Pastoraat, diaconaat & discipelschap

Transcriptie

1 Pastoraat, diaconaat & discipelschap Beleidsstuk van de raad van de GKv Rotterdam-Centrum m.b.t. de vormgeving van het pastoraat en het diaconaat en van de aandacht voor discipelschap aanvaard door de vergadering van de kerkraad op 21 mei 2013 Dan zullen we, door ons aan de waarheid te houden en elkaar lief te hebben, samen volledig toe groeien naar hem die het hoofd is: Christus. Vanuit dat hoofd krijgt het lichaam samenhang, en wordt het ondersteund en bijeengehouden door alle gewrichtsbanden (verbindingen). Ieder deel draagt naar vermogen bij tot de groei van het lichaam, dat zo zichzelf opbouwt door de liefde. (Paulus aan de christenen in Efeze, ). I. AANLEIDING EN DOELSTELLING Onze gemeente heeft te maken gehad met een structureel tekort aan ouderlingen. Dat was de aanleiding tot een bezinning met de gemeente: kunnen het pastoraat en het ouderlingschap anders georganiseerd worden, zodat het onderlinge pastoraat wordt versterkt en het ambtelijke pastoraat wordt ontlast? Die bezinning is niet beperkt gebleven tot pastoraat, in zin waarin die term meestal gebruikt wordt: herderlijke zorg die zich voornamelijk richt op gemeenteleden in een problematische levenssituatie; zorg voor schapen die gewond zijn of afdwalen van de kudde. Leiding geven aan de schapen moet niet daarin opgaan; daarnaast is er expliciete aandacht nodig voor (groei in) Christusgelijkvormigheid, navolging van Christus, discipelschap in z n verschillende aspecten. De vormgeving van het pastoraat is ook van toepassing op het diaconaat. Ook herdefiniëren we, in het verlengde van de nieuwe Kerkorde van onze kerken, de verhouding tussen de diakenen en de kerkraad. Ook zonder de concrete aanleiding van een tekort aan ouderlingen was de bezinning nodig en belangrijk. Het beleid dat in dit stuk beschreven wordt beoogt meer dan alleen het oplossen van dat tekort. De beschreven structuurverandering beoogt een cultuurverandering. Daarop komen we terug aan het einde van het deel waarin we enkele uitgangspunten van dit beleidsstuk formuleren (II). Vervolgens schetsen we de vorm van pastoraat, diaconaat en aandacht voor discipelschap door de plaats van de betrokken geledingen in het geheel van de gemeente te beschrijven: kringen, kringleiders, pastorale werkers, ouderlingen en diakenen, alsook hun toerusting en onderling overleg (III). In een bijlage geven we weer wat de nieuwe Kerkorde zegt over de verhouding ouderlingen-diakenen.

2 II. UITGANGSPUNTEN De gemeente als lichaam; kringen Leidend in dit beleidsstuk is het beeld van de gemeente als lichaam (Ef. 4, 1 Kor. 12). Met dat beeld maakt Paulus duidelijk dat gemeenteleden niet zonder elkaar kunnen en elkaar van dienst (moeten) zijn. Daarbij sluit aan dat de gemeenteleden vaak worden opgeroepen om elkaar te bemoedigen, aan te sporen, te onderwijzen, enzovoort. Het lichaam bouwt zichzelf op (Ef. 4.16). Uitgangspunt voor het pastoraat en het diaconaat is daarom: de eerstverantwoordelijken voor het pastoraat en het diaconaat zijn de gemeenteleden; de eindverantwoordelijken zijn de ouderlingen en de diakenen. Daarmee bedoelen we: wanneer binnen de gemeente pastoraal of diaconaal naar iemand moet worden omgezien is dat allereerst de taak van de gemeenteleden. Het is de taak van de ambtsdragers om de gemeenteleden daarvoor toe te rusten (vgl Ef. 4.12), erop toe te zien dat niemand bij de onderlinge zorg vergeten wordt, en bij te springen wanneer situaties meer vragen van gemeenteleden dan zij kunnen opbrengen. Het beeld van een lichaam spreekt ook van groei: door de onderlinge verbindingen groeit het lichaam, de gemeente, steeds meer toe naar haar hoofd, Christus. Die groei kan op verschillende manieren worden benoemd: groei in discipelschap, in Christusgelijkvormigheid, in navolging van Christus. Wij kiezen in deze notitie voor de term (groei