FOTOGRAFIE Zwart-Wit FOTO LEERTRAJECT WELMANSTUDIO

Transcriptie

1 FOTOGRAFIE Zwart-Wit FOTO LEERTRAJECT WELMANSTUDIO

2 2 Vanaf de allereerste foto is het maken van perfecte zwart-wit foto s een combinatie geweest van de juiste opnametechniek en ontwikkel -en afdrukvaardigheden in de donkere kamer. Compositie is heel belangrijk in zwart-wit en met de moderne digitale camera s is het ook van belang dat je weet hoe je de foto in de digitale donkere kamer kunt manipuleren om zo het maximale er uit te kunnen halen. Heb je vroeger in zwart-wit gefotografeerd en heb je in de donkere kamer gewerkt, dan ben je in het voordeel. Veel technieken zijn namelijk bij digitaal hetzelfde gebleven. Alleen kan het allemaal veel sneller en heb je nog meer opties tot je beschikking. Je kunt zelfs je favoriete technieken zoals film en toning uit de oude tijd weer invoeren in je digitale bestand. Bij het fotograferen in zwart-wit gaat het om compositie, toonwaarden, contrast en structuur. Dat lijkt makkelijk, maar omdat we alles in kleur zien is het visualiseren van je onderwerp in zwart-wit best moeilijk. Wat in kleur best een interessante foto oplevert kan in zwart-wit heel erg saai zijn en andersom ook. Met de digitale camera kun je door middel van de optie Picture Control of Beeldstijl (kijk in je menu of handleiding) je camera op zwart-wit instellen. Kijk onder Monochroom of Black and White in je instellingen. De camera fotografeert dan in zwart wit. Als je RAW + JPEG als kwaliteit instelt heb je zowel een kleurenopname (RAW) als een zwart-wit versie (JPEG). Handig als je toch nog een kleurenversie nodig hebt.

3 3 Met deze manier van werken kun je meteen zien hoe een onderwerp er in zwart-wit uit ziet en hoe de verschillende kleuren worden vertaalt in grijswaarden. Schakelen tussen live-view geeft je meteen de vergelijking. Probeer het maar eens met een kleurrijke bos bloemen. Kijk hoe de verschillend kleuren er nu uit zien. Wat valt je op? Om het visualiseren in zwart/wit een beetje onder de knie te krijgen is het goed een dagje te gaan fotograferen met de genoemde instellingen en zoveel mogelijk verschillende onderwerpen op de foto te zetten. Je kunt het beste in je eigen omgeving die je dagelijks in kleur beleefd aan de slag gaan. Allerlei onderwerpen komen in aanmerking voor zwart-wit. Je merkt al snel wat het goed doet in zwart-wit en wat niet. Onderwerpen die het goed doen in zwart-wit zijn strakke vormen met contrast en vooral dan in zwart-wit. Structuren en details van voorwerpen kunnen prachtige foto s opleveren. Allerlei lichtomstandigheden kunnen je foto s beïnvloeden. Hoe harder het licht, hoe meer structuur en contrast je in je foto krijgt. Bij weinig direct zonlicht kunnen subtiele grijstinten in het landschap weer voor serene foto s zorgen. Eenvoudige, strakke composities lenen zich ook prima voor zwart-wit en dan vooral industriële onderwerpen. En wat dacht je van portretten. Met technieken als high en low key kun je in zwart-wit prachtige effecten bereiken. Fotograferen in zwart-wit betekent dat moet je goed weten hoe kleuren in zwart, wit of grijs overkomen. Je kunt het effect achteraf in Photoshop, Lightroom of andere software nog flink beïnvloeden, maar het kan zijn dat je liever ter plekke al de nodige correcties uitvoert. Dat kan door de instellingen van je beeldstijl aan te passen. Bedenk wel dat deze aanpassingen uitsluitend voor JPEG gelden.

