In plaats van het ontbijt vond vertrek plaats naar Makiungu. Kwamen om uur aan. Op de foto een deel van het ontvangstcomité.

Transcriptie

1 februari Aangekomen op Kilimanjaro wachtte daar een shuttlebusje op ons (Angela en ondergetekende) voor de tocht naar Arusha. Hebben voor deze mogelijkheid gekozen omdat het ophalen vanuit Olkakola, onze verblijfplaats voor de nacht, toch als bezwaarlijk werd ervaren. De weg van Arusha naar Olkakola is verschrikkelijk slecht. De shuttlebus is een gehavende Toyotabus, waarvan de achterklep met behulp van een schroevendraaier met een schroef werd gesloten. De schroef paste in een op de achterkleprail gelaste bout. Zijn onderweg geen bagage verloren. In plaats van het ontbijt vond vertrek plaats naar Makiungu. Kwamen om uur aan. Op de foto een deel van het ontvangstcomité. Het weer is prima, 30 weinig bewolking en af en toe een stortbui. Raymond, mijn vaste tolk heeft zijn boeltje gepakt en is zonder iets te zeggen in het ziekenhuis en tegen zijn partner met de noorderzon vetrokken. Het maandagspreekuur was qua aantal gelukkig bescheiden. Leverde wel een operatieprogramma van dinsdag op dat duurde van 8.15 tot uur. Toch was de emotionele spanningsbreedte weer groot: van oude krom getrokken besjes met onbehandelbare vormen van kwaadaardige gezwellen tot succesvol behandelde infertiliteiten. Een collage foto s van moeders met baby en de dokter. Bij één moeder heb ik in 2009 een aantal vleesbomen verwijderd wegens onvruchtbaarheid. Hoe ze het gepland hebben weet ik niet, maar het kwam zo uit dat er door mij een keizersnee gedaan moest worden. De andere moeder zorgde voor wat ongerustheid: ze raakt overtijd en de registratie van de kinderlijke harttonen lieten wat te wensen over. De wens was: hup, bevalling opwekken. Dit lukte en leverde gelukkig een gezonde zoon op. Wat is nu de overeenkomst van deze

2 moeders? Beiden vonden dat ze hun zoon Gerard moesten noemen. Daarnaast zullen ze aangesproken worden met Mamma Gerard.. Woensdag het grootste gedeelte van de dag spreekuur gehouden met één van de AMO s. In een soort klinische les situatie hebben ze een en ander op kunnen steken. Een scheiding tussen de één en de andere leverde vandaag een bizar probleem op. Een kraamvrouw werd in coma opgenomen. Hypoglycaemie (veel te laag bloedsuiker). Ze was 30 januari bevallen en 31 januari ontslagen. Verloskundigen controleren de zwangerschap en doen de bevalling. De Clinical Officers controleren de diabetes. De AMO is de baas van de kraamafdeling. De laatste ontdekte deze misser bij de heropname. Overigens doet de baby het goed en heeft, had, geen suikerziekteverschijnselen. Volgende week een stukje dat niet geschikt is voor minderjarigen en mensen met een wat gevoeliger karakter. Gerard Makiungu, 4 februari 2011

3 Februari 2011 II Vorige week vrijdag is er een jonge aanstaande moeder overleden. Ze werd min of meer bewusteloos opgenomen nadat ze een paar dagen thuis koorts had met hoofdpijn. Twintig jaar oud, eerste zwangerschap, 7½ maand zwanger. Bij onderzoek een duidelijke nekstijfheid, niet aanspreekbaar. Drie mogelijkheden: hersenmalaria, hersenvliesontsteking of hersenbloeding. Onderzoek van het ruggenmerg vocht leverde veel ontstekingscellen en wat rode bloedlichaampjes op. Behandeling met antibiotica en antimalaria medicijn werd gestart. Het heeft niet mogen baten. Zes uur later is ze overleden. Gebruikelijk is dat er dan een post mortum keizersnee wordt gedaan. Moeder en ongeboren kind mogen niet in één graf begraven worden. Een aanstaande moeder (19 jaar) ging voor haar eerste bevalling naar het Regionale ziekenhuis in Singida. Een armpje hing uit de schede op een gegeven moment. Of de baby toen nog leefde weten we niet. Na enkele dagen is er toch maar een keizersnee gedaan op een dood kind. Er kunnen vraagtekens gezet worden bij de kwaliteit van de ingreep en van de nazorg. Patiënte was zelf hierover niet tevreden en nam zelf het initiatief en kwam naar Makiungu. Bij opname een erg zieke patiënte, hoge koorts, pus en urine uit de buikwond, pus en urine uit de schede, smerige urine uit de blaas. De buikwond-infectie en het gaatje in de blaas zijn chirurgische behandeld. Uiteraard onder een hoge dosering antibiotica. De wond ziet er nu schoon uit en lekt geen urine meer. Afgelopen donderdag hebben we een onderzoek onder narcose gedaan omdat er nog steeds urine uit de schede loopt. Er was geen gaatje in de wand van de schede naar de blaas te vinden. In de top van de schede, rechts, een wondje op de plek waar een deel van de baarmoedermond hoort te zijn. Hieruit kwam vieze urine. Meest waarschijnlijk is een fistel tussen het urineafvoerkanaal (komend van de nier) en de baarmoederhals. Met een blaasspoelsysteem is de urine nu schoon. Overleg vindt nu plaats om patiënte over te plaatsen naar een centrum waar men dit soort fistels dagelijks opereert. Het volgende probleem is gelukkig goed afgelopen. Was geroepen bij een zwangere vrouw op de verloskamer. De verloskundige kon met geen mogelijkheid een katheter in de blaas krijgen. Deze was overvol en reikte tot de navel. Dit zijn de gevallen van niet vorderende bevalling, waarbij het hoofdje de afvoer van de blaas dichtdrukt tegen het schaambeen en fistels (openingen tussen blaas en schede) kan veroorzaken. Door het hoofdje enigszins (krachtdadig) op te drukken lukte het om zeker 2 liter urine te laten aflopen. Hierbij viel bij het katheteriseren op dat er een enorme bult op het hoofdje van het kind zat terwijl het schedeltje nog hoog stond (komt door het persen). Met de zuignap op het hoofdje eenmaal geprobeerd te trekken: geen enkel effect. Dus maar een keizersnee gedaan. Het kind kwam goed ter wereld, maar had wel geprotesteerd in de baarmoeder door alvast de ontlasting te lozen. Moeder en kind doen het goed en de naam Gerard is verder gestegen in de top tien van namen voor jongetjes. Gisteren, donderdag, operatiedag. Een dametje van 75 van haar baarmoeder afgeholpen. Reden: stinkend gezwel dat uit de baarmoedermond hing. Tijdens de operatie geen problemen. Het gezwel maakte een goedaardige indruk, maar was wel ontstoken. De volgende operatie was bij een patiënte die we verdachten van een langdurig bestaande buitenbaarmoederlijke zwangerschap. Bleek een abces te zijn in de onderbuik. Geen blindedarmontsteking. Deze zag er goed uit. Een abces van de eierstok met de eileider rechts lag het meest voor de hand. Een drain in het ontstoken gebied achtergelaten en de buik maar weer gesloten. Afwachten maar hoe het verder gaat. Makiungu 10 feb. 11

