BHQRHMMKNJQOLEN BHJPEEIOLEERQ CLSNGHPRQHUHJ KN DHTHNFHPJHN

Transcriptie

1 BHQRHMMKNJQOLEN BHJPEEIOLEERQ CLSNGHPRQHUHJ KN DHTHNFHPJHN Voorontwerp Bijlagen bij de toelichting

2

3 Bijlage 1 Bodemonderzoek

4

5

6 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie 00 Inhoud blz. 1 Inleiding Vooronderzoek Algemeen Terreinbeschrijving Resultaten vooronderzoek Archieven Bodemkwaliteits- en functiekaart Bodemkwaliteitskaart Functiekaart Bodemloket Historisch kaartmateriaal Terreininspectie Overige gegevens Toekomstig gebruik Hypothese Conclusie en aanbevelingen... 7 Bijlagen 1. Rapport Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant 2. Rapporten Bodemloket 3. Historische kaarten 4. Foto's onderzoekslocatie Tekeningen O-1 Overzichtstekening met ligging locatie Copyright 2013 Ingenieursbureau Oranjewoud Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs. blad 1 van 7 ow 4.1

7 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie 00 1 Inleiding In opdracht van gemeente Moerdijk is door Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. in november 2013 een historisch onderzoek uitgevoerd ter plaatse van de Klundertseweg ong. te Zevenbergen. Aanleiding De aanleiding tot het onderzoek wordt gevormd door de voorgenomen bestemmingsplanwijziging. Doel Het doel van dit vooronderzoek is het vaststellen of en waar op de onderzoekslocatie sprake is van verdachte activiteiten en/of eventuele bekende bodemverontreinigingen. Op basis van de verzamelde informatie is vervolgens een onderzoeksstrategie geformuleerd die voor het uit te voeren bodemonderzoek dient te worden gehanteerd. Onderzoeksstrategie en kwaliteit Het historisch onderzoek is gebaseerd op de richtlijnen uit de NEN 5725 (Strategie voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend en nader onderzoek, NNI, januari 2009). Er wordt opgemerkt dat de voor het historisch onderzoek geraadpleegde bronnen niet altijd zonder fouten en volledig zijn. Voor het verkrijgen van historische informatie is Oranjewoud wel afhankelijk van deze bronnen, waardoor Oranjewoud niet kan instaan voor de juistheid en volledigheid van de verzamelde historische informatie. In dit rapport wordt verslag gedaan van de uitgevoerde werkzaamheden en worden de resultaten van het onderzoek beschreven. Vermeld dient te worden dat de verantwoordelijkheid voor de resultaten van onderhavig onderzoek worden beperkt tot de aan deze resultaten ten grondslag liggende en op het moment van onderzoek ter beschikking staande gegevens. blad 2 van 7 ow 4.1

8 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie 00 2 Vooronderzoek 2.1 Algemeen Ten behoeve van het opstellen van een hypothese voor het werkgebied is een vooronderzoek uitgevoerd op basis van de NEN 5725 (strategie voor het uitvoeren van vooronderzoek bij verkennend en nader onderzoek, NNI, januari 2009). Op basis van de verzamelde basisinformatie, de aanleiding van het onderzoek en de mate van verdachtheid van de onderzoekslocatie is gekozen voor een standaard vooronderzoek dat zich alleen richt op het werkgebied en de direct aangrenzende percelen (tot een maximale afstand van 50 meter van het werkgebied). In dit kader zijn de volgende bronnen geraadpleegd: Landelijk Bodemloket ( Archief gemeente Moerdijk (via Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant); Internetsite ' (historisch kaartmateriaal). Daarnaast is door een medewerker van Oranjewoud een terreininspectie uitgevoerd. 2.2 Terreinbeschrijving Het onderzoeksgebied betreft de toekomstige locatie van een nieuwe begraafplaats aan de Klundertseweg ong. te Zevenbergen. De locatie heeft een oppervlakte van circa m 2. Het terrein is in gebruik als akkerland. De onderzoekslocatie is in rood weergegeven op onderstaande luchtfoto. In bijlage 4 zijn enkele foto's van de onderzoekslocatie opgenomen. (Bron: Google Maps) blad 3 van 7 ow 4.1

9 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie 00 3 Resultaten vooronderzoek 3.1 Archieven Bij de gemeente Moerdijk (die hiervoor de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant inschakelde) zijn de archieven onderzocht op aanwezigheid van Hinderwet en/of Milieuvergunningen. Tevens is bekeken of milieucalamiteiten zich hebben voor gedaan. De rapportage van de Omgevingsdienst is opgenomen in bijlage 1. Vergunningen/tankarchief Voor de onderzoekslocatie zijn geen vergunningen (zowel bouw- als milieu) verleend. De onderzoekslocatie komt niet voor in het tankarchief. Bodemonderzoeken Op een deel van de onderzoekslocatie (zuidelijk gedeelte) heeft in het verleden een tweetal verkennende bodemonderzoeken plaatsgevonden (zie bijlage 3, onderzoeken Klundertseweg 24). Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat in zowel grond als grondwater licht verhoogde gehalten c.q. concentraties zijn gemeten. In de directe omgeving van de onderzoekslocatie zijn enkele bodemonderzoeken uitgevoerd. Voor een overzicht van deze onderzoeken wordt verwezen naar bijlage 3. Er zijn tijdens de uitvoering van deze onderzoeken geen bijzonderheden aangetroffen, behoudens een sterk verhoogde concentratie aan arseen in het grondwater op het terrein van het oostelijk gelegen sportpark. Vanwege de afwezigheid van een mogelijke bron is naar alle waarschijnlijkheid sprake van een verhoogde achtergrondconcentratie. 3.2 Bodemkwaliteits- en functiekaart Bodemkwaliteitskaart De bodemkwaliteitskaart van de gemeente Moerdijk ligt momenteel (tot 18 december 2013) ter inzage op het gemeentehuis en is derhalve nog niet definitief vastgesteld. Op basis van de concept bodemkwaliteitskaart wordt de onderzoekslocatie als schoon (AW2000) beoordeeld Functiekaart De bodemfunctieklassekaart van de gemeente Moerdijk ligt momenteel ook ter inzage. Op de concept kaart is de toekomstige begraafplaats als functie 'landbouw en natuur' aangeduid. 3.3 Bodemloket Voor het verkrijgen van in milieuhygiënisch opzicht relevantie informatie van de onderzoekslocatie en de omgeving is onder andere gebruik gemaakt van Het Bodemloket is een initiatief van de gezamenlijke overheden die bevoegd zijn in het kader van de Wet Bodembescherming (Wbb). Dit zijn de 12 provincies en 30 grotere gemeenten. Deze overheden verzamelen constant gegevens over bodemonderzoeken en bodemsaneringen. In onderstaande figuur is de onderzoekslocatie in bodemloket weergegeven. De toekomstige begraafplaats is hierin rood gekleurd. blad 4 van 7 ow 4.1

10 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie 00 Figuur 1: Overzicht bodemloket (Bron: Uit het bodemloket blijkt dat er 3 relevante locaties zijn. De rapportages van deze locaties zijn opgenomen in bijlage 2. De betreffende locaties zijn tevens opgenomen in de rapportage van de Omgevingsdienst. Opvallend is dat op het adres Klundertseweg 24 (gelegen op het zuidelijke deel van de onderzoekslocatie), een vrachtwagenreparatiebedrijf, dieseltank en een dieselpompinstallatie worden genoemd. 3.4 Historisch kaartmateriaal Het historisch kaartmateriaal is afkomstig van de internetsite "watwaswaar.nl". In bijlage 3 zijn de historische kaarten toegevoegd. Uit deze kaarten blijkt dat in het verleden enkele sloten op de locatie zijn gedempt. Dergelijke slootdempingen zijn echter veelal uitgevoerd met gebiedseigen grond en worden derhalve niet als verdachte locatie beschouwd. Op basis van het historische kaartmateriaal worden geen verontreinigingen verwacht. blad 5 van 7 ow 4.1

11 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie Terreininspectie Op 18 november 2013 is door een medewerker van Oranjewoud een terreininspectie uitgevoerd. In bijlage 4 zijn enkele foto's opgenomen. Uit de terreininspectie zijn geen bijzonderheden naar voren gekomen. 3.6 Overige gegevens Tijdens de uitvoering van het historisch onderzoek zijn geen gegevens gevonden over de verbranding of stort van afval, (her)gebruik van grond of andere bouwmaterialen, het (voormalige) gebruik van asbest, verkaveling, ontgrondingen, aanvullingen, afzetting van bodemvreemd materiaal en onbetrouwbaarheden of tegenstrijdigheden. 3.7 Toekomstig gebruik In de toekomst wordt de locatie in gebruik genomen als begraafplaats. 3.8 Hypothese De verzamelde informatie geeft geen aanwijzingen voor de aanwezigheid van (voormalige) bodembedreigende activiteiten (verdachte locaties) op de onderzoekslocatie. Opvallend is wel de melding van de aanwezigheid van een vrachtwagenreparatiebedrijf, een dieseltank en dieselpompinstallatie op het adres Klundertseweg 24, zoals genoemd in de rapportage van het bodemloket. De exacte locatie is niet bekend. Wel worden deze activiteiten op het zuidelijke gedeelte van de onderzoekslocatie weergegeven. Omdat tijdens de terreininspectie geen waarnemingen zijn gedaan die duiden op de (voormalige) aanwezigheid van deze activiteiten, wordt de gehele locatie vooralsnog als onverdacht beschouwd. blad 6 van 7 ow 4.1

12 Rapport Historisch onderzoek Klundertseweg ong. te Zevenbergen Projectnr november 2013, revisie 00 4 Conclusie en aanbevelingen Op basis van het vooronderzoek kan worden geconcludeerd dat de verzamelde informatie geen aanwijzingen geeft voor de aanwezigheid van (voormalige) bodembedreigende activiteiten op de onderzoekslocatie. Indien verkennend bodemonderzoek uitgevoerd worden, kan hiervoor de strategie 'onverdacht' voor worden gehanteerd. Op basis van de resultaten van de eerder uitgevoerde bodemonderzoeken in de omgeving, dient er rekening te worden gehouden met verhoogde concentraties aan zware metalen in het grondwater. Ingenieursbureau Oranjewoud B.V. Oosterhout, november 2013 blad 7 van 7 ow 4.1

13 Bijlage 1: Rapport Omgevingsdienst Midden- en West- Brabant

14 Omgevingsrapport Klundertseweg_in_Zevenbergen Perceelgrenzen Locatiecontouren Rapportcontouren Hbb locaties Ondergrondse tanks Geselecteerd perceel Coördinaten volgens RDM (Rijksdriehoeksmeting) Middelpunt: X Y Buffer: 25 meter Datum rapportage: Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 1 van

15 Inhoud Inhoud 2 Toelichting op de informatie 3 Inleiding 3 Welke informatie bevat het bodeminformatiesysteem? 3 Geen informatie aanwezig 3 Locaties met historisch bodembedreigende activiteiten 3 Opbouw van de rapportage 4 Toelichting bij informatie over de bodemkwaliteit op de locatie 5 Informatie over de milieukwaliteit op de locatie 6 Overzicht locatiegegevens 6 Overzicht historische bodembedreigende activiteiten 8 Overzicht aanwezige ondergrondse tanks 8 Uitleg begrippen bij deze rapportage 9 Analyseresultaten in conclusie 11 Wat u moet weten over tankgegevens 12 Disclaimer 13 Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 2 van