in) discipelschap in z n verschillende aspecten (spiritueel, moreel, missionair, catechetisch, pastoraal en diaconaal). Pastoraat is dus een aspect van discipelschap. Discipelschap houdt in dat we elk zelf leerling van Jezus willen zijn. Daarbij kunnen anderen binnen de gemeente een voorbeeld zijn voor jou. Dat leidt omgekeerd tot vraag aan jezelf of jij die rol kunt vervullen voor een ander. Het uitgangspunt dat de gemeente zichzelf opbouwt impliceert dat pastoraat, diaconaat en vorming tot discipel allereerst functioneren op het niveau van de gemeente. In onze gemeente hebben we daarvoor als middel de kringen ( gemeente van kringen ). Het is van belang te bedenken dat een kring meer is dan de kringbijeenkomsten. Ook buiten die bijeenkomsten is de kring er, en ook diegenen die de bijeenkomsten niet bijwonen vallen binnen de aandacht en worden uitgedaagd tot dienst aan elkaar, binnen ieders mogelijkheden (gaven). Ouderling en pastoraat De primaire taak van een ouderling is om geestelijk leiding te geven: ontwikkelen en overdragen van visie, voorwaarden scheppen voor groei in discipelschap en voor onderling pastoraat. Omdat de eerste verantwoordelijkheid voor het pastoraat bij de gemeenteleden ligt, is pastoraat niet de primaire taak van de ouderling. De term oudste (presbyter) is in de tijd van het NT de aanduiding voor iemand met een leidinggevende verantwoordelijkheid. Het is vrijwel de enige figuur die vastligt vanuit het NT: in elke plaats worden oudsten aangesteld (Hand ). Zij fungeren als college (vgl. 1 Tim. 4.14: de raad van de oudsten, presbyterion). Een andere naam voor de oudsten is opzichters (episkopoi, letterlijk omzieners in de zin van omzien naar ). Een oudste ziet om naar de broeders en zusters, zoals een herder omziet naar de schapen (1 Petr ). 2

3 Al met al zit de oudste in de hoek van: leiding geven, verantwoordelijk zijn, op-, toe-, omzien. Het instrument daarvoor is met name het Woord, de leer (zie bv. Tit. 1.9). Het meest specifieke van de taak van de oudsten is het leren (onderwijzen) (1 Tim. 3.2; vgl. Ef. 4.11: herders en leraren, een dubbele aanduiding voor één groep mensen). Pastoraat is mensen helpen (troostend en vermanend aanspreken vanuit het evangelie; helen, bijstaan, begeleiden, verzoenen) om hun persoonlijke situatie te leren zien en te leren ervaren in het licht en de lijn van Gods evangelie, met het oog op hun zelfstandig geestelijk functioneren (christen zijn). Pastoraat in deze gangbare zin van het woord richt zich voornamelijk op gemeenteleden in een problematische levenssituatie. Omdat deze vorm van pastoraat traditioneel werd gezien als het centrale deel van de taak van ouderlingen, was pastor of ouderling zijn in de beleving van velen vooral: omzien naar gewonde of dwalende schapen van de kudde. Dit is een versmalling van de taak van een ouderling, en zorgt voor een verkeerde prioriteitsstelling in zijn werk. Het beeld pastoraat heeft duidelijk Bijbelse wortels. Toch is er wel een weg afgelegd van de Bijbel naar het hedendaagse gebruik van dat beeld. In het OT is herder meestal het beeld voor koningen en andere politieke leiders (niet voor priesters bv.!), zie bv. Ezech. 34. Het gaat over leiderschap ten dienste van het volk: de koning is er voor het volk en niet andersom. Omdat de koningen in Israël niet zulke herders zijn belooft God een nieuwe David (Ezech ), Jezus Christus (Joh. 10). Petrus krijgt van Jezus de opdracht om zijn schapen te hoeden (Joh ). Diezelfde Petrus geeft die opdracht door aan de oudsten : Hoed Gods kudde waarvoor u de verantwoordelijkheid hebt (1 Petr. 5.2), als onderherders onder de hoogste herder (1 Petr. 5.4). Ook Paulus gebruikt dat beeld: Zorg voor uzelf en voor de hele kudde waarover de heilige Geest u als herder heeft aangesteld (Hand ). Pastoraat is in onze traditie de aanduiding geworden van individuele zielszorg, aan mensen in