Jan Willem Joenje. Zeepbeleconomie

Transcriptie

1 Zeepbeleconomie Dit boekje bevat de persoonlijke visie van de auteur. Aan de inhoud ervan kan geen enkel recht worden ontleend. De auteur aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid voor eventuele schade, direct of indirect voortvloeiende uit het lezen van dit boekje. 1

2 Copyright 2004 Jan Willem Joenje Lay--out: Lou Pool Omslagontwerp: Creca & Co/Lou Pool Auteursfoto: Gerard Koster 2e druk/september

3 Jan Willem Joenje Zeepbeleconomie 3

4 4

5 Voorwoord Dit boekje is een uiteenzetting van mijn visie op de huidige economie. Op basis van de economische feiten en mijn logisch verstand ben ik de afgelopen vier jaren stééds verder gaan doorredeneren. Dit proces heeft uiteindelijk in 2002 tot mijn conclusie geleid dat de economie zal veranderen in een geheel nieuwe economische orde. Mijn visie is volledig gebaseerd op economische feiten en op het doordenken van mogelijke processen en economische wetten. Overigens kan ik wel begrijpen dat sommige lezers bepaalde vergelijkingen van mij nogal zwartgallig zullen vinden. Volgens mij zijn deze vergelijkingen op bepaalde punten desondanks echter tóch noodzakelijk. De werkelijke situatie moet namelijk wel treffend in kaart gebracht worden. Eerlijkheid en rechtvaardigheid vind ik essentiële zaken, zaken die vandaag de dag helaas steeds minder voorkomen. Daarentegen zijn manipulaties en leugens van de gehele financiële wereld, inclusief overheden, schering en inslag. Een belangrijke reden om mijn visie op papier te zetten, is dat ik iets positiefs wil betekenen voor de mensen. Dit hoop ik te bereiken door de lezer inzicht te verschaffen in de wèrkelijke huidige economische situatie en de wèrkelijke processen. We moeten met zijn allen inzicht krijgen in de wèrkelijke feiten. Eenieder kan vervolgens zijn eigen conclusies trekken. Jan Willem Joenje, Lelystad, 21 maart

6 6

7 Inhoudsopgave De economie 9 De Titanic Compartiment 1 loopt vol 13 Compartiment 2 loopt vol 14 Compartiment 3 loopt vol 17 Compartiment 4 loopt vol 20 De ondergang 26 De zwakste schakel 27 De ballonnen in de economie Pensioenballon 31 Obligatieballon 31 Aandelenballon 35 Derivatenballon 36 Huizenballon 36 Schuldenballon particulieren 37 Schuldenballon bedrijven 38 Schuldenballon overheden 40 Dollarballon 41 Luchtbedtheorie 42 Dominotheorie 43 Markt kan geen kant meer uit 44 Irreële reactie op nieuws en financiële ontwikkelingen 47 Enkele stellingen 58 De functie van goud 61 Verkeerd ingeschat 63 Epiloog 66 7

8 8

9 De economie De economie is als een lichaam: alles is met elkaar verbonden. Je kunt soms heel lang een ziekte verbergen, medicijnen kunnen het ziekteproces remmen, maar genezing is niet altijd mogelijk. Er zijn in het verleden natuurlijk altijd, afwisselend, betere en slechtere economische periodes geweest. Het gaat altijd met ups en downs en na regen komt ook wel weer zonneschijn. Dat is allemaal een waarheid als een koe. De economie wordt op dit moment echter op mondiale schaal tot in het extreme gemanipuleerd. Dit is in de verste verte niet eerder voorgekomen. En ook dàt is een waarheid als een koe. Schijneconomie Inmiddels staat de economie er zeer beroerd voor. Er is momenteel sprake van een groot contrast tussen de èchte economie en de gemanipuleerde economie, de zogenaamde schijneconomie. De echte economie is de economie zoals deze er in werkelijkheid voor staat; de schijneconomie is de economie die we zeggen te hebben omdat we wíllen dat zij er zo voor staat. De schijneconomie is dus als het ware de kunstmatig gemanipuleerde en fictieve economie zoals we allen hopen dat zij is. Ter vergelijking: met een facelift (belastingverlagingen), een masker (renteverlagingen), make-up (manipulatie statistieken banencijfers), gebitsregulatie (manipulatie groei BBP), zonnenbank (geruststellende uitspraken centrale banken en regeringen) en leuke kleding (afleiding zoals oorlog in Irak en raketten naar Mars) is van een oude taart (echte economie) schijnbaar nog wel een mooie vrouw (schijneconomie) te maken. Dat is dus de schijneconomie! Verenigde Staten Het centrum van deze kunstmatige wereld ligt in de Verenigde Staten. In dit land worden de feiten stelselmatig véél beter voorgespiegeld dan ze in werkelijkheid zijn. Het land leidt aan een onverzadigbare consumptiedrift en iedereen wil steeds maar méér, méér en nog eens méér. Al gaat het daar 9