16 Toelichting op de informatie Inleiding Dit betreft een rapportage van de milieuhygiënische bodemkwaliteit van het perceel waarvan de locatie op de eerste pagina van dit rapport is aangegeven. De rapportage is gemaakt met behulp van het bodeminformatiesysteem (bis) van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant. De Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant verleent deze dienst voor de gemeenten Aalburg, Rucphen, Bergen op Zoom, Moerdijk, Woensdrecht en Roosendaal. Indien er van het perceel, of de directe omgeving hiervan, bodemonderzoeken of ondergrondse tanks in het bis bekend zijn, bevat deze rapportage een uittreksel hiervan. Welke informatie bevat het bodeminformatiesysteem? Bij de uitvoering van de gemeentelijke bodemtaken ontvangen wij bodemrapporten bij grondwerken, bodem- en tanksaneringen, grondtransacties en het behandelen van aanvragen voor omgevingsvergunningen. De resultaten van de bodemonderzoeken worden verwerkt in het bis van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant. Geen informatie aanwezig Indien er in het bis geen informatie over een perceel aanwezig is, kan niet geconcludeerd worden dat er dan ook geen bodemverontreiniging aanwezig is. Alleen na uitvoering van een volledig verkennend bodemonderzoek conform de NEN 5740 kan hierover meer zekerheid worden verkregen. Indien u onderzoek wilt laten uitvoeren dan adviseren wij u contact op te nemen met een SIKB BRL 2000 gecertificeerd adviesbureau. Alleen onderzoeken die uitgevoerd zijn door een gecertificeerd bureau worden voor overheidsbeslissingen in behandeling genomen. Locaties met historisch bodembedreigende activiteiten Om inzicht te krijgen waar de bodem in het verleden mogelijk verontreinigd is geraakt zijn de locaties met een risico op bodemverontreiniging in kaart gebracht. Deze gegevens zijn afkomstig uit oude bestanden en tekeningen, zoals het hinderwetarchief, milieuarchief en de bestanden van de Kamer van Koophandel. Deze historische informatie zegt iets over het vermoeden van bodemverontreiniging. In feite is het een risicoanalyse die kan leiden tot vervolgonderzoek. Deze locaties zijn ondergebracht in het zogenaamde historische bodembestand (HBB). Op tal van locaties met de meest verdachte bodembedreigende activiteiten en waar nog niet eerder bodemonderzoek heeft plaatsgevonden, heeft inmiddels oriënterend bodemonderzoek plaatsgevonden. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 3 van

17 Opbouw van de rapportage Op basis van de ingevoerde geografische gegevens die voor de aanvraag van de rapportage zijn ingevoerd, is met behulp van software gecontroleerd of er op het perceel of in de directe omgeving hiervan gegevens over de bodem en grondwater beschikbaar zijn. Indien deze informatie aanwezig is dan wordt deze getoond in de onderstaande volgorde: Informatie over de milieukwaliteit op de locatie Overzicht locatiegegevens Overzicht bodemonderzoeken Overzicht historische bodembedreigende activiteiten Overzicht ondergrondse tanks Naast het geselecteerde perceel wordt ook in een straal van 25 meter rond het geselecteerde perceel gekeken of er onderzoeksgegevens beschikbaar zijn. Indien er informatie aanwezig is, dan wordt deze getoond onder het hoofdstuk: Informatie over de milieukwaliteit in de directe omgeving van de locatie. Vervolgens worden ook voor de percelen in de directe omgeving de locatiegegevens, de historische bodembedreigende activiteiten en de ondergrondse tanks weergegeven. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 4 van

18 Toelichting bij informatie over de bodemkwaliteit op de locatie Overzicht locatiegegevens Onder deze paragraaf worden de locatiegegevens getoond zoals deze in het bis van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant bekend zijn. Een bodemlocatie is bij ons bekend zowel onder de adresgegevens als een locatiecode die altijd met AA begint. De locatiecode is een unieke zoekingang in ons systeem en kan worden gebruikt bij eventuele vragen. Onder de locatiegegevens wordt ook de status van de bodemlocatie, eventuele verontreinigingen en de vervolgactie aangeven. Overzicht onderzoeken Onder deze paragraaf worden de gegevens van de bodemrapporten die op de locatie zijn uitgevoerd weergeven, zoals soort onderzoek, aanleiding, rapportdatum, beknopte conclusie en resultaat Wet bodembescherming. Overzicht historische bodembedreigende activiteiten Onder deze paragraaf worden de historische bodembedreigende activiteiten getoond zoals deze in het bis van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant bekend zijn. Overzicht aanwezige ondergrondse tanks Onder deze paragraaf worden de ondergrondse tanks getoond, zoals deze in het bis van de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant bekend zijn. Informatie over de bodemkwaliteit in een straal van 25 meter rond de locatie Idem als informatie over de bodemkwaliteit op de locatie maar dan binnen een straal van 25 meter rond de locatie. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 5 van

19 Informatie over de milieukwaliteit op de locatie Overzicht locatiegegevens Locatie "Klundertseweg ong" Locatie Locatiecode Adres Klundertseweg ong AA Klundertseweg ong Postcode Plaatsnaam Zevenbergen Dominante Ubi Status verontreiniging niet ernstig, licht tot matig verontreinigd Status beschikking Vervolgactie i.h.k.v. WBB voldoende onderzocht Overzicht onderzoeken Naam Bodemonderzoek Onderzoeksbureau Rapportnummer Bouwstoffenbesluit Wematech GB Rapportdatum Aanleiding voor het onderzoek Conclusie rapport Resultaat onderzoek t.o.v. Wet Bodembescherming Civieltechnisch partijkeuring 5000 m³ schone grond grond (>S/AW) Locatie "Klundertseweg 24" Locatie Klundertseweg 24 Locatiecode AA Adres Klundertseweg 24 Postcode Plaatsnaam 4761PR ZEVENBERGEN Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 6 van

20 Dominante Ubi UBI: 50512, dieselpompinstallatie, NSX-score: Status verontreiniging niet ernstig, licht tot matig verontreinigd Status beschikking Vervolgactie i.h.k.v. WBB voldoende onderzocht Overzicht onderzoeken Naam Bodemonderzoek Verkennend onderzoek NVN 5740 Onderzoeksbureau Rapportnummer Terron W Rapportdatum Aanleiding voor het onderzoek Conclusie rapport Resultaat onderzoek t.o.v. Wet Bodembescherming Bouwvergunning In de grond zijn geen significante verontreinigingen aangetroffen. Het grondwater is licht verontreinigd met chroom. grond (>S/AW) grondwater (>S/AW) Naam Bodemonderzoek Verkennend onderzoek NVN 5740 Onderzoeksbureau Rapportnummer Terron G Rapportdatum Aanleiding voor het onderzoek Conclusie rapport Resultaat onderzoek t.o.v. Wet Bodembescherming Transactie bg: PAK, m.o., EOX >s; og: -; gw: Cr, fenol >s. grond () grondwater (>S/AW) Locatie "Sportpark De Meeren" Locatie Locatiecode Sportpark De Meeren AA Adres Westrand 3 Postcode Plaatsnaam 4761PZ Zevenbergen Dominante Ubi Status verontreiniging niet ernstig, plaatselijk sterk verontreinigd Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 7 van

21 Status beschikking Vervolgactie i.h.k.v. WBB voldoende onderzocht Overzicht onderzoeken Naam Bodemonderzoek Onderzoeksbureau Rapportnummer Bouwstoffenbesluit Wematech CRT Rapportdatum Aanleiding voor het onderzoek Conclusie rapport Civieltechnisch De vrijgekomen grond voldoet aan de eisen van het bouwstoffenbesluit en is vrij toepasbaar. Resultaat onderzoek t.o.v. Wet Bodembescherming Naam Bodemonderzoek Verkennend onderzoek NVN 5740 Onderzoeksbureau Rapportnummer Tukkers VEL/95/1004/ Rapportdatum Aanleiding voor het onderzoek Conclusie rapport Resultaat onderzoek t.o.v. Wet Bodembescherming Bouwvergunning Gr: niet verontreinind Gw: As>I; Pb>S grond () grondwater (>I) Overzicht historische bodembedreigende activiteiten Binnen de OMWB zijn hierover geen digitale gegevens beschikbaar. Overzicht aanwezige ondergrondse tanks Binnen de OMWB zijn hierover geen digitale gegevens beschikbaar. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 8 van

22 Uitleg begrippen bij deze rapportage De analyseresultaten in relatie tot de onderzoeksstrategie geven een beeld van de verontreinigingsituatie. Op basis van hiervan wordt een locatie beoordeeld. Hieronder volgt een opsomming: Niet verontreinigd geen vervolg: Volgens de beschikbare informatie is de locatie niet verontreinigd, een nader bodemonderzoek is niet noodzakelijk. Pot. Ernstig: Potentieel ernstig. Het vermoeden bestaat dat er sprake is van een ernstige verontreiniging. Een locatie wordt ook als Pot. Ernstig gekwalificeerd als er alleen bodembedreigende handelingen hebben plaatsgevonden (historisch bodemonderzoek) de locatie is dan als het ware verdacht met betrekking tot het voorkomen van bodemverontreiniging. Pot. Urgent c.q. Spoedeisend: Potentieel urgent. Het vermoeden bestaat dat de ernstige verontreiniging risico's vormt voor de gezondheid, ecologie en verspreiding. Pot. verontreinigd: Geen vervolg. Het vermoeden bestaat dat de locatie wel verontreinigd is maar er is geen aanleiding tot het doen van vervolgonderzoek. Niet Ernstig: Er is geen sprake van een ernstige bodemverontreiniging. Ernstig, niet urgent c.q. Spoedeisend: Door de provincie in een beschikking vastgelegd dat sprake is van een sterke verontreiniging in meer dan 25 m3 grond en/of 100 m3 grondwater. Er zijn geen gezondheids-, Ecologische en/ of verspreidingsrisico's. Ernstig, urgentie c.q. spoedeisendheid niet bepaald: Er is sprake van een sterke verontreiniging in meer dan 25 m3 grond en/of 100 m3 grondwater waarvan de urgentie (risico's) niet zijn vastgesteld. Ernstig en urgent c.q. spoedeisend, sanering binnen 4 jaar: Door de provincie in een beschikking vastgelegd dat sprake is van een sterke verontreiniging in meer dan 25 m3 grond en/of 100 m3 grondwater. De verontreiniging vormt een actueel gevaar voor de volksgezondheid, en/of het ecosysteem en/of verspreiding. Indien er op een locatie een geval van ernstige bodemverontreiniging is aangetroffen is de provincie bevoegd gezag. De provincie zal afhankelijk van de situatie een beschikking afgeven. Op basis van de status van de verontreiniging (beoordeling van de locatie) worden de vervolgstappen vastgesteld. We onderscheiden de volgende stappen (activiteiten): Voldoende onderzocht/gesaneerd, geen vervolg: Op basis van de huidige bodemonderzoeken of op grond van een goedgekeurd evaluatierapport (naar aanleiding van een bodemsanering) is vervolgonderzoek niet noodzakelijk. Uitvoeren (aanvullend) HO, OO, NO, SO en SP: Respectievelijk het uitvoeren van een (aanvullend) Historisch Onderzoek, een Oriënterend Onderzoek, een Nader Onderzoek, een Saneringonderzoek en het opstellen van een Saneringsplan. Uitvoeren van een sanering en/of aanvullend sanering: De grond en/of het grondwater worden ontdaan van de verontreinigende componenten. Uitvoeren tijdelijke beveiliging: Het plaatsen van tijdelijke sanerende maatregelen met als doel verspreiding van de verontreiniging tegen te gaan of de risico's van de verontreiniging terug te dringen. Uitvoeren (aanvullende) saneringsevaluatie: De resultaten (hoeveelheid verwijderde grond, terugsaneerwaarde, etc) worden vastgelegd in een rapport. Uitvoeren actieve nazorg: Na afronding van de sanering gelden nog zorgverplichtingen die door de provincie in een beschikking zijn vastgelegd. Monitoring: De verontreiniging wordt periodiek gecontroleerd of geen verspreiding plaatsvindt. Ook deze activiteiten zijn in een beschikking vastgelegd. Registratie restverontreiniging: Na sanering is een verontreiniging achter gebleven. De aard en omvang van deze verontreiniging wordt geregistreerd bij de provincie en de gemeente. Bij het kadaster wordt een aantekening gemaakt. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 9 van