4 Feb. 2011, III Een tweetal vervelende problemen gehad. Een zwangere patiënte met een bloeding. Bleek te komen door een te vroeg losgelaten placenta. Bij een ontsluiting van 8 cm moest de bevalling worden beëindigd i.v.m. toename van het bloedverlies. Gebeurde onder narcose doormiddel van een stuitextractie. Zal niet ingaan op de details, maar het was nogal heftig. De andere dame was twee weken geleden bevallen van een baby van 1400 gram. Ze had nog een bol buikje en bij onderzoek vroeg ik me toch af of een tweede baby soms vergeten was. Echter bij echoscopisch onderzoek een zwelling vol blaasjes. Zou een placenta-tumor kunnen zijn. De zwangerschapstest is negatief en er is geen reactie op stimulatie van de baarmoeder. Morgen zullen we een onderzoek onder narcose doen met een poging om de baarmoeder leeg te zuigen. Donderdag geopereerd. Een keizersnede, een vleesboomverwijdering, een cyste uit een eierstok verwijderd en een curettage. Daarna de patiënte die in de vorige alinea vermeld is. Onder echocontrole een zuigbuisje in de baarmoeder gebracht. Bleek geen afwijking in de baarmoeder. De buik vervolgens open gemaakt. Er bleek een soort steriele ontstekingsgezwel aanwezig dat overal mee vergroeid was. Samen met de chirurg dr. Sheila 3 uur bezig geweest om zoveel mogelijk te verwijderen. Het was ons niet duidelijk wat de oorsprong was. Van de normale anatomie was niets meer herkenbaar. Geopperde mogelijkheden: een separaat bestaande (oude) buitenbaarmoederlijke zwangerschap dan wel een gesteeldraaide eierstok-tumor. In verband met het bloedverlies hebben we O-positief bloed aan deze O-negatieve patiënte moeten geven. In Nederland een kunstfout, hier kan het soms niet anders. Vanwege werkzaamheden aan het elektriciteitsnetwerk hebben we de ene dag alleen overdag stroom en de andere dag alleen s avonds. De eigen generatoren moeten dit nu opvangen en diesel is duur. Een beetje rare week nu. Dinsdag 15 februari zou er een vrije dag zijn voor de moslims. Dus geen afspraken gemaakt en een dagje naar Singida gegaan. Alles was gewoon open. Woensdag, de 16 e, wel een bankholiday voor de moslims. Wat blijkt: de feestdagen voor de moslims staan niet zo vast als de algemeen christelijke feestdagen. Een moslimfeestdag op Zanzibar kan een dag eerder zijn dan op het vasteland. De werkers van het ziekenhuis, wel of geen moslim, waren vrij vandaag. De patiënten trokken zich daar niets van aan. Dus dubbel zo hard gewerkt. Gevolg: een overladen operatie programma donderdag. Een aantal voorbereidende bouwactiviteiten is begonnen. Zo is de telefooncentrale al verplaatst en is er begonnen aan een nieuw fundament voor het dieseltankgebouw. Beide moeten plaatsmaken voor de nieuwe kraamafdeling. Het bakken van stenen gebeurt nog niet op grote schaal. Het wachten op een op Malta ontwikkelde cement-persmachine. Telefooncentale, oud en nieuw Dieseltank op oude plaats, fundament voor nieuwe plaats