10 inmiddels in werkelijkheid helemaal niet meer de goede kant op, iedereen moet dat natuurlijk wèl blijven denken. Niemand heeft er belang bij dat de consument somber wordt en minder wil uitgeven. Dit principe zorgt ervoor dat degenen die een negatieve visie willen en kunnen uitdragen dan ook erg dun gezaaid zijn. Overigens is er in het algemeen weinig voor nodig om de Amerikanen aan het consumeren te houden, míts zij daar voldoende financiële middelen voor beschikbaar hebben. En in deze mits zit nu net het huidige gevaar: het beschikbare geld is inmiddels volledig opgemaakt en Amerika is thans volstrekt afhankelijk geworden van de financiering door het buitenland! Zodra het buitenland hiermee stopt, is Amerika bankroet. Het buitenland stopt dus niet, want als Amerika gaat, duikt ook de rest van de wereld in een diepe recessie. De zaak wordt dus nog even uitgesteld, maar van uitstel komt zéker geen afstel. In de VS zal het dus het eerst fout gaan, omdat dit land het meeste uit balans is. In mijn onderbouwingen besteed ik daarom relatief veel aandacht aan de financiële situatie in Amerika. Als Amerika crasht, zal vervolgens de rest van de (financiële) wereld direct meegetrokken worden, aangezien in de huidige wereldeconomie hele continenten en landen economisch met elkaar verweven zijn. Met name president Bush heeft er belang bij dat iedereen denkt dat het goed gaat, omdat hij zijn tweede presidentstermijn wil zeker stellen. Daarom doet hij er alles aan om de stand van de economie veel rooskleuriger voor te stellen dan deze in werkelijkheid is. Alles wordt zoveel mogelijk gestimuleerd, gemaskeerd en gemanipuleerd. Voorbeelden van de huidige manipulaties In Amerika word je, als je een half jaar werkloos bent, niet meer in de werkloosheidstatistieken meegenomen. Het is volgens de Amerikanen immers zo n geweldig en succesvol land dat je gewoon niet wílt werken als je na een half jaar nog steeds geen nieuwe baan hebt. Door deze regel daalt de geregistreerde werkloosheid automatisch, omdat het leger - ingeschreven - werklozen vanzelf krimpt. Zo gebeurt het dikwijls dat er in een maand bijvoorbeeld werklozen bijkomen, maar dat er werklozen die langer dan 6 maanden werkloos zijn, worden uitgeschreven. Hierdoor daalt het werkloosheidspercentage die betreffende maand van bijvoorbeeld 6,0 naar 5,9%. In de praktijk is de werkloosheid die maand natuurlijk juist toegenomen. 10