23 Er zijn verschillende soorten bodemonderzoeken, elk met een ander doel en uitvoeringsstrategie. De volgende onderzoekstypen worden onderscheiden: PreHo: Prehistorisch bodemonderzoek, er is een verdenking van bodembedreigende activiteiten. De locatie is bijvoorbeeld afkomstig uit de lijst van de Kamer van Koophandel. Historisch onderzocht: Er is een historisch bodemonderzoek verricht. Zonder de locatie te bezoeken is in de gemeentelijke archieven gezocht naar aanwijzingen voor een bodembedreigende activiteit. Beperkt onderzoek: Eenvoudig onderzoek met een specifiek doel (bv verdenking van asbest of een calamiteit). Een beperkt onderzoek geeft geen uitsluitsel over de algemene bodemkwaliteit. BOOT of indicatief onderzoek: Een beperkt onderzoek geeft geen uitsluitsel over de algemene bodemkwaliteit. Onderzocht op aard (O.O./NVN/NEN): Op de locatie is een analytisch bodemonderzoek verricht om te onderzoeken of er sprake is van bodemverontreiniging. Dit kunnen verschillende typen onderzoek zijn die echter allemaal tot doel hebben om een eventuele verontreiniging aan het licht te brengen. (OO = oriënterend onderzoek, NVN = indicatief bodemonderzoek conform de Nederlandse Voornorm en NEN =verkennend bodemonderzoek conform de Nederlandse Eenheidsnorm (NEN 5740)). Nulsituatie onderzoek: Om in de toekomst vast te kunnen stellen of de huidige eigenaar de bodem (verder)verontreinigd heeft wordt de kwaliteit van de bodem vastgelegd. Indien later blijkt dat de milieuhygiënische kwaliteit van de bodem is verslechterd dan kan de eigenaar hiervoor aansprakelijk worden gesteld. Wordt toegepast bij de vestiging van bedrijven op een locatie die potentieel bodembedreigende activiteiten uitvoeren. B.O.O.T. (Besluit Opslag Ondergrondse Tanks): Onderzoek dat wordt uitgevoerd om vast te stellen of zich bij een ondergrondse brandstoftank verontreinigingen bevindt. Asbest in grond onderzoek (NEN 5707) Nader onderzoek: Onderzoek naar de grootte van de verontreiniging en het vaststellen van de ernst en de urgentie (NTA 5755). Saneringsonderzoek opgesteld: er is, naar aanleiding van de resultaten van het nader bodemonderzoek, een onderzoek naar de saneringsmogelijkheden uitgevoerd. Saneringsplan opgesteld: Een saneringsplan is een planmatige beschrijving van de saneringsmethode en/of de saneringstechnieken. Saneringsevaluatie uitgevoerd: een opsomming van de resultaten en gebeurtenissen naar aanleiding van een sanering. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 10 van

24 Analyseresultaten in conclusie De analyseresultaten worden weergegeven in de vorm van letters en symbolen. De combinatie hiervan geeft aan of de bodem verontreinigd is of niet. De letters hebben de volgende betekenis (conform de Wet bodembescherming). AW= Achtergrondwaarde S = Streefwaarde T = Tussenwaarde I = Interventiewaarde In feite geven de letters een concentratieniveau aan dat iets zegt over de aard van de verontreiniging en de sanering daarvan. In het kader van het Besluit bodemkwaliteit is dit de van nature in de bodem aanwezige gehalte aan verontreinigende stoffen. Streefwaarde: is de waarde waarbij sprake is van schone grond, geschikt voor alle mogelijke doeleinden. Als van één of meerdere stoffen de streefwaarde of achtergrondwaarde wordt overschreden, is sprake van een lichte bodemverontreiniging. Tussenwaarde: Als van één of meerdere stoffen de tussenwaarde wordt overschreden, is sprake van een matige bodemverontreiniging. Overschrijding van de tussenwaarde is het criterium voor uitvoering van nader bodemonderzoek. Interventiewaarde: is de waarde waarbij maatregelen (interventies) noodzakelijk zijn. Als van één of meerdere stoffen de interventiewaarde wordt overschreden, is sprake van een sterke bodemverontreiniging. De omvang van de verontreiniging, de risico's voor de volksgezondheid, ecologische risico's en verspreidingsrisico's bepalen de ernst en de urgentie c.q. spoedeisendheid van het geval. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 11 van

25 Wat u moet weten over tankgegevens In het verleden werden veel woningen verwarmd met behulp van huisbrandolie (hbo). Deze olie werd opgeslagen in speciale ondergrondse opslagtanks. Bij lekkage kunnen deze tanks een bodemverontreiniging veroorzaken. Volgens het besluit BOOT (Besluit Opslaan in Ondergrondse Tanks), tegenwoordig het Activiteitenbesluit, moeten nog in gebruik zijnde t gesaneerde ondergrondse tanks voldoen aan diverse voorschriften zoals keuringen en monitoring. Oude buitengebruik gestelde tanks konden tot 1998 worden gesaneerd door KIWA (Keuringsinstituut voor Waterleidingsartikelen) erkende bedrijven (de tanks werden schoon gemaakt en gevuld met zand, mits de bodem niet verontreinigd was). Oude buitengebruik gestelde tanks die nu nog niet zijn behandeld moeten worden verwijderd. Een eindonderzoek naar brandstofproducten in grond en grondwater is dan verplicht. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 12 van

26 Disclaimer De informatie die wij in deze rapportage beschikbaar stellen, dient u te interpreteren als een inschatting van de situatie. Aangezien de informatie is gebaseerd op onderzoeken die in het verleden hebben plaatsgevonden kunnen wij nooit 100% zekerheid geven wat de actuele kwaliteit is van grond en grondwater. De Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant is niet aansprakelijk voor enige schade dan wel enige andere indirecte incidentele of gevolgschade als blijkt dat in de praktijk de kwaliteit van grond of grondwater anders is dan in dit rapport is vermeld. Wij attenderen u op het feit dat u als makelaar, eigenaar, toekomstig eigenaar of als derde, bij aan- of verkoop van onroerend goed een vergaande onderzoeksplicht heeft als het gaat om het vaststellen van de kwaliteit van de bodem en/of de aanwezigheid van ondergrondse brandstoftanks. Wij adviseren u om in voorkomende gevallen zelf zorg te dragen voor bodemonderzoek dan wel onderzoek naar de aanwezigheid van een tank. De informatie uit deze rapportage kan niet worden gebruikt bij de aanvraag van een omgevingsvergunning of andere gemeentelijke producten of diensten. Bij een vergunningaanvraag dient elke situatie opnieuw afzonderlijk te worden beoordeeld. Ook al heeft er op een locatie eerder bodemonderzoek plaatsgevonden is het niet uitgesloten dat de gemeente opnieuw bodemonderzoek eist. De aanwezige informatie kan verouderd zijn, ook kan er een onjuiste onderzoeksstrategie zijn toegepast. Naast dit bericht adviseren wij voor het opzoeken van bodeminformatie Het Bodemloket ( te raadplegen. Het Bodemloket is een initiatief van de gezamenlijke overheden die bevoegd zijn in het kader van de Wet Bodembescherming, waaronder de provincie Noord-Brabant. Op Het Bodemloket is informatie te vinden van locaties waar de provincie in het kader van de Wet bodembescherming bevoegd gezag is. Dit zijn de locaties met een geval van ernstige bodemverontreiniging en saneringslocaties. Het betreft informatie over bodemonderzoek, vervolgstappen en saneringen. Wij gaan ervan uit u hierbij voldoende te hebben geïnformeerd. Voor eventuele vragen en/of inlichtingen kunt u zich wenden tot de Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant. Omgevingsdienst Midden- en West-Brabant - Pagina 13 van

27 Bijlage 2: Rapporten bodemloket

28 Bodemloket rapport geprint op 18 Nov :59 Rapport NB Locatie ID NB Locatiecode BIS AA Locatie Klundertseweg 24 Adres Klundertseweg PR ZEVENBERGEN Gegevensbeheerder Moerdijk Bevoegd gezag Moerdijk Statusinformatie Beschikking ernst en risicobepaling Vervolg uitvoeren OO Saneringsinformatie Type sanering Start Eind Verontreinigende (onderzochte) activiteiten Omschrijving Start Eind vrachtwagenreparatiebedrijf (501032) dieseltank (ondergronds) (631241) dieselpompinstallatie (50512) onverdachte activiteit (000000) onbekend onbekend transportbedrijf (6024) Onderzoeksrapporten Type Auteur Nummer Datum Verkennend onderzoek NVN 5740 Terron G Verkennend onderzoek NVN 5740 Terron W Besluiten Besluit Besluitdatum Kenmerk Beschikte kadastrale percelen Code Sectie Perceel Contact U kunt eventueel aanvullende informatie vragen bij: - Omgevingsdienst Midden- en West Brabant (locaties gelegen in Midden- en West Brabant), bodemloket@omwb, ; - Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant (locaties gelegen in Noord- en Zuid-Oost Brabant), bodemloket@odzob.nl, ; - Actief Bodembeheer de Kempen (locaties met bodemverontreiniging met zware metalen (zink, cadmium, arseen, lood en koper) in Zuidoost-Brabant), secretariaatabdk@brabant.nl, ; - de gemeente waarin de locatie ligt.

29 Legenda

30 Locatie Beschikbaarheid gegevens Voortgang onderzoek Mijnsteengebieden Disclaimer: De gegevens op het Bodemloket zijn met de grootste zorg samengesteld. Toch kan het voorkomen dat de informatie op deze website verouderd is, onvolledig is of onjuistheden bevat. De organisatie achter Bodemloket.nl noch de data-eigenaren (gemeenten en provincies) zijn aansprakelijk voor enigerlei schade die het directe of indirecte gevolg is van of in verband staat met het gebruik van de op deze website beschikbare informatie. U helpt de overheid door eventuele geconstateerde fouten of gebreken te melden. De provincies en gemeenten die op de kaart van Nederland groen gekleurd zijn, leveren informatie aan voor het Bodemloket. Ook andere instanties - zoals kleinere gemeenten - hebben soms bodeminformatie, maar deze vindt u voorlopig nog niet op deze website. Wilt u een compleet beeld? Neem dan zeker óók contact op met uw gemeente. Staat een locatie (nog) niet vermeld op de kaart? Dan hebben we daar geen informatie over. Op bodemloket.nl vindt u per plaats een overzicht van de bevoegde instanties. De contactgegevens vindt u op de website van de desbetreffende gemeente of provincie.

