Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Wijziging van de Tijdelijke wet noodcapaciteit drugskoeriers Nr. 5 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG Ontvangen 21 november 2002 De leden van vele fracties hebben kans gezien op zeer korte termijn te reageren op het voorliggende voorstel van wet tot wijziging van de Tijdelijke wet noodcapaciteit drugskoeriers. Ik ben de leden daarvoor oprecht dankbaar. Nog onlangs sprak ik met de leden van de vaste commissie voor Justitie over de drugsproblematiek, inclusief de noodvoorzieningen. Op 3 oktober jl. heeft een Algemeen Overleg plaatsgevonden naar aanleiding van het vierde voortgangsbericht inzake de implementatie van het Plan van aanpak drugssmokkel Schiphol. Daaraan voorafgaand hebben de leden zich laten informeren over verschillende aspecten van het beleid in een hoorzitting. De Tijdelijke wet noodcapaciteit drugskoeriers (verder: Tijdelijke wet) alsook de wijziging van deze wet vormen een onderdeel van het beleid. In het onderstaande zal ik de vragen van de fracties beantwoorden. Daar waar door de fracties vragen zijn gesteld over hetzelfde onderwerp worden deze gezamenlijk beantwoord. Ik heb goede hoop dat de Kamer ook na de ontvangst van het verslag de lijn van een snelle behandeling voort zal zetten. De Tijdelijke wet vervalt immers op 8 maart De gehele behandeling van het wetsvoorstel zal derhalve voor die datum moeten worden afgerond. Advies van de Raad van State De vraag van de leden van de VVD-fractie over de druk op de detentiecapaciteit hangt nauw samen met de vragen die zijn gesteld over de wijzigingen in het vervolgingsbeleid van drugskoeriers. Deze vraag wordt in de passage onder deze titel beantwoord. De leden van de fractie van GroenLinks vragen mij in te gaan op de opmerking van de Raad van State dat de «noodzaak» van de verlenging van de Tijdelijke wet niet op het conto van de drugskoeriers kan worden geschreven. Zoals ik in het nader rapport heb aangegeven steun ik die opmerking niet. Met de Raad ben ik van mening dat de huidige capaciteitsproblematiek in het gevangeniswezen niet uitsluitend op het conto van de drugskoeriers kan worden geschreven. Anderzijds ben ik wel van mening dat de enorme toestroom van drugskoeriers een onevenredig beslag legt op die celcapaciteit. Ondanks het intensieve beleid dat thans KST64630 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 2002 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 1

2 wordt gevoerd blijkt dat de drugskoeriers niet in aantal afnemen. In zoverre wordt de problematiek direct veroorzaakt door deze groep delinquenten. Onder het kopje «Wijziging in het vervolgingsbeleid van drugskoeriers» zal ik nader ingaan op welke wijze ik tracht aan de gehele problematiek in het gevangeniswezen het hoofd te bieden. Daarvoor is evenwel nodig dat de Tijdelijke wet met een periode van twee jaar wordt verlengd. De leden van de fractie van GroenLinks vragen in te gaan op de kritiek van de Raad van State dat de Tijdelijke wet niet in staat is geweest om de problematiek op te lossen. Op deze plaats breng ik graag in herinnering dat de Tijdelijke wet niet op zichzelf staat, maar een onderdeel vormt van een breder beleid in de strijd tegen de drugs. Er kan mijns inziens dus niet worden gesteld dat de Tijdelijke wet niet heeft gefunctioneerd, hooguit kan worden geconcludeerd dat het voorgestelde beleid niet aan de verwachtingen heeft voldaan. Die laatste conclusie heb ik ook getrokken en is basis geweest voor wijziging van het beleid op verschillende punten. De Tijdelijke wet heeft daarbij aan zijn doel beantwoord. Door deze wet is immers op korte termijn veel celcapaciteit tot stand gekomen en konden de heenzendingen van de drugskoeriers worden voorkomen. De punten waarop de Tijdelijke wet op gespannen voet zou staan met internationaal rechtelijke verplichtingen, waar de leden van de fractie van GroenLinks ook naar vragen, heeft de Raad van State niet nader aangeduid. Volstaan is met verwijzing naar het advies dat bij de Tijdelijke wet zelf werd gegeven. Naar aanleiding van dit advies is het wetsvoorstel voor de Tijdelijke wet aanmerkelijk aangepast, opdat van strijdigheid geen sprake zou zijn. Ik noem op deze plaats ook de uitspraak van de Rechtbank Den Haag van 14 augustus 2002, waarin deze conclusie wordt bevestigd. In het onderhavige wetsvoorstel worden een aantal verruimingen voorgesteld opdat, als er al spanningen met internationaalrechtelijke verplichtingen zouden zijn, deze de mate ervan verder verminderd. De leden van de SP-fractie vragen waarom de regering het zware dictum van de Raad van State bij het onderhavige wetsvoorstel zo gemakkelijk naast zich neerlegt. Er is geen sprake van dat de regering