4 4 Contrast en toon kunnen tijdens de opname en ook bij het afwerken worden aangepakt door middel van filters. Die methode komt ook uit de tijd dat er nog echte filters voor de lens werden geschroefd. Filters van verschillende kleur hebben invloed op de zwart-wit tinten in je foto. Simpel gezegd: de kleur van het filter zorgt ervoor dat die kleuren in het onderwerp lichter worden weergegeven. Een geelfilter zal gele bloemen als bijna wit weergeven in zwart-wit. De complementaire kleur wordt donkerder weergegeven. Effect van de verschillende filters Geel: maakt gele tinten lichter en blauwe luchten iets donkerder. Je gebruikt dit filter, een van de oudste in de fotografie, om wat meer contrast in de lucht te krijgen zodat witte wolken wat beter afsteken. Ook de huidtint wordt wat lichter weergegeven. Oranje: een beetje hetzelfde als geel maar dan sterker. Vooral voor luchten heel mooi. Rood: nog weer sterker dan oranje. Blauwe lucht wordt bijna zwart. Huidtint word erg licht. Sproeten verdwijnen. Het meest gebruikte filter voor strakke composities in industrie en architectuur. Dramatisch voor landschappen. Groen: dit filter maakt groen lichter en oranje en gele tinten donkerder. Huidtinten worden donkerder en groene tinten lichter. Vooral in het voorjaar met verschillende tinten groen in de natuur zichtbaar kun je mooie effecten bereiken. Later in het jaar lijken alle groenschakeringen verdwenen. Deze filters kun je allemaal toepassen en instellen in je camera. Kijk in je gebruiksaanwijzing waar precies de instellingen zitten.

5 5 Contrast beheersen Zelfs met de filters is het erg moeilijk om het contrast goed onder controle te krijgen. Dan moet je eigenlijk toch je toevlucht zoeken bij Lightroom, Photoshop of andere software. In deze software kun je met behulp van verschillende gereedschappen bepalen hoe elke kleurtint wordt omgezet in een grijswaarde. Op die manier heb je veel meer controle op het eindresultaat. Om in de software je foto s mooi in zwart-wit te krijgen heb je een kleurenopname als uitgangspunt nodig. Je kunt dus niet met een zwart-wit JPEG uit de camera uit de voeten. Wel kun je natuurlijk de RAW versie nemen als je in zwart-wit hebt gefotografeerd. In het begin is het handig om zowel JPEG als RAW tegelijk te maken. Dan kun je ook de verschillen zien in wat je camera doet met de kleuren en wat je van mogelijkheden achteraf met de software hebt. Afhankelijk van de software die je gebruikt heb je diverse mogelijkheden om je kleurenopname om te zetten in zwart-wit. In Photoshop en Lightroom heb je de meeste opties. In Photoshop Elements heb je minder variaties maar wel een paar duidelijke voorinstellingen. Als je het uiterste uit je foto s wilt halen qua zwart-wit dan kun je bij speciale software terecht die alles nog veel beter en subtieler kan doen. Het beste op dat gebied is Silver Efex Pro van Nik Software. Heb je een Mac computer dan is MacPhun een prima pakket software. Hoe je ook verder gaat, je zult altijd je foto s in zwart-wit dienen om te zetten met software. De optie in je camera is zo beperkt dat je heel veel potentie mist. Daarom is het goed om in de belangrijkste software te bekijken hoe je het beste zwart-wit kunt benaderen.

6 6 Photoshop Elements In Photoshop Elements kies je de optie: Verbeteren > Omzetten in zwart-wit. Je komt dan in een apart dialoog venster met een voor en na optie. Onderin kun je dan uit verschillende stijlen kiezen. Het is goed om ze allemaal eens door te lopen en te kijken wat het effect is op je opname. In het rechterdeel van het venster zie je een 4-tal schuifregelaars waarmee je de RGB kleuren en het contrast afzonderlijk kunt aanpassen, nadat je een stijl uit het linker venster als uitgangspunt hebt gekozen. Juist het uitproberen geeft je inzicht hoe kleur en contrast werkt. Photoshop In Photoshop heb je de beschikking over meer kleuren dan in Photoshop Elements. Ook hier heb je de mogelijkheid een voorinstelling te gebruiken. Deze bestaan uit de eerder genoemde kleurenfilters en nog enkele andere. Het grote voordeel is dat je in Photoshop elke kleur afzonderlijk kunt instellen. Met een aanpassingslaag over je origineel kleurenfoto kun je dat haarfijn regelen. Wel opletten dat je vooral bij de donkere grijswaarde geen halo-effect krijgt bij de overgang naar lichte delen. Dat effect openbaart zich als een heldere strook langs de randen van de overgang van licht naar donker.