31 Bodemloket rapport geprint op 18 Nov :26 Rapport NB Locatie ID NB Locatiecode BIS AA Locatie Klundertseweg ong Adres Klundertseweg Zevenbergen Gegevensbeheerder Moerdijk Bevoegd gezag Moerdijk Statusinformatie Beschikking ernst en risicobepaling Vervolg uitvoeren OO Saneringsinformatie Type sanering Start Eind Verontreinigende (onderzochte) activiteiten Omschrijving Start Eind Onderzoeksrapporten Type Auteur Nummer Datum Bouwstoffenbesluit Wematech GB Besluiten Besluit Besluitdatum Kenmerk Beschikte kadastrale percelen Code Sectie Perceel Contact U kunt eventueel aanvullende informatie vragen bij: - Omgevingsdienst Midden- en West Brabant (locaties gelegen in Midden- en West Brabant), bodemloket@omwb, ; - Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant (locaties gelegen in Noord- en Zuid-Oost Brabant), bodemloket@odzob.nl, ; - Actief Bodembeheer de Kempen (locaties met bodemverontreiniging met zware metalen (zink, cadmium, arseen, lood en koper) in Zuidoost-Brabant), secretariaatabdk@brabant.nl, ; - de gemeente waarin de locatie ligt.

32 Legenda

34 Bodemloket rapport geprint op 18 Nov :27 Rapport NB Locatie ID NB Locatiecode BIS AA Locatie Sportpark De Meeren Adres Westrand PZ Zevenbergen Gegevensbeheerder Moerdijk Bevoegd gezag Moerdijk Statusinformatie Beschikking ernst en risicobepaling Vervolg uitvoeren OO Saneringsinformatie Type sanering Start Eind Verontreinigende (onderzochte) activiteiten Omschrijving Start Eind Onderzoeksrapporten Type Auteur Nummer Datum Verkennend onderzoek NVN 5740 Tukkers VEL/95/1004/ Bouwstoffenbesluit Wematech CRT Besluiten Besluit Besluitdatum Kenmerk Beschikte kadastrale percelen Code Sectie Perceel Contact U kunt eventueel aanvullende informatie vragen bij: - Omgevingsdienst Midden- en West Brabant (locaties gelegen in Midden- en West Brabant), bodemloket@omwb, ; - Omgevingsdienst Zuidoost-Brabant (locaties gelegen in Noord- en Zuid-Oost Brabant), bodemloket@odzob.nl, ; - Actief Bodembeheer de Kempen (locaties met bodemverontreiniging met zware metalen (zink, cadmium, arseen, lood en koper) in Zuidoost-Brabant), secretariaatabdk@brabant.nl, ; - de gemeente waarin de locatie ligt.

35 Legenda

37 Bijlage 3: Historische kaarten

38

39 1989

40 Bijlage 4: Foto's onderzoekslocatie

41 Foto afkomstig van Maps Google

42 TEKENING

43 O-1 Overzichtstekening met globale ligging onderzoekslocatie (Bron: Google Maps) Tekening is noordelijk gericht. Locatie is rood omrand

44

45 Bijlage 2 Watertoets

46

47 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen projectnr revisie januari 2014 auteur A. van Beek Opdrachtgever Gemeente Moerdijk Postbus AA Zevenbergen datum vrijgave beschrijving revisie 01 goedkeuring vrijgave januari 2014 Definitief concept P.F.G.M. Kennes E.H. Oude Weernink

48 Colofon Projectgroep bestaande uit: Gemeente Moerdijk Antea Group Tekstbijdragen: - Fotografie: nvt Vormgeving: Antea Group Datum van uitgave: 31 januari 2014 Contactadres: Beneluxweg SJ OOSTERHOUT Postbus AA OOSTERHOUT Copyright 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, elektronisch of op welke wijze dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de auteurs.

49 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Inhoud 1 Inleiding Huidige situatie Ligging plangebied Bodem Grondwater Oppervlaktewater Beleid Randvoorwaarden en uitgangspunten Waterschap Brabantse Delta en gemeente Moerdijk Uitgangspunten begraafplaats t.a.v. bodem en water Toekomstige situatie Ontwikkeling Waterkwaliteit Waterkwantiteit Beheer en onderhoud waterlopen Ontwatering nieuwe begraafplaats Watervergunning...17 Bijlage 1 Effecten van begraven en asverstrooien op de bodem en het grondwater, d.d blz. blad 1 van 17

50 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 1 Inleiding De gemeente Moerdijk is voornemens aan de Klundertseweg in Zevenbergen een nieuwe begraafplaats te ontwikkelen. In het vigerende bestemmingsplan is de voorgenomen ontwikkeling niet toegestaan. Om de ontwikkeling van de locatie mogelijk te maken dient het bestemmingsplan te worden aangepast. Onderdeel van de procedure is het doorlopen van een watertoets en het opstellen van een waterparagraaf voor het bestemmingsplan. In de waterparagraaf wordt de huidige- en toekomstige situatie beschreven. Voor de toekomstige situatie wordt beschreven welke maatregelen genomen moeten worden ten aanzien van het watersysteem om te voldoen aan het lokale, regionale en landelijke waterbeleid. blad 2 van 17

51 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 2 Huidige situatie 2.1 Ligging plangebied Het plangebied is gelegen ten westen van de kern Zevenbergen aan de Klundertseweg. Het plangebied wordt in het noorden begrensd door de N285, in het zuiden door de Klundertseweg, in het westen door akkerland en in het oosten door sportpark De Meeren. Het plangebied is circa 4,00 ha. groot. Het landgebruik is grotendeels akkerland en een deel grasland. Locatie Klundertseweg Figuur 1 Overzicht Zevenbergen met ligging plangebied (bron: Google Maps) 2.2 Bodem Maaiveldhoogte De maaiveldhoogte in het plangebied is gemiddeld NAP -0,68 m. In het terrein een afschot zichtbaar richting de oostelijke- en westelijke watergang. De aangrenzende weg (Klundertseweg) ligt ongeveer op NAP +0,25 m (bron: afdeling landmeten gemeend Moerdijk en Adviesbureau R.I.E.T.). Geohydrologische opbouw plangebied Nabij het plangebied is een deklaag aanwezig van circa 5 meter, onder deze deklaag is het eerste watervoerende pakket aanwezig met een dikte van circa 5 meter. Onder het watervoerende pakket is een slecht doorlatende laag aanwezig met een dikte van circa 8 meter. blad 3 van 17

52 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Figuur 2 Geohydrologische opbouw locatie (bron: Dinoloket) Bodemopbouw Bodemonderzoek (Adviesbureau R.I.E.T. en Bodemkwaliteitsbureau Grondslag) In 2009 zijn door Adviesbureau R.I.E.T. en Bodemkwaliteitsbureau Grondslag, boringen en peilbuizen tot een maximale diepte van 5 m - mv. geplaatst in het plangebied. Op basis van het onderzoek is onderstaand gemiddeld bodemprofiel vastgesteld. Tabel 1 Overzicht grondboring Diepte (m - mv.) Samenstelling 0,00-0,40 Geroerde laag, matig zware klei 0,40-1,00 Licht humeuze, lichte zavel 1,00-1,20 Humusarme lichte zavel 1,20-2,00 Lichte tot matige zavel 2,00-3,15 Bosveen, niet veraard 3,15-5,00 Licht kleiig, matig fijn tot fijn zand Het terrein heeft een aflopend profiel. Onder de bovenlaag van matig zware klei komt lichte zavel voor. Bij alle boringen is een soortgelijke opbouw aangetroffen. Beneden het grondwaterniveau heeft de zavelgrond een plastische structuur. Dieper in het profiel komt bosveen voor met een matige tot slappe structuur. Beneden 3,00 m - mv. is een wisselende grondslag aangetroffen. Dinoloket In het Dinoloket van TNO is een grondboring ter hoogte van het plangebied gevonden. De boring geeft inzicht in de bodemopbouw tot 3,7 m - mv. De bodemopbouw is te zien in tabel 2. blad 4 van 17

53 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Tabel 2 Overzicht grondboring Boornummer Diepte (m - mv.) Samenstelling B43H ,9 Klei 1,9-2,2 Veen 2,2-3,2 Klei 3,2-3,7 Zand Wateratlas In de Wateratlas van de Provincie Noord-Brabant wordt de bodem van het gebied beschreven als zeekleigronden: voedselrijk en vochtig tot nat. 2.3 Grondwater Grondwateronderzoek In 2009 zijn door Bodemkwaliteitsbureau Grondslag op 4 locaties peilbuizen geplaatst in het plangebied. Op 3 van de 4 locaties is zowel een diepe als een ondiepe peilbuis geplaatst, zie figuur 3). In onderstaande tabel 3 zijn de gemeten grondwaterstanden ten opzichte van maaiveld weergegeven over de periode november 2009 tot en met november Figuur 3 Overzicht ligging peilbuizen (bron: gemeente Moerdijk) blad 5 van 17

54 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Tabel 3 Overzicht metingen peilbuizen plangebied Klundertseweg METINGEN PEILBUIZEN Locaties Klundertseweg Gemeten is in cm - mv. Peilbuis 7 diep Peilbuis 7 ondiep Peilbuis 8 diep DATUM x x x x x x x O.G. O.G. 68 O.G. 84 O.G. O.G O.W. O.W O.G O.G. O.G Gemiddeld Maximaal Minimaal x = niet gemeten O.W. = onder water O.G. = omgeploegd Peilbuis 8 ondiep Peilbuis 9 diep In de tabel is te zien dat de gemiddelde grondwaterstand in het plangebied in de periode november 2009 tot en met november 2011 lag tussen 0,64 en 1,03 m - mv. De hoogst gemeten grondwaterstand lag tussen 0,23 en 0,44 m - mv. en de laagst gemeten grondwaterstand lag tussen 0,92 en 1,52 m - mv. Peilbuis 9 ondiep Grondwatertrappenkaart Met behulp van de grondwatertrappenkaart (bron: bodemdata.nl) is vastgesteld welke grondwatertrappen er voorkomen. In tabel 4 is te zien welke grondwatertrappen voorkomen op de locatie. De gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) en de gemiddeld laagste grondwaterstand (GLG) worden gegeven in meters beneden maaiveld (m -mv.). In het plangebied komen grondwatertrappen VI en VII voor. Peilbuis 10 diep blad 6 van 17

55 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Figuur 4 Overzicht grondwatertrappen (bron: Wateratlas) Tabel 4 Overzicht grondwatertrappen Gebied Grondwatertrap GHG (m -mv.) GLG (m -mv.) Klundertseweg VI 0,4-0,8 > 1,2 Klundertseweg VII 0,8-1,4 > 1,2 2.4 Oppervlaktewater Het plangebied is gelegen in het peilgebied Noordt, -Toren, Oost, West, Meerenpolder met een zomerpeil van NAP -1,65 m en een winterpeil van NAP - 1,80 m met een beheersmarge van 0,15 m. De ligging van de waterlopen zijn weergegeven in figuur 5. Aan de oostzijde en zuidzijde van het plangebied is een Categorie A waterloop aanwezig. Aan de westzijde van het plangebied is een Categorie B waterloop aanwezig. Bij de aanwezigheid van Categorie A waterlopen dient rekening gehouden te worden met een obstakelvrije zone van 4 meter en een bebouwingsvrije strook van 5 meter (bron: waterschap Brabantse Delta). blad 7 van 17

56 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Figuur 5 Overzicht waterlopen omgeving plangebied (bron: Waterschap Brabantse Delta) blad 8 van 17