het advies van de Raad van State gemakkelijk naast zich neerlegt. In het nader rapport is aangegeven om welke redenen de regering geen alternatief ziet. Ook in de memorie van toelichting is uitvoerig ingegaan op de noodzaak van de verlenging van de duur van de Tijdelijke wet. Van een lichtvaardige besluitvorming is geenszins sprake geweest. De leden van de SP-fractie vragen of de regering kan aangeven waarom er geen strijd is met de (rechts)gelijkheidsbeginsel mede in het licht van het advies van de Raad van State. Ik acht de Tijdelijke wet, noch de verlenging daarvan, in strijd met het gelijkheidsbeginsel. Dit beginsel geeft aan dat gelijke gevallen op gelijke wijze moeten worden behandeld. In casu is er evenwel geen sprake van gelijke gevallen. De grote toestroom van drugskoeriers en de politieke prioriteit die aan de bestrijding van de invoer van drugs wordt gegeven zijn hierin onderscheidende kenmerken. De massaliteit stelt de regering voor een groot probleem en is daardoor reden voor een afwijkende aanpak. Met de leden aan het woord is de regering van mening dat een dergelijke aanpak in tijd beperkt moet zijn. Dat was ook reden voor een Tijdelijke wet en is ook de reden voor een in tijd beperkte verlenging. Eerder in dit verslag heb ik aangegeven op welke wijze de regering een meer structurele aanpak van deze problematiek wil aanpakken. Wijziging in het vervolgingsbeleid van drugskoeriers De leden van de VVD-fractie stellen voor om Nederlandse beambten te belasten met de uitvoering van controles op de Nederlandse Antillen. In reactie daarop merkt de regering op dat ingevolge het Koninkrijksstatuut Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 2

3 de rechtshandhaving een domein is van elk der bij het Koninkrijk aangesloten landen. Een dergelijke maatregel kan dan ook slechts worden geïmplementeerd indien elk bij de uitvoering daarvan betrokken landen daarmee instemt. In het onlangs gevoerde tripartiete overleg tussen de Ministers van Justitie van de Koninkrijksdelen is de afspraak gemaakt dat de Gemengde werkgroep Luchthavens onderzoekt of de controlemomenten van elk land verlegd kunnen worden van het moment van aankomst naar het moment van vertrek (pre clearance). Naar verwachting is het advies van deze werkgroep nog dit kalenderjaar gereed. Voorts vragen de leden van de VVD-fractie of de regering bereid is om landingsrechten in te trekken van luchtvaartmaatschappijen die zich schuldig maken aan het met enige regelmaat vervoeren van drugskoeriers/bolletjesslikkers. Het antwoord hierop luidt bevestigend. Wel dient hierbij te worden opgemerkt dat een dergelijke maatregel eerst mogelijk is nadat is vastgesteld dat de desbetreffende maatschappij zich schuldig maakt aan het plegen van strafbare feiten, dan wel anderszins wettelijke verplichtingen niet nakomt. De leden van de SGP-fractie vragen welke overwegingen zich verzetten tegen een aanpak van drugskoeriers die op Schiphol arriveren die geen of zo weinig mogelijk beslag legt op opsporings-, berechtings- en detentiecapaciteit in Nederland. De leden van de VVD-fractie en de D66-fractie informeren naar de termijn waarop naar verwachting zicht is op een oplossing van de problematiek van de drugskoeriers. Doelstelling van de uitvoering van het Plan van aanpak, waarvan onderhavige wetgeving onderdeel uitmaakt, is de bestrijding van de thans bestaande uitwassen bij de smokkel van cocaïne via Schiphol, tot een niveau is bereikt waarop de handhavingactiviteiten ter zake van dit onderwerp weer kunnen worden begrepen onder de normale handhavingpraktijk van de diensten op Schiphol. Deze diensten zijn dan wel, als gevolg van de uitvoering van het Plan van aanpak drugssmokkel Schiphol, structureel uitgebreid. De ervaringen van het afgelopen jaar hebben echter uitgewezen dat het hier gaat om een buitengewoon weerbarstige problematiek en betrouwbare voorstellen omtrent de termijn waarop deze zal zijn opgelost vallen dan ook nog niet te geven. Het in gang gezette beleid heeft gezien het grote aantal koeriers dat is aangehouden en ook gezien de effecten van de zgn. pre-flight controls successen opgeleverd. In het vierde voortgangsbericht heeft de regering echter ook aangegeven dat de problematiek nog zeker niet beheersbaar is te noemen. Tegen die achtergrond zijn andere c.q. aanvullende maatregelen aangekondigd. Benadrukt moet worden dat de introductie van de aanvullende maatregelen die de druk op de justitiële keten moeten verminderen niet een terugtred van het strafrecht betekent. De verwachting is dat met een uitgebreider pakket van voorzieningen de aanvullende maatregelen genoemd in het vierde voortgangsbericht, de voorgenomen intensivering van de handhaving, de aanpak van criminele