moeilijke situaties dan wel aan schapen die bezig zijn achterop te raken of af te dwalen. Wij vinden iemand pastoraal als hij/zij goed kan luisteren, goed nabij iemand kan zijn, goed kan troosten en bemoedigen. Elementen van het Bijbelse beeld als leiding geven, de weg wijzen, vooropgaan en waken over de kudde (met name door de gemeente de Bijbelse leer voor te houden en door dwaalleraars te ontmaskeren als rovers of wolven; een herder was in het oude Midden-Oosten bepaald geen geitenwollensokken figuur!) horen veel minder bij onze associaties bij het begrip pastoraat. De eerste reeks termen (luisteren, troosten, bemoedigen) hoort ondertussen wel degelijk bij het Bijbelse beeld (zie bv. Ezech ). En ook individuele aandacht voor de schapen afzonderlijk. De herder gaat achter het ene verloren schaap aan en stelt zich er niet mee tevreden dat het met de 99 andere toch goed gaat (vgl. ook Joh. 10.4: een echte herder roept zijn schapen bij hun naam hij kent ze persoonlijk!). En Paulus roept de oudsten uit Efeze op om niet te vergeten hoe hij ieder van u (NBG 1951: ieder afzonderlijk ) drie jaar lang dag en nacht onder tranen steeds weer raad heeft gegeven (Hand ). Diaken en diaconaat Christus kwam naar de wereld om te dienen (Grieks: diakonein) (Marc. 10:45). Hij waste de voeten van zijn leerlingen, en gaf ons daarmee een voorbeeld (Joh ). De eerste christelijke gemeente heeft dat in praktijk gebracht (Hand en ). In de gemeente van Christus mag niemand ongetroost leven onder de druk van ziekte, eenzaamheid of armoede (bevestigingsformulier voor [ouderlingen en] diakenen). Niet alleen binnen de gemeente, maar ook naar buiten toe moet de liefde van Christus vorm krijgen. Diaconaat kan daarom kort omschreven worden als de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid in kerk en wereld. Daarbij gaat het om de dienst van de gemeente; diaconaat is, net als pastoraat, allereerst een taak van de gemeente. De gemeente is de eerstverantwoordelijke, de diaken de eindverantwoordelijke. 3

4 De taak van de diaken is om leiding te geven aan het diaconaat van de gemeente: ontwikkelen en overdragen van visie op diaconaat, en voorwaarden scheppen voor groei in het diaconaat binnen de gemeente en naar buiten toe. Dat houdt in: toerusten, adviseren, coördineren, mobiliseren en organiseren. Ook verzamelen zij de liefdegaven (diaconale collecten), beheren die en delen die naar behoefte uit. Kerkraad en diakenen Het college van de ouderlingen is de kerkraad en geeft leiding aan het geheel van de gemeente: visie, beleid, beslissingen met gezag, eindverantwoordelijkheid. Alles wat te maken heeft met het leiding geven aan de gemeente komt hier aan de orde. De positie van de diakenen was altijd wat ambivalent. Aan de ene kant vormden zij een aparte groep, die in redelijke zelfstandigheid zijn werk deed. Aan de andere kant waren zij praktisch 1 een deel van de kerkraad en waren samen met de ouderlingen verantwoordelijk voor visie, beleid enz. De ouderlingen kwamen alleen apart bij elkaar voor specifieke ouderlingtaken ( opzicht en tucht, pastorale zaken) en de diakenen voor specifieke diakentaken. In navolging van de nieuwe Kerkorde (zie de bijlage) maken wij een duidelijker en consequenter onderscheid tussen de ambten van ouderling en diaken, om ouderlingen en diakenen niet nodeloos met elkaars bezigheden te belasten. Kort gezegd: op de vergadering van de kerkraad (de ouderlingen) komt in principe alles ter sprake, op de vergadering van de diakenen alleen diaconale zaken. Het aantal vergaderingen van de kerkraad met de diakenen wordt tot het minimum beperkt. De algehele geestelijke leiding van de gemeente berust niet bij wat traditioneel de brede kerkraad wordt genoemd (ouderlingen en diakenen), maar bij de kerkraad (de ouderlingen). Cultuurverandering Vanuit de hierboven genoemde uitgangspunten beschrijven we in het volgende