Landmacht. Gaan voor het vaantje. Masterplan ATLANTA bijna voltooid. Jungletraining in Frans Gyana. Redeployment Kunduz: Een heel kamp over de balie

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Landmacht. Gaan voor het vaantje. Masterplan ATLANTA bijna voltooid. Jungletraining in Frans Gyana. Redeployment Kunduz: Een heel kamp over de balie"

Transcriptie

1 Landmacht Personeelsblad van de Koninklijke Landmacht nummer 5 aug-sept 2013 Redeployment Kunduz: Een heel kamp over de balie Nijmeegse Vierdaagse: Gaan voor het vaantje Puntlanding: Masterplan ATLANTA bijna voltooid Jungletraining in Frans Gyana Landmacht 1

2 facebook.com/landmacht twitter.com/landmacht Landmacht nummer 5 aug-sept 2013 Inhoud Komt u een van deze logo's in dit magazine tegen? Dan vindt u meer over het onderwerp op Facebook of Twitter. Adreswijzigingen: Als in de code op uw adresstrook onder meer uw militaire registratie nummer is afgedrukt (voorafgegaan door de letter T ) dan heeft het geen zin om een adreswijziging aan de redactie van het blad Landmacht te sturen. U dient in dat geval zelf via PeopleSoft je persoonsgegevens te wijzigen. Klik hiervoor op Startpagina P&O-selfservice op het Defensie Intranetportaal. De redactie is niet geautoriseerd om adressen te wijzigen. Reservisten die niet in staat zijn via selfservice hun adreswijziging door te geven, kunnen het formulier wijzigen adres en/of gegevens contactpersonen bij noodgevallen downloaden op de nl/personeel/reservisten. Het formulier vervolgens opsturen naar: DCHR, Postbus 295, 7500 AG Enschede. Postactieven en veteranen kunnen een wijziging sturen naar PLC/ Sie LPD/Postactieven, PB 90004, 3509 AA, Utrecht, of info.postactieven@rnla.mindef.nl. Sinds 1 december 2011 is de nieuwe Abonnementenwet van kracht. Deze is van invloed voor abonnementen van betalende abonnees. Kijk voor meer informatie op de website en de specifieke pagina voor dit blad. Betalende abonnees dienen contact op te nemen met Abonnementenland: (10 eurocent per minuut) of via de website voor abonneren, adreswijzigingen en overige vragen. Voorpagina: Het eerste konvooi van de PTG vertrekt over de weg uit Kunduz richting Mazar-e-Sharif, waar de voertuigen en ander materieel worden ingeleverd bij de Redeployment Eenheid. Foto: sgt Eva Klijn (AVDD) 12 Redeployment Kunduz Beheerd en beheerst naar Nederland 17 Overal inzetbaar: Geen tijd en ruimte voor ruzie 21 Veteranendag in Maastricht 22 ATLANTA - Masterplan ATLANTA bijna voltooid 24 ATLANTA - Bevoorrading en transport onder één commando 31 Boren naar bluswater voor de brandweer Colofon Landmacht is een uitgave van de Koninklijke Landmacht, geproduceerd door het Dienstencentrum Defensiemedia. Hoofdredactie: Kolonel Nico van der Zee Eindredactie: Kapitein Roel van de Wiel Vormgeving: Grafisch Bedrijf Audiovisuele Dienst Defensie Den Haag Druk: OBT bv Den Haag, ISSN: Oplage: stuks Redactieadres: Kromhoutkazerne MPC 55A Postbus AA Utrecht MDTN * KPN redactielandmacht@mindef.nl Adreswijzigingen: Zie linkerkolom 10 Nieuwe ScanEagle Onhoorbaar, onzichtbaar, onbemand 4 Gezien 6 Van Commandant Landstrijdkrachten 7 Berichten 28 Personeelsberichten Editoriaal-Opruimen De schoolvakantie in de zomer staat in mijn geheugen gegrift als een eindeloze periode van buiten spelen, vissen, hutten bouwen en oorlogje spelen. Louter geweldige herinneringen; op een jaarlijks ritueel na. De vakantie betekende ook: grote schoonmaak. Al op vroege leeftijd werd ik verantwoordelijk gesteld voor groot onderhoud aan de tien vierkante meter volkomen chaos achter mijn kamerdeur. Uitmesten noemde moeder die opdracht en heel eerlijk: ze overdreef nooit heel erg. Maar als je kunt vissen, besjes schieten én voetballen, krijgt kamer opruimen in een 18 Jungletraining 12 Infbat Sponzen in groene hel 30 Photoshoot 31 Berichten 32 Waargenomen kinderplanning snel een lage prio. Zo bleef mijn zwijnenstal jaarlijks weer tot laat in de zomer een zwijnenstal. Niet slim, want uiteindelijk moest ik door tijdsnood gedwongen steeds net op de zonnigste dag sokken rapen, stripboeken onder mijn bed vissen en stof scheppen. Dat alles met een zwetend gezicht op onweer: te warm, te veel werk en te grote afkeer van opruimen. Deze zomer zag ik logistieke landmachters van de Redeployment Eenheid in Kunduz en Mazar-e- Sharif bij een graadje of 40 Celsius (schaduw) de eerste voertuigen van de politietrainingsmissie leeghalen (zie pagina 12). Dat had veel weg van de grote schoonmaak uit mijn jeugd: een flinke klus 26 Vierdaagse Gaan voor het vaantje (wat er allemaal uit een goedgebruikte Bushmaster komt!) onder tropische omstandigheden. Chagrijnige gezichten zag ik echter nergens. Fanatiek pakten de mannen en vrouwen hun werk aan en in hoog tempo werden de voertuigen gestript. Leuk toch, riep een logistiekeling zelfs breed lachend. Ik dacht aan mijn dichtgegroeide tienerkamer en maakte ter plekke een denkbeeldige, maar diepe buiging. Ieder zijn vak, gelukkig. Kapitein Roel van de Wiel Eindredacteur Landmacht

3 Landmacht Gezien Bikkel Wie kent de tv-beelden niet van topschaatser Erben Wennemars, die na een pijnlijke val tijdens zijn allereerste natuurijsmarathon met ijs, bloed én een grote glimlach op zijn gezicht in de camera zegt: Machtig mooi dit? De ijssprinter stond tijdens zijn schaatsloopbaan bekend als een bikkel. Geen wonder dat de Dalfsenaar onlangs opdook bij het Korps Commandotroepen (KCT), waar hij de nieuwste cursisten van Elementaire Commando Opleiding zag binnenkomen. Wennemars voegde zich in het holst van de nacht bij de zogenoemde commandantenmars, afsluiter van de acht weken durende basisopleiding voor groene baretten. Pittig, vond de oud-sportman. Ik moest half rennen om ze bij te houden. Wat deze jongens doen, is vergelijkbaar met topsport. Zij bewijzen dat je meer kunt dan je denkt. Bij de start zag ik een jongen die telkens achterraakte en dat goed moest maken door stukjes te rennen. Ik dacht: dat houdt hij nooit vol. Maar toen ik uren later nog eens kwam kijken, liep hij er nog gewoon bij. Foto s: Leo van Westerhoven 4 Landmacht Landmacht 5