11 In Amerika moeten er sowieso nieuwe banen per maand bijkomen om alleen al de groeiende beroepsbevolking van werk te voorzien. Iedere maand dat er minder dan nieuwe banen bijkomen neemt de reële werkloosheid dus toe. Het BBP-cijfer (BRUTO BINNENLANDS PRODUKT) van de Verenigde Staten wordt kunstmatig opgekrikt door de zogenaamde hedonische groei mee te tellen. Als de computers krachtiger en sneller worden, wordt dit voordeel contant gewaardeerd op enkele honderden miljoenen dollars die gewoon bij het BBP-cijfer worden opgeteld. Bij de berekening van de inflatie in Amerika wordt geen rekening gehouden met de (volatiele) prijzen van energie en voeding. Hierdoor is de officiële inflatie een stuk lager dan de reële inflatie. In Amerika staat het Plunge Protection Team (vrij vertaald: Plons Protectie Team ) altijd klaar om steunaankopen te doen op de effectenbeurzen indien dit nodig wordt gevonden. Er is vanwege de crash op de beurzen in 1987 een speciale organisatie opgericht die tot doel heeft om de beurzen te ondersteunen als deze verder dan wenselijk geacht mochten wegzakken (het bestaan van deze organisatie is overigens nooit officieel bevestigd). Het gaat zelfs zover dat de overheidspensioenfondsen in Amerika kunnen worden aangestuurd om tijdelijk (extra) aandelen te kopen om de beurzen te ondersteunen. Belastingverlagingen hebben de groei van het BBP in het 3e kwartaal 2003 in de VS opgekrikt tot ruim 8% op jaarbasis. Deze groei is bijna volledig terug te voeren op het feit dat de regering Bush met belastingteruggaven heeft gesmeten, die de uitgaven van de consumenten aanzienlijk hebben gestimuleerd. Worden deze belastingcadeautjes en ook de andere kunstmatige maatregelen en manipulaties buiten beschouwing gelaten, dan zou er zelfs helemaal geen sprake zijn van een groei van het BBP. En dit is slechts een greep uit de vele voorbeelden van manipulaties die er te geven zijn. De Titanic De huidige economie toont grote overeenkomsten met de Titanic. Niemand ging er destijds van uit dat-ie kon zinken, maar hij zonk wel degelijk nadat de verscheidene compartimenten achtereenvolgens waren volgelopen. Bij de bouw van de economische Titanic rond 1996 waarschuwde Alan Greenspan, de voorzitter van het stelsel van de Ameri- 11

12 kaanse centrale banken, beleggers al voor een irrationele uitbundigheid van de aandelenkoersen. Keer op keer verhoogde hij de rente in de hoop de beginnende beursballon tijdig leeg te laten lopen. Zijn pogingen waren echter tevergeefs. Iedere keer als hij de rente weer verhoogd had, zakte de beurs weliswaar eventjes tijdelijk in, maar alleen als een kleine onderbreking, om vervolgens met grote kracht weer verder te stijgen. Iedereen was euforisch, het kon niet op! De Amerikaanse beursindex, de Dow Jones, stond toen rond de punten. Thans staat de Dow op bijna punten. Je zou verwachten dat Greenspan de markt nu helemáál zou moeten waarschuwen voor te hoge koersen. Hij rept echter met geen woord meer over te hoge koersen. Sterker nog, hij praat ineens over goede vooruitzichten voor aandelen en over een economie die aan de vooravond staat van een nog nooit vertoonde periode van economische voorspoed. Dit werd ook in 1929 gezegd, vlak voordat de aandelen als een plumpudding in elkaar zakten. De reden? De ballonnen in de huidige economie zijn thans veel te veel opgeblazen en Greenspan kan deze niet meer gecontroleerd laten leeglopen. Dan maar uitstellen, na Greenspan de zondvloed! De vier compartimenten De economie heeft vanaf het jaar 2000 een viertal stadia doorlopen. Ieder stadium heeft zijn eigen ontwikkeling doorgemaakt. Deze stadia, of fasen, noem ik compartimenten. Want achtereenvolgens maken ze deel uit van het ontstaansproces van de huidige zeepbeleconomie. 12

13 Compartiment 1 loopt vol De jaren 90 tot Hoge aandelenkoersen en een hoog renteniveau. De Titanic schaaft in een stille en onbewolkte nacht zachtjes langs een ijsberg en er begint langzaam maar direct water het schip in te stromen; haast niemand merkt het en iedereen slaapt rustig door... De aandelen en huizenprijzen staan op een hoog niveau en stijgen lekker door. Iedereen voelt zich rijk, is blij en kijkt vol vertrouwen de toekomst in. Geld is er in overvloed en iedereen geeft het graag uit aan nieuwe keukens met de modernste inbouwapparatuur, verbouwingen, nieuwe auto s etc. etc. De aannemer komt niet opdagen: Sorry meneer, ik heb effe geen tijd, maar volgende week bel ik u op, oké? en velen vragen woekerprijzen omdat er toch te veel werk is. Kortom, de bomen groeien tot in de hemel. Het rentetarief van de basisrente in de VS staat rond de 6%. Grote beursgenoteerde bedrijven zijn in het wilde weg allerlei mega-investeringen en dito overnames aan het doen. KPN besteedt miljarden aan aankopen van UMTS-licenties en Ahold koopt haast dwangmatig de halve supermarktwereld op om maar aan haar absurde omzetdoelstellingen te kunnen voldoen. Bijna alles wordt gefinancierd met mega-aandelenemissies, waar beleggers gretig op in blijven schrijven. Bedrijven komen zeer gemakkelijk aan vers kapitaal. Een schadelijk effect van deze situatie is dat bedrijven, vanwege het gemak waarmee zij telkens aan nieuw geld kunnen komen, hier aanzienlijk minder zorgvuldig mee omspringen dan wenselijk zou zijn. Brandstof voor de eerste fase Wat in deze en de drie volgende perioden de economie draaiende heeft gehouden zou je de brandstof kunnen noemen. Brandstof voor deze eerste fase is een gunstige aandelenmarkt, en rentetarieven die, indien nodig geacht, nog aanzienlijk verlaagd kunnen worden om de economie te stimuleren. 13