7 7 Lightroom In Lightroom is de functionaliteit nog weer wat uitgebreider dan bij Photoshop. Het principe is hier het zelfde: je kunt voor de acht kleuren de grijswaarde in stellen. Contrast en helderheid kun je weer afzonderlijk aanpassen. Met het ronde gereedschap kun je een bepaalde tint in de foto aanpassen. Hierdoor kun je soms meerdere kleuren tegelijkertijd veranderen. De genoemde kleuraanpassingen zorgen voor verschillende grijstinten in je foto. Maar daarna kun je je foto nog verder aanpassen en verbeteren met Niveaus en Curven. Vooral het contrast is hiermee goed te beïnvloeden. In Photoshop kun je dit weer doen met een aanpassingslaag. In Photoshop Elements zit geen Curvenfunctie en in Lightroom is het een apart dialoogvenster. Omdat de curve zoveel meer kan toevoegen in vooral de zwart-wit foto, gaan we daar wat dieper op in. Als je Photoshop en Lightroom hebt, kun je de curve functie als aanpassingslaag of als losse optie gebruiken. Ook kijken we naar Niveaus. Deze functie is ook beschikbaar in Photoshop Elements.

8 8 Het werken met Curven Met curves kun je de diagonale lijn op elk gewenst punt aanklikken en veranderingen aanbrengen vanaf dat punt. Veel subtieler dan in Niveaus, waar je maar drie schuiven hebt om dat te doen. Als je nog nooit met Curves gewerkt hebt, is het lastig om een begin te maken. Maar gelukkig kun je in het dialoogvenster ook een aantal voorinstellingen kiezen. Zie je meteen hoe het werkt. De zogenaamde S-curve is traditioneel een prima uitgangspunt. Met de Curven kun je vooral het contrast goed beïnvloeden, dus het is aan te raden je die techniek goed eigen te maken. Wanneer je het contrast in je foto wilt verhogen selecteer dan eerst de optie: Lineair Contrast uit de voorinstellingen. Je ziet dan een heel lichtgebogen S- curve. Om het contrast te verhogen klik je op het punt onderaan in de curve en sleept dit langzaam verder naar links beneden van de curve. Om de lichte delen nog wat lichter te maken verplaats je het bovenste punt naar de rechter bovenhoek. Probeer het uit en merk de verschillen op. De aanpassing die je op deze manier doet gaat over de hele foto. Je kunt ook delen op deze manier aanpassen. Daarvoor kun je eerst een selectie maken van dat deel dat aanpassing nodig heeft. Het makkelijkst is dat met een Laagmasker op een Curven of Niveaus aanpassingslaag. Vervolgens kies je een zwart penseel met een doorzichtigheid van rond de 30 en bedek op het masker die delen die niet de aanpassing van de curven of niveaus nodig hebben. De masker optie kun je vinden in de eigenschappen van de aanpassingslaag.

9 9 Het werken met Niveaus Met Ctrl of Cmd + L roep je het dialoogvenster van Niveaus op. Je ziet onder het Histogram drie schuiven aangeduid als driehoekjes die je naar wens kunt verplaatsen. De heldere delen in de foto worden bepaald door het witte driehoekje aan de rechterzijde van het Histogram. Je schuif dit driehoekje tot het punt waar het histogram begint, dus waar de eerste pixels zichtbaar zijn. De schaduwen kun je aanpassen met het zwarte driehoekje, links onder je histogram. Ook hier verschuif je het driehoekje tot het punt waar de eerste pixels geregistreerd zijn. De middentinten (grijswaarden) kun je met het middelste driehoekje aanpassen. Naar links schuiven betekent dat de lichte tinten lichter worden. Naar rechts schuiven en ze worden donkerder. Met de aanpassingen via Niveaus en Curven moet je omzichtig te werk gaan en het vergt veel oefening. Doordrukken en tegenhouden Deze twee technieken die eigenlijk ook weer uit de oude donkere kamer stammen geven je veel controle op zowel de lichte als de donkere delen van je foto. Doordrukken betekent dat je bepaalde delen donkerder maakt en tegenhouden dat je delen lichter maakt. De techniek werkt in Photoshop en Photoshop Elements anders dan in Lightroom. Het effect evenwel is hetzelfde. Je hoeft in Photoshop niet met een aanpassingslaag te werken, maar je kunt de techniek rechtstreeks op de laag toepassen. Maak een kopie van de Achtergrondlaag en gebruik de kopie om op te werken. Je kunt gemakkelijk schakelen tussen de twee lagen om het effect te zien en eventueel opnieuw te beginnen als het niet helmaal gelukt is. Ook hier zal veel oefenen en niet meteen voor het maximale effect gaan uiteindelijk de beste resultaten geven.