5 Steenbakkerij Een mooie gelegenheid om jullie nog even attent te maken op het benefiet JAZZ FESTIVAL voor het Makiungu Hospital dat gehouden zal worden op 2 april in de Grote Kerk in Schiedam. Aanvang uur. Kosten 65.- pp inclusief hapje en drankje. Kaarten onder meer verkrijgbaar bij VVV of via jazzforlife@live.nl. Hoe meer mensen er komen hoe sneller de kraamafdeling hier afgebouwd kan worden! Makiungu 18 februari 2011

6 Donderdag 23 februari 2011 De rest van het operatieprogramma vorige week vrijdagmorgen afgemaakt. Twee baarmoederverwijderingen laten doen door dr. Yusta, een AMO. Het is even wennen om te moeten assisteren. Vooral als het knopen in de diepte niet beheerst wordt. Er wordt zo onrustig geknoopt, dat wanneer de knoop in de diepte aankomt de onderbinding intussen van de te onderbinden slagader is afgeschoten. Een vervelende bloeding is het gevolg. Overkwam mij zelf vroeger als beginnend operateur ook. De oplossing is de klem op de slagader laten zitten tijdens het knopen en een tweede onderbinding erachter aan doen. Ze (dr. Yusta) deed het verder goed, alleen van een complimentje raakte ze volledig van slag: begon een horizontale buikwond verticaal dicht te hechten. Even terzijde. Vrijwel alle keizersneden bij vrouwen die er nog geen hebben gehad, gebeuren met een bikinisnee! Het duurt soms wat lang voor je wat resultaat ziet, maar: verticale snede exit! Gelukkig gaat het goed met de patiënte van donderdagmiddag. De maagslang en de drain in de buik zijn verwijderd. Ze krijgt praatjes en is weer met de borstvoeding begonnen. Telkens verbaas ik me erover dat de uitslag van een zaadonderzoek er in 3 kwartier is. Op het vrijdag spreekuur twee gevallen van mannelijke onvruchtbaarheid gezien. Cultureel is dit moeilijk aan de man te brengen. Toch ook wel humor tijdens het spreekuur. Een door vetzucht wat opgezette dame houdt bij hoog en bij laag vol dat ze een bewegende baby in haar buik heeft. Het echo-onderzoek toont geen baby aan en ook de zwangerschapstest is negatief. Niet te overtuigen leg ik haar maar uit dat ze te zijner tijd de baby mag komen laten zien. De volgende cliënte heeft de klok horen luiden terwijl de klepel zoek was. Ze gaat binnenkort huwen en wil graag een echoscopisch onderzoek om na te gaan of ze vruchtbaar is. Leg haar uit om eerst maar eens te proberen of het zonder dit onderzoek ook kan. Ging ze niet mee akkoord. O.K. dan het broekje maar uit voor een inwendige echo en weg was ze. Dinsdag. De laatste operaties gedaan. Geprobeerd de vruchtbaarheid te herstellen bij een patiënte met een eileiderontsteking in de voorgeschiedenis. Is bij proberen gebleven, er was geen doorgankelijkheid van de eileiders te verkrijgen. Eigenlijk heb ik een hekel aan dit soort operaties. Je doet het eigenlijk tegen beter weten in. Ook nog een abces in het kleine bekken geopend via een sneetje in de achterwand van de schede. Vanavond was er een farewell party omdat het morgen niet uitkomt. Voor het eten betekende dat er meer was van hetzelfde maar wel begeleid door een glaasje wijn. Een uroloog uit Moshi is op bezoek om patiënten te behandelen. Uit deze academische kliniek komt regelmatig een consulent. Zo staat er nog een bezoek van een orthopeed en een plastisch chirurg op de agenda. Weefselonderzoek na een operatie wordt gedaan in een laboratorium hier 400 km vandaan. Het valt te begrijpen dat er niet elke dag of elke week preparaten worden weggebracht. Het is wel vervelend wanneer patiënten die in november zijn geopereerd en nu komen voor de uitslag van het weefselonderzoek gezegd moet worden dat alles nog in het ziekenhuis is en er nog niets is verzonden. Woensdag. Alles is klaar voor vertrek. Worden morgenochtend om 9.00 uur opgehaald met het FMS vliegtuig. Besteden de rest van de dag om wat in Arusha te winkelen. Om 2.30 uur vertrekken vanuit Arusha naar Kilimanjaro airport. Om 6 uur vliegen we naar Nairobi en dan verder naar Amsterdam. Een indrukje van een stortbui in Makiungu Gerard, Makiungu, 23 februari 2011