netwerken, maar uitdrukkelijk ook de succesvol gebleken onderdelen van het Plan van aanpak zoals de pre-flight controls deze vorm van smokkel kan worden ingedamd. De effectiviteit van deze maatregelen wordt de komende tijd nauwlettend gevolgd, op basis waarvan de Kamer periodiek zal worden geïnformeerd over het verloop. Voorop staat dat de onderhavige problematiek binnen de gestelde termijn weer onder controle moet zijn. Daarnaast heeft de regering voorstellen geformuleerd voor de modernisering van de sanctietoepassing. Bij de implementatie hiervan zal nadrukkelijk gebruik worden gemaakt van de evaluatie van de toepassing van de Tijdelijke wet. Zoals eerder gesteld is het de planning dat de hieruit voortvloeiende wijziging van de Pbw tot stand is gebracht voor afloop van de thans voorgestelde termijn voor verlenging van de Tijdelijke wet. Zo er dus zal sprake al zijn van blijvende toepassing uit het thans voorliggende wetsvoorstel, zal dit geschieden op basis van «normale» wetgeving. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 3

4 Advies van de Raad voor de Strafrechtstoepassing De vraag van de leden van de SP-fractie over het zicht op een oplossing van de problematiek van de drugskoeriers is hiervoor beantwoord. De leden van de SP-fractie vragen naar de grote veiligheidsproblemen die zouden zijn ontstaan in de detentiecentra. Op deze plaats beantwoord ik ook de vraag van de leden van de D66-fractie naar de zorg van de lokale bestuurders in Zeist over de brandveiligheid, ontsnappingsmogelijkheden en ziekte onder de gevangenen. Ik deel deze zorg zeker niet. De beveiligingsvoorzieningen zijn afdoende. Er hebben zich nog geen ontsnappingen vanuit het detentiecentrum Zeist voorgedaan. De medische voorzieningen zijn gelijk aan de medische voorzieningen in het reguliere gevangeniswezen. In oktober is bij een detentietoezichthouder open TBC ontdekt. Betrokkene herstelt thuis met medicijnen. Het onderzoek van de GGD heeft uitgewezen dat er geen andere personeelsleden of gedetineerden zijn besmet. De gebouwen en de brandtechnische voorzieningen voldoen aan de eisen. Voor alle gebouwen is door de betreffende brandweer een gebruiksvergunning afgegeven. Als gevolg van het installeren van detectieapparatuur in iedere cel en een (op last van de brandweer) extreem korte tijd (3 minuten) voordat automatische doormelding naar de brandweer plaats heeft, is er tot op heden 53 keer sprake geweest van een loos alarm. Het personeel van het detentiecentrum is inmiddels getraind op het snel kunnen onderkennen van een loos alarm. De leden van de SP-fractie vragen hoe ik invulling ga geven aan het advies van de Raad voor Strafrechtstoepassing en jeugdbescherming (verder: RSJ) dat aan de duur van het verblijf een maximumtermijn zou moeten zitten. Ook de leden van de D66-fractie vragen wat de reactie van de regering is op het voorstel van de RSJ om drugskoeriers na zes maanden over te plaatsen naar een reguliere gevangenis. Het voorstel van de RSJ heeft mijn sympathie. Vanaf januari 2003 is de capaciteitsomvang van de noodvoorzieningen dusdanig is dat enige differentiatie kan worden toegepast. Voorts heb ik onlangs beleid ingevoerd waarin veroordeelde drugskoeriers met een strafrestant van meer dan 90 dagen worden overgeplaatst naar een reguliere gevangenis, mist daar plaats is. Op deze wijze heb ik invulling gegeven aan het advies van de RSJ. Er is op dit moment evenwel nog onvoldoende plaats in het reguliere gevangeniswezen om dat te kunnen garanderen. De leden van de SP-fractie vragen naar de dagbesteding van de gedetineerden in de noodvoorzieningen en voorts naar mijn beoordeling van de stelling dat gedetineerden al na een aantal weken gehospitaliseerd raken. De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen mij te reageren op de aspecten uit het advies van de RSJ dat er geen zinvolle dagbesteding mogelijk zou zijn en dat resocialisatie niet aan de orde is. In de noodvoorzieningen wordt steeds meer voorzien in een dagbesteding voor de gedetineerden; vrijwel dagelijks bezien of er meer voor de gedetineerden kan worden geregeld. Zowel in bouwkundige zin (bijvoorbeeld het creëren van recreatiezalen) als het voorzien in activiteiten (waar ook personeel voor beschikbaar moet zijn). Natuurlijk hangen beide aspecten nauw met elkaar samen. De dagindeling is sterk afhankelijk van de bouwkundige situatie en de beschikbaarheid van personeel. In Noorderzand vindt inmiddels lichte arbeid plaats en in Kamp Zeist wordt geprobeerd dit op korte termijn te realiseren (het wachten is op het gereedkomen van een arbeids-/ sportzaaltje). Ik erken dat het niveau dat in de noodvoorzieningen wordt bereikt niet dat is van een reguliere penitentiaire inrichting, doch dat is ook niet het oogmerk. Voor wat betreft de opmerking over de resocialisatie het volgende. Naar mate de capaciteit van de noodvoorzieningen in omvang toeneemt zal het eenvoudiger worden om daarbinnen een differentiatie aan te brengen tussen onveroordeelden en veroordeelden. Alsdan kan Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 4

