt van representativiteit, wordt één woning aangemerkt als de referentiewoning. De andere woningen binnen de deelverzameling worden aangemerkt als gelijkende woningen. Opmerking De gelijkende woning krijgt een referentie certificaat, geen individueel Energieprestatiecertificaat. Op het referentie certificaat wordt aangegeven op welke referentiewoning het Energieprestatiecertificaat gebaseerd is. Of een woning voldoende gelijkend is wordt vastgesteld volgens hoofdstuk 7 van deze ISSO publicatie of door een berekening van de Energie-index. Ten slotte bepaalt BRL in onderdeel dat bij toepassing van representativiteit gelijkende woningen niet allemaal bezocht hoeven te worden door de EPA-adviseur/opnemer. Onderdeel van BRL luidt: In het geval van representativiteit is hetgeen hierboven is bepaald voor een individueel Energieprestatiecertificaat eveneens van toepassing, echter met dien verstande dat de EPAadviseur/opnemer zelf bepaalt welke gelijkende woningen hij binnengaat. Opmerking Dit betekent dat de EPA-adviseur/opnemer niet elke gelijkende woning hoeft binnen te gaan als hij er zeker van is dat hij over de juiste informatie beschikt. Gecontroleerde kwaliteitsverklaring en gecontroleerde gelijkwaardigheid Het is toegestaan om onder bepaalde omstandigheden gebruik te maken van een gecontroleerde kwaliteitsverklaring en gecontroleerde gelijkwaardigheid: Het apparaat of onderdeel is opgenomen in de databank gecontroleerde kwaliteitsverklaring en gecontroleerde gelijkwaardigheid, zie website Bureau Controle en Registratie Gelijkwaardigheidsverklaringen ( Er is bewijsmateriaal aanwezig dat het apparaat of onderdeel in de installatie is opgenomen. Er is sprake van bewijsmateriaal als door middel van visuele waarneming aangetoond kan worden dat het apparaat of onderdeel in de installatie is opgenomen. Of er is een rekening of schriftelijk bewijs waarop is aangegeven dat het apparaat of onderdeel in de installatie op het betreffende adres is aangebracht. Op de rekening of schriftelijk bewijs dient altijd het adres aangegeven te zijn waar het betreffende apparaat of onderdeel is aangebracht. Dus naast het factuuradres ook het adres, bouwkavel of bouwnummer van de betreffende woning. Alleen als aan beide bovenstaande voorwaarden is voldaan is gebruik van een gecontroleerde kwaliteitsverklaring of gecontroleerde gelijkwaardigheidsverklaring toegestaan. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

6 Gecontroleerde kwaliteitsverklaring en gecontroleerde gelijkwaardigheid zijn mogelijk bij de volgende onderdelen. Onderdeel 1 Isolatie bouwkundige constructies 2 Licht doorlatende constructies inclusief kozijn (ramen) 3 Opwekkers voor ruimteverwarming Invoer Rc-waarde U-waarde en ZTA-waarde Rendement Bij micro-wkk: ratio elektriciteit/warmte Hulpenergie, toestel afhankelijke constanten 4 Afgifte ruimteverwarming Afgifte rendement 5 warmtapwater opwekkers Rendement (bij warmtepompen met een naverwarmer ook de fractie) 6 WTW-douchewater Rendement 7 Zonneboiler Opbrengst en hulpenergie 8 Pomp Vermogen CV-pomp Vermogen Circulatiepomp Vermogen aanvullende pomp 9 WTW-ventilatie Rendement 10 Opwekkers voor ruimte Rendement koeling 11 PV-cellen Watt piek vermogen 12 PVT-systemen Opbrengst (warmte en elektriciteit) Schriftelijk bewijs Naast de waarneming in de woning mag de EPA-opnemer/-adviseur ook gebruik maken van tekeningen, bestekken en rekeningen. Als een EPA-opnemer/-adviseur gebruik maakt van tekeningen of bestekken als hulpmiddel moet hij altijd ter plaatse nagaan in de betreffende woning of deze informatie correct is. Op de rekening dient altijd het adres, bouwkavel of bouwnummer aangegeven te zijn waar het betreffende materiaal is aangebracht. Dus naast het factuuradres moet de rekening ook het adres, bouwkavel of bouwnummer van de betreffende woning vermelden. Indien de isolatiedikte niet ter plekke is vast te stellen kunnen de tekeningen en/of rekeningen van de betreffende woning/appartementencomplex uitkomst bieden. Alleen de aangeven isolatiedikte op de tekening en/of rekening mag gebruikt worden. De reden hiervan is dat bij de bepaling van de aangegeven Rc-waarde van de constructie soms wordt uitgegaan van niet goed onderbouwde warmtegeleidingscoëfficiënten van het isolatiemateriaal. Door uit te gaan van de aangegeven isolatiedikte kan met behulp van de standaardtabellen uit deze ISSO-publicatie of met behulp van een gecontroleerde verklaring wel de juiste Rc-waarde van de constructie worden bepaald. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