onderdeel de structuur waarbinnen we als gemeente bezig willen zijn met pastoraat, diaconaat en discipelschap. Een structuur is geen doel op zichzelf, en is op zichzelf geen garantie voor een gezamenlijke groei naar Christus toe. De beschreven structuur wil helpend zijn voor (de wijziging van) een cultuur. Belangrijke punten daarin zijn: 1. Op het niveau van de kerkraad (ouderlingen) ging de meeste aandacht uit naar het pastoraat, in de zin van: omzien naar personen in een problematische levenssituatie. Er was te weinig structurele aandacht voor (groei in) discipelschap. De ouderlingen willen de gemeente daarin meer voorgaan, zoals een herder de schapen voorgaat naar weidegrond en drinkplaatsen. Zij willen voorgangers zijn door zelf navolgers te zijn van de hoogste herder (1 Petr. 5.4). Alleen door zelf te drinken uit de Bron zullen zij op hun beurt een bron voor anderen kunnen zijn (Joh. 4.14, ). 2. Het Nieuwe Testament spreekt over de gemeente als een lichaam dat zichzelf opbouwt. De gemeente is de eerstverantwoordelijke in het pastoraat, diaconaat en (groei in) discipelschap; de ouderlingen resp. de diakenen zijn de eindverantwoordelijken. In de loop der tijd is men voor het pastoraat allereerst gaan kijken naar de ouderlingen (en de 1 Nooit principieel, omdat de kerkraad volgens gereformeerd kerkrecht bestaat uit de ouderlingen (nieuwe Kerkorde B.28); een vergadering van ouderlingen en diakenen samen is een vergadering van de kerkraad met de diakenen. 4

5 predikant). Die verwachting werd gevoed doordat de ouderlingen zelf vaak meer als eerstverantwoordelijken dan als eindverantwoordelijken bezig waren met het pastoraat. Door in de structuur deze punten te honoreren willen we een cultuur bevorderen waarbinnen we meer een gemeente kunnen zijn op de manier die Paulus beschrijft: samen steeds meer toegroeien naar hem die het hoofd is, Christus (Ef. 4.15). Vanuit dat hoofd zullen we dan als gemeente, door de onderlinge verbindingen, steeds meer samenhang krijgen, waarbij elk bijdraagt tot de groei van het lichaam, naar de gave die hij/zij kreeg (Ef. 4.16). III. VORMGEVING Kringen Bemoedigen, aansporen, stimuleren, corrigeren enz. zijn in de eerste plaats opdrachten voor gemeenteleden onderling (het Nieuwtestamentische elkaar ). In onze gemeente hebben we daarvoor als middel de kringen ( gemeente van kringen ). De kringen komen minstens één keer per twee weken bij elkaar. Kringen kennen drie dimensies: boven (de gezamenlijke verbondenheid met Christus), binnen (de verbondenheid met elkaar) en buiten (zowel uitvalsbasis naar degenen in haar omgeving die buiten zijn als toegangspoort waar buitenstaanders de gemeente binnen kunnen komen). Binnen de vorm van de kringen die hier beschreven wordt, inclusief het functioneren van de kringleiders, is er ruimte voor de afzonderlijke kringen om hier invulling aan te geven. Binnen een kringbijeenkomst of tussen kringleden onderling kunnen zaken besproken worden die van vertrouwelijke aard zijn. Het is van belang om die vertrouwelijkheid te respecteren. Het is de keerzijde van betrouwbaarheid en heeft te maken met het negende gebod: elkaars naam hooghouden. Wanneer iemand het nodig vindt om over vertrouwelijke zaken met een derde te spreken, mag dat in principe alleen na toestemming van degene om wie het gaat. De predikant heeft een wettelijke geheimhoudingsplicht, en analoog daaraan hebben ook ouderlingen en diakenen een ambtsgeheim. Daardoor kunnen zij dienen als vertrouwenspersonen, waarmee gemeenteleden zaken kunnen bespreken die zij liever niet delen met anderen. De geheimhoudingsplicht voor ambtsdragers geldt ook ten opzichte van mede-ambtsdragers. Als zij over vertrouwelijke zaken met hen overleg willen plegen mag dat in principe alleen na toestemming van de persoon in kwestie. Om als kring te functioneren is het van belang dat een kring evenwichtig is