7 Juli 2011 I De ene aankomst is de andere niet. Direct na aankomst, zondagavond 3 juli, kregen we te horen dat beide FMS vliegtuigen de volgende dag een spoedvlucht hadden. Eén vliegtuig ging iemand ophalen met brandwonden, het andere een patiënt die ruzie met een olifant had gehad. Het betekent: 2 stoelen uit het vliegtuig halen en daarvoor een brandcard erin. Enige mogelijkheid: heel vroeg vertrekken. Dus om 6 uur in de auto naar het vliegveld. Het gezelschap bestond intussen uit ondergetekende en een drietal studenten. Eén van de studenten offerde zich op om gedurende de reis zich vast te laten binden op de brancard. Na aflevering vertrok het vliegtuig naar de spoedpatiënt. Om kwart voor negen s ochtends stonden we al in Makiungu. Zelfde dag al twee beoordelingen gedaan. Eén zwangere dame met een heel dikke buik. Het eerste kind is geboren met een keizersnee en woog 4500 gram. Voelde niet zoveel voor een nieuwe keizersnee. Bleek bang te zijn dat er niet meer kinderen zouden kunnen komen. Heb haar gerustgesteld en gezegd dat ik persoonlijk de 10 e keizersnee zou komen doen. Probleem opgelost. De 2 e dame heeft een operatie in de voorgeschiedenis. Blijkt een verwaarloosde buitenbaarmoederlijke zwangerschap geweest te zijn. In het OK verslag beschrijving van vergroeiingen overal. Of dit een reden was voor een keizersnee. Advies gegeven: gewoon afwachten, het is geen reden voor een keizersnee. Dan komt de beruchte eerste maandag. Alle uitgestelde gynaecologische en verloskundige patiënten kunnen niet langer wachten. Daar gaan we dan: een patiënte met weeën, 33 weken zwanger. Baby heeft een waterhoofd. Stuitligging, 3 cm ontsluiting. Vraag of er nu ook een keizersnee gedaan moest worden. Haar vorige baby had ook een waterhoofdje en lag in stuitligging. Uitgelegd dat een veel te vroeg geboren baby in ieder geval nauwelijks een kans had om het te overleven. Neurochirurgisch zou er ook nog een hoofdbuik drain moeten worden aangelegd, met alle problematiek daar om heen. En waar een neurochirurg te vinden? Zij is afgelopen nacht spontaan bevallen. De baby heeft het niet overleefd. Verder een stuitligging omgeturnd in een hoofdligging. Een oude dame gezien met een forse verzakking. Patiënte met een niet operabele baarmoederhalskanker. Iemand met een tennisbalgrote gesteelde zwelling in de binnenkant van het rechter bovenbeen. Een jongedame met een mola zwangerschap(zie voor beschrijving een eerder verslagje). Om de laatste patiente gezien. 5 juli. Jongetje geboren ruim 4kg. Moeder en kind maken het goed. De verzakking bestaat niet meer. De tennisbal bleek een goedaardig vetgezwel. De mola zwangerschap is weggehaald. Het volgende verhaaltje is niet voor iedereen geschikt. Twee dames komen binnen. Probleem: de jongste is 1 jaar getrouwd en heeft nog geen kind!! Op de voorhand: de beste behandeling is dan geduld. Aangezien de oudste van de twee erg emphatisch optrad vroeg ik haar of ze de moeder was. Ze zei dat ze in zoverre geen familie van elkaar waren maar wel met dezelfde man getrouwd waren. Mijn nieuwsgierigheid was geprikkeld. Pats, boem er overheen de opmerking hij is nog erg jong. Aangezien de oudste 6 kinderen heeft gekregen bij deze man, zat daar dus geen probleem. Mijn ervaring van vroeger was dat om inter-echtelijke twisten te voorkomen de echtgenotes vaak in verschillende dorpjes woonden. Soms was het bezoek bij de onvruchtbare

8 vrouw net in haar onvruchtbare periode. Dit bleek niet het geval. Het hele kluppie woonde onder één dak. Hoe was het dan verder geregeld? Tenminste om de dag werden de dames met een bezoek van de echtgenoot vereerd. Het onderzoek van de jongste echtgenote leverde geen afwijkingen op. Gezien de transparantie van dit verhaal heb ik haar, tegen beter weten in, toch maar beloond met een kuurtje vruchtbaarheidsbevorderende medicijn (voor de kenners Clomid). Daarbij wel het risico op een meerlingzwangerschap aangegeven. De bouw van de nieuwe kraamafdeling is begonnen ondanks het feit dat de financiering nog niet rond is. Met dank aan alle donoren met daarbij de vraag ons verder te helpen met het vinden van fondsen om de bouw te kunnen voortzetten. Gisteren de 6e was het zo druk op de verloskamer dat één patiënte op de vloer ging bevallen. De enige privacy bestond eruit dat je er voorzichtig omheen liep. Vanmorgen nog een operatie en vanmiddag voor enkele dagen naar huis vanwege familieomstandigheden. Makiungu 7 juli, Gerard