7 6.2 INSTRUMENTARIUM De EPA-opnemer/-adviseur verzamelt de gegevens die nodig zijn om het opnameformulier in te vullen. Tijdens de woningopname voert hij handelingen uit waarmee hij deze gegevens kan meten of onderzoeken. Daarbij zijn hulpmiddelen wenselijk en soms zelfs onontbeerlijk. Hieronder staat een lijst met instrumenten waarover elke EPA-adviseur/-opnemer minimaal moet beschikken om een woningopname te kunnen uitvoeren: Meetinstrument om de lengte, breedte en hoogte te kunnen bepalen (zoals rolmaat, elektronische afstandmeter en dergelijke); Digitale camera. In een aantal gevallen kan het ook handig (niet verplicht) zijn om tijdens de opname te beschikken over: Hellingshoekmeter (analoog of digitaal); Zaklamp; Kompas De Energie-index moet worden bepaald met een EI-softwareprogramma dat voldoet aan de formulestructuur zoals beschreven in het Nader Voorschrift versie 1.0 dd februari 2014 en aan de in de BRL 9501 (inclusief wijzigingsblad van 4 december 2014) gestelde eisen aan deze programma s. In bijlage 3 van ISSO 82.1 staat een voorbeeld van een opnameformulier waarmee de EPA-opnemer/- adviseur de opname van de woning kan verrichten. 6.3 STAPPENPLAN WONINGOPNAME In het onderstaande stappenplan is aangegeven hoe de woning opgenomen wordt. De EPAopnemer/-adviseur is niet verplicht de volgorde van het stappenplan aan te houden. Wel moeten alle stappen van het stappenplan uitgevoerd worden. In de paragrafen 6.4 tot en met 6.7 worden de stappen nader toegelicht. In paragraaf 6.8 is het protocol opgenomen om te komen tot het juiste woningtype. In paragraaf 6.9 zijn er extra aanwijzingen voor huurwoningen gegeven. Ten slotte worden er in paragraaf 6.10 voorbeelden gegeven van overige ruimten met betrekking tot de rekenzone. Stappenplan bij het opnemen van een woning. Stap 1 Bepaal de rekenzone (paragraaf 6.4) Stap 2 Bepaal overige algemene woningkenmerken, zoals woningtype en gebruiksoppervlakte (paragraaf 6.5) Stap 3 Bepaal kenmerken van de thermische schil (paragraaf 6.6) Stap 4 Bepaal kenmerken van de installaties (paragraaf 6.7) Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

8 6.4 BEPAAL DE REKENZONE (STAP 1) In deze stap wordt de rekenzone van de woning bepaald. Dit is het gedeelte van de woning dat voor het Energieprestatiecertificaat als verwarmd beschouwd wordt en dat als basis dient voor de berekening. Van iedere ruimte in de woning moet nagegaan worden of deze tot de rekenzone behoort. De bepaling of de ruimte tot de rekenzone behoort, verloopt in een aantal stappen: 1 Een aantal ruimten hoort altijd tot de rekenzone (paragraaf 6.4.1). 2 Voor de overige ruimten dient met de beslisschema s uit paragraaf te worden of ze tot de rekenzone behoren. Opmerkingen: 1 De rekenzone moet uit 1 geheel bestaan. Ruimten die niet direct grenzen aan de woning worden beschouwd als buiten de rekenzone van de woning. Dit geldt ook als er in deze ruimten verwarming aanwezig is (bijvoorbeeld tuinhuisjes). 2 Woning waarin of waaraan zich ruimten met een andere gebruiksfunctie (bijvoorbeeld een kantoor of praktijkruimte) bevinden. Als de gesommeerde gebruiksoppervlakte van de andere gebruiksfunctie(s) in of aan de woning minder of gelijk aan 50 m2 is, moet het Energieprestatiecertificaat opgesteld worden als zou de gehele woning (inclusief de andere functie) een woonfunctie hebben Als de gesommeerde gebruiksoppervlakte van de andere gebruiksfunctie(s) in of aan de woning meer dan 50 m2 is, moeten separate Energieprestatiecertificaten opgesteld worden voor de woonfunctie enerzijds en de andere gebruiksfunctie(s) anderzijds. 3 Indien er per woning in een appartementencomplex een Energieprestatiecertificaat wordt opgesteld, geldt het volgende: Alleen ruimten die onderdeel zijn van de betreffende woning moeten worden beschouwd. Gemeenschappelijke ruimten in het appartementencomplex behoren nooit tot de rekenzone van de afzonderlijke woningen Ruimten die altijd bij de rekenzone horen De volgende ruimten in woningen behoren altijd tot de rekenzone, ook indien deze ruimten niet of matig verwarmd zijn: Woonkamers; Slaapkamers; Keukens; Toiletten; Badkamers; Inpandige meterkasten en inpandige kelderkasten; Niet gemeenschappelijke verkeersroutes (gangen, hallen, overlopen) in de betreffende woning; Opgang van de betreffende bovenwoningen. Opmerking: 1. Voor niet-gemeenschappelijke stallingsruimten/bergruimten, technische ruimten, meterruimten, stookruimten, zolders, vlieringen, kelders, bijkeukens en souterrains geldt dat met behulp van de beslisschema s overige ruimte (zie paragraaf 6.4.2) bepaald moet worden of ze tot de rekenzone behoren. 2. Kelderkasten zijn vanuit de woning bereikbare kasten (bijvoorbeeld gelegen onder de trap) die maximaal een oppervlak hebben van 4 m 2 en waarvan het hoogteverschil tussen de aangrenzende vloer van de woning en de vloer van de kelderkast maximaal 50 cm. bedraagt. 3. Inpandige meterkasten zijn meterkasten die van binnenuit de woning bereikbaar zijn. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