4 Landmacht Column Landmacht Berichten Van plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten Steeds meer duidelijkheid Bezuinigingen. Ik kan me zo voorstellen dat er dagen zijn dat u het woord niet meer kunt horen. Sinds 2011 zijn we al druk bezig om de door het vorige kabinet opgedragen bezuinigingen in te vullen. Dit doen we met het zogenoemde programma ATLANTA, waarin de Koninklijke Landmacht ingrijpend wordt verkleind en gereorganiseerd. Iedereen wordt door die bezuinigingen op de een of andere manier geraakt. En dat brengt al geruime tijd onzekerheid met zich mee. Desondanks wordt de reorganisatie van de landmacht constructief en loyaal opgepakt. Mijn oprechte dank daarvoor. De laatste maanden zijn er volop meters gemaakt. Een deel van de ATLANTA-projecten is inmiddels gerealiseerd. Zo is bijvoorbeeld op 3 juni het Materieellogistiek Commando opgericht. Een groot aantal andere projecten is nu gereed voor implementatie. Nieuwe organisaties worden binnen een paar maanden van kracht. Voorbeelden hiervan zijn de herstructurering van de opleidingseenheden van het OTCO, de verkleining van Staf CLAS en de herinrichting van de personele logistiek. Personeel voor deze nieuwe organisaties is of wordt binnenkort op functie geplaatst. Voor steeds meer mensen is er op korte termijn dan ook meer duidelijkheid over hun nabije toekomst. Dat is goed en dat is nodig om weer meer vertrouwen in de toekomst te krijgen. Die duidelijkheid heeft echter ook een keerzijde. Helaas betekent het voor anderen namelijk dat er voor hen in die kleinere herberg van de landmacht geen plaats meer is. Zij moeten met onze steun echt op zoek naar ander werk. Ik vraag daar uw aandacht voor. Voor de collega s van de Bevoorrading & Transport is er sinds afgelopen maand ook meer duidelijkheid. Commandant Landstrijdkrachten heeft 9 juli zijn besluit persoonlijk bekend gemaakt in Garderen: de B&T-bataljons worden samengevoegd in één B&T- Commando en de Luchtmobiele Brigade houdt zijn Bevo-compagnie. Uiteraard moet een en ander nog verder in detail worden uitgewerkt, maar de richting is in ieder geval duidelijk. Met deze maatregel worden 244 vte n bespaard. Hierdoor zijn wij nu in staat om een nieuwe CLAS-organisatie te bouwen binnen de opgedragen Numerus Fixus. Wij gaan dus met ATLAN- TA een puntlanding maken in Verdere organisatiemaatregelen zijn op dit moment dus niet meer nodig. Tijdens deze ingrijpende verbouwing is de landmacht zeker niet gesloten. Ook niet tijdens de vakantietijd. De landmacht is en blijft overal en altijd inzetbaar. Expeditionair bij de redeployment in Kunduz, bijvoorbeeld. En nationaal onder andere bij de Vierdaagse en de dagelijkse inzet van de EODD. In deze Landmacht leest u daarover. Wat de verdere toekomst ons brengt, is nog even afwachten. Onze minister werkt aan haar nota over de toekomst van Defensie. Besluiten moeten in de aanloop naar Prinsjesdag nog worden genomen. Zodra dat kan en mag, wordt u uiteraard geïnformeerd. Kortom, de komende tijd steeds meer duidelijkheid. Daar heeft u recht op! Generaal-majoor Marc van Uhm, Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten Medisch Utrecht intensiveert samenwerking Het Centraal Militair Hospitaal (CMH) en het Universitair Medisch Centrum (UMC) Utrecht gaan de bestaande samenwerking intensiveren. Zo willen de ziekenhuizen nog vaker medisch specialisten uitwisselen en gebruik maken van elkaars expertise en faciliteiten. Het door beide partijen getekende convenant behelst onder meer dat medisch specialisten van Defensie in deeltijd bij het UMC gaan werken. Daarmee verhogen ze hun kennis van en ervaring met aandoeningen en patiëntengroepen die bij het CMH niet vaak voorkomen. Het UMC Utrecht vervult op zijn beurt de achterwachtfunctie voor militair-artsen tijdens avond- en weekenddiensten. Verder kan het CMH een beroep doen op specialisten neurochirurgie, plastische chirurgie en gynaecologie. Volledig spectrum Ook komen gerepatrieerde militairen voor de eerste opvang terecht op de Spoedeisende Hulp van het UMC Utrecht. Het UMC Utrecht is onmisbaar voor het CMH, vindt brigadegeneraal-arts Johan de Graaf. Door deze alliantie is Defensie in staat militairen doelmatig het volledige spectrum van tweedelijnszorg te bieden. Voorzitter Jan Kimpen van de Raad van Bestuur van het UMC Utrecht is blij met Defensie als partner: De combinatie van een universitair medisch centrum en militair hospitaal is uniek in de wereld. Met de vernieuwing van de overeenkomst zijn wij ook de komende jaren verzekerd van een bijzondere partner met zeer specifieke expertise. Nieuwe INFOOPS voor doorstroom naar officier Voor soldaten, korporaals, sergeanten (wachtmeesters) en sergeanten-1 (wachtmeesters-1) zijn twee INFOOPS uitgegeven. Het gaat om de mogelijkheid tot aanmelding voor de Korte Officiers Opleiding (KOO) aan de Koninklijke Militaire Academie in Breda. De INFOOPS zijn verstuurd naar alle personeelsfunctionarissen en, net als alle andere actuele INFOOPS te bereiken via intranet: Koninklijke Landmacht > OG CLAS > Organisatie > Eenheden / Directies > Personeelslogistiek Commando > INFOOP Franse legerbaas op bezoek De Franse Commandant Landstrijdkrachten, generaal Bertrand Ract-Madoux, is 15 en 16 juli op bezoek geweest bij zijn Nederlandse collega luitenant-generaal Mart de Kruif. De twee spraken onder meer over het gezamenlijk gebruik van oefenlocaties. Zo volgen Nederlandse militairen hun jungletraining in Frans-Guyana bij Franse instructeurs. Daarnaast worden de mogelijkheden besproken om gezamenlijk eenheden op te leiden, zoals brigadestaven, inlichtingeneenheden en forward air controllers. Ook besproken werd de mogelijke samenwerking bij hogere officiersopleidingen, de Hogere Defensie Vorming (HDV) en Module Militaire Operaties (MMO). Inspectie Generaal De Kruif ontving de zogenoemde Chef d état-major de l armée de terre op Schiphol. Het gezelschap vertrok naar het Marine Etablissement Amsterdam waar de opgestelde troepen van JISTARC (Joint Intelligence, Surveillance, Target Acquisition and Reconnaissance Command) werden geïnspecteerd. Grenadiers en Jagers wisselen collega s af in de West Een 101-koppige eenheid van 11 Luchtmobiele Brigade ondersteunt vanaf begin augustus de Commandant der Zeemacht in het Caribisch gebied. De militairen nemen op Curaçao de taken over van hun collega s van 13 Infanteriebataljon. De militairen van 11 Infanteriebataljon Luchtmobiel Grenadiers en Jagers vertrokken vanaf Vliegbasis Eindhoven richting Willemstad. Als Compagnie in de West ondersteunen de infanteristen de civiele autoriteiten in het Caribisch gebied wanneer het bijvoorbeeld wordt getroffen door een orkaan of andere ramp. Ook verlenen ze bijstand als demonstraties uit de hand lopen. Ceremoniële taken behoren eveneens tot hun werkpakket. De compagnie onder leiding van kapitein Marcel Krul wordt vier maanden gestationeerd op marinebasis Parera op Curaçao. 6 Landmacht Landmacht 7

5 Landmacht Berichten Fernando Sànchez Castillo (l). Landmacht helpt kunstenaar met dansende tanks De Koninklijke Landmacht heeft deze zomer de beeldend kunstenaar Fernando Sànchez Castillo geholpen een droom te verwezenlijken. Op de De Ruyter van Stevenickkazerne in Oirschot maakte hij een videokunstwerk van een dans met historische gevechtstanks. Het videokunstwerk, met de titel King s Gunpowder, is een belangrijk item tijdens het slotfestival van 300 jaar Vrede van Utrecht, waarbij de krijgsmacht een hoofdthema is. De stichting Vrede van Utrecht houdt een half jaar lang activiteiten om het bewustzijn te stimuleren over de vrede, conflict en het hebben van een krijgsmacht. Het thema krijgsmacht komt vooral tot uitdrukking tijdens Festival De Basis op de voormalige Vliegbasis Soesterberg. De landmacht hielp niet alleen met het beschikbaar stellen van de locatie, maar ook met het vervoeren van historische tanks uit particulier bezit. Landmacht tweetbox De landmacht is goed vertegenwoordigd in de Social Media. Een blik in de 21 augustus Militaire ervaring van 6 landen in Afghanistan gebundeld in wetenschappelijk werk. 19 augustus School begint weer, veel VeVa-klassen op ROCa! De mens ons beste systeem, vorming leidend. #Koninklijke Landmacht, 18 augustus Social Media 18 september over personal branding. Open voor Koninklijke Landmacht shared 20 Natresbataljon's album 16 augustus Een mooie fotoserie van de Indië herdenking. Met dank aan fotograaf sergeantmajoor Rosanno Sambajon Koninklijke Landmacht 15 August Nieuwe lichting! De Nederlandse Defensie Academie verwelkomt deze week zo'n 300 nieuwe studenten voor de officiersopleidingen. Dat gebeurt bij de Koninklijke Militaire Academie en het Koninklijk Instituut voor de 15 augustus Gezamenlijke #opleiding en #landmacht in #Amerika van start augustus Alle personeel van de Koninklijke Landmacht betuigt haar medeleven met de Koninklijke familie en wenst alle sterkte in deze tijden. Koninklijke Landmacht 30 juli Op 27 juli 1953 bracht een wapenstilstand een voorlopig einde aan de Koreaanse oorlog. Afgelopen zaterdag, 60 jaar later, werd dit feit herdacht, o.a. in Washington DC. De ceremonie vond plaats bij het Korea War Veterans Memorial, en werd bijgewoond door ca mensen, inclusief een delegatie van het 12e Infanteriebataljon Regiment van Heutsz. Namens Nederland werd een krans gelegd door veteraan Dik Hermans, geassisteerd door de landmacht-attache kolonel Arie Ooms. Hermans (86) maakte deel uit van de eerste rotatie van het Nederlands VN Detachement Korea, en vocht een jaar lang op het Koreaanse 12 juli Op wassenaarseslag wordt vliegtuigbom bijna veilig tot ploffen gebracht. Wat een vakmanschap Word vrienden en check de landmacht op: Facebook (facebook.com/landmacht) Twitter Commando s krijgen nieuwe voertuigen Het Korps Commandotroepen (KCT) krijgt vijftig zogenoemde Air Transportable Tactical Vehicles. Met deze voertuigen kunnen de specialisten beter uit de voeten in zwaar terrein. De Defensie Materieel Organisatie tekende hiervoor in Roosendaal een contract met de firma Defenture. De voertuigen hebben meer laadvermogen dan de huidige Mercedes Benz-terreinwagens. Dit is essentieel met het oog op het takenpakket. Verkenningen en aanvallen op vijandelijke doelen voeren de mannen diep in vijandelijk gebied uit. Hierbij gelden de zwaarste geografische en klimatologische omstandigheden. Vaak is logistieke steun bij dit type operaties ook ver te zoeken. De commando s moeten dus al hun benodigdheden, waaronder munitie en voeding, zelf meenemen. Het nieuwe voertuig kan in en onder een Chinook-transporthelikopter worden vervoerd. Het Air Transportable Tactical Vehicle vervangt een deel van het huidige wagenpark. De voertuigen moeten vanaf begin 2015 instromen bij het KCT. Groep actief dienende militairen veteraan Meer dan zevenhonderd actief dienende landmachtmilitairen hebben 22 augustus tegelijk het Draaginsigne Veteranen ontvangen. De landmachters met uitzendervaring ontvingen in Ermelo, t Harde en Roosendaal het insigne. Alle nieuwe veteranen kregen ook het Handboek Veteraan om hen te informeren over hun status als veteraan. Met de aanpassing van de Veteranenwet heeft de Koninklijke Landmacht twintigduizend veteranen in werkelijke dienst erbij gekregen. Op de Veteranendag op 29 juni reikte minister Jeanine Hennis op het Binnenhof de eerste draaginsignes voor veteranen in dienst uit. Het is niet toegestaan het insigne op het uniform te dragen. Het VS wordt binnenkort herzien, waarbij het besluit aangaande de Veteranenspeld nader wordt gedefinieerd. Sergeant-1 Ronny Breidenbach (l) en zijn commandant, luitenant-kolonel Wilco Roepers. Korporaal genomineerd voor prijs MBO Korporaal-1Bertus Peters is genomineerd voor de titel Landelijke Uitblinker MBO De landmachtmilitair volgt de opleiding tot ICT-beheerder (niveau IV) bij het regionaal opleidingscentrum Friese Poort. Peters liep stage tijdens zijn uitzending naar de Afghaanse hoofdstad Kabul. Daar zorgde hij op eigen initiatief voor een servicedesk die de verbinding tussen de uitgezonden NAVO-militairen en hun thuisfront onderhoudt. Dat is onder de omstandigheden daar, met wisselende temperaturen en veel stof, geen gemakkelijke taak. De korporaal is bijzonder blij met zijn nominatie. Ik zie het als een bewijs voor de goede samenwerking tussen het ROC en Defensie. Ik ben er trots op daar het gezicht van te mogen zijn. Stemmen op korporaal Bertus Peters kan tot 2 oktober op ditismbo.nl/uitblinkers/2013, bereikbaar via Internet op de werkplek 2. De uitreiking van de prijs is op 10 oktober tijdens het uitblinkersgala. Rood erekoord voor rijinstructeur Sergeant-1 Ronny Breidenbach heeft donderdag 1 augustus tijdens een bijzonder appel op het OTCRij het rode erekoord ontvangen. Hij kreeg het koord uit handen van zijn commandant, luitenantkolonel Wilco Roepers, wegens levensreddende handelingen. Rijinstructeur Breidenbach heeft tijdens een les (YA4442) op de A2 voorkomen dat een vrouw zelfmoord pleegde. Zij probeerde op de snelweg zich te laten aanrijden door het aanstormende verkeer. De sergeant heeft het verkeer tot stoppen gedwongen en onder zijn leiding, met hulp van twee leerlingen en twee burgers, de vrouw in zekerheid gebracht en overgedragen aan de politie. 8 Landmacht Landmacht 9

