ARDENSE. Als de fakkels zijn aangestoken,

Transcriptie

1 66 Trip Champagne-Ardennen Dwars door de Maginotlinie bij Villy Tekst en foto s: Jan Dirk Onrust ARDENSE De toeristenklassieker Bouillon in het Belgische Luxemburg oogt zo vriendelijk. Maar als je de Route des Fortifications volgt, komen er snel duistere kanten tevoorschijn. Tempeliers, eeuwige stijd, gigantische kastelen! Als de fakkels zijn aangestoken, gaat laat op de avond een groepje toeristen het Kasteel van Bouillon binnen. De gids loopt in een tempelierskostuumpje voorop. Wanneer we onder de poort doorlopen, zegt ze: Als er ongewenst volk voor de deur stond, viel het traliewerk achter hen naar beneden. Dan konden ze niet ontsnappen. Daarna werd er via de gaten in het plafond kokend pek over hen heen gegoten. Dat is nog eens wat anders dan een Welkom!-matje van de Gamma, zegt de Nederlandse motorrijder Erik tegen zijn vriendin. Dit moeten wij thuis ook hebben! Na de poort volgt een rondgang door promotor 7/2015

2 67 Hoe toepasselijk: café La Bombarde in Montmédy Bouillon van boven, links het kasteel VECHTROUTE duistere gangen, martelkamers en vochtige kerkers. Hier moest je vroeger niet voor een bed met ontbijt aankloppen. Het is een vechtkasteel, zo lelijk en gemeen als een hyena, maar door de omvang en verheven ligging behoorlijk imponerend. Twee weken geleden reden we hier toevallig langs, toen we terugkwamen van de vakantie in Frankrijk, zegt Erik. Van Bouillon hadden we nog nooit gehoord, laat staan van het kasteel. We wisten niet wat we zagen. Daarom zijn we zo snel mogelijk teruggegaan om het beter te bekijken. Voor onze grootouders was het toeristenstadje aan de Semois net zo n begrip als Vaals of Spa. Maar kennelijk heeft het nog altijd kracht genoeg om jongere generaties aan te spreken. Ook al heeft Bouillon hier en daar de barstjes en de verkleuring van een oude ansichtkaart. Comeback van de middeleeuwen Na het kasteel is het Archeoscope de Godefroid de Bouillon de belangrijkste attractie. Dit museum neemt je via beeld, geluid en tekst mee in het leven van de belangrijkste kasteelbewoner: Godfried van Bouillon, een van de leiders van de eerste kruistocht naar Jeruzalem. Hete brei dus, vooral nu de middeleeuwen aan een comeback bezig zijn en godsdienstoorlog rechtvaardigen onder het motto: Maar hij begon! Dat het misschien wat anders in elkaar zat, kun je zien in de Archeoscope. Het museum zet ons meteen op het spoor van kastelen en forten in de buurt. Daar zijn er nogal wat van. We zitten hier dan ook vlak bij de Franse en Duitse grens. En dat betekende maar al te vaak: oorlog en andere rottigheid, eigenlijk al sinds de Romeinen vertrokken. Zo was er de stokoude weg van Parijs naar Aken, die onveilig was geworden in de achtste eeuw. Onder meer halverwege, waar de Semois moest worden overgestoken. Daar precies werd het kasteel van Bouillon gebouwd, om voor enige orde te zorgen. 7/2015 promotor