samengesteld. Bij de samenstelling van een kring is het geografisch principe leidend, maar dat kan ruimer worden toegepast als de evenwichtigheid van de samenstelling dat vraagt. De commissie pastoraat/gemeenteopbouw begeleidt het reilen en zeilen van de kringen en houdt zich bezig met de indeling van nieuwe leden in een kring en met een eventuele herindeling van kringen. Er is een kringen-toerustingscommissie, aangehangen aan de commissie pastoraat/gemeenteopbouw, die zorgt voor de instructie en coaching van kringleiders, input voor Bijbelstudie of andere thema s ter bespreking, en de organisatie van bijeenkomsten van de kringleiders en van de kringleiders samen met de ouderlingen (zie onder). 5

6 Kringleiders Voor het goed functioneren van de kringen zijn goede kringleiders (m/v) essentieel. Daarbij gaat het om het leiding geven aan de kring, maar ook hun pastoraal omzien naar de kringleden afzonderlijk. Wanneer daar aanleiding toe is bezoeken zij kringleden afzonderlijk, of laten dat door een ander kringlid doen. Zo n aanleiding is in ieder geval wanneer een kringlid de kringbijeenkomsten niet regelmatig bijwoont. De kring onderhoudt op deze en andere manieren regelmatig contact met deze leden. Wanneer de diaconale of pastorale aandacht meer vraagt dan de kring kan opbrengen doet de kringleider een beroep op de kringdiaken resp. de kringouderling; in overleg tussen de kringleider en de kringouderling kan een beroep worden gedaan op een pastoraal werker of op de predikant. Kringleiders hebben een duidelijk, geestelijk profiel: geestelijk volwassen en evenwichtig; een voorbeeld van trouw aan God en aan de gemeente; een goed geestelijk inzicht, incl. kennis van het evangelie; vaardigheid om gesprekken in een groep te leiden; moed, wijsheid en vaardigheid om mensen (individueel) aan te spreken vanuit en met het evangelie, zowel met bemoediging en aanmoediging als met terechtwijzing, en om met en voor mensen te bidden; een pastoraal proactieve instelling: actief om zich heen kijken in de kring wie misschien aandacht nodig heeft in zijn/haar situatie, en die aandacht dan (laten) geven dat geldt ook degenen die geen kringbijeenkomsten bijwonen; zich verantwoordelijk weten voor zijn/haar kring; trouw en commitment aan zijn/haar taak, incl. de bereidheid om kringleidersbijeenkomsten bij te wonen, geïnstrueerd en gecoacht te worden, enz. Kringleiders functioneren in een structuur van aanstelling en verantwoording: zij worden benoemd door de kerkraad, die de kringen vraagt om iemand voor te dragen; een gesprek met de kringouderling maakt deel uit van de aanloop naar de benoeming (m.n. om verwachtingen over en weer helder te maken); in een eredienst is aandacht voor hun aanstelling; zij verbinden zich voor een bepaalde periode (drie jaar) aan hun taak; zij leggen verantwoording af aan de kerkraad, in principe via de kringouderling. Kringleiders worden voortdurend begeleid (gecoacht), gemotiveerd en geïnstrueerd. Dat gebeurt met name tijdens bijeenkomsten. Er zullen drie soorten bijeenkomsten zijn: A. geestelijk: geestelijke voeding ( kringen met elkaar); B. taakgericht: uitwisseling van ervaringen, onderlinge bemoediging en advisering (intervisie); instructie (kennis en inzicht); werken aan vaardigheden (bv.: hoe leid ik een gesprek in een groep?); C. themagericht: bespreking van relevante pastorale, ethische en leerstellige thema s. Eens per maand (gedurende tien maanden per jaar) zal er zo n bijeenkomst zijn: vijf A, drie B en twee C bijeenkomsten. De ouderlingen zullen de A en C bijeenkomsten bijwonen. Voor de A bijeenkomsten zal de kerkraad de thema s aangeven, waarvan hij denkt dat die op dat moment goed zijn voor de opbouw van de gemeente. De kringen-toerustingscommissie zal de bespreking van die thema s praktisch voorbereiden. In deze bijeenkomsten zijn de ouderlingen enerzijds aanwezigen onder de aanwezigen en worden zij met de anderen geestelijk gevoed; anderzijds kan er iets zichtbaar worden van hun voorganger/voorbeeld zijn (geestelijk leiding geven). De kringleiders zullen vervolgens met de besproken thema s aan het werk gaan binnen hun kringen. Het is de bedoeling dat deze thema s ook terugkomen in de diensten. Hierdoor ontstaat meer samenhang en diepgang in het gemeenschappelijke geloven en het gemeenteleven. 6