6 Nieuw type ScanEagle operationeel Onhoorbaar, onzichtbaar, onbemand Links de lancering van de ScanEagle. Daarnaast de vangst van het toestel met de Skyhook: met de vleugeltip vliegt de ScanEagle tegen de 14 meter lange lijn. Daar haakt de vleugeltip zich vast. De crew kan het toestel binnenhalen. luchtruim. Maar in een noodsituatie, zoals bij een grote industriebrand in Moerdijk of Pernis kan de ScanEagle al worden ingezet om verkenningen uit te voeren voor de brandweer en politie. Stipje De komende tijd staat voor de ScanEagle teams bij 107 Aerial Systems batterij in het teken van één ding: trainen, trainen, trainen. Opperwachtmeester Cees Wittenberg met ruim 120 operationele vlieguren bij Somalië de meest ervaren Nederlandse ScanEagle vlieger brengt als vlieginstructeur de operators van 107 de fijne kneepjes bij. Zijn ervaring is welkom, want het vliegen boven land vergt namelijk wel wat extra s van de operators. Cees: Nederland heeft een klein en druk luchtruim. Je hebt hier te maken met sport- en zweefvliegtuigjes. Dat betekent dat je jezelf goed moet inlezen en inleven in het gebied waarin je vliegt. behoefte. We hebben ze voor 3D-taken, oftewel: werk dat dull, dangerous of dirty is, legt hij uit. Denk aan het saaie werk, zoals surveillances: urenlang boven een Afghaanse quala hangen. Dat vergt langdurige concentratie van de operators. Grondpersoneel kun je rouleren, het verkenningswerk gaat ondertussen gewoon door. De grote meerwaarde van de ScanEagle is dat je langdurig eyes on target hebt, verklaart Cees. Je kunt een gebied of object onhoorbaar en onzichtbaar observeren en gedurende die tijd allerlei patronen in kaart brengen. Ook zijn de systemen in heikele situaties inzetbaar, zoals bij grote luchtafweerdreiging of chemische vervuiling. Te gevaarlijk om verantwoord vliegers in te zetten, geeft Jos aan. Gaat je onbemande toestel verloren dan verlies je alleen een airframe, geen mensenleven. Vrrvrrvrrvrrvrr - PSSSSSSSHT! En weg is ie. Binnen een seconde brengt de katapult de ScanEagle op een snelheid van zo n 90 kilometer per uur. Beetje bij beetje glijdt de vliegende verrekijker uit zicht om uren onzichtbaar en onhoorbaar te speuren. Nu voor het eerst ook boven Nederlands grondgebied. Tekst: Ingmar Kooman Foto s: sergeant-1 Dave de Vaal, AVDD Luchtvaartterrein Deelen is het nieuwste jachtgebied voor de ScanEagle. Boven zee of boven land, maakt dat iets uit voor een onbemand vliegend systeem? Wel degelijk. Nederland is namelijk verboden terrein voor de klassieke ScanEagle, zoals is ingezet bij de anti-piraterijmissie. Want de analoge datatransmissie van het vliegtuigje kan de civiele telecommunicatie verstoren. Geen bezwaar wanneer je opereert in de Somalische kustwateren, maar wel boven het dichtbevolkte Nederland. De nieuwe versie van de ScanEagle werkt met digitale datatransmissie. En dat maakt de weg vrij om ook onbemand boven Nederlands grondgebied te vliegen. Al zal het nog een tijd duren voor we het systeem buiten Deelen mogen inzetten, benadrukt Jos Wolse, senior medewerker onbemande luchtvaartuigen bij de Directie Wapensystemen. We doen nu ervaring op in een heel beperkt stuk militair Omgekeerd geldt dat ook, benadrukt eerste luitenant Jan Beusink, officier operationele gereedheid. De luchtverkeersleiding moet ook even aan ons wennen: onbemand is eng. Een gevoel dat door praktijkervaring valt weg te nemen, verwacht Jan. We volgen gewoon de gangbare procedures. Alleen praat je niet rechtstreeks met dat stipje op de radar, maar met ons grondstation. We moeten even aan elkaar wennen. Gameboy-generatie Aan de leergierigheid van de ScanEagle-ploeg zal het niet liggen, verwacht Cees. We hebben een heel gemotiveerde crew. Onbemande vliegtuigen zijn natuurlijk gewoon hot. De batterijcommandant, majoor Albert Horlings, onderstreept dat. Het is hightech materiaal, maar deze gameboy-generatie pikt het heel snel op. Want de ScanEagle biedt veel operationele kansen, rekent Jos voor. Onbemande vliegende systemen voorzien in een grote operationele X-200 ScanEagle Aantal: 6 In gebruik bij: 107 Aerial Systems batterij Spanwijdte: 3.11 meter Lengte: 1.48 meter Camera: daglicht- of infraroodcamera Maximale startgewicht: 22 kilo Brandstof: kerosine Bereik: meer dan 70 kilometer Vliegduur: ruim 16 uur Vogel De nieuwste vogel van 107 Aerial Systems batterij is een welkome aanvulling op het arsenaal, vertelt Albert. De lange inzetduur, de grote actieradius en het feit dat je de ScanEagle ook met een infraroodcamera kunt uitrusten om s nachts te opereren, maken dit systeem een ideaal middel voor de situational awareness van een eenheid. De nieuwe ScanEagle geeft ons gewoon veel meer mogelijkheden om informatie te verzamelen, vat de commandant samen. Over een jaar zijn we inzetgereed en kunnen we waar ook ter wereld op missie. Met de Raven, de ScanEagle en het F-16 fotoverkenningssysteem RecceLite beschikken we dan over een breed palet van systemen om inlichtingen te verzamelen. Het grond controle station is de cockpit van de ScanEagle. Eén operator bedient het vliegtuigje, een ander stuurt de camera. 10 Landmacht Landmacht 11

7 Redeployment Kunduz De politietrainingsmissie in Kunduz is ten einde. Op twee locaties in Afghanistan werken logistiekelingen van de Redeployment Eenheid (RDE) aan de verhuizing van al het materieel richting Nederland. TEKST: kapitein Roel van de Wiel FOTO S: sergeant Eva Klijn Een heel kamp over de balie 12 Landmacht Landmacht 13

8 Eerste etappe op weg naar huis TEAM 2, KUNDUZ Maandag, 0600 uur Bok, bok, bok. Het klinkt eerst als een stuiterbal, die ergens in de verte heen en weer wordt gegooid. Het geluid zwelt echter snel aan, als een drilboor die steeds iets extra gas bij geeft. Een groeiende stip wordt zichtbaar, opdoemend boven het gebergte rondom Kamp Kunduz. Een minuutje later is het monotone ge-bok duidelijk verklaard. Een Russische Mi-26, een kolos van een transporthelikopter, zet zijn wielen aan de grond op het vliegveld van Kunduz, pal naast het kamp waar de Nederlandse politietrainingsmissie tot juli haar thuisbasis had. Actie. Langs de landingsbaan wacht een achtkoppig team op de landing van de Mi-26, de grootste ter wereld in zijn soort. Twee groene vrachtwagens zijn zojuist al ontladen: palletboxen vol materieel van de Police Trainingsgroup (PTG) staan op de rand van de strip klaar voor vervoer. Nu de Russische mammoet zijn achterwerk richting de klaarstaande vracht heeft geparkeerd en de laadklep opendraait, geeft sergeant-1 Jessica Szlanina het teken dat haar ploeg aan de slag kan. Twee soldaten lopen naar binnen, een korporaal klimt op zijn verreiker en reikt het duo de boxen met zijn hefvork aan. Eén Mercedes Benz terreinwagen en een stuk of tien pallets gaan met gemak in de helikopter. Essentieel materiaal, legt Szlanina uit. Crypto, radio s, wapens: dat is wat we voornamelijk via de lucht wegsturen. We vullen het aan met van alles. We willen zo veel mogelijk zo snel mogelijk naar Mazar-e-Sharif hebben. Deze helikopter staat zes keer per week tot onze beschikking, dus daar maken we optimaal gebruik van. Bij de foto's: In Kunduz wordt in sneltreinvaart zoveel mogelijk materieel afgebroken (pagina 14, boven, de Bevo-tent), ingepakt en geregistreerd (onder), klaargemaakt voor transport (15, onder) en vervoerd richting MeS (boven, via de Mi-26.) De pallets hebben een nacht gewacht op de rand van de innamestraat, pal naast de Nederlandse staf- en legeringsgebouwen op Kamp Kunduz. In een gestroomlijnd werkpatroon worden daar spullen ingeleverd, geregistreerd en transportgereed gemaakt. Een deel moet de onderbuik van de helikopter in, een ander deel gaat over de weg naar Mazar-e- Sharif. Het lijkt een logistiek labyrinth, maar de mensen van het tweede peloton van de Redeployment Eenheid (RDE) vinden blindelings hun weg er doorheen. Het inpakwerk op Kamp Kunduz gaat snel en soepel. Het is ook heel leuk om te doen, vindt OOCL er Szlanina. Het is een dynamisch proces, er komt echt van alles voorbij en het is de uitdaging om het allemaal op de juiste manier en op het juiste moment weg te krijgen. Voor een logistieke militair een topklus. Een krap uur nadat de Mi-26 zijn wielen aan de grond zet, draait de laadklep van de megaheli alweer dicht. De buik goed gevuld met Nederlands materiaal, klaar voor de eerste etappe op weg naar huis. De grote rotorbladen beginnen hun rondjes weer te draaien en langzaam cruisend rolt de Rus naar de startbaan. Met een aanloopje slingert de heli zichzelf het luchtruim in, op weg naar Mazar-e-Sharif. Daar staat Team 2 klaar om de pallets op te halen. Bok, bok, bok klinkt het weer boven Kamp Kunduz, eerst oorverdovend maar al snel als een stuiterballetje, ergens in de verte. Zo, zegt sergeant Szlanina na de vliegensvlugge laadactie. Op naar de volgende. Complexiteit maakt het extra leuk Tweede luitenant Roxanne Klesman Commandant tweede peloton RDE Eigenlijk is deze redeployment standaard logistiek werk. Het is ook vooral een kwestie van logisch nadenken. In Kunduz en Mazar staan twee identieke pelotons, die goed met elkaar communiceren en van elkaar weten hoe ze werken. Wij zijn nu helemaal in ons element. Het is gaaf om te zien hoe het systeem werkt. De uitdaging zit m in de hoeveelheden en het verschillende materiaal, dat allemaal met andere prioriteit naar Nederland moet. Maar de complexiteit is ook meteen wat het extra leuk maakt. 14 Landmacht Landmacht 15