14 Compartiment 2 loopt vol De jaren 2000, 2001 en Dalende aandelenkoersen en dalend, en daardoor stimulerend en compenserend, renteniveau. Kapitein en bemanning van de Titanic beseffen dat het schip onvermijdelijk zal zinken en proberen met vuurpijlen en radiocontact ervoor te zorgen dat er tijdig redding komt. De passagiers hebben nog niets door, want het schip is in hun beleving immers veel te groot en te sterk om te zinken... Door de blinde koopwoede op de aandelenbeurzen zijn de aandelenwaarderingen, en dan met name die aandelen van internet- en technologiebedrijven, tot buitenproportionele hoogten gestegen. Echter, de financiële wereld doet alsof dit allemaal de normaalste zaak van de wereld is. Aandelen als KPN, UPC en ASML krijgen, ondanks de torenhoge koers/winstverhoudingen, nog steeds een onverminderd krachtig koopadvies van banken en analisten. Dit kan niet oneindig goed blijven gaan. Het Nederlandse internetbedrijf World Online ploft na de beursintroductie in Amsterdam meteen al in elkaar en achteraf blijkt dit zelfs mogelijk het startschot geweest te zijn voor het doorprikken van de mondiale internetzeepbel. De FED (het stelsel van de Amerikaanse centrale banken) reageert onmiddellijk met talloze agressieve renteverlagingen (uiteindelijk dertien op rij) die de economie moeten verlichten en beleggers financiële compensatie moet bieden voor de dalende aandelenkoersen. Iedere keer als de rente weer wordt verlaagd krijgt de economie weer een geweldige oppepper. Beleggers zijn ervan overtuigd (of is het: wíllen ervan overtuigd zijn) dat het moderne financiële systeem tegenwoordig zó goed geleid wordt door overheden en centrale banken, dat het gewoonweg niet kán crashen. Dat er als bijeffect van deze dalende rente allerlei andere gevaren voor de economie opdoemen, verstoort dit feestje in zijn geheel niet. 11 september Op 11 september 2001 rolt er een ware schokgolf door de financiële wereld. Ook de Amsterdamse beursindex, de AEX, komt even in een vrije val terecht. De index zakt, als gevolg van de terreuraanslagen, 14