5 ook meer invulling worden gegeven aan de resocialisatie van de gedetineerden. Zoals hiervoor aangegeven verwacht ik hiermee in januari 2003 te kunnen beginnen. Voorts is recent beleid ingevoerd waarin is aangegeven dat gedetineerden met een strafrestant van meer dan 90 dagen zullen worden overgebracht naar een reguliere gevangenis mits daar plaats is. Aldaar kan in volle omvang worden gewerkt aan de resocialisatie van de gedetineerden. Hospitalisatie is een punt van zorg en aandacht bij elke vorm van, al dan niet strafrechtelijke, vrijheidsbeneming, zeker als deze langdurig is. Van hospitalisatie in hogere mate dan bij reguliere inrichtingen het geval zou zijn is mij niets bekend. De leden van de SP-fractie vragen naar de kwaliteit van het personeel naar aanleiding van de uitlatingen van de RSJ. Ook de leden van de D66-fractie vragen of de regering de zorg van de RSJ ten aanzien van de kwaliteit van het personeel deelt. De opmerkingen van de RSJ zijn gebaseerd op bezoeken die de leden hebben gebracht tot en met juni Omdat van de grond af de capaciteit moest worden gerealiseerd is eerst al het benodigde personeel ingehuurd en bij indiensttreding een verkorte opleiding gegeven. Vanaf augustus 2002 worden de vervolgopleidingen gegeven. Inmiddels is al het Engelse personeel vervangen door Nederlands personeel, werkt er geen enkele uitzendkracht meer in de detentiecentra en is het management in alle locaties vervangen door vanuit het reguliere gevangeniswezen gedetacheerd personeel (algemeen directeur, locatiedirecteuren, unitdirecteuren en afdelingshoofden).voorts is in overleg met de beveiligingsbedrijven en de arbeidsinspectie het opleidingsplan bijgesteld en zullen alle aanvullende opleidingen voor 1 januari 2003 zijn gevolgd. In de detentiecentra werken inmiddels enige vanuit het reguliere gevangeniswezen gedetacheerde executieve medewerkers (in Roermond gaat het om 44 gedetacheerde medewerkers).ten slotte is de selectie van het personeel van de beveiligingsbedrijven sterk aangescherpt en heeft het vaste personeel inmiddels praktijkervaring opgedaan. De vraag van de leden van de D66-fractie over de overplaatsing naar reguliere gevangenissen is hiervoor bij de soortgelijke vraag van de leden van de SP-fractie beantwoord. De leden van de D66-fractie vragen in te gaan op de zorg van de RSJ over de plaatsing van meerdere drugskoeriers in één verblijfsruimte. Bij het plaatsen van gedetineerden in één verblijfsruimte wordt zoveel mogelijk rekening gehouden met de achtergrond van de gedetineerden. Zo wordt gelet op de taal die gedetineerden spreken en de culturele achtergrond van de gedetineerde. Verdere gegevens zijn veelal niet beschikbaar, doch als die bekend en relevant zijn, wordt daar rekening mee gehouden. Indien blijkt dat bepaalde gedetineerden het niet goed met elkaar kunnen vinden worden zij bij andere gedetineerden geplaatst. De situatie is evenwel niet zodanig dat aan elke wens voldaan kan worden. Het gegeven is immers dat gedetineerden met meerderen in een verblijfsruimte verblijven. Een en ander vindt op een zorgvuldige wijze plaats, binnen de eisen die aan fatsoenlijk beheer en humaniteit worden gesteld. De leden van de D66-fractie vragen om een overzicht van incidenten in de noodvoorzieningen. Sedert de ingebruikneming van de noodcapaciteit hebben zich geen ernstige incidenten voorgedaan tussen personeel en gevangenen. Tussen gevangenen onderling hebben zich een tweetal geweldsincidenten voorgedaan. De vraag van de leden van de D66-fractie over de kwaliteit van het personeel is hiervoor beantwoord samen met de soortgelijke vraag van de leden van de SP-fractie. Voor de vraag naar de veiligheid geldt hetzelfde. De leden van de D66-fractie vragen of het juist is dat er in Kamp Zeist meer gedetineerden worden vastgezet dan is afgesproken. Het is niet juist dat er in het detentiecentrum meer drugskoeriers worden ingesloten dan met de gemeenten Zeist en Soest is afgesproken. Afgesproken is dat er Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 5