9 Maandag 11 juli 2011 Terug van even weggeweest. Van 11 uur tot half zeven continu patiënten gezien. Een aantal was terugbesteld voor een operatie deze week. Echter alle operatiekamerruimte was al gereserveerd voor de Flying doctor van de AMREF. Leverde veel scheve gezichten op. Uiteindelijk konden er drie de volgende dag toch geopereerd worden. Intussen een clustertje baby s geboren met aangeboren afwijkingen. Vorige week vermeldde ik al een baby met een waterhoofdje, deze week was er nog één. Ook nog een baby met niet aangelegde oogjes en een afwezig neusje. Een dergelijke opeenhoping hebben ze nog niet gezien. Het blijft hier problematisch met de elektriciteitsvoorziening. Vlak voor een operatie op dinsdag viel het licht weer uit. Wetende dat het opsporen van degene die de generator moet starten ongeveer 10 minuten kost, alvast begonnen met het openen van de buik bij het licht van een zaklamp. Bij deze operatie een gigantisch groot myoom waaraan kop nog staart te herkennen was en alles wat aan elkaar vast kon zitten vast zat. In het algemeen wordt alles wat meer herkenbaar als je de banden waarmee de baarmoeder vastzit doorneemt. Bleek niet zo te zijn. Je begint dan maar met het losmaken wat niet vast hoort te zitten. Het is een soort dwaaltocht in de anatomie. Per ongeluk de blaas open gemaakt, doch dit leverde meteen een herkenningspunt op voor het goede operatievlak. Bij het verder prepareren plotseling het afvoerkanaal van de nier naar de blaas in the middle of nowhere. Een waarschuwing dat we te ver aan de zijkant terecht gekomen waren. Uiteindelijk na 2 ½ uur opereren een baarmoeder met een myoom van 2 kg verwijderd. Met de patiënte (15-7) gaat het goed. Ook met de andere geopereerde patiënten. Ook hier het probleem van als je al twee dochters hebt gebaard, hoe kun je de volgende zwangerschap een zoontje baren? Antwoord: geen vraag voor de dokter maar een probleem voor de echtgenoot! Blijf gewoon proberen. Men is met de verbouw van de kraamafdeling in het oude gebouw begonnen. Ik bekijk het met humor. Veel mensen die iets doen. Zoals een muurtje bouwen op een afstand van 60 cm van een andere muur terwijl er een dubbele deur moet komen te zitten. Een groep vrijwilligers uit Malta is een centrale zuurstofleiding en een afzuiginstallatie voor de operatiekamer en de verloskamers aan het aanleggen in het ziekenhuis. Totaal verblijven er nu 36 gasten. Met de andere bouwactiviteiten dus een drukte van belang. Het scala van problemen blijkt zich ook op sexuologisch gebied uit te breiden. Dr. Maria Borda kwam met een oud-medewerker met potentie problemen en vond dat het voor mij als man zijnde meer een probleem voor mij was om op te lossen. Bij onderzoek niets gevonden en maar verteld dat zijn echtgenote ook recht heeft op enige rust. Makiungu, 15 juli Gerard van der Leij

10 Juli 2011 Het steeds uitvallen van de stroom levert hoe langer hoe meer problemen op. Het ziekenhuis is steeds meer gaan wennen aan een 24-uurs stroomvoorziening. Dat houdt in dat de ziekenhuisgenerator soms de gehele dag aan moet staan. De prijs van dieselolie is echter van 510 Tsh gestegen naar 1800 Tsh per liter. De exploitatiekosten stijgen enorm zonder dat er inkomsten tegenover staan. Van de overheid krijgt men wel geld, maar dit mag niet inde exploitatiepot gestopt worden. De Ministry of Health heeft het ziekenhuis geïnspecteerd. Zoals te verwachten wat opmerkingen over de operatiekamers. Vooral de open toegangen tot het toilet en de opslag waren niet juist. Ook de mogelijkheid dat iedereen zomaar de operatiekamer binnen kon lopen was onjuist. Het is op Afrikaanse mannier opgelost: een rode lijn op de vloer met tekst tot hier en niet verder met schoenen aan. De open toegangen zijn nu met een gordijn afgesloten. Maandag weer begonnen, terug van weggeweest. Achter elkaar wat spoedoperaties: buitenbaarmoederlijke zwangerschap, vloeiende dame met een miskraam en een zwangere met een openstaande baarmoederhals en een tweeling binnen boord. Het lukte om hierbij de baarmoederhals te sluiten. Tot nu toe (20/7) gaat het goed. Daarna consulten. Het aantal weet ik niet meer, maar om half zeven s avonds ging de laatste patiënt weg. Bijna het gehele leerboek verloskunde en gynaecologie tegen gekomen. Echter het meest is bijgebleven dat een patiënte en haar echtgenoot 7 uur gelopen hadden om bij het ziekenhuis te komen. Het spreekuur leverde 10 operaties op voor de volgende dag: 5 buik operaties en 5 vaginale ( voor de kenners: aue 2x, myoomenucleatie 1x, vue+vw+aw, adnex operatie 2x, McDonald, Bartholini, hoge labium cyste en een curettage) Om 6 uur s avonds klaar. Het is intussen woensdagochtend 7 uur. Klop, klop, dokter kunt u even komen kijken op de verloskamer? Grote baby, klein vrouwtje, eerste kind: baby wil niet komen. Twee uur geperst. Het hoofdje leek vrij laag te staan dus toch maar een vacuümextractie geprobeerd. Lukt niet, dus alsnog een keizersnee gedaan. Door het trekken met de vacuumcup zat het hoofdje zo diep en vast dat het van onderenaf opgedrukt moest worden. Dikke baby, 8 pond (voor onze jeugd: 4 kilo) dat klopte dus. Kwam schreeuwend ter wereld. Vervelend werd het toen ik een naald kwijtraakte in de wond. Gelukkig kwam ie na 10 minuten zoeken toch `boven water`. De rest van de dag weer een stroom patiënten gezien. Tel ze niet meer maar kijk alleen op de klok. Nu tot half vier bezig geweest. OK programma voor morgen weer 6 grote operaties en één kleintje. Op de valreep nog een uitgezakte navelstreng. Liep helaas niet goed af voor de baby. Dan is de donderdag weer voorbij en loopt op vrijdagmorgen weer de wekker af. Toilet gemaakt en even gaan lezen. Verdorie, wat blijft het lang donker! Een blik op de klok: 5.30 uur. Snel op de telefoon gekeken en jawel opgeroepen voor de verloskamer! Kwam dus te laat voor een keizersnee die al begonnen was. Leverde gelukkig geen probleem op. Les: gebruik je mobiele telefoon niet als wekker! Maar dat verhaal kende u al. Makiungu 22 juli 2011, Gerard van der Leij