57 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 3 Beleid Algemeen In 2009 zijn de eerdere beleidsdoelen ten aanzien van water (o.m. Nationaal Bestuursakkoord Water - geactualiseerd, de 4 e Nota water, en de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW)) in concrete beleidsdoelen en maatregelen vertaald. Deze zijn opgenomen in het Nationale waterplan , het provinciale waterplan Noord-Brabant en het waterbeheerplan van waterschap Brabantse Delta. De waterplannen op deze drie niveaus zijn gelijktijdig opgesteld en sluiten inhoudelijk op elkaar aan. De basisprincipes van bovengenoemd beleid zijn: meer ruimte voor water en het voorkomen van afwenteling van de waterproblematiek in ruimte of tijd. Dit is uitgewerkt in de twee drietrapsstrategieën voor: waterkwantiteit (vasthouden, bergen, afvoeren) en waterkwaliteit (schoonhouden, schoon en vuil scheiden, zuiveren). Europees beleid Door de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) heeft Nederland een resultaatsverplichting voor het bereiken van de gewenste waterkwaliteit en ecologie van grond- en oppervlaktewatersystemen. Voor grote wateren of watersystemen, de zogenaamde KRW-waterlichamen, zijn hiertoe doelen opgesteld. De (bindende) maatregelen om de doelen te bereiken zijn vastgelegd in de stroomgebiedbeheerplannen. Voor de overige wateren geldt minimaal het stand-still principe. Waterbeheerders mogen hiervoor zelf aanvullende doelen opstellen. Rijksbeleid Een belangrijk instrument voor de uitvoering van het rijksbeleid is de watertoets. De watertoets wordt toegepast op nieuwe ruimtelijke plannen, zoals bestemmingsplannen en ruimtelijke onderbouwingen. Als een gemeente een ruimtelijk plan wil opstellen, stelt zij de waterbeheerder op de hoogte van dit voornemen. De waterbeheerder stelt dan een zogenaamd wateradvies op. Het ruimtelijk plan geeft in de waterparagraaf aan hoe is omgegaan met dit wateradvies. In de watertoets worden alle aspecten van water meegenomen. Provinciaal beleid Het Provinciaal Waterplan is de strategische basis voor het Brabantse waterbeleid en -beheer voor de korte en de lange termijn, rekening houdend met Europese, landelijke, provinciale en regionale doelen, duurzaamheid en klimaatveranderingen. Het is een breed gedragen beleidsplan, omdat het tot stand is gekomen in nauwe samenwerking met talloze belanghebbende (water)partijen in Brabant. Het Provinciaal Waterplan borduurt ook voort op het beleid en de maatregelen die in het Reconstructieplan en de Verordening Ruimte zijn opgenomen, zoals de reservering voor waterberging. In de Provinciale milieuverordening Noord-Brabant (PMV) zijn milieuregels opgenomen die het drinkwater moeten beschermen. Het grondwater rond de Brabantse drinkwaterwinningen wordt beschermd met speciale zones. Regionaal beleid Gemeente Moerdijk De gemeente Moerdijk en Waterschap Brabantse Delta hebben ieder vanuit hun eigen verantwoordelijkheid voor het beheersen van de waterkwantiteit en -kwaliteit gezamenlijk het waterplan opgesteld. Het waterplan geeft (beleidsmatige) invulling aan wettelijke verplichtingen waaronder de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) en het Nationaal Bestuursakkoord Water (NBW). Ook zijn de waterhuishoudkundige omstandigheden binnen de gemeente Moerdijk, reeds nu maar zeker in de toekomst, zodanig dat het van groot belang is over een integraal plan te beschikken. De veranderende neerslagintensiteiten belast het watersysteem steeds zwaarder belast. Daarnaast neemt blad 9 van 17

58 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 de belasting toe doordat er steeds meer verhard oppervlak bijkomt, zonder dat altijd hydrologisch neutraal bouwen wordt toegepast. De kwetsbaarheid van het watersysteem in Moerdijk is in het verleden al merkbaar geweest en zal enkel toenemen als er geen maatregelen getroffen worden. In het waterplan worden kansen en knelpunten in samenhang beschouwd en worden passende maatregelen geformuleerd. Hierbij is het van groot belang om de verschillende beleidsterreinen (water, milieu en RO) op de verschillende niveaus (nationaal, provinciaal, regionaal/waterschap en lokaal/gemeente) goed op elkaar af te stemmen. Waterschap Brabantse Delta Het waterschap Brabantse Delta is verantwoordelijk voor het waterbeheer in de gemeente. Het gaat dan om het waterkwantiteits en - kwaliteitsbeheer, de waterkeringzorg, waterzuivering, het grondwaterbeheer, het waterbodembeheer en vaak ook het scheepvaartbeheer. Het waterschap heeft de grondslag van haar beleid opgenomen in het waterbeheersplan , wat is afgestemd op Europees, nationaal en provinciaal beleid. Speerpunten uit het waterbeheerplan zijn veiligheid, droge voeten, voldoende water, gezonde natuur, schoon water, genieten van water en het waterschap als calamiteitenorganisatie. Het waterschap heeft in een toetsingskader RO De ruimte blauw geordend aangegeven wat de ruimtelijke consequenties zijn van het waterbeleid. Daarnaast heeft het waterschap waar nodig nog toegespitst beleid en beleidsregels op de verschillende thema s/speerpunten uit het waterbeheersplan en heeft het waterschap een eigen verordening: De Keur en de legger. De Keur bevat gebods- en verbodsbepalingen met betrekking tot ingrepen die consequenties hebben voor de waterhuishouding en het waterbeheer. De legger geeft aan waar de waterstaatswerken liggen, aan welke afmetingen en eisen die moeten voldoen en wie onderhoudsplichtig is. Veelal is voor deze ingrepen een watervergunning van het waterschap benodigd. De Keur is onder andere te raadplegen via de site van waterschap Brabantse Delta. Het waterschap hanteert bij nieuwe ontwikkelingen het principe van waterneutraal bouwen, waarbij gestreefd wordt naar het behoud of herstel van de natuurlijke waterhuishoudkundige situatie. Vanwege dit principe wordt bij uitbreiding van verhard oppervlak voor de omgang met hemelwater uitgegaan van de voorkeursvolgorde infiltreren, bergen, afvoeren. De technische eisen en uitgangspunten voor het ontwerp van watersystemen zijn opgenomen in de beleidsregel hydraulische randvoorwaarden Watertoets Het watertoetsproces is een belangrijk instrument om het waterbelang in ruimtelijke plannen en besluiten te waarborgen. Het gaat daarbij om alle waterhuishoudkundige aspecten, waaronder veiligheid, wateroverlast, watertekort, waterkwaliteit en verdroging, en om alle wateren: rijkswateren, regionale wateren en grondwater. Het is niet een toets achteraf, maar een proces dat de initiatiefnemer van een ruimtelijk plan en de waterbeheerder in een zo vroeg mogelijk stadium met elkaar in gesprek brengt. blad 10 van 17

59 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 4 Randvoorwaarden en uitgangspunten 4.1 Waterschap Brabantse Delta en gemeente Moerdijk In het kader van de watertoets zijn de randvoorwaarden en uitgangspunten van waterschap Brabantse Delta en de gemeente Moerdijk verzameld. Onderstaande randvoorwaarden en uitgangspunten zijn van toepassing voor voorgenomen ontwikkeling: Uitgangspunt bij de uitbreidingen en nieuwbouw is dat dit hydrologisch neutraal gebeurt; Bij de uitwerking van het plan moet uitgegaan worden van de randvoorwaarden en uitgangspunten die zijn opgenomen in de beleidsregels Hydraulische randvoorwaarden 2009 en Keur van Waterschap Brabantse Delta; Bij de bouw worden geen milieuvervuilende of uitlogende materialen of stoffen gebruikt, conform de voorkeursvolgorde: schoonhouden, scheiden, zuiveren; De voorkeur van het waterschap en gemeente gaan uit naar het infiltreren en/of bergen in eigen gebied, conform de voorkeursvolgorde: vasthouden/infiltreren, bergen, afvoeren; Aanlegpeilen dienen afgestemd te worden op de grondwaterstand zodat permanent grondwateronttrekkende voorzieningen niet nodig zijn; Bij de berekening van de benodigde waterberging wordt uitgegaan van een benodigde berging (voor peilbeheerst gebied) voor de toename van het verhard oppervlak van 604 m 3 /ha bij een T=100 bui conform de Hydraulische randvoorwaarden 2009 van Waterschap Brabantse Delta; De waterberging dient bij voorkeur te worden gerealiseerd boven de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) of het zomerpeil; Verdere afstemming met waterschap Brabantse Delta is nodig ten behoeve van de Watervergunning in het kader van de Waterwet; 4.2 Uitgangspunten begraafplaats t.a.v. bodem en water De wens van de gemeente Moerdijk gaat uit naar het begraven in twee lagen. Het begraven dient volgens de Wet op de Lijkbezorging (2013) te gebeuren, zodat het verteringsproces goed op gang kan komen. De volgende uitgangspunten zijn, conform de Wet op de Lijkbezorging, van toepassing: De gronddekking op de bovenste kist dient minimaal 0,65 m te bedragen; de kistafstand in het verticale vlak is minimaal 0,30 m, de kisthoogte is circa 0,45 m; de gemiddeld hoogste grondwaterstand (GHG) bevindt zich dieper dan 0,30 m onder de diepste kist; de wateren luchtdoorlatendheid moet dusdanig zijn dat een goede vertering van de begravene gegarandeerd is. Ontwatering begraafplaats Voor het begraven in het algemeen geldt dat de lijkkisten droog dienen te liggen. Om aan deze voorwaarde te voldoen zijn er drie opties mogelijk, te weten het ophogen van het terrein, het toepassen van drainage of beide opties gecombineerd. In het algemeen geldt voor gebieden met een betrekkelijk hoge grondwaterstand dat een horizontaal drainagesysteem onder het terrein nodig is met een ringsloot of ringleiding rondom het terrein. Een ringsloot heeft niet alleen een afschermende functie, maar kan ook deel uitmaken van het waterafvoersysteem. Bovendien maakt een ringsloot het mogelijk het waterpeil te beheersen. Ook kan gekozen worden om het terrein op te hogen om voldoende ontwatering te realiseren. blad 11 van 17

