Preek van de week: zondag 12 november Predikant: Wim Loosman. De Vredehorst. Lezing: Psalm 8 Mattheus 6: 5-14

Transcriptie

1 Preek van de week: zondag 12 november 2017 Predikant: Wim Loosman De Vredehorst Lezing: Psalm 8 Mattheus 6: 5-14 Hier ziet u een beeld uit de film Loving Vincent. Loving Vincent is een uniek project over het leven en de mysterieuze dood van de schilder Vincent van Gogh: de eerste compleet geschilderde speelfilm ter wereld schilderijen in de stijl van Vincent van Gogh zijn er gemaakt door 100 schilders om deze film beeld voor beeld aan elkaar te plakken. 1

2 Van Gogh schilderde dit zelfportret in de winter van , toen hij al bijna twee jaar in Parijs woonde. Het werk laat zien dat hij de stippeltechniek van de pointillisten had bestudeerd en op zijn eigen, originele manier toepaste. De streepjes verf zijn in verschillende richtingen geplaatst. Ze volgen de omtrek van zijn hoofd en vormen zo een soort aureool. Als domineeszoon In het Brabantse Zundert was Vincent van Gogh van jongs af aan vertrouwd met de Bijbel. Hij komt voort uit een kerkelijke richting waarin het leven boven de leer ging. Dat bracht hij zelf ook in praktijk in die periode. Voordat hij zich volledig op het kunstenaarschap stortte, de periode dat hij werkte als prediker/evangelist in de Belgische mijnen, toonde hij zich iemand die begaan was met het lot van de arme en uitgebuite arbeiders. Tijdens een mijnramp gaf Vincent letterlijk de lakens van zijn bed en het hemd van zijn lijf om de gewonden te verzorgen. Van Gogh knipte later toen hij een tijd in Engeland verbleef ook plaatjes uit geïllustreerde tijdschriften: voorstellingen van berooide mensen in economisch zware tijden in het negentiendeeeuwse Engeland. Die illustraties noemde Van Gogh zelf een soort Bijbel. Daarna stortte hij zich, via allerlei omwegen, ook de omweg Drenthe, op het kunstenaarschap, via Parijs naar Zuid Frankrijk. Van Gogh werd fulltime schepper. Kunstenaar! Die mislukt leek, door zijn waanzin en armoede. Veel mensen geloven, dat Vincent toen hij kunstenaar werd zijn geloof en zijn opvoeding vaarwel heeft gezegd, maar ook daarin, in kunst, in armoede en waanzin, bleef het geloof een belangrijke rol spelen. In de Schepping om hem heen, de mensen, de korenvelden, de maan en de sterren, die kleine dingen van het leven vond hij zijn inspiratie, zijn begeestering. Van Gogh zocht het niet in het grote, in het alles meeslepende, maar juist in het kleine, alledaagse waarin geregeld iets van zijn geloof zichtbaar werd. Hij maakte kunst waarmee hij het geloof tekende; penselen schrijven psalmen noemt Marijke van Hooff dat. Voor Vincent van Gogh was kunst, één van de belangrijkste bewijzen dat God bestaat. 2

3 We kijken naar sterrennacht van van Gogh en lazen vandaag psalm 8. Aanschouw ik uw hemel het werk van uw vingers, de maan en de sterren, die gij bereid hebt..het is alsof Vincent van Gogh deze woorden heeft gelezen toen hij begon met schilderen. De Sterrennacht is één van de meest geliefde meesterwerken van van Gogh. Het schilderij is direct herkenbaar, het inspireert dichters, er worden boeken over geschreven, de stijl is absoluut uniek. Het werd gemaakt in juni 1889 in het Saint Remy sanatorium. In die tijd was de kunstenaar spontaan en onvoorspelbaar, gekweld door heftige aanvallen van geestesziekte. Van Gogh schreef over het schilderij:...het doet me goed om te doen wat moeilijk is. Dat houdt me niet tegen om een enorme behoefte te hebben aan, zal ik het zeggen aan godsdienst dus ga ik 's-nachts naar buiten om de sterren te schilderen. Het schilderij is een nachttafereel met gele sterren boven een kleine stad met heuvels. Het is een uitzicht vanuit een denkbeeldig punt over een dorp met kerktoren en links een vlammende cipres en rechts olijfbomen tegen de heuvels op. Vaak wordt het schilderij geassocieerd met de woorden van Vincent van Gogh schreef: "Waarom, vraag ik me af, zouden de stralende stippen in de lucht niet net zo makkelijk te bereiken zijn als de zwarte stippen op de kaart van Frankrijk? Net zoals we de trein naar Tarascon of Rouen nemen, gebruiken we de dood om naar de sterren te reizen." Hij schreef dit in een brief aan zijn broer Theo die hij verzond vanuit Arles op 9 of 10 juli Van Gogh schilderde het stuk in een tijd dat hij een duisternis voelt in zijn ziel. Alsof hij zich in een donkere nacht bevond. Maar tegelijkertijd een sterke drang naar religie voelde. Hij zoekt naar licht in de nacht en wil er heen reizen, zoals hij met de trein door Frankrijk reisde. Waarom zou alleen de dood ons daar kunnen brengen? Het is alsof hij niet de hemel, maar de landkaart van het leven schilderde met lichtpunten er op. De 3