9 Verhuizers-plus-plus TEAM 1, MAZAR-E-SHARIF Donderdag, 0900 uur Noem maar iets op waarmee je als groep tijdens je uitzending overleeft of jezelf vermaakt: het blijkt in een Bushmaster te passen. Wapens, munitie, uitrustingstukken, radio s. Maar ook: waterflessen, rantsoenpakketten, de Panorama, touw. Het komt allemaal uit de eerste Buma van het konvooi dat vannacht over de weg uit Kunduz is overgestoken. Het pantservoertuig staat met open luiken en de staart gericht naar een innamebalie op Area 103, de innamelocatie op Camp Marmal, Mazar-e-Sharif. De PTG-marinier die de wagen afgelopen nacht de Area heeft opgereden, geeft nu spullen door aan twee collega s van de RDE. Rollen tape, onderhoudsets, rollen toiletpapier; het komt allemaal voorbij. Geduldig wordt alles aangepakt, op hoofdsoort gesorteerd, geteld en genoteerd. Het is de eerste selectie in een secuur proces van innemen, (digitaal) registreren en verzendgereed maken van al het materieel. Een kers op de taart, stelt sergeant Richard Klomp opgewekt. De groepscommandant van een van drie innamezones op Area 103 is vandaag vooral van de hand- en spandiensten: hij is van de grote containers en het duurt nog even voordat die beladen kunnen worden. Maar hij heeft nu al lol in de opruim- en inpakklus van de RDE. Geweldig toch, meewerken aan zo n grote operatie? Hier doen we het allemaal voor. Area 103 is een grote open vlakte in de buitenring van Camp Marmal. De brandende zon heeft er vrij spel, behalve op een aantal met grote doeken overkapte balies. De werkplekken zijn zo voorzien van een welkome vlek schaduw. Gelukkig maar, want nu het eerste wegkonvooi is aangekomen, is er werk aan de winkel voor de mensen van de RDE. Een lange rij Bushmaster- en Patria-pantservoertuigen staan klaar om gestript te worden. Stap 2 in de redeployment is als in een ketting geschakeld met stap 1, in Kunduz. Het peloton in Mazar werkt met hetzelfde stappenplan en met hetzelfde trackingsysteem; allemaal om het materieel op de juiste manier, in de juiste volgorde naar de juiste vervolglocatie te krijgen. Dat is op zich nog niet zo bijzonder of moeilijk, constateert Klomp, afkomstig van een deploymentpeloton van 100 B&T bataljon. Dit doen we het hele jaar door, bij oefeningen overal ter wereld. Maar dan zijn het meestal maar een paar containers. Nu is het zoveel meer. Dat maakt het wel speciaal. Waar velen een hekel hebben de spullen van anderen op te ruimen, heeft Klomp er zichtbaar plezier in onderdeel te zijn van deze redeployment. Ook de andere militairen op Area 103 zijn in hun element. Het zal in de aard van de logistiekeling zitten, zegt Klomp. Verhuizers? Het is een understatement als je ons zo noemt. Er komt veel meer bij kijken. Zeg dan maar verhuizers-plus-plus. Het proces is de grote uitdaging; ervoor willen zorgen dat alles loopt zoals het moet lopen. En ik hou ervan om dingen aan te pakken. Dat treft, want Klomp en zijn pelotonsgenoten krijgen de komende weken nog een heel kamp vol klein en groot materieel over de balie. Eerst staat nu, achter de eerste Bushmaster van het eerste konvooi, nog een flinke rij pantservoertuigen te wachten. En inmiddels is duidelijk wat daar allemaal in past. In MeS wordt het materieel opgevangen en verder klaargemaakt voor transport naar Nederland. Beheerd en beheerst naar Nederland Tweede luitenant Paul van Spaendonck Commandant eerste peloton RDE Er zijn veel spelers in het proces, in Afghanistan en in Nederland. Daardoor veranderen opdrachten en prio s hier op de werkvloer nog weleens. Het is voor ons zaak om de rust te bewaren en ons eigen proces te bewaken. Er komt zoveel materieel bij ons langs, dat het systeem waarop we het innemen en verzendgereed maken cruciaal is. Als het goed is, weten we altijd van alles waar het is en welke vervolgstap er bij hoort. Uiteindelijk moet alles beheerd en beheerst naar Nederland. Landmacht Overal inzetbaar Geen tijd en ruimte voor ruzies Luitenant-kolonel Frank Overdiek Landmachtmilitairen zijn overal inzetbaar en nemen deel aan missies in het Midden-Oosten, Azië, Europa en Afrika. Luitenant-kolonel Frank Overdiek is een half jaar uitgezonden naar het hoofdkwartier van de Regional Command North in Afghanistan. Werk Ik was Chief Current Operations/Deputy Director in het Combined Joint Operations Centre (CJOC) van HQ Regional Command North. De Chief Current Ops zorgt er met vier officieren voor dat de plannen die door de Sectie CJ3 Plans worden gemaakt, ook worden uitgevoerd. Daartoe nam ik de orders 72 uur voor uitvoering over en zorg ik voor verdere afstemming, coördinatie en indien nodig prioriteitsstelling voor de uitvoering. Daarnaast ben ik ook de tweede man in het operatiecentrum. Ik loop dan ook altijd rond met een zogenoemde, Tetrapol, een walkietalkie, zodat ik altijd bereikbaar was. Belevenissen De ervaring leert dat de plaatsvervangertaak een belangrijkere taak is dan doet vermoeden. Tezamen met de directeur van CJOC (een Noorse luitenant-kolonel) run je het operatiecentrum. Er is namelijk meer dan alleen de operatie zelf. Het draaiend houden van het CJOC betekent meer: van de zorg voor personeel tot aan het je druk maken over kapotte beamers. Dat moet je gezamenlijk doen, want één man kan dat niet. Dat betekent ook dat mijn officieren van de Current Ops zelfstandig moeten kunnen werken. De samenwerking met collega s, in mijn geval alleen maar buitenlanders, verloopt over het algemeen goed. Met de Duitsers en Scandinaviërs in het bijzonder zijn de culturele verschillen maar klein. Zij zitten op het professionele vlak ook op hetzelfde niveau. Maar ook met andere nationaliteiten is goed samen te werken. Eenieder weet dat de missie voorgaat, voor de troepen buiten in het veld. Irritaties en kleine ruzies worden snel opgelost, want dat kunnen we niet hebben in een operatiecentrum waar de activiteiten 24 uur per dag en 7 dagen per week doorgaan. Bijdrage Het hoofdkwartier van het RC North is gevuld met allerlei nationaliteiten. Je wordt er gewaardeerd op je inbreng, niet op je nationaliteit. Wij zijn als Nederlanders niet zoveel anders dan de andere nationaliteiten. Voor mij was de meerwaarde de kennis en ervaring die ik heb opgedaan op het nivo van een multinationaal hoofdkwartier. Ik heb de tijd hier ook gebruikt om buiten mijn eigen functie goed rond te kijken hoe zo n hoofdkwartier nu eigenlijk werkt. Ook de samenwerking en gedachtenuitwisseling met andere nationaliteiten is een verrijking van je eigen kennis en ervaring. Bijvoorbeeld met Zweden, met wie ik nooit eerder gewerkt had. 16 Landmacht Landmacht 17

10 Jungletraining 12 Infbat Sponzen in groene hel Om te overleven in de jungle is meer nodig dan een dosis doorzettingsvermogen. Een gedegen kennis van de flora en fauna is essentieel, evenals het beheersen van een aantal knopen en verschillende manieren om onderkomens en vuur te maken. De rode baretten moeten veel informatie sponzen, maar worden daarbij ook nog eens afgeleid met hindernisbanen en bijzondere. De boodschap is duidelijk: de juiste kennis en fysieke en mentale weerbaarheid gaan in de jungle altijd hand in hand. De legionairs zijn goede leermeesters voor de rode baretten; ze kunnen bogen op veertig jaar ervaring in de Zuid-Amerikaanse jungle. De Nederlandse legionair korporaal Van der Eng: Voordat we ook maar beginnen met de combatfase moeten we de cursisten basistechnieken aanleren om te overleven in de jungle. Anders wordt de jungle zelf onze vijand. Als je de jungle niet onderschat en je goed getraind bent, vind ik het een van de mooiste plaatsen om als militair te mogen werken. Maar als je de jungle onderschat, kan het een groene hel worden. De B-compagnie van 12 Infanteriebataljon Luchtmobiel trainde deze zomer twee weken in Frans Guyana. Onder de noemer Red Jaguar testten legionairs van het Franse Vreemdelingenlegioen de Schaarsbergers op het (over)leven, verplaatsen en vechten in de jungle. Als de pelotons de survivalfase ingaan moeten ze alles in de praktijk brengen wat ze tot dan geleerd hebben. Om te overleven moeten ze zorgen voor onderkomens, vuur, eten en drinken en omdat de pelotons met boten naar de survivallocaties zijn gebracht, zullen ze vlotten moeten bouwen om de jungle weer uit te komen. Dit alles met niet meer dan de kleren die je aanhebt, een machette en een survivalkit per persoon en één shotgun met tien patronen. 'Als je de jungle onderschat, kan 18 Landmacht het een groene hel worden.' Landmacht 19