60 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Bodem begraafplaats De bodem moet bij voorkeur bestaan uit tamelijk grofzandig materiaal, omdat het poriënvolume voldoende moet zijn om de vereiste gaswisseling op peil te houden. In gebieden met een andere bodemsamenstelling zal men hiermee rekening dienen te houden. Afwatering begraafplaats Drainwater van begraafplaatsen kan ongewenste stoffen bevatten. Dit water kan daarom niet zonder meer overal geloosd worden. Het water uit de drainage(ring)leiding dan wel uit de ringsloot dient daarom te worden verzameld en bij voorkeur te worden geloosd op de gemeentelijke riolering. Bij aanleg van een nieuwe begraafplaats dient met de aspecten (aanleg drainagesysteem, aanwezigheid gemeentelijke riolering) rekening gehouden te worden. Indien er ter plaatse geen gemeentelijke riolering aanwezig is moet in overleg met de waterkwaliteitsbeheerder (het waterschap) een oplossing worden gezocht. Vanuit de gemeente Moerdijk wordt het uitgangspunt gehanteerd om de nieuwe begraafplaats te ontwateren via vrije lozing op het oppervlaktewater. Het toepassen van een onderbemaling is vanuit kostentechnische- en beheersaspecten niet wenselijk. De gemeente heeft overleg gevoerd met het waterschap over de lozing van het drainagewater afkomstig van de begraafplaats, hierover is het volgende teruggekoppeld door het waterschap: In de inspectierichtlijn Lijkbezorging is aangegeven dat de afwatering van een begraafplaats milieuhygiënische in ieder geval kritisch bezien moet worden, evenals de mogelijkheid maatregelen te nemen om te voorkomen dat dit water in het grond- of oppervlaktewater terechtkomt. Verder is opgenomen dat onder en rond een begraafplaats, afhankelijk van de geohydrologische situatie ter plaatse, in de regel een ontwaterings- en afwateringssysteem aanwezig dient te zijn dat een tweeledig doel dient te vervullen (1. Het draagt zorg voor de vereiste (grond)waterpeilbeheersing. 2. Het waarborgen dat eventuele verontreiniging zich niet (ongecontroleerd) naar de omgeving kan verspreiden via het oppervlaktewater of het grondwater, inclusief de diepere onderliggende bodemlagen). Daarnaast is aangegeven dat drainwater van begraafplaatsen ongewenste stoffen kan bevatten. In die situatie kan het niet zonder meer overal worden geloosd. Het dient te worden verzameld en vervolgens bij voorkeur op de riolering te worden geloosd. Dit kan in gerioleerde gebieden of redelijkerwijze te rioleren gebieden plaatsvinden via een zogenaamde ringleiding. In ongerioleerde gebieden kan een ringsloot voor buffering zorgen. In de inspectierichtlijn Lijkbezorging is aangegeven dat in alle gevallen de lozing tenminste overleg met en meestal vergunning van de waterkwalteitsbeheerder behoeven. Tijdens het overleg met het waterschap over bovengenoemde lozingen is door de gemeente Moerdijk verwezen naar het Alterra-rapport 1789, Terug naar de natuur, mogelijke effecten en juridische aspecten ten aanzien van natuurbegraven, asverstrooien en urnbijzetting in natuurgebieden. In dit rapport van Alterra, wordt gesteld dat er nauwelijks invloed verwacht wordt van lozing van percolaatwater afkomstig van begraafplaatsen op oppervlaktewater. Verder is in dit rapport opgenomen dat situaties die leiden tot direct of indirect contact met de mens, zoals het recreëren (lees zwemmen) in het water en het gebruik van het water voor het besproeien van consumptiegewassen zouden zoveel mogelijk moeten worden vermeden. Verder een en ander. conform uw notitie Effecten van begraven en asverstrooien op de bodem en het grondwater, voor de situatie nieuwe begraafplaats gemeente Moerdijk d.d Deze notitie is opgenomen in bijlage 1. De regels voor het lozen van grondwater afkomstig van ontwatering (artikel 3.2 Activiteitenbesluit of, indien de begraafplaats geen inrichting is, artikel 3.2 van het Besluit lozen buiten inrichtingen) zijn van toepassing. In het Activiteitenbesluit en het Besluit lozen buiten inrichtingen zijn geen uitzonderingen gemaakt voor het lozen van grondwater bij de ontwatering van begraafplaatsen. Daarnaast kunnen er maatwerkvoorschriften gesteld worden ten aanzien de stoffen in het te lozen water. In artikel 3.2 Activiteitenbesluit worden alleen eisen gesteld aan het gehalte onopgeloste bestanddelen en visuele verontreiniging. Alle andere parameters in het te lozen water vallen daarom onder de zorgplicht van artikel 2.1 Activiteitenbesluit. Op grond van het vierde lid van artikel 2.1 Activiteitenbesluit kunnen maatwerkvoorschriften gesteld worden over alle parameters behalve blad 12 van 17

61 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 onopgeloste bestanddelen en visuele verontreiniging, want die parameters zijn niet "uitputtend geregeld". Alleen onopgeloste bestanddelen en visuele verontreiniging zijn in artikel 3.2 Activiteitenbesluit uitputtend geregeld. Kortom: de lozing van drainwater afkomstig van begraafplaatsen kan via een helofytenfilter op oppervlaktewater worden geloosd (helofytenfilter niet verplicht). Hiervoor is een melding in het kader van het activiteitenbesluit nodig. Vooralsnog wordt er vanuit gegaan dat het drainwater niet verontreinigd is. Mocht in de toekomst dit wel het geval zijn, kan de waterbeheerder middels maatwerkvoorschriften aanvullende eisen stellen. blad 13 van 17

62 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 5 Toekomstige situatie 5.1 Ontwikkeling Gemeente Moerdijk heeft het voornemen om een nieuwe begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen aan te leggen. Het totale oppervlak van de nieuwe begraafplaats bedraagt circa 4,00 ha waarvan in de toekomstige situatie circa 1,05 ha. verhard wordt (dak en terrein verhardingen). De nieuwe begraafplaats zal bestaan uit: Parkeergelegenheden; Een ontvangstruimte; Vijverpartijen voor drijvende urnen; Graven (kindergraven en traditionele graven); Strooiveld as; Urnenmuren, Urnenzuilen, Waterurnen en Urnengraven; Graven in boomweides; Ruimte voor verzamelgraven en tuin voor bezinning; Begraven in boomweide en bos. In onderstaand figuur is het vlekkenplan (januari 2014) van de nieuwe begraafplaats opgenomen. Figuur 6 Vlekkenplan begraafplaats Klundertseweg te Zevenbergen januari 2014 (bron: gemeente Moerdijk) blad 14 van 17

63 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie Waterkwaliteit Afwatering verhard oppervlak (dak- en terreinverharding) Het hemelwater dat terechtkomt op de bebouwing en terreinverhardingen wordt beschouwd als schoon wanneer geen milieuvervuilende of uitlogende materialen of stoffen (zoals lood, koper, zink en zacht PVC) gebruikt worden. Dit schone hemelwater dient gescheiden van het vuilwater te worden verwerkt conform het beleid van de gemeente Moerdijk en waterschap Brabantse Delta. Hierbij geldt de voorkeursvolgorde: schoonhouden, scheiden, zuiveren. Afwatering drainage begraafplaats Het waterschap heeft aangegeven het drainwater afkomstig van begraafplaatsen op oppervlaktewater kan worden geloosd (helofytenfilter is niet verplicht). Hiervoor is wel een melding in het kader van het activiteitenbesluit nodig. Vooralsnog wordt er door het waterschap vanuit gegaan dat het drainwater niet verontreinigd is. Mocht dit in de toekomst wel het geval zijn, kan de waterbeheerder middels maatwerkvoorschriften aanvullende eisen stellen. 5.3 Waterkwantiteit Hemelwater Met betrekking tot de omgang met hemelwater geldt de voorkeursvolgorde: hergebruik, vasthouden/infiltreren, bergen, afvoeren. Het nieuw verhard oppervlak bedraagt bij deze ontwikkeling circa m 2. Voor de ontwikkeling betekent dit een benodigde watercompensatie van 633 m 3 (zie onderstaande berekening). Project Begraafplaats Klundertseweg te Zevenbergen Onderdeel Watertoets Projectnummer Revisie 0 Datum 3 december 2013 Oppervlakteverdeling [m 2 ] [ha] Totaal oppervlak plangebied ,00 Bebouwing (ontvangstgebouw) ,12 Terreinverharding (wegen en paden, parkeren) ,93 Onverhard ,95 Totaal ,00 Bestaand verhard oppervlak 0 0,00 Totale toename verharding ,05 Uitgangspunten Bergingsnorm T=10 Bergingsnorm T=100 Wateropgave T= m3 T= m3 Figuur 7 Berekening wateropgave nieuwe begraafplaats Klundertseweg 405 m3/ha verharding 604 m3/ha verharding blad 15 van 17

64 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Hergebruik Bij de ontwikkeling van de bebouwing in het plan is het mogelijk het hemelwater (afkomstig van het dakoppervlak) op te vangen en her te gebruiken. Gedacht kan worden aan het gebruik van hemelwater als spoelwater voor toiletten (grijswatersysteem). Infiltreren Op basis van de bodemopbouw (slecht doorlatende kleilagen) en de grondwaterstand (hoge grondwaterstand) in het plangebied wordt het infiltreren van het hemelwater binnen het plangebied niet mogelijk geacht. Bergen in oppervlaktewater Om invulling te geven aan de benodigde watercompensatie van 633 m 3 wordt nieuw oppervlaktewater gegraven (extra berging). Aan de noordzijde van het plangebied wordt een nieuwe waterloop gegraven, de waterloop aan de oostzijde van het plangebied wordt verbreedt. De waterloop aan de zuidzijde wordt verlegd richting het noorden. Voor bepaling van de benodigde berging (wateroppervlak in relatie tot peilstijging) dient uit te worden gegaan van het wateroppervlak op zomerpeil (NAP -1,65 m). Bij een T=100 neerslagsituatie mag de waterloop volledig gevuld zijn zonder dat dit tot overlast leidt op het laagst gelegen maaiveld langs de waterlopen binnen het peilgebied. De afstand tussen maaiveld en zomerpeil (drooglegging) bedraagt circa 1 m, hieruit volgt dat op zomerpeil circa 633 m 2 nieuw oppervlaktewater gegraven dient te worden ten behoeve van de uitbreiding van het verhard oppervlak. Een en ander dient nog nader uitgewerkt te worden in het kader van de aan te vragen Watervergunning in het kader van de Waterwet. 5.4 Beheer en onderhoud waterlopen Watergangen/-partijen met een A-status hebben in principe een onderhoudspad van 4 meter breed en 5 meter obstakel vrij aan beide zijden van de waterloop. Bij een boveninsteek van de watergang van maximaal 7 meter is eenzijdig onderhoud mogelijk (dient een ontheffing voor te worden aangevraagd middels een watervergunning). Bij een bredere watergang (tot maximaal 14 meter) is tweezijdig een onderhoudspad benodigd. In overleg met het waterschap worden afspraken gemaakt over de status en het beheer en onderhoud van de waterlopen rondom de nieuwe begraafplaats. 5.5 Ontwatering nieuwe begraafplaats Om aan de uitgangspunten in paragraaf 4.2 te voldoen zal in het plangebied bij dubbeldiepe graven de GHG op een diepte van 2,15 m (gronddekking bovenste kist 0,65 m + kisthoogte 1e laag 0,45 m + kistafstand verticale vlak 0,30 + kisthoogte 2e laag 0,45 m + 0,30 m boven GHG) of dieper ten opzichte van het nieuwe maaiveld dienen te zijn. De huidige situatie van het plangebied voldoet niet aan dit uitgangspunt. Er moeten dan ook maatregelen genomen worden om een goede begraving te garanderen bestaande uit zowel een ophoging als het aanbrengen van een ontwatering (drainage) in het terrein. Om via vrijverval het drainagewater te kunnen lozen is uitgegaan van het huidige zomerpeil van NAP - 1,65 m met beheersmarge van 0,15 m. Geadviseerd wordt het terrein aan te leggen met een maaiveldhoogte van NAP +0,75 m. De drainage komt dan op circa NAP -1,40 m te liggen en ligt dan nog circa 0,10 m boven het waterpeil wat kan optreden (NAP -1,65 met 0,15 m beheersmarge). De netto ophoging binnen het plangebied bedraagt circa 1,45 m (van gemiddeld NAP -0,68 m naar NAP +0,75 m). Hierbij is zetting van het terrein niet meegerekend. Voor de ophoging wordt geadviseerd gebruik te maken van tamelijk grofzandig materiaal, omdat het poriënvolume voldoende moet zijn om de vereiste gaswisseling op peil te houden. blad 16 van 17

65 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Tevens wordt geadviseerd word om de bestaande kleilaag tussen NAP -0,68 m en NAP -1,40 (diepteligging drainage) ook te verwijderen en te vervangen door grofzandig materiaal. 5.6 Watervergunning Voor de aanleg van de begraafplaats (en aanpassingen van het watersysteem) dient in het kader van de Waterwet een watervergunning te worden aangevraagd bij het waterschap. De vergunning heeft betrekking op de volgende onderdelen: vergunning voor het aanleggen van waterlopen en afvoerconstructie hemelwater op een waterloop; vergunning voor het aanbrengen van verhard oppervlak met een oppervlakte van meer dan m 2 ; watervergunning voor het dempen en verleggen van leggerwatergangen; vergunning voor een eventuele bronneringen / bemalingen (bij de aanleg van bijvoorbeeld de riolering) en het lozen van bronneringswater op een waterloop. blad 17 van 17