11 Maandag 25 juli 2011 Zaterdag op bezoek geweest bij een bijeenkomst naar aanleiding van de inwijding van een jonge pater. Volgens de familie was er wat achterstallig onderhoud ten aanzien van de noodzakelijke festiviteiten. De gehele top van ziekenhuis was uitgenodigd, inclusief ondergetekende en de beide studenten. De feestzaal bestond uit een aantal stokken waartussen kleden. De kleden weer versierd met kleedjes en ballonnen. Het geheel overdekt met een zeil. Je vraagt je in eerste instantie af wat je er te zoeken hebt. Het komt er op neer dat je aankleding bent, net als de ballonnen en de slingers. Het was er erg gezellig. Een dansgroepje bestaande uit 3 volwassenen en 5 kinderen dansten alsof hun leven er vanaf hing, begeleid door een radio op een accu. Je ontkomt er niet aan om op een gegeven ogenblik mee te dansen. Wel moet ik erkennen dat de studenten het er beter van af brachten dan ik. Als je ontvangen wordt kun je niet weggaan zonder dat er gegeten wordt. Op zijn Afrikaans, dus met blote handen. Ter verrijking van de geestelijke bagage, aldus één van de studenten, ben ik overgehaald om een mis mee te maken. Weet niet wat ik er van moet vinden. Vermakelijk was het wel. Een priester in een groene Sinterklaasjas voorafgegaan door 15 dansmariekes in leuke jurkjes. Verder een soort ochtendgymnastiek opstaan, -knielen -zitten in willekeurige volgorde. Onderbroken door een zangkoor dat begeleid wordt met een elektronisch orgel. Mensen die binnenkomen en vertrekken, baby s die de borst krijgen en bezoek van een binnenlopende dorpsgek. Op een gegeven moment zat ik met een 3-jarig meisje op mijn schoot. Het geheel duurde 2 uur. Heb me niet verveeld, maar heb er niets van begrepen. Terug naar het ziekenhuis. Vorige week is er weer een baby geboren met een waterhoofd. Zal eens laten onderzoeken of er een soort streekgebondenheid is. Het was weer een dolle maandag. Tot half zeven patiënten gezien. Dinsdag weer een bezet OK programma. Donderdagmiddag vertrekken we van hier. Maar het gevoel dat ik met vakantie naar huis ga begint steeds meer de boventoon te krijgen. Dinsdag. Het aantal farewell-parties neemt toe. Zondagavond gegeten bij de Holy Spirit Sisters. Was gezellig. Ook nu weer met de televisie aan (als je een TV hebt dan moet je jouw gasten ook laten zien dat hij werkt). Vanavond een barbecue in Singida met de groep uit Malta en woensdag bij de Sisters hier. Iets over stressbestendigheid. Was vanmorgen bezig met een baarmoederverwijdering onderlangs (voor de kenners: vue; voor amateurs: via het sleutelgat). Geen ervaren assistentie, een anesthesist die de patiënte niet achterover durft te laten liggen en het uitvallen van het licht bij het willen onderbinden van de slagader naar de baarmoeder Gelukkig liep alles goed af. Ook de bouw vordert hier gestaag. Hierbij wat foto s ervan.

12 Makiungu, 27 juli 2011 Gerard van der Leij

13 Makiungu, 6 oktober 2011, Maandag de 3 e gearriveerd in Makiungu. Een tussenstop gemaakt in Endulen. De Hollandse arts daar had wat problemen met haar echoapparaat. Met enige bluf de stekkers van de uitwendige probe en de inwendige probe verwisseld en ziedaar: het probleem was opgelost. Na de lunch, om 3 uur in Makiungu in de startblokken. Dr. Borda begon aan het einde van de rij en ik aan het begin. Een typisch maandaggebeuren dus. Om 6.00 uur was de laatste patiënt weg. Het OK programma vandaag: vleesboom verwijderd, vruchtbaarheidsonderzoek: was buik open buik dicht, verzakking geopereerd, baarmoederhalskanker geopereerd; vervelende bloeding: patiënte terug naar afdeling met 2 gazen in de buik gepropt, een baarmoeder schoongemaakt i.v.m. een vermeende ontsteking. Kosten van deze ingrepen variëren van 2.50 tot Nog wat getallen: een niet-verloskundige echo kost 2.50 en de medicijnen krijg je voor Twee patiënten gezien van de kraamafdeling. Eén zou ontlasting uit de schede verliezen. Bij onderzoek een oude totaalruptuur (kringspier en endeldarm ingescheurd bij één van de vorige bevallingen). Zij wordt a.s. donderdag gerepareerd. De tweede patiënte blijkt een hoge, grote vesicovaginale fistel (VVF) te hebben. Met een tweede katheter door de fistelopening proberen we het vaginale urineverlies enigszins binnen de perken te houden, ze wordt verwezen naar een speciale VVF-kliniek. De druk van de ketel op woensdag? Niets ervan. Filevorming. Met de Medical Assistant meer dan 40 patiënten gezien. Verloskundige en gynaecologische. Voor de details ervan raadpleeg de vorige stukjes. Soms ook wat humor zoals bij een wat oudere patiënte die klaagde dat ze de dag na de daad buikpijn kreeg. Bij uitvragen geen aanknopingspunten en bij onderzoek evenmin. Heb dan wat moeite om serieus te blijven. Verder dan het voorschrijven van een aspirientje erna ben ik niet gekomen. Her-operatie programma van vandaag, donderdag, was toch wat spannend. Bij de patiënte van dinsdag waarbij er gazen in de buik moesten worden achtergelaten, zouden deze vandaag verwijderd worden. Sommige dingen weet je dat je kunt doen, maar heb je nog nooit gedaan. Kennelijk moet je daarvoor eerst met pensioen zijn. Met de morele steun van de chirurg de gazen verwijderd. Geen bloeding meer. Conclusie: weer wat geleerd. Ook nog de Medical Assistant geassisteerd bij twee baarmoederverwijderingen. Ging goed. De bouw verloopt voorspoedig. De foto s spreken voor zich. Saimon Moj, opzichter Nieuwbouw kraamafdeling, 4 oktober 2011 en twee dagen later Gerard van der Leij