6 ten hoogste circa 700 drugskoeriers zullen worden ingesloten. Gelet op de beschikbare verblijfsruimten verblijven er op dit moment 235 gedetineerden in het detentiecentrum Zeist en zullen er, afhankelijk van het tijdig opleveren van nieuwe cellen, naar verwachting eind 2002 maximaal 500 gedetineerden zijn. De vraag van de leden van de fractie van de ChristenUnie over de daginvulling is hiervoor beantwoord bij de soortgelijke vraag van de leden van de SP-fractie. Evaluatie en verlenging van de wet De leden van de SP-fractie vragen naar de reden van verlenging zonder tussentijdse evaluatie. Ook de leden van de D66-fractie vragen waarom de huidige wet wordt verlengd zonder dat er een werkelijke evaluatie heeft plaatsgevonden. Dit heeft te maken met de tijd die gemoeid is met de wetswijziging waarin de verlenging wordt voorgesteld. Om dit wetsvoorstel in maart 2003 in werking te kunnen laten treden is het wetsvoorstel reeds in augustus van dit jaar opgesteld. Het is een traject dat onder een zeer strakke tijdsplanning moet verlopen. Hierdoor heeft een evaluatie voordat het wetsvoorstel werd opgesteld niet plaats kunnen vinden. Dit neemt overigens niet weg dat vanaf de start van de noodvoorzieningen wordt bezien hoe deze functioneren en welke aanpassingen wenselijk en mogelijk zijn. In de eerste plaats gebeurt dit door de personen die belast zijn met de leiding van de noodvoorzieningen. Voorts heeft de RSJ de verschillende noodvoorzieningen bezocht en zijn aan mij bezoekverslagen ter beschikking gesteld. Ten slotte is in de zomer van 2002 gestart met een evaluatie van het functioneren van de noodvoorzieningen door een onafhankelijk onderzoeksbureau (ES&E). Voor het einde van het jaar zal het onderzoeksbureau een rapport opleveren. Inmiddels heb ik wel al kennis kunnen nemen van de eerste voorlopige resultaten van het onderzoek. Op basis van al deze gegevens acht ik mij voldoende voorgelicht over de situatie in de noodvoorzieningen en kan ik mede in het licht daarvan keuzes maken. De wijzigingen die in het onderhavige voorstel zijn opgenomen zijn ook in het licht van deze gegevens bezien. De bevindingen van het onderzoeksbureau zullen geen invloed meer kunnen hebben op het onderhavige voorstel van wet. Wel zullen de resultaten van het onderzoek en de daaraan verbonden aanbevelingen in de toepassing van de wet een grote rol kunnen spelen. De leden van de D66-fractie en de fracties van de ChristenUnie en Groen- Links vragen naar de redenen van de duur van de verlenging van de Tijdelijke wet met twee jaar, zoals die in artikel I, onderdeel I, wordt voorgesteld. Een verlengingsduur met twee jaren is noodzakelijk om in de tussenliggende periode een meer structurele oplossing te realiseren voor de problemen waarmee ik kamp. In het Algemeen Overleg van 3 oktober jl. kwam reeds aan de orde dat de vooronderstellingen waarop het Plan van aanpak destijds was gebaseerd niet zijn uitgekomen. Niet alleen is de toestroom van drugskoeriers niet afgenomen, ook de straffen die aan de delinquenten worden opgelegd blijken langer te zijn dan destijds werd voorzien. Deze gegevens hebben de regering doen besluiten om het beleid ten aanzien van de drugskoeriers aan te passen. Hierover hebben wij gesproken op 3 oktober jl. Ook onder het gewijzigde beleid blijft er een grote behoefte aan celcapaciteit bestaan. Niet alleen omdat veel drugskoeriers ook onder het nieuwe beleid zullen worden ingesloten, maar ook omdat de straffen die aan de koeriers zijn en zullen worden opgelegd ten uitvoer moeten worden gelegd. Kortom: de capaciteit in de noodvoorzieningen blijft de komende tijd onontbeerlijk. Naast de problemen ten aanzien van de drugskoeriers bestaat een groot cellentekort in het gevangeniswezen. In mijn brief van 16 oktober jl. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 6

7 (kamerstukken II 2002/03, VI, nr. 8) is de omvang daarvan aangegeven. In dezelfde brief worden voorstellen gedaan hoe ik de komende jaren aan dit probleem het hoofd wil bieden. Daartoe zijn een 18-tal maatregelen in het vooruitzicht gesteld. In mijn brief heb ik aangegeven dat deze fundamentele bijstelling van het beleid, gelet op de beperkte financiële ruimte, nooit op korte termijn een oplossing kan bieden voor alle problemen. Voorts zullen de effecten van de maatregelen niet altijd direct zichtbaar zijn. Verschillende maatregelen die door mij worden voorgesteld impliceren wetswijziging. Zo kan het voorstel om meer gedetineerden in één verblijfsruimte onder te brengen (meer dan thans reeds het geval is) niet zonder wijziging van de Penitentiaire beginselenwet (Pbw) plaatsvinden. De wetgevende maatregelen die in de brief Modernisering sanctietoepassing worden voorgesteld beogen per maart 2005 de situatie zodanig te wijzigen dat speciale wetgeving voor de noodvoorzieningen voor drugskoeriers niet meer nodig is. De verschillende wetsvoorstellen zullen met voorrang worden opgesteld en op korte termijn aan de Tweede Kamer worden aangeboden. Met de behandeling van deze wetsvoorstellen zal tijd gemoeid zijn. Omdat