9 Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

10 6.4.2 Overige ruimte Voor de overige ruimten behorend bij de woning, zoals niet-gemeenschappelijke stallingsruimten/ bergruimten, technische ruimten, stookruimten, zolders, vlieringen, kelders, souterrains, serres en balkonafdichtingen dient op basis van de onderstaande 4 beslisschema s bepaald te worden of deze ruimten wel of niet tot de rekenzone behoren. Indien een beslisschema aangeeft voor de betreffende ruimte dat de ruimte tot de rekenzone behoort kunnen de overige beslisschema s worden overgeslagen en kan men verder met de volgende ruimten (indien aanwezig). Indien een beslisschema aangeeft dat de ruimte niet tot de rekenzone behoort dan dient men verder te gaan met het volgende beslisschema. Beslisschema 1 Overige ruimte Bepaal of overige ruimte tot de rekenzone behoort. Grenst de overige ruimte aan een ruimte die hoort tot de rekenzone? ja nee Overige ruimte behoort definitief niet tot de rekenzone, beslisschema 2, 3 en 4 overslaan. Bepaal van de eventueel volgende overige ruimte of deze tot de rekenzone behoort. Indien er geen overige ruimten meer zijn dan is de rekenzone bekend. Ga naar Wordt de ruimte verwarmd of gekoeld ten behoeve van het verblijf van mensen? nee Is er een open verbinding tussen de overige ruimte en een andere ruimte behorend bij de rekenzone? ja ja Overige ruimte hoort bij de rekenzone. Bepaal van de eventueel volgende overige ruimte of deze tot de rekenzone behoort. Indien er geen overige ruimten meer zijn dan is de rekenzone bekend. nee Bepaal met behulp van beslisschema 2 of de overige ruimte alsnog bij de rekenzone behoort Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

11 Beslisschema 2 Overige ruimte Bepaal of overige ruimte tot de rekenzone behoort. Wordt de overige ruimte omsloten door isolatie 2 of een spouwmuur 2 Nee Bepaal met behulp van beslisschema 3 of de overige ruimte alsnog bij de rekenzone behoort ja Is de constructie tussen de overige ruimte en andere ruimte behorend bij de rekenzone van een spouw en/of isolatie voorzien 2? Ja nee Overige ruimte hoort bij de rekenzone. Bepaal van de eventueel volgende overige ruimte of deze tot de rekenzone behoort. Indien er geen overige ruimten meer zijn dan is de rekenzone bekend. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

12 Beslisschema 3 Overige ruimte Bepaal of overige ruimte tot de rekenzone behoort. ja Wordt de overige ruimte omsloten door isolatie 2 of een spouwmuur 2 Nee ja Is de constructie tussen de overige ruimte en andere ruimte behorend bij de rekenzone van een spouw en/of isolatie voorzien 2? Nee Bepaal met behulp van beslisschema 4 of de overige ruimte alsnog bij de rekenzone behoort Ja Is de warmteweerstand van de constructie tussen de overige ruimte en andere ruimte behorend bij de rekenzone kleiner dan de warmteweerstand van de omhulling van de overige ruimte 3? Nee Ja Overige ruimte hoort bij de rekenzone. Bepaal van de eventueel volgende overige ruimte of deze tot de rekenzone behoort. Indien er geen overige ruimten meer zijn dan is de rekenzone bekend. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

13 Beslisschema 4 Overige ruimte Bepaal of overige ruimte tot de rekenzone behoort. ja Wordt de overige ruimte omsloten door isolatie 2 of een spouwmuur 2 Ja Nee Is de constructie tussen de overige ruimte en andere ruimte behorend bij de rekenzone van een spouw en/of isolatie voorzien 2? Ja Ruimte hoort definitief niet tot de rekenzone. Nee Is er in de overige ruimte een gebouwgebonden warmteafgifte systeem 4 aanwezig? Nee Ja Overige ruimte hoort bij de rekenzone. Bepaal van de eventueel volgende overige ruimte of deze tot de rekenzone behoort. Indien er geen overige ruimten meer zijn dan is de rekenzone bekend. Opmerkingen bij beslisschema s 1 Hieronder valt niet een vorstbeveiliging en/of een verwarmingstoestel in een ruimte(n) die niet is opgesteld ten behoeve van het verblijf van personen. Mobiele verwarmingselementen en koelers, zoals elektrische kacheltjes, verrijdbare airco s e.d. vallen hier ook niet onder. 2 Er is sprake van isolatie of spouw als meer dan 70% van het totaal oppervlak van de uitwendige scheidingsconstructies (wanden, vloeren, panelen en daken) minimaal 1 cm isolatie of spouw bevat. Ramen en deuren worden hierbij buiten beschouwing gelaten. Uitwendige scheidingsconstructies zijn constructies die grenzen aan buitenlucht, grond of water. 3 Hiervan is sprake als de thermische weerstand van 70% van het totaal oppervlak van de uitwendige scheidingsconstructies (wanden, vloeren, panelen en daken) van de overige ruimte een grotere thermische weerstand heeft dan 70% van het oppervlak van de constructies tussen de overige ruimte en de rekenzone. Ramen en deuren in de uitwendige scheidingsconstructie en in de constructie tussen de overige ruimte en rekenzone worden hierbij buiten beschouwing gelaten. 4 Mobiele verwarmingselementen, zoals elektrische kacheltjes e.d. vallen hier niet onder, een CV-ketel mag niet worden beschouwd als een warmte-afgiftesysteem. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

14 In paragraaf 6.10 wordt een aantal voorbeelden van overige ruimten gegeven. Hierin is aangegeven of deze overige ruimten wel of niet tot de rekenzone behoren. Zolder Bij een zolder die behoort tot de rekenzone geldt voor de ruimte achter de knieschotten het volgende: - Als de knieschotten geïsoleerd zijn en de warmteweerstand van de knieschotten is groter dan de warmteweerstand van het achterliggende dak/gevel dan behoort de ruimte achter de knieschotten niet bij de rekenzone, maar is het een aangrenzende onverwarmde ruimte. - In alle andere gevallen geldt dat de ruimte achter knieschotten niet als een aparte onverwarmde ruimte mag worden beschouwd. De hele zolder inclusief de ruimte achter de knieschotten hoort in deze situatie dus bij de rekenzone. Indien de zolder tot de rekenzone behoort, moet dat deel van de vloer dat voldoet aan de definitie van de gebruiksoppervlakte (zie paragraaf 6.5.7) bij de gebruiksoppervlakte van de woning worden geteld. Garage Indien een garage wordt gebruikt als verblijfsruimte maar niet als zodanig is verbouwd (de ruimte kan zonder bouwkundige aanpassingen weer als garage worden gebruikt) dan hoort de ruimte niet automatisch tot de rekenzone. De beslisschema s overige ruimte moeten dan worden toegepast. Bergruimten Of een inpandige berging of aangebouwde berging bij de rekenzone hoort, moet worden bepaald aan de hand van de beslisschema s overige ruimte. De toegankelijkheid van de berging (van binnen uit of buiten uit) is niet van belang bij de bepaling of een bergruimte tot de rekenzone hoort. Meterkast (niet via de woning toegankelijk) Of een van buiten de woning toegankelijke meterkast bij de rekenzone hoort, moet worden bepaald aan de hand van de beslisschema s overige ruimte. Kelder/Souterrain Of een kelder/souterrain bij de rekenzone hoort, moet worden bepaald aan de hand van de eerder gegeven criteria/figuren. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