14 13 oktober 2011 De African way of life is soms niet te volgen. Het verhaal van Raymond. Die heeft op kosten van het ziekenhuis een opleiding voor röntgenlaborant gevolgd. Hij was voor mij een trouwe vertaler van de klachten van de patiënten. Vanwege de opleiding heeft hij een contract van 2 jaar om bij het ziekenhuis te werken. Na 2 jaar doet hij zonder iets te zeggen (ook niet aan zijn vrouw) in januari j.l. de deur achter zich dicht en gaat naar Tabora. Hij krijgt er een aanstelling als röntgenlaborant in een regeringsziekenhuis. Dat betaalt beter en levert een goed pensioen op. Maar pas als je een aanstelling hebt kun je proberen op de pay-roll (!) te komen. Hiervoor heb je dan weer een netwerk nodig. Stamleden, schoolvrienden, politieke vrienden enz. Vaak gaan daar maanden overheen. Dat lukte hem niet. Nu is het zo dat als je van de ene regio (=provincie) naar de andere overgeplaatst wordt je een verplaatsingsvergoeding krijgt. Al gauw een paar miljoen Tsh. Dus overplaatsing gevraagd naar Singida region (waarin Makiungu). Overplaatsing vragen is niet overgeplaatst worden. Weg gouden bergen! Tenslotte neemt hij maar weer contact op met Makiungu. Wil wel weer komen werken als het ziekenhuis zijn salaris vanaf zijn vertrek alsnog betaalt en nog veel meer. Einde verhaal. Het verwijderen van hechtingen, zo bleek me vanmorgen, is voor het ziekenhuis een pressiemiddel op de patiënte om haar rekening te laten betalen. Geen geld, dan worden ze (nog) niet verwijderd. Onderhuids hechten, wat mijn voorkeur is en waarbij er geen hechting verwijderd hoeft te worden, heeft een risico dat de patiënte zonder te betalen met de noorderzon verdwijnt. Deze keer is er een nieuw CTG apparaat meegekomen. Ziet er prachtig uit. Het meest eenvoudige dat er te krijgen was. Een en ander uitgelegd. Er moeten wat meer handelingen gedaan worden om het aan de praat te krijgen. Het oude apparaat stond er nog en met één druk op de knop kun je daarmee naar de kinderlijke harttonen luisteren. Na een paar uur ben ik nog eens gaan kijken hoe het er mee ging. WEG APPARAAT! Vond het terug in een hoekje. Het argument was; het oude apparaat was makkelijker te bedienen. Een CTG apparaat is om de harttonen bij het kind en om de weeën bij de moeder te registreren. Aangezien jullie dit niet doen, neem ik het nieuwe apparaat weer mee naar huis en zal ik het oude apparaat zo instellen dat het niet meer voor het luisteren naar de harttonen gebruikt kan worden en ben vervolgens met het nieuwe apparaat onder mijn arm weggelopen. Dit bleek afdoende. De dokter van de kraamafdeling laat een kast maken waarin het apparaat opgeborgen staat, maar wel makkelijk toegankelijk is voor het doen van registraties. Het apparaat gebruiken voor het luisteren naar kinderlijke harttonen is verboden op straffe van. Tanzania heeft toch een wat andere behandelwijze ten opzichte van zijn bewoners dan wij bij ons gewend zijn. Zo kun je langs de doorgaande wegen veel gebouwen, huizen en huizen in aanbouw zien met één of meerdere rode kruizen erop. De betekenis ervan is: er komt een dag dat de overheidsbulldozer langs komt omdat er tenslotte een snelweg aangelegd gaat worden. Wie niet weg is wordt niet gezien. Een wat andere insteek dan bij onze A 4 perikelen. Aangezien één en ander grondwettelijk is vastgelegd valt er voor juristen niets te verdienen. Over het medische werk zal ik het de volgende keer hebben. Het verzoek: koop een nieuwe laptop en geef de oude mee voor Tanzania staat nog steeds! Begin volgende week gaan ze het dak op de nieuwe kraamafdeling zetten. Mocht u nog zakken cement willen sponsoren: Tsh (± 5.-)per stuk, hier te verkrijgen. Gerard van der Leij