15 tot een dieptepunt van 320 punten (hoogste punt ooit is ruim 700 punten). Gek genoeg zakt de Amerikaanse beurs minder dan 15 % en staat deze binnen twee maanden alweer op het niveau van direct vóór de aanslagen. Een half jaar later (begin maart 2002) staat de Dow Jones index zelfs ruim 10% hoger dan op 10 september 2001! De kracht van de klap voor de beurzen blijkt bij nadere beschouwing dan ook mee te vallen. In deze periode gaat er verder een aanzienlijke economische stimulerende werking uit van de door de FED in gang gezette reeks renteverlagingen. De lagere tarieven zorgen ervoor dat bedrijven steeds minder rente over hun leningen hoeven te betalen. Het gevolg hiervan is dat bedrijven door deze lagere rentekosten gemakkelijker in staat zijn om te kunnen overleven. Bovendien kan de winstgevendheid door deze rentedalingen veel beter op peil blijven. Deze betere winstcijfers zorgen er vervolgens weer voor dat er een stevige bodem wordt gelegd onder de koersen van de aandelen. Dalende hypotheektarieven Ook particuliere consumenten worden tot kopen gestimuleerd als gevolg van de fors dalende hypotheektarieven; er blijft nu immers, na aftrek van de hypotheekkosten, veel meer geld over om uit te geven. In de VS mag een hypotheek sowieso zonder boeterente worden omgezet, wat tot gevolg heeft dat het stimulerende effect van de renteverlagingen iedere keer weer maximaal tot zijn recht komt. De dalende hypotheekrente zorgt er verder voor dat de prijzen van de huizen gestaag blijven oplopen. Door deze stijgende huizenprijzen kan de bestaande hypotheek vervolgens ook nog eens verhoogd worden, waardoor er nóg meer extra geld vrijkomt om uit te geven. Hierdoor krijgt de economie wéér een extra impuls. Bovendien wordt van de mogelijkheden die de huizenbezitters in de VS hebben om hun hypotheek te verhogen iedere keer weer gretig gebruik gemaakt. Als het even kan worden de hypotheken steeds massaal en maximaal verhoogd met als doel de consumptie op een zo n hoog mogelijk peil te brengen. Obligatiewinsten Vanwege het verminderde beursklimaat wordt het voor bedrijven lastiger om via aandelenemissies aan geld te komen om aan hun 15

16 financieringsbehoefte te voldoen. Maar ze kunnen nog wèl aan vers kapitaal komen door obligatieleningen naar de markt te brengen welke gretig door banken en pensioenfondsen worden afgenomen. Pensioenfondsen komen ondanks de dalende aandelenkoersen dus niet in serieuze liquiditeitsproblemen. Ze krijgen namelijk voldoende lucht omdat hun bestaande obligatieportefeuille steeds sterk in waarde toeneemt als gevolg van de steeds maar dalende rente. Stel: de rente op het in hun bezit zijnde pakket obligaties bedraagt gemiddeld 6% per jaar bij een gemiddelde looptijd van 10 jaar. Door de rentedalingen zakt de marktrente voor een obligatie met een looptijd van 10 jaar naar 4%. In deze situatie maken de pensioenfondsen een aanzienlijke koerswinst. De in hun bezit zijnde obligatieportefeuille keert immers 2% meer rente uit dan de marktrente van dat moment. Als de looptijd van hun obligatie nog gemiddeld 10 jaar is, dan bedraagt het totale voordeel van de extra rente op hun pakket in vergelijking met wat de markt op dat moment aan rente biedt: 10 jaar x 2% is 20%. Dit percentage moet nog contant gemaakt worden, waarna de koersstijging van de obligatieportefeuille als gevolg van de 2% rentedaling uitkomt op ongeveer 15% koersstijging. Ondanks het verlies op de aandelenportefeuilles zorgen de betreffende obligatiewinsten er dus voor dat de financiële reserves van de pensioenfondsen over het algemeen voldoende op peil zijn gebleven. In totaal bedraagt de koerswinst op de in hun bezit zijnde obligatieportefeuilles al gauw 20 tot 40%. Dit rendement is dus volledig ten goede gekomen aan de vermogenspositie van de pensioenfondsen. Brandstof voor de tweede fase Door de renteverlagingen worden consumentenuitgaven aanzienlijk gestimuleerd. Daarnaast werken deze verlagingen positief door in de winstontwikkeling van bedrijven, wat vervolgens weer resulteert in een stijging van de aandelenkoersen. Bovendien verdienen banken veel geld aan het uitgeven van obligatieportefeuilles van bedrijven. Pensioenfondsen boeken aanzienlijke rendementen op obligatieportefeuilles en bedrijven komen juist aan benodigd kapitaal door deze obligaties te verkopen aan banken en pensioenfondsen. 16