15 6.5 ALGEMENE WONINGKENMERKEN (STAP 2) Als eerste wordt er een overzicht gegeven van de gegevens die van de woning verzameld moeten worden. Hierna wordt in de paragrafen ingegaan op de bepalingsmethode, in de bijlage is extra informatie te vinden over de verschillende gegevens. In de tabel is aangegeven welke aspecten bij welke soort woning moet worden opgenomen en in welke paragraaf dit beschreven staat: Tabel 6.1 Op te nemen aspecten Aspect Op te nemen bij Eengezinswoning Woning in appartementen Zie paragraaf complex Woningtype Ja Ja Bouwjaar Ja Ja Renovatiejaar, indien van Ja Ja toepassing Bouwtype Ja Ja Gebouwafmetingen Nee Ja Type dak Ja Ja Gebruiksoppervlakte van de Ja Ja rekenzone Enkel of meerlaags Ja Ja woningen Voorzet gevel Nee Ja Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

16 6.5.1 Woningtype Het woningtype heeft invloed op de infiltratie en wordt weergegeven op het Energieprestatiecertificaat. Indien er per woning een Energieprestatiecertificaat wordt gemaakt dient per woning het woningtype en subtype te worden aangegeven. In de onderstaande tabel zijn de mogelijke typen en subtypen weergegeven. In paragraaf 6.8 is het protocol opgenomen om te komen tot het juiste woningtype. Tabel 6.2 Mogelijke woningtypen en subtype Eengezinswoningen (grondgebonden woningen) 1. Vrijstaande woning 2. Twee onder een kap 3. Rijwoning 3a Tussenwoning 3b Hoekwoning Woningen in een appartementencomplex (woningen in een meergezinswoning met 1 of 2 lagen) 1. Hoekwoning onder dak 2. Tussenwoning onder dak 3. Hoekwoning op tussenverdieping 4. Tussenwoning op tussenverdieping 5. Hoekwoning onderste bouwlaag 6. Tussenwoning onderste bouwlaag 7. Tussenwoning onder dak en op onderste bouwlaag 8. Hoekwoning onder dak en op onderste bouwlaag Bouwjaar van de woning Het bouwjaar is van belang bij de bepaling van thermische eigenschappen van de bouwkundige constructies als daarvan niet bekend is of ze geïsoleerd zijn of als de isolatiedikte niet te bepalen is. Tevens speelt het bouwjaar een rol bij de bepaling van de infiltratie. Als aan de woning in een later jaartal een stuk is aangebouwd en de isolatiedikte is niet ter plekke te bepalen, mag bij de bepaling van de thermische eigenschappen van de aanbouw alleen het jaar van de aanbouw worden gebruikt indien alle bouwkundige constructies van de aanbouw voldoen aan de bouwregelgeving (van het jaar van de aanbouw). Als er gebruik is gemaakt van het zogenaamde rechtens verkregen niveau dient het bouwjaar van de woning te worden aangehouden. Indien dit niet het geval is of niet bekend dan dient het bouwjaar van de woning te worden aangehouden. Het bouwjaar van de woning is eveneens van belang voor het registratiesysteem van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RvO.nl) (voorheen Agentschap NL). Voor de databank van de RvO.nl blijft het oorspronkelijke bouwjaar van de woning van toepassing. Opmerking: Hoewel onder het bouwjaar doorgaans wordt verstaan het jaartal dat staat vermeld op de bouwvergunning van de betreffende woning (deel) is er bij de methodiek voor gekozen om het jaar van oplevering van de woning/aanbouw te hanteren. De reden hiervoor is dat het jaartal op de vergunning bij bestaande woningen niet altijd is te achterhalen. Het jaar van oplevering van de woning is ook bij bestaande woningen te achterhalen via van het kadaster Renovatiejaar Indien de totale bouwkundige schil van de rekenzone is gerenoveerd dient het jaar van renovatie opgegeven te worden ten behoeve van de infiltratieberekening. Indien de isolatie-eigenschappen niet te bepalen zijn dient het renovatiejaar ook gebruikt te worden voor de bepaling van de Rc-waarden van de betreffende bouwkundige constructies die gerenoveerd zijn. Er is alleen sprake van een renovatie als bij de renovatie de alle bouwkundige constructies volgens de bouwregelgeving (van het jaar van de renovatie) zijn aangepast. Als er gebruik is gemaakt van het zogenaamde rechtens verkregen niveau dient het bouwjaar van de woning te worden aangehouden. Indien dit niet het geval is of niet bekend dan dient het bouwjaar van de woning te worden Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