66 Toelichting Watertoets Begraafplaats aan de Klundertseweg in Zevenbergen Projectnr januari 2014, revisie 01 Bijlage 1 Effecten van begraven en asverstrooien op de bodem en het grondwater, d.d Bijlagen

67 EFFECTEN VAN BEGRAVEN EN ASVERSTROOIEN OP DE BODEM EN HET GROND- WATER ALTERRARAPPORT 1789 / 2009 ALTERRA levert expertise op het gebied van groene ruimten en het duurzaam maatschappelijk gebruik ervan. Zij maakt onderdeel uit van de Universiteit van Wageningen. Door middel van interdisciplinair en interactief onafhankelijk onderzoek wordt door dit onderzoeksinstituut inzicht verkregen in de complexiteit van maatschappelijke vraagstukken. Zo heeft zij onderzoek verricht naar de effecten van o.a. begraven en asverstrooiing in natuurgebieden en beschreven in het ALTERRArapport 1789 / Ondanks dat de nieuwe begraafplaats geen natuurgebied is, zal de gemeente de resultaten t.a.v. de milieubelasting uit het onderzoeksrapport als uitgangspunt nemen, om zo een kwalitatief hoogwaardige en duurzame leefomgeving van de nieuwe begraafplaats te krijgen. Reden hiervoor is dat de gemeente de voorkeur geeft aan de afvoer van het grondwater op het open water gelegen naast de aan te leggen nieuwe begraafplaats, in plaats van het afvoeren ervan op het riool. De studies en metingen die ALTERRA heeft verricht voor deze rapportage zijn verricht op traditionele begraafplaatsen en strooivelden van crematoria die (zeer) intensief worden gebruikt. SAMENVATTING ONDERZOEKSRAPPORT Ten aanzien van de milieubelasting concludeert ALTERRA dat de effecten van het begraven van stoffelijke resten, het verstrooien van crematieas en het bijzetten van asurnen (ondergronds) verwaarloosbaar zijn. Vanuit het Nederlandse afvalbeleid worden het menselijk lichaam en crematieas niet als (chemisch) afval beschouwd. De hoeveelheid fosfaten kan echter op plekken waar as verspreid wordt, zorgwekkend zijn. Dit heeft betrekking op het eutrofiërende effect als gevolg van de hoge fosfaat- en kalkgehalten in crematieas in combinatie met het feit dat de as op de grond wordt uitgestrooid. Eutrofiëring is het ontstaan van een overmaat aan voedingsstoffen, waardoor de soortenrijkheid en/of biodiversiteit van planten en dieren sterk afneemt. De effecten zijn echter afhankelijk van de dichtheid van begraven en de hoeveelheid uitgestrooide as per ha. Als conclusie in het rapport wordt aangegeven dat op en rondom begraafplaatsen de gehalten aan zware metalen, elementen, anionen en specifieke afbraakproducten niet verschillen van die van 'normaal' grond- en oppervlaktewater. De gehalten lagen van de onderzochte begraafplaatsen ruim onder de daarvoor geldende interventiewaarden. Ook de milieuhygiënische streefwaarden werden meestal niet overschreden. Deze onderzoeken hebben plaatsgevonden op reguliere begraafplaatsen waar geen specifieke voorzorgen waren getroffen om het milieu te beschermen, zoals het niet mee begraven van voorwerpen of het verwijderen van protheses. De aantallen begravingen op deze begraafplaatsen varieerden van 50 tot 750 per jaar. Het aantal graven per ha lag tussen de en Om binnen de streefwaarden voor de afgifte van fosfaten en kalk te blijven, geeft de Inspectierichtlijn Lijkbezorging aan, dat het best gehandeld kan worden volgens artikel 1, onderdeel b. van het Bouwstoffenbesluit bodem- en oppervlaktewaterenbescherming. Hiermee wordt een bescherming van het oppervlakte- en grondwater ook voldoende veilig gesteld. Het Bouwstoffenbesluit geeft aan: 1. Maximaal 90 verstrooiingen per hectare per jaar, zonder dat aanvullende maatregelen nodig zijn. Hierbij wordt uitgegaan van de eenvoudige beheerswijze dat de belasting van de bodem niet groter is dan de opname door en de afvoer via de aanwezige begroeiing. 2. Maximaal 370 verstrooiingen per hectare per jaar. Hierbij worden één keer per 25 jaar controlemetingen geëist ter bepaling van de verspreiding van verontreinigende stoffen naar het milieu. 3. Maximaal verstrooiingen per hectare per jaar. Hierbij dient de as weer verwijderd te kunnen worden van de bodem. Tevens worden eens per 5 jaar controlemetingen ter bepaling van de verspreiding van verontreinigende stoffen naar het milieu. 4. Boven de verstrooiingen per hectare per jaar dienen er zodanige isolerende maatregelen te worden getroffen dat op geen enkele wijze as in de bodem kan terecht komen.

68 SITUATIE NIEUWE BEGRAAFPLAATS GEMEENTE MOERDIJK De gemeente zal voor het ter aarde bestellen van lichamen en verstrooien van as van gecremeerde lichamen, voorwaarden opstellen conform de INSPECTIERICHTLIJN LIJKBEZORGING en het BOUWSTOFFENBESLUIT, zodat de bodem en het grondwater zo min mogelijk belast worden. Hierbij moet gedacht worden aan het verwijderen van alle metalen en kunststoffen die op of aan het lichaam zijn aangebracht, op kleding voorkomen of meegegeven worden in het graf of uitgestrooid worden zoals prothesen, sieraden etc. Ook aan de kisten zullen eisen worden gesteld conform de WET OP DE LIJKBEZORGING. Het bodemprofiel van het gebied waar de begraafplaats aan de Klundertseweg is gepland, laat zien dat de bodem is opgebouwd uit 40 cm geroerde matig zware klei, met daaronder een 2 meter dikke laag lichte zavel. De kleilaag dient verwijderd te worden, daar deze niet geschikt is voor begraven. Onder deze laag bevindt zich een twee meter dikke laag zavel, welke wél geschikt is en zelfs niet verbeterd hoeft te worden. De kleilaag worden afgegraven tot op de zavellaag en zal weer worden opgehoogd met lichte zavel. De GHG ligt gemiddeld op 0.70m (-1.38m N.A.P.) beneden het huidige maaiveldniveau. Met het afgraven van de bovenste 0.40m, resteert dan nog 0.30m tot de GHG. Deze afstand voldoet exact aan de voorgeschreven afstand tot de GHG zoals omschreven in de Wet op de Lijkbezorging. De onderste kist kan daarmee op deze hoogte komen te staan. Wanneer vanaf het huidige maaiveld 0.75m opgehoogd wordt, kan enkeldiep begraven worden (zie figuur 2). Dit is de netto ophoging. Zetting van de aangebrachte laag is hierbij niet mee gerekend. Met een ophoging van 1.45m vanaf het huidige maaiveld, kan dubbeldiep begraven worden. Gezien de relatief hoge grondwaterstand, zal het gebied zal intensief worden gedraineerd, zodat de lichamen binnen de tien jaar verteren. Rekening houdend met de aanwas van inwoners in de gemeente Moerdijk, worden 50 asverstrooiingen op jaarbasis verwacht. Indien er zich nog ruimte voordoet, zou de gemeente de mogelijkheid willen bieden voor asverstrooiing over water, in de vorm van een geïsoleerde waterpartij. Wat betreft verharde oppervlakken en dakvlakken, dient rekening gehouden te worden met het volgende ruimtebeslag: Met crematorium Zonder crematorium Parkeerplaatsen m2 (81 p.p.) m2 (64 p.p.) Volwassen graven 900 2diep en 300 1diep m m2 Kindergraven 1 12 jaar, 60 stuks 600 m2 600 m2 Kindergraven < 1 jaar, 30 stuks 300 m2 300 m2 Totaal urnenplekken stuks m2 Totaal urnenplekken 450 stuks m2 Totaal strooivelden m2 400 m2 Verzamelgraven m2 435 m2 Aula 700 m2 700 m2 Totaal met aula m2 Rouwcentrum 250 m2 250 m2 Totaal met aula/rouwcentrum m2 Crematorium 210 m2 Totaal met crematorium (incl. aula/rouwc.) m2 Vrije ontwerpruimte m m2 Totaal oppervlakte m m2

69 Afhankelijk de minerale belasting ter plaatse kan de gemeente indien nodig zorg dragen voor een ringsloot om de hydrologische isolatie van begraafplaatsen te bewerkstelligen. Wanneer noodzakelijk kan de gemeente een natuurlijke filter bestaande uit riet (helofytenfilter) aan te leggen. Er wordt dan zorg voor gedragen dat het drainwater niet rechtstreeks op de omringende sloten afgevoerd wordt, maar eerst de helofytenfilter passeert. Op deze manier wordt het afgevoerde drainwater op biologische en duurzame wijze gezuiverd. Eventueel achtergebleven verontreinigingen wordt door het riet opgenomen en vastgelegd. Wanneer de filter volledig begroeid is, wordt het verwijderd en afgevoerd naar een speciaal daarvoor ingerichte verbrandingsoven. Om te achterhalen welke zuiverende effecten de helofytenfilter heeft op het te lozen water afkomstig van de begraafplaats, zal in overleg met het waterschap periodiek monitoringen uitgevoerd worden op het grondwater, het riet en het te lozen water. Hierbij wordt onderzocht hoeveel stoffen uit biologische componenten en anorganische verbindingen die vrijkomen tijdens het verteringsproces en resten van medicijnen als cytostatica van daarmee behandelde lichamen voorkomen en dat de toegestane emissiegrenswaarden niet worden overschreden. Het waterschap dient hiervoor de door haar gehanteerde normen aan te geven t.a.v. waterkwaliteit, welke overeenkomstig moeten zijn conform de normen uit de EURAL (Europese Afvalstoffenlijst). Voorbeeld van een natuurlijke helofytenfilter G.E.M. van Agtmaal Gemeente Moerdijk / Afd. RBOR