17 Compartiment 3 loopt vol Het jaar Stijgende aandelenkoersen en een historisch laag renteniveau. Velen voelen instinctief aan dat er ergens iets goed fout zit. Maar er is (nog) nergens paniek te bespeuren dus zal het allemaal wel loslopen, zo probeert men zichzelf gerust te stellen. Ondertussen begint het schip langzaam te hellen en nemen de eerste passagiers al plaats in de reddingssloep... Na maanden van onzekerheid en de daarmee gepaarde spanning rond een eventuele oorlog in Irak, zoeken de beurzen nieuwe dieptepunten op (de AEX zakt terug tot een niveau van 218 punten). Vanaf maart beginnen de kanonnen in Irak dan toch eindelijk te bulderen en is er direct sprake van een opluchtingsrally op de beurzen. De koersen stijgen in rap tempo en in de loop van 2003 herwint de aandelenmarkt haar vertrouwen zelfs volledig. Rente blijft dalen De rente in Amerika is inmiddels verlaagd tot 1,0%, een niveau dat de laatste halve eeuw niet meer is voorgekomen. Effectieve renteverlagingen behoren vanaf dit moment níet meer tot de mogelijkheden die de FED heeft om de economie aan te jagen. Dit is nogal pijnlijk, aangezien iedereen in de VS zwaar boven zijn stand leeft en na verloop van tijd eigenlijk toch weer een extra renteshotje nodig heeft. Op dit moment snákt de markt eigenlijk naar verdere rentedalingen, terwijl deze niet meer voldoende toegediend kunnen worden. Greenspan kan de rente al helemaal niet (fors) gaan verhógen, aangezien dit precies het omgekeerde is van wat de markt nodig heeft. Als de rente wel substantieel verhoogd wordt, zal dit op termijn leiden tot een ontwrichting van het gehele financiële systeem. Verhogingen van de basisrente worden dus steeds zo lang mogelijk uitgesteld. Nu de rente niet meer verder verlaagd kan worden, is de tijdbom dan eindelijk onherroepelijk geactiveerd en kan het volgende spelletje beginnen. Het spelletje dat nu door de FED en president Bush gespeeld wordt heet: Hoe kan ik de markt zo lang mogelijk en zo geniepig mogelijk 17

18 voor de gek houden, zodat het moment waarop het fout gaat tot het úiterste wordt uitgesteld? Spelregels zijn er eigenlijk niet. Alles mag gemanipuleerd, gechanteerd en gestimuleerd worden. En er mag ook gelogen worden, feiten mogen worden weggelaten of naar believen worden aangedikt. Alles is ondergeschikt aan de missie om de correctie die komen gaat in ieder geval uit te stellen tot ná de presidentsverkiezingen. Euforie alom Iedere keer als de FED besluit (léés: door de feiten gedwongen wordt) om de rente ongewijzigd op 1% te laten, wordt dit nieuws met groot gejuich en opluchting op de beursvloer ontvangen. Als reactie hierop stijgen de koersen zelfs door naar nóg hogere niveaus. Weinigen vragen zich blijkbaar af waarom het toch nodig is dat de rente op een dusdanig extreem laag niveau moet blijven staan. Het kan niet op. De recessie is zogenaamd achter de rug, de Dow Jones breekt zeer gemakkelijk door de magische puntengrens en zijn zusje, de Nasdaq, doorbreekt op de valreep van 2003 zelfs nog even de psychologische grens van punten. Euforie is aan de orde van de dag en die paar incidentele koersdalingen die er al zijn, lokken vrijwel direct weer talloze koopjesjagers naar de beurs die spijt hebben niet eerder op de boot (of moet je hier lezen: de Titanic ) te zijn gestapt. De winsten van de bedrijven blijven op peil door aanzienlijk in de kosten te snoeien. Echter, deze kostenbesparingen betekenen juist een omzet- en winstdaling voor de betreffende toeleveringsbedrijven. Al met al neemt de werkloosheid gestaag toe en dat heeft tot gevolg dat de koopkracht van de consumenten verder afneemt, waardoor zij weer minder kunnen besteden, wat resulteert in lagere winstcijfers, etcetera. Rentewapen leeg Aan het effect van de stimulerende renteverlagingen komt nu een eind, aangezien de rente thans blijft staan op een niveau van 1%. Om de markt gerust te blijven stellen en om te proberen het feestje op de beurs aan de gang te houden, spreekt de FED bij hoofde van Alan Greenspan de belofte uit dat zij de rente héél lang héél laag zal blijven houden, de zogenaamde: considerable period. Door deze uitspraak zorgt hij ervoor dat ook de rentetarieven voor langere perio- 18