17 6.5.4 Bouwtype Van de woning waarvoor het Energieprestatiecertificaat gemaakt moet wordt, dient te worden bepaald of het een traditioneel/gemengd zwaar, gemengd licht of volledig skelet bouw is. Traditioneel/gemengd zwaar: massief of licht binnenspouwblad, massieve woningscheidende wanden, massieve vloer. Hieronder vallen ook zolders met een licht dakbeschot en massieve woningscheidende wand en massieve vloer. Gemengd lichte bouw: licht binnenspouwblad, geen of lichte woningscheidende wand, massieve vloer. Hieronder vallen ook zolders met een licht dakbeschot zonder massieve woningscheidende wand, maar met een massieve vloer Volledig houtskelet bouw: licht binnenspouwblad, lichte woningscheidende wanden, lichte vloer. Door te tikken op de wanden/vloeren kan bepaald worden of een constructie onderdeel in de lichte of zware categorie valt. De lichte constructie klinkt hol als er op wordt getikt. Indien massieve constructies aan de binnenzijde zijn voorzien van isolatiemateriaal, vallen ze ook in de categorie licht. Indien in een woning mengvormen van het gebouwtype voorkomen (bijvoorbeeld een volledig houtskeletbouw opbouw op een verder traditioneel/gemengd zwaar als onderbouw), dient men uit te gaan van gemengd lichte bouw. De meeste woningen in Nederland zijn van het type Traditioneel/gemengd zwaar. De wanden tussen de onderlinge vertrekken in de woning worden buiten beschouwing gelaten Gebouwafmetingen Voor het bepalen van de winddrukcorrectiefactor voor infiltratie zijn de afmetingen van het appartementencomplex van belang. Voor woningen in appartementencomplexen moet de lengte, breedte en hoogte van het gebouw worden opgegeven Gebouwafmetingen bij eengezinswoningen Voor eengezinswoningen worden de gebouwafmetingen t.b.v. de infiltratie niet opgenomen. Hier wordt altijd uitgegaan van een vaste correctiefactor voor de winddruk. Opmerking: Een woning (dus geen stapeling van meerdere woningen) boven een rekenzone met een andere gebruiksfunctie (bijvoorbeeld winkel of praktijkruimte) wordt beschouwd als een eengezinswoning, hier geldt ook de hierboven genoemde vaste correctiefactor voor infiltratie Gebouwafmetingen bij woningen in een appartementencomplex Indien er van een woning in een appartementencomplex een Energieprestatiecertificaat wordt opgesteld dienen de gebouwafmetingen van het totale gebouw bepaald te worden, zoals hieronder is omschreven. Er wordt geen onderscheid gemaakt of een woning in een hoog of lager gelegen gebouwvleugel of langere of kortere gebouwvleugel zit. De gebouwafmetingen worden bepaald door de maximale maat in een bepaalde richting (dus inclusief eventuele aangrenzende ruimten die niet tot de rekenzone behoren). De gebouwhoogte wordt bepaald door het hoogteverschil tussen het maaiveld en het dak van het gebouw. De lengte van het gebouw is de grootste horizontale lengte van het gebouw. De breedte van het gebouw is de grootste horizontale breedte van het gebouw. Aan breedte en lengte van het gebouw is geen definitie gegeven. De twee afmetingen zijn onderling inwisselbaar, want deze leiden indien omgewisseld tot het zelfde resultaat. De afmetingen worden bepaald door de buitenafmeting van het gebouw, hoogte is dus de hoogte van het maaiveld tot en met het dak. Een eventuele zolder die niet tot de rekenzone behoort, telt hierin mee. Indien het maaiveld rond het gebouw niet overal even hoog is dan wordt er uitgegaan de laagste hoogte van het maaiveld. Indien er open tussen ruimten zijn in een gebouw worden toch de buitenmaten aangehouden, het gebouw wordt benaderd alsof deze tussenruimten gesloten zijn. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

18 Bij het gebruik van een andere methode om de gebouwafmetingen te bepalen, mogen de lengte, breedte en hoogte niet meer dan 20% afwijken van de lengte, breedte en hoogte van het gebouw indien deze bepaald zouden zijn met de bovenstaande methode. Zo kan de gebouwhoogte ook worden bepaald door het aantal verdiepingen van het gebouw te bepalen en te vermenigvuldigen met de verdiepingshoogte (indien deze gelijk zijn). Indien één van de bouwlagen in het gebouw een andere gebruiksfunctie heeft dan telt deze bouwlaag ook mee met de bepaling van de gebouwhoogte. Voorbeeld: onder het appartementencomplex zitten winkels, de bouwlaag met winkels wordt dan ook meegeteld. B H H, gebouw Maaiveld L Afb.6.1 Bepalen gebouwafmetingen, de rechter afbeelding is een tussenruimte (onder doorgang aanwezig), het gebouw wordt benaderd alsof deze tussenruimte gesloten is. De gebouwafmetingen worden bepaald door de maximale maat in een bepaalde richting (dus inclusief eventuele aangrenzende ruimten die niet tot de rekenzone behoren). In de onderstaande afbeeldingen worden voorbeelden gegeven van de verschillende gebouwvormen. In het geval van L-vormige gebouwen geldt de grootste breedte van het gebouw voor het hele gebouw. In het geval van gebouwen met woontorens wordt de grootste buitenmaten aangehouden. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

19 B H Ovaal vormig gebouw L Afb. 6.2 Gebouwafmetingen bepalen van de verschillende gebouwvormen Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

20 H Rechthoekig gebouw B L H Woontoren Woontoren woningen B L Afb. 6.3 Gebouwafmetingen bepalen van de verschillende gebouwvormen. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