11 Veteranendag in Maastricht Traktatie van een Limburgse maestro Gewoontegetrouw lig het accent op de viering van de Nationale Veteranendag in Den Haag. Dit jaar gaf dirigent André Rieu er een zuidelijk tintje aan met een speciaal Veteranenconcert op de Maastrichtse Vrijthof. Veteraan Ruud van Nooijen bracht verslag uit van een bijzondere dag. De laatste week staat in het teken van verplaatsen en vechten in de jungle. Overdag worden de rode baretten afgemat met verplaatsingen door het moeilijk begaanbare terrein en voeren ze aanvallen en hinderlagen uit. De hard routine van slapen op de grond en het draaien van wachtdiensten zorgt er voor dat ook s nachts de rust beperkt is. Tijdens de oefening wordt van de rode baretten het uiterste gevraagd op het gebied van leiderschap, fysiek en mentaal doorzettingsvermogen, discipline en saamhorigheid. Compagniescommandant, kapitein Pieter Peek: Ik kijk erg positief terug op deze oefening. Het is toch altijd moeilijk om in een internationale omgeving zo n oefening aan te lopen, maar de samenwerking met de Fransen verliep perfect. 'Sponzen' in de jungle. Tegen de klok in vanaf rechtsboven: een les knopen leggen; vuur maken; oplettende cursisten; de lessen in praktijk brengen. Zaterdag 29 juni zijn mijn echtgenote Thea en ik rond uur in Maastricht. Naarmate de tijd vordert zie je steeds meer veteranen tussen het publiek. Ik zie uniformen van vroeger en nu: vooral het oude, tweekleurige, KL-uniform valt op. Alle krijgsmachtdelen zijn vertegenwoordigd. Het weer werkt in positieve zin mee: was het één dag eerder nog koud, winderig en regenachtig, op veteranendag schijnt de zon en is het eindelijk droog. Omdat ik deelneem aan het defilé, begeef ik me die kant op. In de Brusselsestraat is het een drukte van belang. Een aantal militairen loopt met een stok in de hand met bovenaan een aanduiding om welk detachement het gaat. Er zijn maar liefst 3500 toegangskaarten voor een van zijn concerten beschikbaar gesteld voor veteranen en partner. Rieu wil met zijn traktatie zijn respect tonen aan de Nederlandse veteranen. Dat respect zit door gebeurtenissen in zijn familie bij hem als het ware ingebakken, zoals hij dat zelf zegt. Voorbereiding op het defilé. Volle bak op het Vrijthof. Beweging Rond uur komt er beweging in de zaak. Dat is te horen aan de wijze waarop de commando s worden gegeven. Zowaar, we marcheren richting het nabijgelegen Vrijthof. Naarmate we dichterbij komen horen we, inmiddels bekende, muziek uit luidsprekers: de medley samengesteld door André Rieu, die ik eerder thuis vanaf de website van het veteraneninstituut kon downloaden. Bovenaan de trappen het Theater aan het Vrijthof staan vier personen opgesteld om het defilé af te nemen: Commandant Landstrijdkrachten luitenant-generaal Mart de Kruif, de voorzitter van het Comité Nationale Veteranendag, burgemeester Onno Hoes en dirigent André Rieu. Langs de route staan veel mensen te applaudisseren, er wordt met vlaggetjes gezwaaid en er wordt vooral veel gefotografeerd en gefilmd. De show van André Rieu verlicht het grote plein. 3e REI Sinds 1973 heeft het Franse Vreemdelingenlegioen het 3e Infanterieregiment (3e REI) in Frans Guyana. Het heeft twee hoofdtaken; het beveiligen van de raketbasis in Kourou van waar het Europese ruimteprogramma ESA raketten lanceert én het bestrijden van goudsmokkel in de jungle. Verscheidene landen sturen eenheden naar Frans Guyana voor een jungletraining door het Centre d Entraînement au Fôret Equatoriale (CEFE), een trainingscentrum van het 3e REI. Maestro Na het defilé begint de zoektocht naar de toebedeelde zitplaatsen: blok C3, rij 6, stoel 15. Het duurt nog een tijdlang voordat iedereen zijn of haar plaats heeft gevonden. Dan zien we bewegend beeld verschijnen op de twee grote schermen links en rechts van het podium. De leden van Rieus Richard Straussorkest nemen hun plaats in. Even later is daar ook maestro Rieu zelf. Als iedereen is gezeten heet hij de veteranen welkom in Maastricht, wat hem betreft de sjoenste staad van 't laand. Muziek klinkt: het veteranenconcert, aangeboden door André Rieu, is begonnen. Naast de instrumentale werken wordt het programma afgewisseld met vocale solisten. Daarnaast treden André van Duin en oudgediende Trini Lopez op. Confettikanonnen en vuurwerk verhogen de sfeer. Ongeveer drie kwartier voor het einde van het concert begint Rieu aan zijn spel dat het welletjes is en dat we noar hoes moeten gaan. Zo maakt hij met diverse nummers de tijd vol tot uur. Dan is het mooi geweest. Vuurwerk verhoogt de sfeer. 20 Landmacht Landmacht 21

12 Landmacht ATLANTA Masterplan ATLANTA bijna voltooid Nieuwe landmacht: betaalbaar en op maat Het was een enorme, complexe puzzel, maar alle stukjes zitten op hun plek. Het masterplan ATLANTA, dat de reorganisatie op de landmacht beschrijft en coördineert, nadert zijn voltooiing. Met een puntlanding, beschrijft kolonel Kees Matthijssen, Hoofd Afdeling Integratie Staf CLAS en belast met de algehele coördinatie van Atlanta. Kolonel Kees Matthijssen. Kolonel Matthijssen was de afgelopen twee jaar in de puzzelmetafoor de aanvoerder van het landmacht-puzzelteam. In de programmaraad, onder leiding van PC-LAS, werden alle deelreorganisaties (ruim vijftig projecten) op elkaar afgestemd en in de gaten gehouden. Bij het masterplan en alle afzonderlijke projecten was de ministeriële bezuinigingsopdracht en de Numerus Fixus altijd leidend. Sinds deze zomer blijkt de reorganisatie van de landmacht precies te passen in die kaders. We maken een puntlanding, omschrijft Matthijssen. Daarmee bedoel ik dat we het masterplan netjes, op tijd en beheerst gaan afronden, binnen de ons opgelegde kaders. De komende maanden worden nog vele reorganisaties uitgevoerd en gerealiseerd, maar het proces nadert zijn einde. Dat is op tijd en met de juiste resultaten. Hadden we aanvankelijk nog een overbevinding van ongeveer vierhonderd voltijdfuncties, sinds een paar weken past het totaalplaatje precies. Het was een puist werk, het was zeker niet altijd leuk, maar we hebben het wel goed uitgevoerd. Mazzeltje Dat alles past, heeft de landmacht deels te danken aan een recent rekenkundig mazzeltje. Matthijssen legt uit: Een van de defensiebrede doelstellingen is het verjongen van de organisatie. Na ATLANTA voldoet de landmacht aan die eis. Maar jonger personeel kost gemiddeld minder, dus onderaan de streep besparen we nog wat meer personeelsbudget. Nu blijkt dat we die financiële meevaller mogen houden. Een rekensom leert ons dat we daardoor 150 functies minder hoeven te schrappen. Daarmee wordt het laatst overgebleven overschot precies afgedekt. De reorganisatie van het Bevoorradings- en Transportveld (zie pagina 24) had al ruim 240 functies opgeleverd. En dat gaat nog altijd over mensen, collega s en vakmensen, dus het blijft een pijnlijk proces en een vervelende maatregel. Maar het is in meerdere opzichten een goede zaak dat het is gelukt. We leveren met ATLANTA een gezonde nieuwe organisatie af en we hebben een zorg minder. Dat de landmacht op tijd is en precies voldoet aan de reorganisatieopdracht, ontlokt de grootste cynici de snelle conclusie dat de landmacht weer het braafste jongetje van de klas wil zijn. Matthijssen realiseert zich dat, maar zet daar dubbele kanttekeningen bij. Of we het braafste jongetje zijn, dat kunnen we nooit precies weten. Bovendien doen we ons werk niet voor een ander, maar voor onszelf zo snel en goed mogelijk. Je kan wel dralen en Alle reorganisatieprojecten en nieuws vind je op intranet: Koninklijke Landmacht > Publicaties > Communicatie > Reorganisatie CLAS (Atlanta) tijdrekken, maar daarmee maak je de onzekerheid onder het personeel ook groter. Landmachtmedewerkers hebben recht op duidelijkheid, zo snel als het kan. Dat is nu gelukt: wij hadden het niet veel sneller kunnen doen. Vertrouwen De opdracht in 2011 was helder: bijna een kwart minder budget en een personele reductie van zo n zesduizend mensen. Aan landmachtcommandant luitenant-generaal Mart de Kruif en zijn collega s bij de andere operationele commando s de taak het verder in te vullen en te implementeren. Matthijssen: Generaal De Kruif is groot voorstander van zulke opdrachtgerichte commandovoering. Vertrouwen is daarbij van groot belang, maar dat is een two way street. Vertrouwen moet je geven en verdienen. Strategisch is het dan ook verstandig dit project snel en goed af te ronden. Onze commandant maakt met deze opdracht het vertrouwen waar dat hij in 2011 heeft gekregen van de Commandant der Strijdkrachten. Dat biedt hem vrijheid van handelen en meer speelruimte in toekomstige gesprekken. In Den Haag weten ze immers: deze commandant doet zijn werk goed. Daar heeft de hele landmacht baat bij. De tijdige afronding van ATLANTA is zodoende vooral goed nieuws, vindt de kolonel. Ons land heeft een groot financieel probleem. Politiek is de keuze gemaakt: de krijgsmacht moet op orde komen en betaalbaar worden en de landmacht moet dus in die randvoorwaarde passen. Dat hebben we voor elkaar, dus we leveren een goede bijdrage aan het oogmerk van de minister. Dat is voor onszelf ook een zorg minder. Het is namelijk net als thuis: als je op te grote voet leeft, blijft je dat achtervolgen. De landmacht is nu betaalbaar en op maat. Opnieuw? Dat ATLANTA binnenkort met een zogenoemde puntlanding wordt afgerond, betekent helaas nog niet dat de landmacht is uitgereorganiseerd. Zoals gezegd moeten vele projecten nog worden uitgevoerd. Bovendien dreigt de volgende bezuiniging alweer. Het Defensiebudget moet weer 330 miljoen kleiner en ook de landmacht gaat daar de pijn van voelen. Naast het spoor van ATLANTA zal er in een ander spoor worden geanalyseerd worden wat de effecten voor de Landmacht zijn. Dat spoor moet ergens samenvloeien met het ATLANTA-spoor. Moet de net voltooide megapuzzel dan weer opnieuw gelegd worden? Volgens de (in september vertrekkende) chef van het puzzelteam niet. Maar de puzzel wordt mogelijk wel opnieuw kleiner. Elke nieuwe bezuiniging gaan we vanaf nu voelen in operationele capaciteit, beseft kolonel Matthijssen. 22 Landmacht Landmacht 23