19 den gaan dalen naar lage niveaus en ook op dit lage niveau blijven staan. Immers het tarief van de tienjaarsrente wordt bepaald door de basisrente (rentetarief voor een jaar vast) te verhogen met een risico opslag. Aangezien het rentetarief van de tienjaarsrente 9 jaar langer vaststaat dan de basisrente willen beleggers een opslag om het risico van een rentestijging gecompenseerd te krijgen. Als de FED dus belooft de rente heel lang heel laag te gaan houden, heeft dit tot gevolg dat het risico van een toekomstige rentestijging lager wordt ingeschat door de financiële markt. Dit principe leidt vervolgens weer tot een lagere rente-opslag en daardoor tot lagere rentetarieven voor de langere perioden. Hierdoor dalen dus ook de hypotheektarieven voor de langere rentevaste perioden. De korte, en ook de langere rente, wordt op deze wijze tot in het extreme omlaag gemanipuleerd. Wanneer de beurzen vanaf nu beginnen te zakken is er geen verdere compensatie meer mogelijk. Brandstof voor de derde fase Bedrijven snijden in hun kosten om de winsten op peil te kunnen blijven houden. De huizenbezitters verhogen nog steeds hun hypotheken en gebruiken de overwaarde voor meer bestedingen, waardoor de economie gestimuleerd wordt. Daarnaast stijgen de beurzen weer aanzienlijk, wat zorgt voor een sterk verbeterde vermogenspositie van beleggers. Door deze winsten kunnen de particuliere consumenten nog steeds genoeg geld blijven uitgeven. Bedrijven kunnen weer aan geld komen door middel van het uitgeven van nieuwe aandelen. Pensioenfondsen maken een mooi rendement op hun aandelenportefeuille. Banken verdienen aan het afsluiten van hypotheken en aan de emissies van aandelen. 19

20 Compartiment 4 loopt vol Fase vanaf jaar Dalende aandelenkoersen bij een rentestand die niet verder verlaagd kan worden Het ruim van de Titanic loopt nu razendsnel vol met ijskoud oceaanwater en het opstijgende geluid van verwrongen staal begint de passagiers inmiddels angstig te maken. Men weet nú dat het schip zal zinken en gaat massaal op zoek naar een reddingsbootje om veilig af te meren en verdere hulp af te wachten... De Dow Jones staat op punten en is nog maar zo n 600 punten verwijderd van het allerhoogste punt ooit. Iedere maand dat de Amerikaanse werkloosheidcijfers uitkomen, blijkt dat de lang verwachte banengroei nog steeds niet op gang is gekomen. Maar de beleggers blijven hopen en weigeren te geloven dat de zeepbel ieder moment uiteen kan spatten. Managers van beursgenoteerde bedrijven denken kennelijk anders en verkopen ondertussen meer aandelen van hun eigen bedrijf dan ze ooit hebben gedaan (sinds men dit heeft bijhouden vanaf midden jaren 80). Dit is een teken aan de wand, aangezien je er vanuit mag gaan dat zij het beste inzicht hebben in de wèrkelijke gezondheid en winstpotentie van hun onderneming. Economie verslechtert snel De FED belooft in begin februari 2004 dat zij, alhoewel zij benadrukt dat de economie er zeer robuust en solide voor staat, de basisrente van 1% in ieder geval niet verhoogt vóór de zomer. De waardedaling van de dollar jegens de euro baart toenemende zorg bij de Europese landen en zij zien lijdzaam toe hoe hun concurrentiepositie door de duurdere euro steeds verder verslechtert. Hierdoor neemt de druk in Europa steeds verder toe om de Europese bank te bewegen om de basisrente van 2% te verlagen, teneinde een zwakkere euro te bewerkstelligen. Als de rente in de wereld zal gaan stijgen, dan zal dit op termijn onvermijdelijk tot gevolg hebben dat alle gangbare beleggingscategorieën zullen gaan dalen; dus zowel aandelen, vastgoed als obligaties. (Fondsen die een variabele rente uitkeren zullen deze daling 20