21 Indien het appartementencomplex uit verschillende vleugels met verschillende gebouwhoogte bestaat, telt de grootste gebouwhoogte. Afb. 6.4 Gebouw met verschillende gebouwvleugels Type dak Als platte daken gelden alle daken met een hellingshoek van minder dan 15º. Bij een combinatie van type daken bepaalt het meest voorkomende type dak wat de aanduiding van het daktype voor de woning wordt. Een woning met een 60% hellend en een 40% plat dak wordt aangeduid als een woning met een hellend dak. Indien er geen dak aanwezig is of indien de rekenzone niet de hele woning betreft dan wordt het aanwezige daktype van de woning aangehouden. Bijvoorbeeld: er is een zolder die niet tot de rekenzone behoort onder het hellende dak, dan wordt toch hellend dak aangehouden Gebruiksoppervlakte De definitie van de gebruiksoppervlakte luidt: De oppervlakte gemeten op vloerniveau, tussen de opgaande scheidingsconstructies, die de desbetreffende ruimte of groep van ruimten, gelegen binnen de rekenzone van de woning omhullen', ontleend aan NEN Bij de bepaling van de gebruiksoppervlakte worden de volgende ruimten en voorzieningen niet meegerekend: Oppervlakten van delen van vloeren waarboven de netto-hoogte minder dan 1,5 meter bedraagt, uitgezonderd vloeren onder trappen, hellingbanen en dergelijke; Eén of meerdere trapgat(en), schalmgat(en) of vide(s) met een individuele oppervlakte groter dan of gelijk is aan 4 m²; Een liftschacht; Een dragende binnenwand; Een vrijstaande bouwconstructie, niet zijnde een trap en leidingschacht, waarvan de individuele horizontale doorsnede groter dan of gelijk is aan 0,5 m²; Een leidingschacht, waarvan de individuele oppervlakte van de horizontale doorsnede groter dan of gelijk is aan 0,5 m². De gebruiksoppervlakte heeft alleen betrekking op de vloeroppervlakte van alle ruimten die tot de rekenzone behoren, zoals bepaald bij stap 1. Bij het gebruik van een andere methode om de gebruiksoppervlakte te bepalen, mag de bepaalde gebruiksoppervlakte niet meer dan 10% afwijken van de gebruiksoppervlakte indien deze bepaald zou zijn met de hierboven beschreven methode Woningen in een enkel of meerlaags appartementencomplex Alleen bij woningen in een appartementencomplex aangeven of er sprake is van een enkellaags of meerlaags appartementencomplex. Indien een appartementencomplex uit meerdere bouwlagen Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

22 bestaat die luchttechnisch gescheiden zijn, dan is er sprake van meerlaags appartementencomplex. Hiervan is ook sprake als in een appartementencomplex een laag woningen zitten, waarbij de woningen uit twee of meer woonlagen bestaan. Luchttechnisch gescheiden wil zeggen er zijn geen openingen tussen de woonlagen/etage waarneembaar waardoor de lucht van de ene woonlaag/etage naar de andere woonlaag/etage kan stromen Voorzetgevel Bij een woning in een appartementencomplex dient bepaald te worden of er sprake is van een doorlopende voorzetgevel bij één of meerdere buitengevel(s) van het appartementencomplex. Er is sprake van een voorzetgevel indien minimaal één van de zijden van de woning in het appartementencomplex (totale lengte of breedte en hoogte van de woning) is voorzien voorzetgevel (dubbele huidgevel). Indien de lucht uit de tussenruimte van de ene etage naar de andere etage van het appartementencomplex kan stromen is er geen sprake van een voorzetgevel. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

23 6.6 THERMISCHE SCHIL (STAP 3) In stap 1 is bepaald wat de rekenzone van de woning is. In deze stap moet de thermische schil van de rekenzone worden bepaald. De thermische schil wordt gevormd door de bouwkundige constructies die de rekenzone omhullen en die niet grenzen aan een verwarmde ruimte. Dit zijn dus constructies die de rekenzone afscheiden van de buitenomgeving (bijvoorbeeld buitenlucht, water, grond) of aangrenzende onverwarmde ruimten. De volgende constructies maken geen onderdeel uit van de thermische schil: constructie tussen vertrekken die beide tot de rekenzone behoren; constructie tussen twee woningen (woningscheidende wand, vloer of dak). De EPA-opnemer/- adviseur dient ervan uit te gaan dat de aangrenzende woning ook verwarmd is. constructie tussen woning en gebouw met een andere gebruiksfunctie. De EPA-opnemer/- adviseur dient ervan uit te gaan dat het aangrenzende utiliteitsgebouw ook verwarmd is. Opmerking: Utiliteitsgebouwen (bijvoorbeeld met een industriefunctie) kunnen ook onverwarmd zijn. In niet alle gevallen kunnen deze aangrenzende gebouwen geïnspecteerd worden. Daarom is er voor gekozen om bij aangrenzende utiliteitsgebouwen altijd uit te gaan van verwarmde aangrenzende gebouwen. De thermische schil van woning kan bestaan uit de volgende bouwdelen: Gesloten gevels; Kozijnwerk, waaronder: Beglazing; Panelen; Deuren. Daken; Vloeren. Gesloten gevels Gesloten gevels zijn alle dichte gevelvlakken met een hellingshoek groter dan 75 o. Verder vallen onder de definitie van een gesloten gevel alle gevelvlakken van een woning die niet bestaan uit kozijnwerken. Gevelvlakken die afgewerkt zijn met beplatingen op regelwerken, prefab gevelelementen en dergelijke zijn wel gesloten gevels. Vlakken met beplatingen die in kozijnwerk (zichtbare stijlen en/of dorpels) zitten, vallen onder kozijnwerk. Verder behoren tot de gesloten gevels: zijwanden van opgetrokken gevels als zijwanden niet in kozijnwerk zijn uitgevoerd; zijwanden van dakkapellen niet uitgevoerd in een kozijn. Zijwanden van dakkapellen die in een kozijn zijn uitgevoerd moeten worden beschouwd als een paneel. Zijwanden van dakkapellen die uitgevoerd zijn in riet moeten als rieten dak worden beschouwd. Bij woningen met een kelder of souterrain in de rekenzone valt onder de berekening van het gevelvlak zowel het deel onder als boven het maaiveld. Opmerking: Glazen bouwstenen mogen niet als raam worden beschouwd deze dienen als gevel te worden beschouwd. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