13 Landmacht ATLANTA Landmacht ATLANTA nieuws Bevoorrading en transport onder één commando Kookwedstrijd als afscheid en nieuw begin catering De koks van 11 Bevoorradingscompagnie van 11 Luchtmobiele Brigade hebben met een kookwedstrijd afscheid genomen van hun eenheid. De keukengroepen maken vanaf nu deel uit van een operationeel peloton van de landmacht, waarin ook marinepersoneel is opgenomen. De verandering houdt verband met de defensiebrede reorganisatie van de catering. Het aantal functies loopt terug van 136 naar 90. Sinds deze maand zijn drie keukenpelotons ondergebracht bij 240 Dienstencompagnie van 200 Bevoorradings- en Transportbataljon. Garderen is de thuisbasis voor het 1e en 2e peloton. Daarin zit louter personeel van de Koninklijke Landmacht. Zij zijn Defensiebreed inzetbaar om de voeding tijdens oefeningen en uitzendingen te verzorgen met behulp van de mobiele satellietkeuken. Het 3e peloton bestaat uit personeel van een groep van de Koninklijke Marine en een van 11 Luchtmobiele Brigade. De eenheid is geplaatst op de Oranjekazerne in Schaarsbergen. Herziening plaatsingsvolgorde burgerpersoneel Defensie past de plaatsingsvolgorde voor burgerpersoneel bij reorganisaties aan als gevolg van de uitspraak van de voorzieningenrechter te Arnhem. Bij de vulling van functies die bij een reorganisatie (vrijwel) ongewijzigd terugkomen in de nieuwe organisatie, maar in mindere aantallen (code 2-), komen burgermedewerkers met 35 of meer dienstjaren voortaan in beginsel ook voor herplaatsing in aanmerking. Op grond van de huidige regeling (artikel 116 BARD) werd deze categorie medewerkers namelijk doorgaans niet meer herplaatst. Deze nieuwe beleidslijn heeft geen terugwerkende kracht ten aanzien van al genomen individuele rechtspositionele besluiten. Momenteel wordt aan een geheel nieuw artikel voor de herplaatsing van burgerpersoneel bij reorganisaties gewerkt. Met de centrales van overheidspersoneel is afgesproken dit in het najaar bespreken. Voor vragen over het bovenstaande kunt het contact opnemen met uw eigen P&O-functionaris. De bevoorrading- en transportorganisatie gaat op de schop om 244 functies te reduceren en weer een stap in de richting te komen van de al eerder opgedragen bezuinigingen. Commandant Landstrijdkrachten, luitenant-generaal Mart de Kruif, deelde half juli het slechte nieuws zelf mee aan het betrokken personeel en lichtte de keuzes toe. "Het heeft níets te maken met het huidige functioneren of slim reorganiseren, zei de landmachtcommandant, de enige drijfveer is dat de organisatie van de landmacht moet passen binnen kaders van geld en aantal functies zoals in de beleidsbrief van april 2011 opgedragen. In het Materieel Logistiek Commando, het Opleidings- en TrainingsCommando en andere onderdelen, heb ik eerst heel diep gesneden, maar daar redden we het niet mee. De generaal vervolgde: Toen we wisten hoe de nieuwe organisatie er in grote lijnen uit gaat zien, is een brede studie gedaan om ook de B&T opnieuw te kunnen inrichten. Met de reorganisatie wordt deze gedimensioneerd op de nieuwe landmacht, die kleiner is geworden. Daar bovenop levert het B&T-veld een bijdrage aan de algemene functieproblematiek. En dat gaan we allemaal merken, want bevoorrading en transport zijn de aders van de landmacht. Maar zoals een oude logistieke wijsheid al zegt: Als het niet kan zoals het moet, moet het maar zoals het kan. Voorkeursvariant Van de vier ontwikkelde opties heeft C-LAS gekozen voor een variant met acht compagnieën, waarvan zeven onder een commando en een 24 Landmacht zelfstandige bevoorradingscompagnie bij de Luchtmobiele Brigade. Op deze manier blijft de landmacht in staat de missie-ambities waar te maken en de vredesbedrijfsvoering uit te voeren, zolang de omstandigheden normaal zijn. Alleen bij piekbelasting moeten andere oplossingen worden gevonden. Daarvoor zijn mogelijkheden: inhuur, reservisten of internationale steun. Luitenant-generaal De Kruif. Het heeft níets te maken met het huidige functioneren De reorganisatie moet uiterlijk 1 januari 2016 zijn gerealiseerd, maar gaat zo snel mogelijk van start om geen risico te lopen en voor de mensen zo spoedig mogelijk duidelijkheid te hebben. De gekozen optie is de voorkeursvariant van de huidige bataljonscommandanten. De Medezeggenschap heeft inmiddels ingestemd onder voorwaarden. De Kruif: De medezeggenschap heeft nog een paar terechte aantekeningen, waar we in de uitwerking rekening mee zullen houden. Zo is de studie uitgevoerd met medewerking van alle betrokken partijen. Pantserinfanteristen leiden eigen personeel op Bij beide pantserinfanteriebataljons van 13 Gemechaniseerde Brigade loopt op dit moment de opleidingspilot PG-22. Na hun initiële opleiding tot infanterist - tegenwoordig Manoeuvre Functie Opleiding (MFO) - worden leerlingen voor het eerst direct geplaatst bij het onderdeel en in 22 weken klaargestoomd om uiteindelijk als volwaardig pantserinfanterist te kunnen functioneren. Opleidingscapaciteit verschuift door de bezuinigingen van het Opleidings- en Trainingscommando (OTCO) noodgedwongen naar de parate onderdelen, in dit geval 17 en 42 Pantserinfanteriebataljon. Binnen die eenheden zijn instructiegroepen samengesteld die de nieuwelingen intern verder opleiden, trainen en vormen. Alle onderwerpen die in de MFO nog niet zijn behandeld, komen aan bod, bijvoorbeeld omgaan met chemische, biologische, radiologische en nucleaire dreiging (CBRN) maar ook specifieke (pantser)infanteriezaken als een verkenningspatrouille en het omgaan met de Colt C7, Minimi en de CV90. Bij 44 en 45 Pantserinfanteriebataljon van 43 Mechbrig lopen soortgelijke pilots. Landmacht 25

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST

WILLEM LODEWIJK V NASSAUKAZERNE, MATERIEEL LOGISTIEK PELETON (320) LOKAAL FACILITAIRE DIENST DE KAZERNES VAN NEDERLAND 2012. Hier vind u een lijst van landmachtkazernes in Nederland. In de lijst vind u de eenheden die er gelegerd zijn en de plaats waar de kazerne staat. JOHANNES POSTKAZERNE, HAVELTE.

Nadere informatie

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten.

rust zetten. rust gezet) Commandant der Strijdkrachten. 1 Toespraak van de komend Commandant der Strijdkrachten, generaal Middendorp, bij de aanvaarding van het commando over de Nederlandse krijgsmacht op 28 juni 2012 te Den Haag. Let op: Alleen gesproken woord

Nadere informatie

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk

Opvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.

Nadere informatie

werken bij DEFENSIE MARINE Denk je aan de Marine, dan denk je aan schepen. Logisch, want die hebben we bij de Marine in alle soorten en maten. Van mijnenjagers tot onderzeeboten. Toch is de Marine meer

Nadere informatie

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken

Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken Medic Special Forces: de hogere kunst van het pleisterplakken tekst: sgt. Derek de Vries Lees het volledige artikel in de FALCON Grizzly, this is Mike ready to copy nine-liner This is grizzly, ready to

Nadere informatie

Inhoud. Woord vooraf 7. Het allereerste begin 9. Oervaders 19. Israël als moeder 57. Wijsheid voor ouders en kinderen 83. Koninklijke vaders 113

Inhoud. Woord vooraf 7. Het allereerste begin 9. Oervaders 19. Israël als moeder 57. Wijsheid voor ouders en kinderen 83. Koninklijke vaders 113 Inhoud Woord vooraf 7 Het allereerste begin 9 Oervaders 19 Israël als moeder 57 Wijsheid voor ouders en kinderen 83 Koninklijke vaders 113 Profetische opvoedkunde 145 Kinderen in zijn koninkrijk 177 Leerling

Nadere informatie

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de

Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan een missiegebied is. grilliger dan pakweg een werkbezoek. aan een oefenende eenheid op de Toespraak uitgesproken door de Minister van Defensie, E. van Middelkoop, bij gelegenheid van zijn Kerstbezoek aan Afghanistan, 24 december 2008 te Kaboel. Nederlands uitgezonden personeel, Een bezoek aan

Nadere informatie

hun familie, geachte aanwezigen,

hun familie, geachte aanwezigen, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de uitreiking van de eerste universitair erkende diploma s van de Nederlandse Defensie Academie op 26 maart 2012 te Den Helder.

Nadere informatie

Vervoer gevaarlijke stoffen

Vervoer gevaarlijke stoffen Vervoer gevaarlijke stoffen binnen Defensie Edwin van de Ven Inhoud Defensie Uitzonderingspositie Defensie Voorbereidingen (Gereedstelling) We vertrekken. We doen ons werk. We gaan weer naar huis.. 2 Defensie

Nadere informatie

PSO. Bekijk het VeVa-introductiefilmpje. Houd dit werkblad erbij en beantwoord na het kijken de vragen.

PSO. Bekijk het VeVa-introductiefilmpje. Houd dit werkblad erbij en beantwoord na het kijken de vragen. PSO Weet jij al welke richting je op wilt na het VMBO? Nu je een sector gaat kiezen, is het best slim om alvast rond te kijken welke opleidingen er zijn. En natuurlijk welke bij je past! Deze les maak

Nadere informatie

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben.

Het leger. Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom we een leger hebben. Het leger Thema: Bestaat vrede? Samenleving Nederland De overheid Moeilijkheid; *** Tijd: *** Juf Yvonne Doel: Na deze opdracht weet je meer over het leger. Je kunt vertellen wat het leger doet en waarom

Nadere informatie

Tineke Boudewijns VERSTAG

Tineke Boudewijns VERSTAG Tineke Boudewijns VERSTAG Colofon Eindredactie Joost Pool Redactie Boris Goddijn Vormgeving Pien Vermazeren Fotografie Boris Goddijn Beeldbewerking Pien Vermazeren Copyright en disclaimer Het overnemen

Nadere informatie

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018

Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Vaststelling van de begrotingsstaat van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen Het voorstel van wet wordt als volgt gewijzigd: De begrotingsstaat van het Ministerie

Nadere informatie

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag.

Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Toespraak bij de lancering van het Defensie Cyber Commando door de Minister van Defensie, J.A. Hennis-Plasschaert op 25 september 2014 te Den Haag. Let op: Alleen het gesproken woord geldt! De lancering

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 34 775 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2018 Nr. 25 NOTA VAN WIJZIGING Ontvangen 17 november

Nadere informatie

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda.

Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Toespraak van de minister van Defensie ter gelegenheid van de besloten uitreiking van de Dapperheidonderscheidingen op 7 oktober 2009 te Breda. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Ridders Militaire Willems-Orde

Nadere informatie

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen

Neus correctie 2012. Aanleiding. Intake gesprek. Stap 1: Wat gaan we doen Neus correctie 2012 Aanleiding Al een tijdje heb ik last van mijn neus. Als kind van een jaar of 5 kreeg ik een schep tegen mijn neus, wat er waarschijnlijk voor heeft gezorgd dat mijn neus brak. Als kind

Nadere informatie

radio&tv station voor veteranen en door veteranen.

radio&tv station voor veteranen en door veteranen. Als DJ in Libanon (UNIFIL Detachement DUTCHBATT 83/03-83/10 Nederlandse Unifil Vereniging (NUV) T.a.v. Bestuur NUV Betreft: oprichting www.veteransradio.nl internet online veteranen radio&tv station voor

Nadere informatie

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht.