15 2011 oktober III Laatste week van deze keer. Soms komen de problemen in hoopjes. Op één dag 3 spoedkeizersnedes. Twee vanwege een uitgezakte navelstreng en één met een dreigende scheuring van de baarmoeder. Soms denk ik wel eens dat er kinderen zijn die niet door de hand van een gynaecoloog uit de baarmoeder getrokken willen worden. Zo ook bij één van de kinderen waarvan de navelstreng was uitgezakt. Het dook steeds met zijn koppie dieper de baarmoeder in. Pas nadat het een tang om zijn hoofdje had gekregen gaf hij toe. Wel duurde het even voordat het wat lawaai wilde maken. Doet nu het prima en de moeder is tevreden. Bij de andere twee geen problemen. Zag twee patiënten die ik vorig jaar heb behandeld. Eén ervan is geopereerd voor een vleesboom wegens onvruchtbaarheid. Het bleek geen vleesboom op zich, maar een verdikking van de spierwand door tientallen kleine vleesboompjes met een doorsnede van ½ -1 cm. Het leek me iets kwaadaardigs. Weefselonderzoek leverde gelukkig een goedaardige diagnose: diffuse myosus (spier vol met hele kleine myoompjes). Ze is nu in verwachting. Volgens de laatste menstruatie en een vroege echo: 19 weken. Bij onderzoek een veel te grote baarmoeder, passend bij 24 weken en echoscopisch een kindje van 15 weken. Verder een heel dikke baarmoederwand. Kreeg de indruk dat daardoor het kind gewoon geen ruimte kreeg om te groeien. De groei loopt nu al 4 weken achter. Heb erge twijfels over de goede afloop. De andere patiënte zag ik vorig jaar juli. Ze was toen ongeveer 35 weken zwanger. Als enige klacht: het niet voelen van kindsbewegingen. Het kind groeide echter goed en bij registratie van de kinderlijke harttonen bleven deze binnen de norm. Beviel tenslotte met een keizersnee. Na enkele dagen begon de baby te bloeden. Ze heeft het niet overleefd. Overleg met de kinderartsen van het Vlietlandziekenhuis leverde de mogelijkheid op van een afwijking van de bloedplaatjes. Patiënte is nu weer zwanger. We hopen er het beste van. Moederlijke sterfte komt hier vrij veel voor. Afgelopen donderdag tijdens de operatieochtend werd er een vloeiende patiënte ingestuurd. Ze was 3 uur tevoren bevallen in een ander ziekenhuis van een kindje van 200 gram en was gaan vloeien. Omdat er gedacht werd aan een achtergebleven nageboorte is ze gecuretteerd. Dit hielp niet. Een mogelijk scheur in de baarmoederhals werd gehecht. Ook geen resultaat. Patiënte was door het vele bloedverlies in shock. Bloedtransfusie en infusen met zoutoplossing verbeterden de situatie niet. In een landrover is ze naar ons in Makiungu gebracht. Anderhalf uur zandweg! Bij onderzoek hier bleek ze, mede tot verbazing van de meegekomen arts, niet meer te bloeden. Ze was nog steeds in shock: geen bloeddruk, geen pols, wel hartactie, slechte ademhaling. Nog even met de echo gekeken of er in de buik soms nog iets bloedde. Dit was niet zo. Wel enkele ophelderingen in een voor de zwangerschap veel te grote baarmoeder. Een monster bloed uit een slagader liet zuurstofarm bloed zijn. Waarschijnlijk door shocklongen. Ze heeft het niet gered, overleed na een half uur. Leeftijd 32 jaar, 5 kinderen achterlatend. Een heel andere patiënte is een 78 jarige vrouw met bloedverlies en ruikende afscheiding. Bij onderzoek een vergevorderd stadium van baarmoederhalskanker. Blaas kapot, endeldarm kapot, uitzaaiingen naar de liezen en naar de hals. Eén grote ravage. Haar algemene conditie was slecht. Heb geadviseerd haar terug te brengen naar haar dorpje. Genezingskansen zijn er niet voor haar en de levensverwachting gering. Kosten van transport van een overledene zijn namelijk gigantisch. Bij de één komt het overlijden te vroeg, bij de andere duurt het wat te lang. Even nog iets om het evenwicht te herstellen. s Avonds loop ik even langs de verloskamer. Daar lag iemand met weeën. Gewoontegetrouw leg ik mijn hand op de buik en zeg daarna: zuster een stuitligging? Nee, hoor voel maar, het hoofdje zit diep ingedaald. Ok. Dat was zo. De volgende ochtend word ik schaterend binnengehaald. Ja, hoor het waren er twee! En wat te zeggen van een patiënte die aangeeft bij de 3 e keizersnee: dokter ik vind drie wel genoeg, doe mij maar een sterilisatie. Aldus afgesproken. Baby geboren laten worden. Alweer een jongen. Dokter niet steriliseren, ik wil nog een meisje. Ook hier inspraak van de patiënt, zelfs op de operatiekamer. Even wat getallen. In 3 weken zijn ruim 350 patiënten de revue gepasseerd en zijn er 22 dames geopereerd. matrassen neem uw bed op... nog steeds op en onder de bedden In verband de belangstelling voor het Makiungu-cement (zie vorige week):

16 banknummer t.n.v. Stichting Makiungu, Schiedam geen arbo hier lijkt al heel wat Gerard van der Leij