24 appartementencomplex eengezinswoning Gesloten gevel Winkel/kantoor Berging/ garage kelder Afb. 6.5 Gesloten gevel Kozijnwerken Kozijnwerken zijn delen van de constructie die begrensd worden door zichtbare stijlen en dorpels. Binnen deze begrenzing bevinden zich dan beglazing, deuren en/of gesloten panelen. Constructie kozijnen Onder kozijnwerk valt het geheel van kozijnen en ramen, inclusief hang- en sluitwerk, glaslatten, stelkozijnen en raamdorpels. Beglazing Bij de opname wordt onder beglazing de opvulling binnen de kozijnen verstaan, mits deze bestaat uit elementen van glas. Panelen Onder panelen vallen de vulpanelen in borstweringen van het kozijnwerk. Deze panelen kunnen gevuld zijn met isolatie. Panelen die niet in kozijnwerk zijn uitgevoerd, moeten als gevel worden beschouwd. Deuren Als de deur lichtdoorlatende delen (ramen) bevat gelden de volgende regels: de deur dient volledig te worden beschouwd als raam als de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen groter is dan of gelijk aan 65% van de totale oppervlakte van de deur inclusief kozijn. Indien de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen kleiner is dan 65% worden de lichtdoorlatende delen als raam beschouwd en de niet lichtdoorlatende delen als deur beschouwd. In afwijking hiervan mag de deur indien de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen kleiner is dan 65% ook volledig als deur worden beschouwd, de licht doorlatende delen worden dan verwaarloosd.. In nagenoeg alle deuren is de oppervlakte van de lichtdoorlatende delen kleiner is dan 65%. Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

25 Daken Bij daken worden alle dakvlakken opgenomen die een direct onderdeel van de thermische schil uitmaken. Indien de hellingshoek groter is dan 75 o dan dient het vlak als gevel te worden beschouwd. Appartementencomplex eengezinswoning dak Winkel/kantoor Berging/ garage kelder Afb.6.6 Dak Vloeren De EPA-opnemer/-adviseur neemt bij de opname van de woning alleen het oppervlak van de vloer op indien de vloer een onderdeel is van de thermische schil. Opmerking: Verdiepingsvloeren binnen een rekenzone en vloeren tussen twee woningen of tussen een woning en een andere gebruiksfunctie zijn geen onderdeel van de thermische schil en worden niet opgenomen. Appartementencomplex eengezinswoning vloer Winkel/kantoor Berging/ garage kelder Afb.6.7 Vloeren Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

26 In de onderstaande tabel is aangegeven welke informatie van de thermische schil moet worden verzameld en in welke paragraaf dit beschreven staat. Er wordt bij de thermische schil geen onderscheid gemaakt tussen een eengezinswoning of een woning in appartementencomplex. Bouwdeel Op te nemen aspect paragraaf Gesloten gevels Oppervlakte en Perimeter Begrenzing Oriëntatie Isolatiedikte en Luchtspouw Kozijnwerk Ramen Oppervlakte en Begrenzing In leef- of slaapruimte Oriëntatie Hellingshoek Kozijntype Glassoort Buitenzonwering Overstek/Beschaduwing Paneel Oppervlakte en Begrenzing Oriëntatie Kozijntype Isolatiedikte Luchtspouw en Deur Oppervlakte en Begrenzing Type deur Dak Oppervlakte en Begrenzing Oriëntatie (hellend dak) Hellend of plat Isolatiedikte en Luchtspouw Rieten dak Vloer Oppervlakte en Perimeter Begrenzing Isolatiedikte en Luchtspouw Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

27 Voor iedere constructie wordt de oppervlakte bepaald. Indien constructies gelijke eigenschappen hebben, mogen de oppervlakten worden samengevoegd. Bij een verschil in één of meer van onderstaande eigenschappen, mogen constructies niet worden samengevoegd: Type constructie (gevel, plat dak, etc.); Begrenzing; Oriëntatie; Rc-waarde of U-waarde; Helling van de constructie; Voorbeeld: De ruimte boven het maaiveld en de ruimte onder het maaiveld behoren beide tot de rekenzone. Gevel X en gevel Y worden als 2 verschillende gevels opgegeven (ook indien de constructieve opbouw hetzelfde) is, de begrenzing is immers anders. Gevel X grenst aan de grond en gevel Y grenst aan de buitenlucht. Gevel Y Gevel X Maaiveld Afb. 6.8 Constructies splitsen Oppervlakte constructies De oppervlakte van de thermische schil wordt berekend uit de afmetingen zoals die gedefinieerd zijn in NEN De belangrijkste uitgangspunten zijn: bij vloeren, gevels en daken geldt dat uitgegaan wordt van de afmetingen zoals deze zijn aangegeven in de onderstaande afbeeldingen 6.9 t/m 6.12; bij ramen en deuren moet de opening in de wand aan de binnenzijde aangehouden, zie afbeelding 6.14; bij schuine wanden/daken wordt bij de lengte uitgegaan van de binnenafmetingen (l4). De hoogte wordt eveneens bepaald aan de binnenzijde (h6), zie afbeelding A B Afb. 6.9 Boven en zijaanzicht vrijstaande woning/ appartementencomplex. Afmeting wordt bepaald door A en B (binnenwerks). Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