ik een zorgvuldige discussie van deze voorstellen van groot belang acht heb ik de termijn voor het vervallen van de Tijdelijke wet op twee jaar gesteld. Zou ik verlenging met slechts één jaar voorstellen dan zouden de genoemde wetsvoorstellen binnen een uiterst kort tijdsbestek (gelijk aan de thans voorgestelde wijziging van de Tijdelijke wet) behandeld moeten worden. Ik acht dat, nu het om structurele wijzigingen gaat die voor het gehele gevangeniswezen gelden, ongewenst. Het vorenstaande dient ook tot antwoord op de vraag van de leden van de fractie van de ChristenUnie waarom de datum van vervallen van de Tijdelijke wet niet op 8 maart 2004 is gesteld. Zij geven daarbij aan dat hierdoor het noodkarakter van de wetgeving meer zou worden benadrukt. Nu ik voorzie dat de meer fundamentele wijzigingen niet voor deze datum in werking kunnen treden, zou een datum in 2004 betekenen dat ik kort nadat het onderhavige wetsvoorstel zou worden aanvaard (ik wil hiermee overigens geen voorschot nemen op de verdere parlementaire behandeling) wederom een wetsvoorstel zou moeten opstellen om verlenging met wederom één jaar voor te stellen. Ook op andere wijze kan de vinger aan de pols gehouden worden waar het gaat om deze wetgeving. Op basis van de voortgangsrapportages over het Plan van aanpak die ik u zal zenden kan voldoende aandacht worden besteed aan het speciale karakter van de wetgeving. De leden van de SGP-fractie vragen met betrekking tot dit onderwerp welke garanties ik kan geven dat na 8 maart 2005 geen behoefte zal bestaan aan een speciale wettelijke (nood)voorziening. Zoals in het voorstaande uiteen is gezet beoog ik een zodanig stelsel te creëren dat speciale wetgeving voor drugskoeriers niet meer nodig is. De voorstellen die voor het gehele gevangeniswezen zullen worden gedaan zullen hierin moeten voorzien. Ik ga ervan uit dat die maatregelen dan ook gerealiseerd kunnen zijn. Garanties op dit vlak zijn niet te geven. De leden van de D66-fractie vragen welke mogelijkheden de regering ziet om in de PI Blokhuispoort in Leeuwarden drugskoeriers onder te brengen. De PI Blokhuispoort komt pas beschikbaar na oplevering van de vervangende nieuwbouw. Volgens de planning zal dat in de loop van 2007 zijn. Tot die tijd is deze capaciteit hard nodig voor opvang van het reguliere aanbod van in te sluiten gedetineerden. Het op dit moment onderbrengen van drugskoeriers zou de problemen van het gevangeniswezen derhalve alleen maar vergroten. De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen nader te beargumenteren waarom niet is gekozen voor herbestemming van de noodcapaciteit tot een reguliere penitentiaire inrichting. De noodcapaciteit voor drugs- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 7

8 koeriers is opgezet binnen een projectorganisatie. Dit heeft als groot voordeel gehad dat er snel actie kon worden ondernomen zonder dat het reguliere gevangeniswezen daarmee werd belast. In zeer korte tijdsspanne is veel capaciteit gerealiseerd. Dit was langs reguliere weg niet mogelijk geweest. In dat kader zijn ook keuzes gemaakt die tot op heden in het reguliere gevangeniswezen niet zijn gemaakt. Ik noem als voorbeeld de ruime inzet van particulier personeel. Het overdragen van de capaciteit aan het reguliere gevangeniswezen kost, zoals in de memorie van toelichting is opgemerkt, tijd. Niet alleen omdat er andere eisen worden gesteld aan personeel en gebouwen, maar ook omdat de overdracht van de noodcapaciteit het nodige overleg vergt, waaronder overleg met medezeggenschapsorganen en vakcentrales. Dit alles heeft mij doen besluiten in het onderhavige wetsvoorstel verlenging met twee jaar voor te stellen. Dit biedt enerzijds de mogelijkheid om het beleid ten aanzien van drugskoeriers voort te zetten en anderzijds biedt het de tijd om, voor zover nodig, een zorgvuldige overdracht aan de Dienst Justitiële Inrichtingen te realiseren. De leden van de SGP-fractie vragen wat de gevolgen zullen zijn voor de beschikbare detentiecapaciteit van de verlenging van de Tijdelijke wet. Het gevolg van de verlenging is dat de gerealiseerde noodcapaciteit voor drugskoeriers behouden kan worden en volgens planning kan worden uitgebreid. De vraag van de leden van de SGP-fractie naar de garanties dat er na de genoemde datum geen behoefte meer bestaat aan een speciale wettelijke (nood)voorziening is hiervoor beantwoord bij de overige vragen over de duur van de voorgestelde verlenging. Overig De leden van de fractie van GroenLinks vragen of ik kan ingaan op de praktijk van de Tijdelijke wet, nu tijdens het rondetafelgesprek op 3 oktober jl. een aantal praktische problemen aan de orde zijn gekomen inzake de toegang tot rechtsbijstand. Met betrekking tot de toegang