DAGORDER. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. DAGORDER Collega s, Minister Hennis en generaal Middendorp zijn dinsdagavond afgetreden. Twee mensen die de afgelopen jaren zo hebben gevochten voor Defensie, voor onze krijgsmacht. En nu zijn ze op deze

Nadere informatie

VCA Nieuwsbrief dec 2015. LIBANON presentatie. www.veteranencafealmelo.nl. vca@veteranen.nl. Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo

VCA Nieuwsbrief dec 2015. LIBANON presentatie. www.veteranencafealmelo.nl. vca@veteranen.nl. Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo Naam bedrijf VCA Nieuwsbrief dec 2015 Veteranen Cafe t Hookhoes, Grotestraat-zuid 129, Almelo www.veteranencafealmelo.nl vca@veteranen.nl Contact : vca@veteranen.nl LIBANON presentatie 06-21 666 362 Redactie

Nadere informatie

Nieuwsbrief Amigos. maart 2014 DE SAN JUAN DE FLORES

Nieuwsbrief Amigos. maart 2014 DE SAN JUAN DE FLORES Nieuwsbrief Amigos maart 2014 DE SAN JUAN DE FLORES Voorwoord Beste Amigos, Terwijl wij hier in Nederland al weer helemaal het gevoel krijgen in het voorjaar te zijn beland, hebben de bursalen in Guatemala

Nadere informatie

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.

Soms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij. Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid, dames en heren,

Koninklijke Hoogheid, dames en heren, Toespraak minister Eimert van Middelkoop voor de opening van het symposium Strategische samenwerking met het bedrijfsleven Sourcing, een kwestie van keuzes maken, Koninklijke Militaire Academie, Breda,

Nadere informatie

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.

O, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school. Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan

Nadere informatie

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren.

Defensie had alles uit de kast gehaald om de mensen te amuseren. Zondag 15-9-2014 was het voor geïnteresseerden mogelijk om een kijkje te nemen op de Koninklijke Militaire School (KMS) in Weert. De KMS gaat binnenkort sluiten en daarom maakten veel mensen gebruik van

Nadere informatie

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen.

Dames en heren, Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Toespraak van de Commandant der Strijdkrachten Generaal P van Uhm, ter gelegenheid van het symposium op 5 mei 2012 te Wageningen. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dames en heren, Ik sta hier vandaag

Nadere informatie

Finale weekend club competitie

Finale weekend club competitie Finale weekend club competitie Ploegentijdrit Zaterdag stond als allereerst de ploegentijdrit op programma. Jawel hoor we moesten als eerste van start. We waren maar met 5 in plaats van 6 man. Start ging

Nadere informatie

02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar)

02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar) BELLA (II) 02-01-2006-28-04-2014 (8 jaar) In 2007 kwam je voor het eerst lessen op onze hondenschool. Je had als pup eerder getraind op een andere school maar moest daar stoppen vanwege ED operaties aan

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee,

Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, Dames en heren, Veteranen van de Koninklijke Marechaussee, In de ruim zeven maanden dat ik nu Inspecteur der Veteranen ben, heb ik in ieder geval één ding geleerd: Veteranen komen vooral naar een reünie

Nadere informatie

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.

Wat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me

Nadere informatie

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie,

Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, 1. Geachte Commissaris van de Koning in Zeeland, Burgemeesters en wethouders en raadsleden van de Zeeuwse gemeenten, Vertegenwoordigers van defensie, Beste Veteranen, familieleden, vrienden en kennissen

Nadere informatie

In 2009 is het bestuur 8 keer bijeengekomen voor bestuursvergadering. Op deze vergaderingen zijn met name de volgende zaken behandeld:

In 2009 is het bestuur 8 keer bijeengekomen voor bestuursvergadering. Op deze vergaderingen zijn met name de volgende zaken behandeld: Algemeen 2009 Het jaar 2009 stond in het teken van 30 jaar UNIFIL. Het bestuur is eind 2008 al begonnen met een aantal zaken voor te bereiden. Er waren contacten met een aantal organisaties zoals het VI,(Veteranen

Nadere informatie

Gedwongen opname met een IBS of RM *

Gedwongen opname met een IBS of RM * Gedwongen opname met een IBS of RM * Informatie voor cliënten Onderdeel van Arkin Inleiding In deze folder staat kort beschreven wat er gebeurt als u gedwongen wordt opgenomen. De folder bevat belangrijke

Nadere informatie

DE VEVA OPLEIDING. Haal je MBO-Diploma en ontdek Defensie

DE VEVA OPLEIDING. Haal je MBO-Diploma en ontdek Defensie DE VEVA OPLEIDING Haal je MBO-Diploma en ontdek Defensie DE TIEN MEEST GES INFORMATIE VOOR OUDERS EN VERZORGERS 1 2 3 4 Is er ondanks de bezuinigingen bij Defensie een toekomst voor leerlingen Veiligheid

Nadere informatie

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel

Veertien leesteksten. Leesvaardigheid A1. Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek. Ad Appel Veertien leesteksten Leesvaardigheid A1 Te gebruiken bij : Basisexamen Inburgering Studieboek Ad Appel Uitgave: Appel, Aerdenhout 2011-2016 Verkoopprijs: 1,95 Ad Appel Te bestellen via www.adappelshop.nl

Nadere informatie

Koninklijke Hoogheid,

Koninklijke Hoogheid, Toespraak van de minister van Defensie, J.S.J. Hillen, ter gelegenheid van de medailleuitreiking op Veteranendag op 30 juni 2012 te Den Haag. LET OP: gesproken woord telt! Koninklijke Hoogheid, excellenties,

Nadere informatie

Lesbrief 14. Naar personeelszaken.

Lesbrief 14. Naar personeelszaken. http://www.edusom.nl Thema Op het werk Lesbrief 14. Naar personeelszaken. Wat leert u in deze les? Wanneer u zeggen en wanneer jij zeggen. Je mening geven en naar een mening vragen. De voltooide tijd gebruiken.

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen.

gaat hier dus hand in hand met het levendig houden van de herinnering aan delen van de geschiedenis die steeds verder van ons af liggen. Toespraak staatssecretaris van Defensie, Jack de Vries voor de reünie Djocja, 17 december 2008, Koninklijk Militair Tehuis Oud Militairen en Museum Bronbeek Allereerst mijn hartelijke dank om voor u te

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

De tijd die ik nooit meer

De tijd die ik nooit meer De tijd die ik nooit meer vergeet Jan Smit uit eigen pen deel 3 De Stiep Educatief De tijd die ik nooit meer vergeet De schrijver die blij is dat hij iets kan lezen en schrijven, vertelt over zijn jeugd.

Nadere informatie

Partieel bevel nr. 04 bij operatiebevel nr. 13208-1 nota (FGO MINUSMA)

Partieel bevel nr. 04 bij operatiebevel nr. 13208-1 nota (FGO MINUSMA) DEPMTTEMENTAAL VERTROUWELIJK Koninklijke Landmacht Cfm BIJLAGE ZZ (VERZENDLIJST) Partieel bevel nr. 04 bij operatiebevel nr. 13208-1 nota (FGO MINUSMA) HInIstarl* van D«r*n«i«Staf Commando LandrtrUdkrachten

Nadere informatie

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper.

Taskforce Viper. Periode: maart 2006-december 2007 (5 rotaties) Operatiegebied Taskforce Viper. Taskforce Viper Een peloton van Taskforce Viper nadert het dorp Surkh Murgab in de Chora-vallei, op slechts 15 kilometer van Kamp Holland in Uruzgan. Doel: het in kaart brengen van de tegenstand in het

Nadere informatie

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt orthodontist Daniël van der Meulen samen met veertien assistentes intensief

Nadere informatie

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S

2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S 2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de

Nadere informatie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie

Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl

Nadere informatie

HET VERHAAL VAN KATRIN

HET VERHAAL VAN KATRIN HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Minister IGK SG/PSG. CZSK Bestuursstaf

Minister IGK SG/PSG. CZSK Bestuursstaf BIJLAGE: ORGANOGRAMMEN Organogrammen vraag 98 Organogram Defensie Minister IGK SG/PSG ADD BSG DBO DCo DF&C DJZ CDS HDB HDFC HDBV HDP MIVD MLA CDC DMO CLSK CLAS Operationele Commando s CZSK Bestuursstaf

Nadere informatie

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur

1red , NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, uur 1red18248 29-06-2007, NOS, Gesprek met de minister-president, Ned.2, 22.50 uur MINISTER-PRESIDENT BALKENENDE, NA AFLOOP VAN DE MINISTERRAAD, OVER HET ONDERZOEK NAAR EVENTUELE VERLENGING VAN DE MISSIE IN

Nadere informatie

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt

BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt BOTSCHAFT DER BUNDESREPUBLIK DEUTSCHLAND - VERTEIDIGUNGSATTACHÉ- Oberstleutnant i.g. Joachim Schmidt Den Haag, 20. März 2013 Tel.: 0031 70-342.06.18 Fax: 0031 70-365.32.48 Toespraak ter gelegenheid van

Nadere informatie

De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht

De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht Inhoud De rangonderscheidingstekens van de krijgsmacht Deze brochure is een uitgave van: Ministerie van Defensie Directie Communicatie Vormgeving: Grafische

Nadere informatie

ISAF III Deployment Task Force

ISAF III Deployment Task Force ISAF III Deployment Task Force C-DTF Kolonel Henk Morsink 1 Deployment Task Force Mission Statement Taken Eenheden en Middelen Planning Voorbereiding 2 Mission Statement Schep als Deployment Task Force

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie IN DEZE EDITIE: KLACHTENAFHANDELING HOOGVLIEGERDAG 75 JAAR 322 SQUADRON VERTREK STARFIGHTER KALENDER INTERESSANTE LINKS KLACHTENAFHANDELING We wijzen

Nadere informatie

2 maart 1945. 2 maart 2016. Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg

2 maart 1945. 2 maart 2016. Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg 2 maart 1945 2 maart 2016 Leerlingen groep 7 en 8 De Meeander Heelweg Er kwamen 4 Duitsers bij de Bark. Ze slaan piketten, voor het plaatsen van batterijen veldartillerie. Maar op die dag gingen de verzetsgroepen

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 33 763 Toekomst van de krijgsmacht Nr. 55 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 23 september 2014 De vaste commissie voor Defensie heeft een

Nadere informatie

2 15 kilometerwedstrijden, maar toch niet helemaal...

2 15 kilometerwedstrijden, maar toch niet helemaal... 2 15 kilometerwedstrijden, maar toch niet helemaal... Alweer een tijdje geleden, maar vanwege de drukte nog geen verslag, maar zondag 16 november jongstleden liep ik mijn eerste Zevenheuvelenloop in Nijmegen.