21 niet kennen, maar hier wordt slechts mondjesmaat in belegd aangezien de hierover verkregen rentevergoeding in deze periode veel te laag is om de gewenste en benodigde doelstellingen te kunnen realiseren.) Er zal verder geen enkele compensatie meer mogelijk zijn, aangezien álle thans ter beschikking staande stimuleringsmaatregelen reeds in hun geheel zijn opgebruikt. Deze extreme en daardoor unieke situatie is nog nooit eerder voorgekomen! Omdat er in zijn geheel geen aantrekkelijke beleggingsmogelijkheden meer over zijn, vinden beleggers iedere keer wel weer een argument om hun geld dan maar in aandelen te steken. Hierdoor blijven de koersen haast wanhopig verder doorstijgen. Ondertussen vieren manipulaties hoogtij en breekt uiteindelijk zelfs de laatste fase aan: de fase van het bewust onjuist informeren van de markt, met andere woorden: vanaf nu mag er gelogen worden; er zijn immers geen mogelijkheden meer over om het doorprikken van de talloze ballonnen op een andere manier nog tegen te houden. Greenspan begint zich inmiddels al in te dekken door te wijzen op de excessieve risico s die kleven aan de instabiliteit van de twee grootste Amerikaanse hypotheekbanken, die samen voor meer dan miljard dollar aan hypotheken hebben uitstaan. Hij plaatst zich hiermee in een positie dat hij achteraf kan zeggen dat hij (tevergeefs) nog gewaarschuwd heeft voor de gevaren van instabiliteit. Waarom de FED de rente persé niet verhoogt Greenspan zal de rente niet tot aan het inflatieniveau kunnen verhogen zonder dat dit zal leiden tot een volledige ontwrichting van de economie. De vele negatieve effecten die dan op zullen treden, zullen elkaar gaan versterken. De FED zal zich daarom tot het uiterste blijven inspannen om officiële renteverhogingen te voorkomen. Aandelen Een renteverhoging door de FED heeft de volgende negatieve effecten voor aandelen, bedrijfswinsten en bestedingen: - Bedrijfswinsten nemen af door stijgende rentekosten, wat tot gevolg heeft dat de aandelenkoersen van de betreffende bedrijven zullen gaan dalen; - door dalende aandelenkoersen verliezen particulieren geld op 21

22 hun aandelenportefeuilles. Hierdoor hebben ze minder geld over om te besteden, wat tot gevolg heeft dat de bedrijfswinsten verder zullen afnemen; - om kosten te besparen wordt er personeel ontslagen en worden er miljoenen banen naar China overgeheveld. Door de hiermee samenhangende toenemende werkloosheid hebben steeds minder mensen een baan en is er dus steeds minder inkomen beschikbaar. Gevolg is dat er steeds minder geld besteed kan worden, geld dat juist zo hard nodig is om de economie te stimuleren; - pensioenfondsen boeken een negatief rendement waardoor de premies omhoog moeten en/of de pensioenuitkeringen omlaag. Hierdoor blijft er wéér minder geld over om te spenderen, wat leidt tot lagere bedrijfswinsten en daardoor weer tot lagere aandelenkoersen; - vermogensposities van banken en pensioenfondsen dalen sterk als gevolg van de koersdalingen. Om hun vermogensposities te beschermen en te stabiliseren zijn ze wettelijk verplicht om (massaal) hun risicovolle aandelen te verkopen. Dit heeft echter niet de beoogde stabiliteit tot gevolg aangezien de koersen door deze verkopen juist nóg verder zullen wegzakken (vicieuze cirkel); - door stijgende rente gaan mensen meer aandelen verkopen omdat het door de hogere rente aantrekkelijker wordt om het spaargeld op de bank te zetten. Vastgoed Een renteverhoging door de FED heeft de volgende negatieve effecten voor beleggingen in vastgoed: - De kosten om vastgoed te financieren zullen stijgen, wat leidt tot een lagere winst c.q. rendement. Dit gedaalde rendement zorgt vervolgens weer voor lagere waarderingen van vastgoedobjecten; - deze dalingen hebben tot gevolg dat banken zich aanzienlijk terughoudender zullen opstellen bij het verstrekken van leningen voor vastgoedfinancieringen. Dit vanwege het feit dat de waarde, en dus de zekerheid, van het onderpand voor de bank afneemt. Dit principe zal leiden tot nóg hogere rentepercentages als vergoeding voor dit hogere risico. Het rendement op vastgoed zal als gevolg van deze hogere rentelasten weer èxtra gaan dalen, waardoor de waarde weer afneemt, etcetera; - stijgende rente zorgt ervoor dat de winstgevendheid van het gehele bedrijfsleven af zal nemen. Door deze lagere winstgevendheid zal er in zijn algemeenheid (a) een minder groot aantal bedrijven 22