tot rechtsbijstand wordt constant gewerkt aan verbeteringen van de bouwkundige situatie. Zo worden er meer spreekkamers voor advocaten gerealiseerd. De tijdens de hoorzitting door de advocatuur gesignaleerde problematiek is dan ook niet juist. Voor het overige kan ik vermelden dat de situatie rondom de noodvoorzieningen vrijwel dagelijks verbetert. Bij elke voorziening is een commissie van toezicht en inmiddels ook een gedetineerdencommissie. De gedetineerden weten dat er een maandcommissaris is. De huisregels zijn beschikbaar in het Nederlands, Engels en Spaans. De geestelijke en medische verzorging zijn op het peil van het reguliere gevangeniswezen. De ervaring van het vaste personeel is toegenomen, de opleiding ervan is sterk uitgebreid. Voor het einde van dit jaar zullen aanvullende opleidingen zijn gegeven. De situatie rondom het personeel is zodanig dat de Engelse teamleiders niet meer nodig zijn. De beheersbaarheid is dusdanig dat permanente aanwezigheid van de LBB niet meer nodig is. Het regime is verbeterd, er zijn betere recreatiemogelijkheden en inmiddels is overal sport mogelijk. In Zeist is sprake van een half-open regime waarin de gedetineerden gedurende het grootste deel van de dag de gang op kunnen en gedetineerden in andere kamers kunnen bezoeken en veelal vrijelijk naar de recreatieruimte kunnen gaan. De leden van de D66-fractie stellen kritische vragen over de keuze van de regering om de Tijdelijke wet van toepassing te laten zijn op minderjarige drugskoeriers. Met de leden van de fractie van D66 ben ik het eens dat een verblijf in een justitiële jeugdinrichting evenmin als een verblijf in een penitentiaire inrichting voor volwassenen een aanlokkelijk perspectief is. Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 8

9 Waar de regering voor beducht is, is dat een massale inzet van minderjarige drugskoeriers zal leiden tot gelijke problemen in de capaciteit als zich bij volwassenen voordoen. Indien deze wet niet op minderjarigen van toepassing zou (kunnen) zijn zou dat immers kunnen betekenen dat in dat geval op grote schaal minderjarige drugskoeriers zouden moeten worden heengezonden. En dat laatste is voor drugskoeriers een aanlokkelijk perspectief. Aangezien er nauwelijks minderjarige drugskoeriers worden aangehouden doet het probleem zich momenteel gelukkig niet voor. Gelet op de hoge organisatiegraad van degenen die de drugskoeriers recruteren wil de regering evenwel het hiervoor omschreven risico niet lopen. De leden van de D66-fractie vragen de regering te reageren op de uitspraken van de heer Gisolf om drugszaken uit het strafrecht te halen en welke lange-termijn oplossing de regering voor ogen staat bij de oplossing van de onderhavige problematiek. De regering wijst er op dat de primaire invalshoek van het Plan van aanpak is de oplossing van de problemen die samenhangen met de drugssmokkel via Schiphol. De smokkelpraktijken dreigden een dusdanige omvang te krijgen, en gingen gepaard met zoveel ordeverstoringen op zowel de vliegvelden als in de vliegtuigen, dat ingrijpen op korte termijn geboden was. Op langere termijn moet de oplossing van de onderhavige problematiek gevonden worden in het treffen van meer structurele maatregelen. Bij de behandeling van de justitiebegroting voor het jaar 2003 heb ik gewezen op de prominente rol van Nederland in de internationale handel, productie en distributie van drugs. Voorts heb ik aangekondigd dat de handhaving van de drugscriminaliteit waaronder ook begrepen de rol van ons land bij de invoer en transit van cocaïne zal worden versterkt. Deze intensivering van de handhaving is een belangrijke pijler om ook de specifieke problematiek van de drugskoeriers beter beheersbaar te maken. Ik verwacht medio 2003 een samenhangend plan aan de Tweede Kamer te kunnen voorleggen. In deze nota zullen de omvang van deze vorm van criminaliteit nader worden belicht en de consequenties die de aanpas daarvan heeft voor de strafrechtsketen. De optie van de heer Gisolf om drugszaken uit het strafrecht te halen zal daarin niet worden betrokken. De VN drugsverdragen waarbij Nederland partij is, sluiten dit uit. Voor wat betreft de mogelijkheid die door de heer Dittrich bij de behandeling van de Justitiebegroting is geopperd om een vereenvoudigd strafproces voor bepaalde zaken toe te passen, heb ik in de schriftelijke beantwoording aangegeven dat ik met de heer Dittrich van mening dat ernaar gestreefd moet worden om niet teveel tijd te besteden aan de behandeling van strafzaken tegen bekennende verdachten, waarin de strafmaat in belangrijke mate uit richtlijnen voor straftoemeting voortvloeit. Ik heb toegezegd nader onderzoek verrichten vanuit de gedachte dat meer gewicht toegekend moet