4 sterreennacht kun je zien als een zoektocht naar licht in het leven zelf dat vol zit met duisternis. De lucht, sterren en sikkelvormige maan bewegen zich voort in een enkelvoudig vloeiende golfachtige beweging. Het is het kolken van zijn ziel die je in de draaiingen terugziet en voelt. Ondanks dat het schilderij de overweldigende emoties ervaren door de kunstenaar groepeert, was de samenstelling ervan niet spontaan maar met nauwkeurigheid bijeengebracht. De bomen omlijsten de sterrenhemel en brengen evenwicht aan de compositie. De elf sterren is een ander gespreksonderwerp. Hoogst waarschijnlijk is de compositie beïnvloed door het Bijbelse verhaal van Jozef. ' Luister, zei hij, ik had weer een droom, en ditmaal bogen zon, maan en elf sterren voor mij neer."' (Genesis 37:9) Sommigen zeggen dat de hij de lieveling Jozef of zelfs de geliefde zoon Jezus wilde zijn en dat de elf sterren en de maan zich voor hem bogen. In de zin dat hij Jezus bleef navolgen en met de minstbedeelden wilde zijn ook in zijn kunst heeft dat die interpretatie wel iets. Maar anderen zeggen: de zon ontbreekt op het schilderij, dat zou Vincent zelf kunnen zijn, die buigt voor Jozef als messiaanse gestalte en uiteindelijk buigt voor Jezus. Volgens Vincent van Gogh is God een ongeëvenaarde kunstenaar. Hij maakt geen standbeelden of schilderijen, geen boeken, maar hij maakt levende mensen. Volgens van Gogh was God een kunstenaar die het zocht in het kleine. Niet in het grote meeslepende. En Jezus, die Mens die mensen in opdracht van God zijn Zoon zijn gaan noemen, bediende zich tegenover die levende mens van het gesproken woord. Penselen schrijven psalmen, maar we kunnen ook zeggen woorden (van God) schilderen (scheppen) mensen. Zo werken de woorden van het Onze Vader ook: als scheppingskracht. Wie zo bidt wordt als mensen opnieuw geboetseerd en/of geschilderd Wie zo bidt voelt ook dat Jezus de woorden van psalm 8 in zichzelf heeft door laten dringen als scheppende kracht: Heer hoe heerlijk is uw naam op deze aarde.wordt dan Uw naam worden geheiligd. U die aan de hemel uw luister toont 3 met de stemmen van kinderen en zuigelingen bouwt u een macht op tegen uw vijanden om hun wraak en verzet te breken. wordt dan.. Uw Koninkrijk kome. 6 U hebt hem bijna een god gemaakt, hem gekroond met glans en glorie, 7 hem toevertrouwd het werk van uw handen en alles aan zijn voeten gelegd: wordt dan..uw wil zal gedaan worden. De mens wordt in die scheppende kracht als kunstenaar ingeschakeld. Niet alleen door zelf kunst te maken en mensen te inspireren, maar ook door Gods daden te doen. te laten geschieden. Door op te komen, zoals Vincent van Gogh, voor de allerminsten. Zo wordt Gods wil gedaan. Dat is het werk van de handen van God, dat ons als mensen is toevertrouwd. En dan komen we weer bij het schilderij sterrennacht van Vincent van Gogh, want onze psalm 8 klinkt opnieuw. 4

5 4 Zie ik de hemel, het werk van uw vingers, de maan en de sterren door u daar bevestigd, 5 wat is dan de sterveling dat u aan hem denkt, het mensenkind dat u naar hem omziet? De psalmist ziet naar de sterren en de maan en voelt de kleinheid van de mens. Het is niet de stoere adam die hij bedoelt, maar het kleine mensje. Wat is de mens eigenlijk, dat gij aan hem denkt? Wie zijn Roelle Esmee en Moos Joas eigenlijk dat gij aan hen denkt? Vincent van Gogh zou zeggen: het zijn mensen voor wie de sterren verwijzen naar uw lichtpunten. En via die lichtpunten mogen ze op de landkaart van hun leven lopen. Zo kunnen zij twee kunstwerken worden, omdat jullie als ouders ze mogen helpen om zo over hun levenskaart heen te lopen. Langs het licht van God. Hopelijk kijkt u straks met nieuwe verbeeldingskracht naar alle kunt hier in de vredehorst, die een herberg voor allen wil zijn. Amen. Liturgie: Lied 725 Psalm 98: 1 Lied 301a Lied 303 Lied 8b: 1,4 en 5 Lied 823: 1, 4 en 5 Lied 8a: 1, 2, 3, 4, 5 en 6. Lied: Zingende Gezegend Lied 704:3 Lied: Jij hebt een naam Hanna Lam/ Barbara Zwaal Lied 370 1,2 en 3 Slotlied: Lied 423 5