10 10 Doordrukken en tegenhouden Wanneer je voor het eerst met doordrukken en tegenhouden gaat beginnen dan moet je dat niet meteen met een sterkte van 100% doen. Dat valt op en het resultaat is niet fraai. Begin met maximaal 10% en bouw het effect op. Je kunt meerdere malen over hetzelfde gebied in je foto gaan met doordrukken en tegenhouden. Gebruik trouwens een zacht penseel voor een mooi effect. Goed inzoomen wanneer je het effect aanbrengt en weer uitzoomen om het effect op de totale foto te bekijken. Het allermooiste effect bereik je met een pen en tablet. Met tegenhouden breng je meer licht op delen in je foto. Je kunt zowel de schaduwen, de middentinten als ook de heldere tinten lichter maken. Door de heldere tinten lichter te maken verhoog je het contrast. De schaduwen lichter maken heeft het tegengestelde effect. Doordrukken is tegengesteld aan tegenhouden en je kunt hier ook elk deel van je foto mee bewerken. Door de schaduwen donker te maken verhoog je het contrast. Doe je dat bij de heldere delen dan verlaag je het contrast. Doordrukken en tegenhouden zijn mooie technieken die je zwart-wit foto kunnen onderscheiden van de standaard zwart-wit omzetting. Je foto tonen Met een beetje kleur voor je zwart-wit foto, en dan niet een onderdeeltje kleuren, kun je de foto nog meer effect geven. Dit tonen komt ook uit de klassieke donkere kamer en werd met chemicaliën uitgevoerd. Heel bekend is de sepia-toning en de selenium-toning. In de digitale donkere kamer is alles mogelijk en kun je elke kleur en tint creëren. Er zijn diverse software programma s die je foto in honderden varianten laten zien. Het is vooral een lastige keus de juiste kleurtint te kiezen.

11 Zwart-wit 11 Je foto tonen Een kleur kun je in Photoshop makkelijk maken door middel van een aanpassingslaag met Kleurtoon/verzadiging. Klik op het vakje: Vullen met kleur en verschuif de kleurtoon totdat je de gewenste tint hebt gekregen. Met de schuif voor verzadiging kun je de intensiteit nog aanpassen. Met split-tone kun je je foto met twee verschillende kleuren veranderen. Maak een nieuwe aanpassingslaag met Verloop. In het venster Verloopvulling klik je op verloop. Je komt dan in het dialoogvenster Verloopbewerker. Kies daar de kleurcombinatie die je wilt. Breng vervolgens de dekking van de Aanpassingslaag terug voor het effect en zet de Overvloeimodus van de laag op bedekken. In Lightroom kun je in het Dialoogvenster Gesplitste Tinten toning toepassen op de schaduwen en hooglichten. Je kunt dat met een of twee kleuren doen. In de zwart-wit software van OnOne, Silver Effex-Pro, MacPhun entopaz zitten prachtige voorinstellingen die mooie effecten op je zwart-wit foto geven. Probeer ze om je foto te perfectioneren. In Lightroom zitten ook al enkele voorinstellingen van zwart-wit en je kunt meer instellingen downloaden van onze website. Gebruik deze voorinstellingen niet uitsluitend als eindproduct maar als goed startpunt om je eigen effect te creëren dat je vervolgens weer als eigen voorinstelling kunt opslaan.