7 In de B bijeenkomsten worden ervaringen, vragen enz. in het algemeen besproken, dus geen reële casussen. Dit i.v.m. de privacy, het gevoel van veiligheid enz. Concrete situaties (personen) die bespreking nodig hebben worden besproken tussen de kringleider en de kringouderling (en event. de pastorale werker). Situaties die verdere bespreking en eventueel besluitvorming vragen (bv. toelating tot de gemeente, of constateren van een onttrekking; verdergaand vermaan; een besluit t.a.v. een benadering van een ongehuwd samenwonend stel) worden door de kringouderling ingebracht in een kerkraadsvergadering. De C bijeenkomsten gaan over vragen als: hoe kun je goed omgaan met twijfel bij mensen? Hoe stimuleren we de binding aan de kerkelijke gemeenschap? Wat speelt er inhoudelijk bij een gesprek over de (kinder)doop? Hoe gaan we om met randkerkelijken? En hoe met mensen die ongehuwd samenwonen? Omgaan met impliceert meestal visie op. Die visie wordt besproken, waarbij de ouderlingen uiteindelijk de visie vaststellen. Pastorale werkers De gemeente heeft een aantal pastorale werkers m/v: gemeenteleden die bijzondere gaven hebben in het pastoraat en/of specifieke scholing in het pastoraat ontvangen (hebben) en/of bijzondere ervaring daarin hebben. Zij worden door de kerkraad benoemd voor een bepaalde periode (4 jaar), en in een kerkdienst aangesteld. Voor kringleden die een intensievere vorm van pastorale begeleiding nodig hebben dan de kring kan bieden kan, in overleg tussen kringleider en kringouderling, een pastorale werker worden ingezet. Het werk van de pastorale werkers valt onder het aandachtsgebied van de commissie pastoraat/gemeenteopbouw. De predikant is betrokken bij de coaching van de pastorale werkers. Ouderlingen Een zestal ouderlingen geeft leiding aan de gemeente, zoals een herder leiding geeft aan de kudde. Dat betreft het ontwikkelen van visie, het stimuleren van groei in discipelschap, en het omzien naar gewonde en wegdwalende schapen. Omdat ouderlingen als ambtsdragers eindverantwoordelijk zijn doen zij niet wat hoort bij de taak van de gemeenteleden als eerstverantwoordelijken. Daarom ligt hun prioriteit bij leiding geven in de zin van visie ontwikkelen, richting wijzen, en voorwaarden scheppen voor groei in discipelschap en voor onderling pastoraat. Zij zien erop toe dat niemand pastoraal vergeten wordt. Wanneer pastoraat meer vraagt dan onderling in de kring opgebracht kan worden, kan een beroep worden gedaan op hen (naast de pastorale werkers en de predikant). Leidinggeven is niet zozeer een zaak van management, maar vooral van geestelijk leiding geven. Om geestelijke voorgangers (voorbeelden) te kunnen zijn is het voor ouderlingen daarom een eerste vereiste dat zij zelf merkbaar navolgers (discipelen) zijn van de Heer. De ouderlingen met de predikant vormen de raad van de kerk. De algehele geestelijke leiding van de gemeente berust bij de kerkraad. Als leiders en eindverantwoordelijken van de gemeente neemt de kerkraad uiteindelijk (zoveel mogelijk in gesprek met de diverse geledingen in de gemeente: kringleiders en kringleden) beslissingen, ook waar het gaat om leer (opvattingen) en leven (ethiek en pastoraat). Het aantal ouderlingen (zes) is betrekkelijk klein. Dat maakt de noodzaak om leiding te geven in contact en overleg met de gemeente alleen maar groter. Om leiding te kunnen geven is het van groot belang om te weten in welke richting de gemeente moet gaan. Dat onderstreept het primaire belang van visievorming door de kerkraad: zonder visie(vorming) geen leiding. 7