28 Afb.6.10 Bovenaanzicht hoek- en tussenwoning Afmeting A (afb. 6.10) wordt voor de gevel, vloer en dak van zowel de hoek- en tussenwoning binnenwerks gemeten. Afmeting B h wordt voor de gevel, vloer dak van de hoekwoning loopt van de binnenzijde van de buitengevel tot aan de hart maat van de woningscheidende wand. Afmeting B t voor de gevel, vloer en dak van de tussenwoning loopt van de hart maat woningscheidende wand tot aan de hart maat van de volgende woningscheidende wand. H t Afb Zij-aanzicht: Verticale afmeting eengezinswoning. Afmeting H t (afb. 6.11) wordt voor de gevel wordt binnenwerks gemeten (van bovenkant begane grondvloer tot onderzijde dakaansluiting op gevel). Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

29 Tussen bouwlaag H t Onderste bouwlaag H o Afb.6.12 Zij aanzicht woning in w appartementencomplex Afmeting H o (afb. 6.12) wordt voor de gevel van de woning (onderste bouwlaag) uit het appartementencomplex gemeten van de bovenkant van de vloer tot aan de hart maat van de woningscheidende vloer. Afmeting H t voor de woning op de tussenbouwlaag loopt van de hart maat woningscheidende vloer tot aan de hart maat van de volgende woningscheidende vloer. Afb.6.13 Afmetingen bij schuine daken Bij schuine daken (afb. 6.13) wordt bij de lengte uitgegaan van de binnenafmetingen (l4). De afmetingen kunnen met behulp van een tekening van de betreffende woning worden bepaald, ter plekke dient dan wel gecontroleerd te worden of de afmetingen van de tekening overeen komen met de werkelijke afmetingen in de woning. Meet in de woning een aantal afmetingen na. Algemeen geldt dat het door de EPA-opnemer/-adviseur bepaalde oppervlak niet meer dan 10% mag afwijken van het oppervlak bepaald conform NEN Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart

30 Opmerking: In de BRL 9500 deel 01 Energieprestatieadvisering is een reproduceerbaarheidseis van 8% (op de EI) gegeven. Indien gebruik wordt gemaakt van een andere methode om de oppervlakte te bepalen en de afwijking in oppervlakte van de bouwdelen blijft binnen de hierboven genoemde 10% wil dat niet zeggen dat hiermee aan de reproduceerbaarheidseis is voldaan. Naast het oppervlak spelen o.a. de thermische eigenschappen van bouwdelen en de aanwezige installaties een belangrijke rol bij de bepaling van de EI. In de onderstaande paragrafen wordt per type constructie gegeven, hoe er eenvoudig gemeten kan worden, als dit wordt opgevolgd is in nagenoeg alle gevallen de afwijking ten opzichte van het oppervlak conform de NEN 1068 kleiner dan 10% Oppervlakte gevel In afwijking van paragraaf kunnen de afmetingen als volgt worden bepaald: Bepaal de horizontale afmeting binnenwerks (meten aan de binnenkant van de woning tussen de opgaande wanden die de betreffende gevel omsluit): Tel er bij een hoekwoning, 11 cm bij op voor de woningscheidende wand. Tel er voor een tussenwoning, 22 cm bij op voor de woningscheidende wanden. Voor een vrijstaande woning wordt er niets bij opgeteld is er namelijk geen sprake van een woningscheidende wand. Meet voor de verticale afmeting tussen de bovenkant vloer en de onderkant van het dak/plafond die de betreffende gevel omsluit. Indien het een woning in een appartementencomplex betreft meet dan de verticale afmeting tussen de woningscheidende vloeren. Tel er voor de woning op de onderste bouwlaag 10 cm bij op voor de woningscheidende vloer. Tel er voor de woning op een tussenlaag 20 cm bij voor de woningscheidende vloer. Tel er voor de woning op de bovenste bouwlaag 10 cm bij op voor de woningscheidende vloer. Toelichting Uitgangspunt hierbij is een dikte van 22 cm voor de woningscheidende wand. Voor een hoekwoning wordt de helft van de woningscheidende wand meegeteld. Voor een tussenwoning wordt 2x de halve dikte van de woningscheidende wand meegeteld. Indien een woningscheidende wand een andere dikte heeft, wordt gerekend met deze dikte. Indien niet te bepalen dan uitgaan van een dikte van 22 cm. Uitgangspunt hierbij is een dikte van 20 cm voor de woningscheidende vloer. Voor de woning op de onderste bouwlaag wordt de halve dikte van de woningscheidende vloer meegeteld. Voor een woning op een tussenlaag wordt 2 * de halve dikte van de woningscheidende vloer meegeteld. Indien een woningscheidende vloer een andere dikte heeft, wordt gerekend met deze dikte. Indien niet te bepalen dan uitgaan van een dikte van 20 cm. Meettip: Bepaal eerst het bruto-oppervlak van de gevel en bepaal vervolgens het netto-oppervlak door de kozijnoppervlakten (inclusief ramen, panelen en deuren) ervan af te trekken. Raamdorpelafwerkingen zijn geen onderdeel van de gesloten gevel maar maken deel uit van het kozijnwerk. Voor woningopnames die gedaan zijn voor 1 januari 2015 werd in afwijking van de NEN 1068 het oppervlak van de gevel op basis van het buitenwerks oppervlak te bepalen. Voor nieuwe opnames is dit niet toegestaan. Indien het oppervlak op basis van buitenwerks oppervlak is bepaald wordt het buitenwerks oppervlak met behulp van een correctiefactor teruggerekend naar een binnenwerks oppervlak. In de software zijn hier rekenregels voor opgenomen, zie onderstaande kader. Omrekening vindt als volgt plaats: A T = A ext 0,6. A ext AT = dicht gevel oppervlak conform NEN 1068 Aext = dicht geveloppervlak conform oude opname Hoofdstuk 6.0 ISSO 82.1 Maart