worden aan de opstelling van partijen in de procedure. De leden van de fractie van de ChristenUnie vragen wat de situatie zal zijn indien de bijzondere omstandigheden die de noodcapaciteit noodzakelijk maken zich niet meer zullen voordoen voor 8 maart Indien zulks het geval zal zijn dan betekent dit dat de noodvoorzieningen niet meer nodig zijn en geen toepassing meer zou hoeven te worden gegeven aan de Tijdelijke wet. Gelet op de geschetste problematiek in de verschillende brieven die hiervoor zijn aangehaald, heb ik evenwel niet de hoop dat deze situatie zich voor genoemde datum zal voordoen. Overigens zal herbestemming ten behoeve van het reguliere gevangeniswezen slechts in een enkel geval aan de orde kunnen zijn. De noodcapaciteit kon snel worden gerealiseerd omdat een aantal gemeenten bereid was een zogenaamde artikel 17 vergunning (tijdelijke bestemmingswijziging) voor de duur van twee jaar af te geven. In de meeste gevallen betreft het gebouwen die afgebroken gaan worden. De gevangenis in Roermond is tijdelijk gehuurd van een projectontwikkelaar, die in 2005 appartementen gaat bouwen. Dit gebouw zal dus niet beschikbaar kunnen komen voor Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 9

10 het reguliere gevangeniswezen. De beide locaties in Bloemendaal zullen in 2005 worden gesloopt en het terrein zal conform het besluit van de gemeente weer aan de natuur worden teruggeven. Ook deze gebouwen komen derhalve niet beschikbaar voor het reguliere gevangeniswezen. In Kamp Zeist zullen de nu in gebruik zijnde legeringsgebouwen worden gesloopt ten behoeve van de aanleg van een bedrijventerrein. De aldaar geplaatste mobiele cellen kunnen wel elders in het land worden neergezet ten behoeve van het reguliere gevangeniswezen. Voorts wordt getracht daar een stuk grond te verwerven voor permanente bouw. De in Noorderzand (Heerhugowaard) in gebruik zijnde locatie (60 plaatsen) is van Justitie en zal dat blijven. Dit gebouw kan derhalve te zijner tijd aan het reguliere gevangeniswezen worden overgedragen. De leden van de SGP-fractie vragen om een reactie naar aanleiding van een uitspraak van de president van de Haarlemse rechtbank in het NRC van 2 oktober jl. dat de rechtbanken elders in het land tot het einde van het jaar de rechtbank Haarlem helpen maar dat hun solidariteit daarna stopt. Vanaf 1 januari 2003 krijgt de rechtbank Haarlem voor het afdoen van strafzaken bijstand van de rechtbanken Utrecht en Alkmaar. Dit is mogelijk op basis van de wijziging van de betreffende artikelen in het Besluit nevenvestigings- en nevenzittingsplaatsen, waarvan de geldigheidsduur gekoppeld is aan de Tijdelijke wet noodcapaciteit drugskoeriers. Daarnaast verwacht de rechtbank Haarlem in 2003 nog hulp van rechters van andere arrondissementen te krijgen, in die zin dat zij bij de rechtbank Haarlem strafzaken gaan afdoen. Artikelsgewijs Artikel I B De leden van de fractie van GroenLinks vragen mij een inschatting te maken van het aantal gevallen van de totale populatie dat in aanmerking kan komen voor gescheiden verblijfsruimten. Deze vraag is moeilijk te beantwoorden. Dat wisselt namelijk sterk in de tijd en is mede afhankelijk van de doorstroming naar het reguliere gevangeniswezen. In het begin waren er alleen verdachten en geen enkele veroordeelde. Inmiddels neemt het aantal (onherroepelijk) veroordeelden uiteraard toe. Op dit moment is sprake van circa 20% veroordeelden en 80% verdachten. In het huidige tempo zal er naar globale inschatting medio 2003 sprake zijn van circa 50% verdachten en 50% veroordeelden. C De leden van de fractie van GroenLinks vragen waarom de Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting niet in zijn geheel van toepassing is in de noodvoorzieningen. Dit heeft te maken met het feit dat binnen de noodvoorzieningen in verminderde mate aan de resocialisatie kan worden gewerkt. Ondanks dat de personele situatie aan het verbeteren is, is er in zeer beperkte mate capaciteit om te rapporteren over gedetineerden op een wijze die in het reguliere gevangeniswezen gebruikelijk is. Die rapportage is nodig om beslissingen te kunnen nemen over vormen van verlof die resocialisatie tot direct doel hebben. De delen van de Regeling tijdelijk verlaten van de inrichting die niet van toepassing zijn verklaard zien op vormen van verlof in het kader van de resocialisatie (algemeen verlof en regimair verlof). Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 10

11 I De vraag van de leden van de fractie van GroenLinks over de verlenging van de wet met twee jaar is in het onderdeel over «Evaluatie en verlenging van de wet» beantwoord. De Minister van Justitie, J. P. H. Donner Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 5 11