3 68 Trip Champagne-Ardennen De citadel van Montmédy rijd je zomaar binnen Bewegwijzerd en al. Redelijk vaak... Route des Fortifications De oude weg loopt nog steeds dwars door het stadje. En hij is het begin van onze kastelen- en fortenroute. Op zijn Frans: la Route des Fortifications. De weg loopt vrijwel direct naar de Franse grens, maar laten we er een klein ommetje in bouwen. We zijn nu toch bij de Semois en die kronkelt nog meer dan spaghetti, net als de wegen eromheen. Daarom gaan we eerst een stukje naar het oosten, naar het dal waarin Poupehan ligt. Als je naar de heuvel aan de zuidkant kijkt, zie je een open plek die de Chaire à prêcher wordt genoemd. Hier vuurde de strijdmonnik Pieter de Kluizenaar een grote menigte aan voordat ze aan de kruistocht naar Jeruzalem begonnen. Hij moet een bijzonder luide stem hebben gehad, want de afstand is nogal groot. Van het eerste deel van de kruistocht (325 km naar het Duitse Worns) hebben we ook een (bochtige) route. De motieven voor de kruistocht waren dan wel religieus, maar je moet je er een langgerekte Nijmeegse Vierdaagse bij voorstellen. De deelnemers trokken een spoor van plundering, moord en verkrachting. En toen waren ze nog maar net de grens over en nog lang niet in Jeruzalem. Grootste kasteel van Europa Na Poupehan slingeren we langs een paar prachtige uitzichtpunten, zoals Tombeau du Géant, waar iemand een gigantisch kruis in het bos heeft geplant. Het mooie rondje eindigt in een tunnel onder het Kasteel van Bouillon. Het kasteel is niet alleen een van de oudste van België, maar ook een van de grootste. Duizend jaar lang zijn er delen bijgebouwd. De laatste veranderingen kwamen van de Nederlanders, die het tot de Belgische onafhankelijkheid in handen hadden. Sinds 1830 is het buiten gebruik. Maar het kan nóg groter. En daarvoor Ze trokken hier een spoor van plundnering, verkrachtig en moord hoeven we slechts een kilometer of twintig door de rijden naar Sedan in het Franse Champagne/Ardennes. Het Kasteel van Sedan noemt zichzelf het grootste kasteel van Europa. Er zijn er meer die zich zo noemen, maar vierkante meter met zeven niveaus is niet gering. Eigenlijk was het nog veel groter. Wat we nu zien op een heuvel boven de stad is het laatste restant van een gigantische fortificatie, die na de Frans-Duitse Oorlog van 1870 voor een groot deel werd afgebroken. Sedan was in deze oorlog het laatste toevluchtsoord van Napoleon promotor 7/2015

4 69 Bouillon met rechts de stokoude weg van Parijs naar Aken de Derde en z n soldaten. Hier tekende hij de overgave. Eigenlijk werd daarmee ook de kiem gelegd voor de Eerste en Tweede Wereldoorlog. Door het zware verlies van Napoleon, was Frankrijk niet langer de grootmacht van Europa, maar Duitsland, dat door de Frans-Duitse Oorlog voor het eerst een eenheid werd. Grote geschiedenis dus, hier bij het Kasteel van Sedan. Genoeg voor een bezoek. Binnen de muren van het kasteel kun je ook nog goed eten en zelfs overnachten. De verstikkingsdood Na Sedan gaat de route het heuvelende weideland in. Bovenop een van de hoogste heuvels ga je na 30 km dwars door de Maginotlinie. De Duitsers deden in het begin van de Tweede Wereldoorlog hetzelfde. Hier zat de zwakke plek, fort Villy la Ferté. De Fransen hadden er niet op gerekend dat de Duitsers via de Belgische 7/2015 promotor