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2013 2014 33 750 X Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Defensie (X) voor het jaar 2014 Nr. 46 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld

Nadere informatie

Kerstnieuwsbrief schooljaar 2015-2016 17 december 2015

Kerstnieuwsbrief schooljaar 2015-2016 17 december 2015 Kerstnieuwsbrief schooljaar 2015-2016 17 december 2015 Beste ouders, Terwijl de kortste dag snel nadert en een lange kerstvakantie voor de deur staat, gaan onze gedachten terug naar schooljaar 2015. Het

Nadere informatie

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.

FOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht. T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts

Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht. T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts Het medisch zorgsysteem van de Krijgsmacht T.F.M. Dijkgraaf Luitenant Kolonel vliegerarts 1 Algemeen Militair Verpleegkundige 2 Mini CV Sedert 1986 werkzaam als militair arts Tot 1996 bij de Kon Landmacht

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift -

Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift - Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift - I Oefenen met observeren 1. Het woordenschilderij A Kijk 60 seconden heel goed

Nadere informatie

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang.

Die nacht draait Cees zich naar me toe. In het donker voel ik heel zachtjes zijn lippen op mijn wang. Vanavond ga ik mijn man vertellen dat ik bij hem wegga. Na het eten vertel ik het hem. Ik heb veel tijd besteed aan het maken van deze laatste maaltijd. Met vlaflip toe. Ik hoop dat de klap niet te hard

Nadere informatie

De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat.

De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat. Hoofdredactie: Paul Meekhof mei / juni 2015 Pagina s : 10 NR 4 De foto hierboven laat het eigenlijk al zien, waar dit nummer overgaat. De herdenking van afgelopen 4 mei en de viering van 5 mei. Voor het

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Sta mij toe om vanaf nu in het Nederlands te spreken, want mijn Friese woordenschat is helaas wat beperkt.

Sta mij toe om vanaf nu in het Nederlands te spreken, want mijn Friese woordenschat is helaas wat beperkt. Toespraak van Commandant der Strijdkrachten, Generaal T.A. Middendorp, ter gelegenheid van de Herinneringsmedaille Vredesoperaties aan het 22 e detachement Air Task Force en Air Point of Debarkation Mirage

Nadere informatie

Verteld door Schulp en Tuffer

Verteld door Schulp en Tuffer Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder

Nadere informatie

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING

KIJK IN JE BREIN LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING LESMODULE BASISSCHOOL LEERLING 1. DE HERSENEN 1.1 HOE ZIEN HERSENEN ERUIT? VRAAG WIE KAN VERTELLEN WAT HERSENEN ZIJN? VRAAG HEBBEN KINDEREN KLEINERE HERSENEN DAN GROTE MENSEN? 1.2 WANNEER GEBRUIK JE ZE?

Nadere informatie

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag > Retouradres Postbus 20701 2500 ES Den Haag de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Ministerie van Defensie Plein 4 MPC 58 B Postbus 20701 2500 ES Den Haag www.defensie.nl

Nadere informatie

Medewerkerbetrokkenheid. 1. Werk aan medewerkertevredenheid. Betrokkenheid uit jezelf. Waarom zou iemand het maximale inzetten voor een werkgever?

Medewerkerbetrokkenheid. 1. Werk aan medewerkertevredenheid. Betrokkenheid uit jezelf. Waarom zou iemand het maximale inzetten voor een werkgever? Dat is de vraag! Natuurlijk is werk nog steeds vanzelfsprekend voor mensen maar het is niet meer zo vanzelfsprekend om voor de duur van het leven die ene baas te kiezen. Mensen maken enorm veel keuzes.

Nadere informatie

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop. Inhoud. Blz. 1. Blz. 2. Blz. 3. Blz. 4. Blz. 5. Blz. 6. Blz. 7. Blz. 8. Blz. 9. Blz. 10. Blz. 11. Kaft Inhoud Het leven van Escher. Moeilijke jaren. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld

Nadere informatie

SAMUEL VAN DER MEER. De Ontsnapte Joden

SAMUEL VAN DER MEER. De Ontsnapte Joden SAMUEL VAN DER MEER De Ontsnapte Joden De inval Het is een zonnige dag. Bram en Theo zijn een spelletje aan het spelen, maar ze moeten eigenlijk allang naar bed. Papa zegt tegen Bram: Bram, je moet naar

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Resultaten & conclusies onderzoek:

Resultaten & conclusies onderzoek: Resultaten & conclusies onderzoek: Kinderen over armoede en vluchtelingen door Kinderen Goedgekeurd! Er hebben in totaal 50 scholen deelgenomen aan deze enquête. Dit gaat om een 3000-tal leerlingen. 1.

Nadere informatie

Afghanistan docentenhandleiding

Afghanistan docentenhandleiding Afghanistan docentenhandleiding Docentenhandleiding Inhoud De situatie in Afghanistan wordt in het nieuws ondergesneeuwd door andere conflicten. Toch gaat daar de strijd voort. Bijna elke week zijn er

Nadere informatie

Er gebeurt niets. Ze willen niet weg.

Er gebeurt niets. Ze willen niet weg. Veel nieuw bij de DUO Laatst was ik op bezoek bij de DUO om in het nieuwe gebouw in Groningen te kijken. Naar het gebouw zelf en het Nieuwe Werken dat ze daar toepassen. Er is veel nieuw, want is er blijkt

Nadere informatie

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik.

Eerste nummer. Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie. Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. juni 2014 Op kamers Eerst durfde ik de woonkamer niet naar binnen. Eetfobie Eerste nummer Het was moeilijk om te zien dat mijn nichtje van 5 meer at dan ik. INHOUD juni 2014 Eten als een kind Op kamers

Nadere informatie

Ze neemt nog een slok van haar rum-cola. Even lijkt het alsof de slok weer omhoogkomt.

Ze neemt nog een slok van haar rum-cola. Even lijkt het alsof de slok weer omhoogkomt. Manon De muziek dreunt in haar hoofd, haar maag, haar buik. Manon neemt nog een slok uit het glas dat voor haar staat. Wat was het ook alweer? O ja, rum-cola natuurlijk. Een bacootje noemen de jongens

Nadere informatie

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet.

Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Bezoek op kantoor Papa en mama hebben ruzie. Ton en Toya vinden dat niet leuk. Papa wil graag dat Ton en Toya bij hem op bezoek komen, maar van mama mag dat niet. Ton en Toya hebben wat problemen thuis.

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident

HDAB Aanvulling stand van zakenbrief Afghanistan: nazorg, counter insurgency opleiding en eigen vuur incident Postbus 20701 2500 ES Den Haag Telefoon (070) 318 81 88 Fax (070) 318 78 88 Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein 2 2511 CR Den Haag Afschrift aan de Voorzitter van de Eerste

Nadere informatie

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht.

Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Spreekpunten staatssecretaris ter gelegenheid van 65 jaar vrouwen in de Krijgsmacht op 2 december te Utrecht. Let op: Alleen gesproken woord geldt! Dank mw. Coorens, Dames en heren, We vieren vanavond

Nadere informatie

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen

Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen www.edusom.nl Opstartles 10. EXTRA Oefenen met woorden bij de lessen Het is belangrijk om veel woorden te leren. In deze extra les vindt u extra woorden bij de Opstartlessen 1 t/m 5. Kijk ook eens naar

Nadere informatie

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma

BE HAPPY. 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma BE HAPPY 90-dagen Goed Gevoel conditionering programma Alle rechten voorbehouden. Geen deel van dit boek mag worden gereproduceerd op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever.

Nadere informatie

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg.

Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Een week varen met de morgenster. Suzanne van Tilborg. Ik begon deze week met het gevoel ik heb er zin in en ik zie wel wat we allemaal gaat gebeuren, ik laat het wel op me afkomen. Na de eerste dag voor

Nadere informatie

Ivonne Bressers: Dank je wel. Rob Kleijs: Ivon, Kun je nog eens uitleggen wat het Usher Syndroom is?

Ivonne Bressers: Dank je wel. Rob Kleijs: Ivon, Kun je nog eens uitleggen wat het Usher Syndroom is? 100 Col 's beklimmen in 40 dagen met een totale afstand van 4100 kilometer. Eddy Driessen uit Arnhem wil die tocht gaan afleggen en dat doet hij voor zijn plezier maar ook voor het goede doel. Namelijk

Nadere informatie

Wat doen jongeren op internet?

Wat doen jongeren op internet? Hoofdstuk 1 - Oefening 17 - Leesdossier Opdracht 1 Lees de tekst Wat doen jongeren op internet? U gebruikt op de leeskaart Zoekend lezen. Beantwoord daarna de vragen. Leeskaart Zoekend lezen Wat doen jongeren

Nadere informatie

René op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N

René op vakantie. 10-17 mei 2013 P U T T E N René op vakantie 10-17 mei 2013 P U T T E N Begeleider Theo Vrijdag 10 mei Vertrek naar Landal Tegen 12 uur rijdt de Tendens bus de Ranonkelweg in en René straalt als hij mij ziet. Na de lunch nemen we

Nadere informatie

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine?

Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? Thema Op het werk. Lesbrief 13. Hoe werkt de machine? is op het werk. moet aan de machine werken. De chef vertelt eerst hoe de machine werkt. Dan werkt met de machine. De machine doet het niet. roept een

Nadere informatie

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco.

3 Bijna ruzie. Maar die Marokkanen en Turken horen hier niet. Ze moeten het land uit, vindt Jacco. 1 Het portiek Jacco ruikt het al. Zonder dat hij de voordeur opendoet, ruikt hij al dat er tegen de deur is gepist. Dat gebeurt nou altijd. Zijn buurjongen Junior staat elke avond in het portiek te plassen.

Nadere informatie

Altijd iemand dichtbij

Altijd iemand dichtbij Altijd iemand dichtbij UES030_brochureA5_06.indd 1 27/10/15 17:41 UES030_brochureA5_06.indd 2 27/10/15 17:41 Het mooiste cadeau: altijd iemand dichtbij. Het is voor veel mensen erg herkenbaar: uw ouders,

Nadere informatie

360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels

360 feedback 3.1 M. Camp Opereren als lid van een team Omgaan met conflicten Omgaan met regels 360 feedback 3.1 Student: M. camp Studentnummer: 11099003 Klas: WDH31 Datum: 2-02-2014 Personen welke de formulieren hebben ingevuld: - M. Camp - Menno Lageweg - Ir. S.W.L. van Herk - D.J. Jager M. Camp

Nadere informatie

Liedjes Kerstmusical: Volg die ster

Liedjes Kerstmusical: Volg die ster 14-1: Waar ben je geboren Waar ben je geboren, waar kom je vandaan Waar is het begonnen, waar is het ontstaan Waar ken jij de weg zelfs met je ogen dicht Waar ben je geboren, waar zag jij het licht Iedereen

Nadere informatie