70 Bijlage 3 Natuurtoets 77

71

72 Notitie datum 22 november 2013 aan Marleen Zantingh Gemeente Moerdijk van Mike Fransen Oranjewoud kopie Linda Smitskamp Oranjewoud project Begraafplaats Klundersteweg te Zevenbergen projectnummer betreft Oplegnotitie Actualisatie Natuurtoets Begraafplaats Klundersteweg Zevenbergen Aanleiding De gemeente Moerdijk is voornemens een nieuwe begraafplaats in Zevenbergen aan te leggen. In figuur 1 is de ligging van het plangebied weergegeven. De voorgenomen ontwikkeling is middels de Natuurtoets 'Nieuwe begraafplaats Zevenbergen' (Oranjewoud, juni 2009) reeds getoetst aan de geldende natuurwetgeving. De conclusie van dit onderzoek was dat de ontwikkeling geen negatief effect heeft op omliggende natuurgebieden en in het plangebied geen (zwaar) beschermde dier- of plantensoorten aanwezig zijn die de voorgenomen ontwikkeling wezenlijk kunnen beïnvloeden. Aangezien dit rapport inmiddels verouderd is, is een actualisatie gewenst. Gezien het gegeven dat de locatie hetzelfde is gebleven, is voor de actualisatie gekozen voor het opstellen van voorliggende oplegnotitie. Doel In deze oplegnotitie worden de aangetroffen en verwachte natuurwaarden in het plangebied getoetst aan de Flora- en faunawet, Ecologische hoofdstructuur (EHS) en Natuurbeschermingswet Indien uit de toetsing blijkt dat er geen belemmeringen zijn voor de Flora- en faunawet, Ecologische hoofdstructuur (EHS) en Natuurbeschermingswet 1998 kan de bestemmingsplanprocedure vervolgd worden. Voor het wettelijk- en toetsingskader van de natuurbeschermingswet wordt verwezen naar hoofdstuk 1, paragraaf 1.2 en Bijlage 1 van de eerder opgestelde Natuurtoets (Oranjewoud, 2009). Voorgenomen ontwikkeling De gemeente Moerdijk is voornemens een nieuwe begraafplaats in Zevenbergen aan te leggen (figuur 2). Op de huidige Zevenbergse begraafplaats is slechts capaciteit gegarandeerd tot circa Het plangebied voor de nieuwe begraafplaats is gelegen in het buitengebied, ten westen van Zevenbergen en bestaat uit agrarisch gebied, ruigte en watergangen. Ten behoeve van de ontwikkeling zullen de watergangen ten oosten en zuiden van het plangebied verbreed worden en zal ten noorden van het plangebied een nieuwe watergang gegraven worden. De (ruigte)vegetatie wordt gemaaid en het gebied zal bouwrijp gemaakt worden. Gebiedsbeschrijving Het grootste deel van het plangebied bestaat uit agrarisch gebied (circa 3 hectare). Een deel van dit gebied is ingezaaid met gras; het andere deel is onlangs omgeploegd. Direct grenzend aan de Klundertseweg ligt een omheind ruigteveldje welke voorheen in gebruik was als paardenweide. Hier zijn voornamelijk algemene grassoorten aanwezig en soorten als zuring, braam, distel, teunisbloem, smalle weegbree en jacobskruiskruid. Het plangebied wordt aan de oosten zuidzijde begrenst door een watergang. Aan de westzijde van het plangebied is een smalle greppel aanwezig. Alle watergangen zijn met elkaar in verbinding en waren tijdens het terreinbezoek waterhoudend (in het geval van de smalle geul stond hier relatief gezien minder water in). De overige twee watergangen hadden een diepte van circa 40 centimeter. Aan de randen van de watergangen komt op enkele locaties waterplanten voor. De watergangen zijn recent geschoond. De oevers van de watergangen zijn steil en voornamelijk begroeid met algemene grassoorten, riet en brandnetel. Aan de oostzijde van de watergang (buiten het plangebied) is een houtwal met ondergroei gelegen die het plangebied van de aangrenzende sportvelden scheidt. De houtwal bevat soorten als hazelaar, veldesdoorn, liguster en kornoelje. Voor een uitgebreide biotoopbeschrijving wordt verwezen naar de Natuurtoets (Oranjewoud, 2009), hoofdstuk 2, paragraaf 2.3. In figuur 3 is middels een aantal foto's een impressie van het plangebied gegeven. blad 1 van 6

73 Oplegnotitie Natuurtoets Begraafplaats Klundertseweg te Zevenbergen Figuur 1: Ligging van het plangebied in de huidige situatie (rood omlijnd). Figuur 2: Concept inrichtingsplan begraafplaats aan de Klundertseweg te Zevenbergen. blad 2 van 6

74 Oplegnotitie Natuurtoets Begraafplaats Klundertseweg te Zevenbergen Figuur 3: Impressie plangebied, met linksboven het ingezaaide perceel grenzend aan de smalle geul ten westen van het plangebied en rechtsboven het recent omgeploegde land. Linksonder is de watergang ten zuiden van het plangebied weergegeven en rechtsonder het verruigde veldje grenzend aan de Klundertseweg. Terreinbezoek Op 18 november 2013 is een eenmalig terreinbezoek aan het plangebied afgelegd door een deskundig ecoloog van Oranjewoud. Naast directe waarnemingen kan aan de hand van de aangetroffen biotopen een beeld worden geschetst van de aanwezige beschermde soorten. Dit is noodzakelijk omdat enkele seizoensgebonden soorten flora en fauna mogelijk niet kunnen worden waargenomen. Aan de hand van het aangetroffen biotoop en habitatvoorkeur(en) kunnen echter wel indicaties worden gegeven van het mogelijk voorkomen van deze soorten in het plangebied. Indien de aangetroffen biotopen hier aanleiding toe geven, wordt een nader onderzoek aanbevolen. Het plangebied is tijdens het terreinbezoek te voet doorkruist. Daarnaast zijn de watergangen in het plangebied met een RAVON schepnet bevist. Bevindingen terreinbezoek De bevindingen van het terreinbezoek zullen per soortgroep beschreven worden. Door het intensieve beheer van het agrarische gebied (met doorwerking op de aangrenzende oevers en watergangen) en de verruigde staat van de paardenweide is het plangebied floristisch gezien weinig interessant. Tijdens het terreinbezoek zijn geen beschermde plantensoorten aangetroffen en deze worden ook niet verwacht. Met name het verruigde veld en de ondergroei van de houtwal bieden een geschikt leefgebied voor algemeen voorkomende zoogdieren zoals de bosmuis, rosse woelmuis, (gewone) bosspitsmuis en huisspitsmuis (o.a. Daarnaast kan de egel in deze biotopen aanwezig zijn. Het intensief beheerde agrarische gebied (zij het begroeid) vormt voor verschillende muissoorten eveneens een geschikt biotoop. Het plangebied vormt blad 3 van 6

75 Oplegnotitie Natuurtoets Begraafplaats Klundertseweg te Zevenbergen echter geen belangrijk leefgebied voor zwaar beschermde zoogdiersoorten en deze worden (op de gewone dwergvleermuis na) ook niet verwacht in de omgeving van het plangebied (Telmee.nl). De ruigtevegetatie en de ondergroei van de houtwal bieden ook een geschikt landbiotoop voor algemeen voorkomende amfibieën, zoals de gewone pad en bruine kikker. In het landbiotoop zijn tijdens het terreinbezoek geen amfibiesoorten aangetroffen. Tijdens de bemonstering van de watergang is één larve van de kleine watersalamander aangetroffen. De soort behoort tot Tabel 1 van de Flora- en faunawet. Soorten van Tabel 1 zijn zodanig algemeen in Nederland dat de gunstige staat van instandhouding niet in het geding komt door de meeste projecten. Bovendien geldt voor deze soorten een vrijstelling van de verbodsbepalingen uit art. 8 t/m 12 van de Flora- en faunawet. Wel geldt de zorgplicht. De watergang biedt door de steile oevers, het vervuilde en troebele karakter geen geschikt (voortplantings)biotoop voor zwaar beschermde amfibiesoorten. Daarnaast zijn deze soorten niet in de directe omgeving van het plangebied waargenomen (Telmee.nl). Door deze twee aspecten worden zwaar beschermde amfibiesoorten niet in het plangebied verwacht. In de watergang zijn tijdens de bemonstering in de westhoek van het plangebied een aantal tiendoornige stekelbaarzen aangetroffen (figuur 4). In de watergang ten zuiden van het plangebied is tevens een Amerikaanse rivierkreeft aangetroffen. Stekelbaarzen en de Amerikaanse rivierkreeft zijn niet beschermd in het kader van de Flora- en faunawet. Ten oosten van het plangebied is tijdens het bemonsteren van de watergang een grote modderkruiper aangetroffen. Het betreft een zwaar beschermde vissoort en behoort tot Tabel 3 van de Flora- en faunawet (figuur 4). Door afwezigheid van bomen en gebouwen in het plangebied zijn jaarrond beschermde vogelnesten (categorie 1-4) uit te sluiten. Het plangebied biedt door de verruigde en voedselrijke staat en het monotone karakter geen geschikt leefbiotoop voor overige zwaarder beschermde soorten (als vlinder, libellen en overige ongewervelden). Figuur 4. Aangetroffen vissen in het plangebied met links de aangetroffen tiendoornige stekelbaarzen en rechts de zwaar beschermde grote modderkruiper (Tabel 3-soort). Effectbeoordeling Gebiedenbescherming Het plangebied maakt geen deel uit van een EHS-gebied. Op circa 800 meter afstand ligt ten noorden van het plangebied een EHS-gebied (figuur 5). Voor wat betreft de EHS is er alleen bij directe aantasting sprake van vervolgstappen, waaronder compensatie. Er bevindt zich geen EHS binnen het plangebied. Er is van directe aantasting van de EHS dan ook geen sprake. In de omgeving van het plangebied ligt een groot EHS-gebied. Ook significant negatieve effecten op de wezenlijke kenmerken en waarden van de EHS in de nabijheid van het project kunnen worden uitgesloten. De ontwikkeling in het plangebied heeft een zeer beperkt effect op de directe omgeving van het plangebied. Vanuit dit oogpunt zijn er voor EHS geen belemmeringen. blad 4 van 6

76 Oplegnotitie Natuurtoets Begraafplaats Klundertseweg te Zevenbergen Figuur 5. Ligging plangebied ten opzichte van de EHS. Bron: Provincie Noord-Brabant. Het dichtstbijzijnde Natura 2000-gebied ('Hollands Diep') ligt op circa 5,2 kilometer afstand van het plangebied. Vanwege de aard en omvang van de ontwikkeling wordt geen negatief effect op het Natura 2000-gebied verwacht. De ruimtelijke ontwikkeling heeft een beperkte invloed en mogelijk enkel op de directe omgeving van het plangebied. De effecten volgens de Effectenindicator op de website van het Ministerie van EZ worden niet verwacht op het Natura 2000 gebied. Wegens het ontbreken van negatieve effecten is vergunningplicht vanuit de Natuurbeschermingswet 1998 niet aan de orde zijn. Soortenbescherming Er zijn geen negatieve effecten te verwachten op de zwaar beschermde soortgroepen flora, vogels, zoogdieren, reptielen, amfibieën, vlinders, libellen en andere ongewervelden in het plangebied, omdat ze niet zijn aangetroffen tijdens het terreinbezoek en/of niet worden verwacht en de aangetroffen biotopen niet geschikt zijn. Grote modderkruiper In het plangebied is een beschermde vissoort aangetroffen; het betreft de grote modderkruiper. De grote modderkruiper is een zwaar beschermde soort en staat vermeld op Tabel 3 van de Flora- en faunawet. De watergangen ten zuiden en oosten van het plangebied kunnen voor de soort dienen als zowel voortplantingsplaatsen als vaste rust- en verblijfplaatsen. Van de grote modderkruiper is bekend dat in agrarische gebieden de voortplanting plaats vindt in kleine greppels en smallere sloten die in verbinding staan met de bredere sloot. De smalle greppel ten westen van het plangebied kan zodoende fungeren als voortplantingsplaats. Door het verbreden van de watergangen is sprake van het verstoren en mogelijk aantasten van vaste rust- en verblijfplaatsen van de zwaar beschermde grote modderkruiper. Consequenties Dergelijke voortplantingsplaatsen en/of vaste verblijfplaatsen zijn beschermd in het kader van de Flora- en faunawet. Een verstoring van deze verblijfplaatsen en/of verstoring van de soort betekent een overtreding van de Flora- en faunawet. Voor deze verstoring moet een ontheffing Flora- en faunawet worden aangevraagd. Voor de aantasting van de vaste rust- en verblijfplaats moeten daarnaast mitigerende maatregelen opgesteld en uitgevoerd worden zodat geen (tijdelijke) achteruitgang van de functionaliteit van de vaste rust- en verblijfplaats optreedt. Deze maatregelen kunnen worden uitgewerkt in een mitigatie/activiteitenplan (behorende bij een ontheffingsaanvraag) en dienen te worden uitgevoerd tijdens de realisatiefase. Het mitigatie-/activiteitenplan dient opge- blad 5 van 6

Nog meer weergeven