5 70 Trip Champagne-Ardennen Het kasteel van Sedan: de grootste in zijn soort De Maginotlinie Ardennen zouden aanvallen. Zo stuiten ze op een relatief klein fort, dat ze met meer dan 250 kanonnen beschieten. Drie dagen houdt het fort stand. Als de Duitsers springladingen onder de koepels aanbrengen, is het gedaan. Binnen sterven 104 soldaten de verstikkingsdood. Precies langs de weg staat nu een monument voor ze. Het fort is nu museum. Nog veel groter Sedan mag dan wel zeggen dat ze het grootste kasteel van Europa hebben, maar dat wordt een moeilijk verhaal als vijftig kilometer verderop een nog veel grotere oude vesting opdoemt, bovenop op een heuvel bij Montmédy. Maar oké, misschien valt het niet onder de definitie van kasteel. Het is eigenlijk een heftig ommuurde vesting, Citadelle de Montmédy. Maar wat een geweldig bouwwerk, zeg. Via een ophaalbrug en een tunneltje rijd je er zomaar in. Zonder slagboom en zonder toegangsprijs. Je komt dan uit in een dorpje met een kerk, een paar pleintjes, stegen en straatjes. Sommige huizen zijn redelijk opgeknapt en zelfs bewoond. Andere verkeren in verregaande staat van ontbinding. Maar dat vergroot de dramatiek van de citadel alleen maar. Het lijkt alsof hier een zware oorlog heeft gewoed, ook al is het meer een zaak van totale verwaarlozing. Maar zie ik nou granaatinslagen in een muur? Ik kan me vergissen. Nederlands kasteel? De citadel hoort zonder meer tot de meest imposante van Noord-Frankrijk. Toch heeft hij nauwelijks bekendheid. Misschien komt dat omdat de citadel niet is gebouwd door de Fransen, maar tegen hen: in 1525 door de Zuid-Nederlandse Habsburger Karel V. Onder Lodewijk de XIV kwam de burcht Franse handen. Door fortifi caties van legerarchitect Vauban kreeg het, net als het kasteel van Bouillon, zijn definitieve vorm. Een andere oorzaak van de onbekendheid kan zijn dat de vesting nog lang in gebruik is gebleven, tot de Eerste Wereldoorlog toe, en het daarom nog lang duurde voordat het als historisch werd gezien. Intussen is dat wel het geval, met als resultaat dat de Citadel van Montmédy de komende jaren grondig zal worden gerenoveerd. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog waren er Franse soldaten ondergebracht. Toen de Duitsers in aantocht waren, probeerden ze het Franse Verdun te bereiken, 40 km verderop. Minder dan één procent slaagde daarin. Ook nog eens Duitse soldaten vonden rond Montmedy de dood. Een bewegwijzerde audioroute leidt je naar de ingewanden van de citadel. Het museum van de versterkingen schetst de evolutie van de verdedigingssystemen. promotor 7/2015

6 71 In de citadelle wonen mensen. Honderd maar liefst Vergeten, maar mooi: Montquintin De citadel werd niet door de Fransen gebouwd, maar tegen hen Maar gewoon een uurtje rondslenteren is hier ook al prachtig. De duistere bossen Amper tien kilometer ten oosten van Montmedy steken we de Belgische grens alweer over. Het landschap lijkt nog iets weelderiger, maar is nog steeds open, wat zorgt voor mooie vergezichten. Over soms smalle, stille weggetjes vinden we op de terugweg naar Bouillon nog enkele kleinere kastelen. De ruïne van het kasteel van Montquintin bijvoorbeeld. Deze heeft bijna lange na niet de bombast van de eerdere vestigingen. Terloops kom je hem bij Virton tegen, een boer lijkt de ruine zelfs voor een deel voor zijn stal te hebben gebruikt. Even verder bij Buzenol, zitten we alweer in de bossen. Hier ligt het Lapidaire museum van Montauban, waarin je onder meer de ruïne van een kasteeltoren vindt, waar de Vier Heemskinderen zich volgens de legende schuilhielden. Aardig, maar dit kun je natuurlijk ook gewoon overslaan. En lekker doortuffen naar Bouillon. Als je daar dan aankomt aan het einde van de middag, lijken de bossen na deze route toch wat duisterder. En zelfs het vriendelijke Bouillon heeft wat meer schaduw gekregen. Maar het kan ook gewoon de stand van de zon zijn. Maakt niet uit, het is etenstijd. Ik kan het restaurant van hotel La Ferronniere aanbevelen. Daar heb je vanuit de tuin nog een mooi uitzicht over Bouillon ook. Route kun je na 13 sept. downloaden op anwbmotor.nl/promotor 7/2015 promotor