8 Er bestaat niet meer een pastorale raad, naast de kerkraad, die zich uitsluitend bezighoudt met het bespreken van pastorale situaties. Voor zover dat bespreken van pastorale situaties wel moet gebeuren is dat onderdeel van een veel bredere agenda, als derde element na het ontwikkelen van visie en het stimuleren van groei in discipelschap. De kerkraad is wel eindverantwoordelijk voor het pastoraat. Dat betreft de organisatie van het geheel (zoals tot nu toe geschetst) en de continuïteit daarvan. Verder krijgt dat vorm doordat de ouderling aan een aantal (drietal) kringen wordt toegewezen waarvoor hij specifiek eindverantwoordelijk is; structureel (twee keer per seizoen) en incidenteel (telefonisch, mail, ontmoetingen op kringleidersbijeenkomsten en rond kerkdiensten e.d.) met de leiders van zijn kringen overlegt en daarbij ook de kringleden per adres bespreekt (en checkt of iedereen afzonderlijk aandacht krijgt); aanspreekpunt is voor de pastorale werkers die eventueel werken binnen zijn kringen; ervoor zorgt dat hij minstens een kennismakingsbezoek brengt bij de leden van zijn kringen; (optioneel) af en toe een kringbijeenkomst van zijn kringen bijwoont; in specifieke situaties de leden van zijn kringen bezoekt: situaties die de mogelijkheden van de kringleider of iemand anders uit de kring te boven gaan (misschien maar niet per definitie! - situaties van ernstige ziekte, of conflictsituaties, of relatieproblemen, of ); situaties die beslissingen van de kerkraad vragen (al dan niet stilzwijgend), bv: toelating tot de gemeente, doop, openbare geloofsbelijdenis; ook irregulier vertrek uit de gemeente, en voortgaand vermaan; situaties die om bespreking door de kerkraad vragen inbrengt in de kerkraadsvergadering. Een optelsom van de taken van de kringleider en van de kringouderling laat zien dat we niet vasthouden aan de regel dat er met elk adres liefst jaarlijks een persoonlijk gesprek is over zijn/haar leven met de Heer (het één-op-één pastoraat ). Het is niet opgenomen bij de taken voor de ouderling. Dan zou het zwaartepunt van het pastoraat toch weer teveel bij hem terecht komen, in plaats van bij de kring. Het zou bij gemeenteleden de verwachting sterken dat zij in de eerste plaats van de ouderling pastorale aandacht moeten verwachten, in plaats van de kring(leden). Kortom, het zou strijden met het uitgangspunt eerst- /eindverantwoordelijk. Bovendien is gebleken dat de bezoekbelasting voor ouderlingen dan te hoog is. Een betere optie zou het zijn om de kringleider als taak te geven dat hij/zij iedereen elk jaar minstens één keer bezoekt en persoonlijk spreekt in een één-op-één setting. Zeg maar: huisbezoek door de kringleider (dan wel iemand anders die daarvoor binnen de kring zou kunnen worden aangewezen). Toch geven we kringleider niet die taak. De overwegingen daarbij zijn: Jaarlijkse huisbezoeken, mits goed en structureel gebracht, hebben zeker hun waarde. Daar staat tegenover dat het een behoorlijke belasting zou zijn voor de kringleider. Het feit dat de kringleider met veel kringleden regelmatig informele contacten heeft kan een formeel vastgelegd jaarlijks bezoek een wat krampachtig karakter geven. We zetten in (o.a. door een goede geestelijke toerusting van de kringleiders) op kringbijeenkomsten waar echt wordt gewerkt aan geloofsopbouw. Dan is te verwachten dat het leven met de Heer in al z n aspecten intensiever aan de orde komt dan in een jaarlijks huisbezoek alleen mogelijk is. Voor degenen die de kringbijeenkomsten niet regelmatig bijwonen blijft het regelmatige bezoek/gesprek (door de kringleider of iemand anders uit de kring) de regel. Insteek is dat dat meerdere keren per jaar gebeurt. Op die manier zal de frequentie van bezoeken aan deze gemeenteleden duidelijk hoger zijn dan een jaarlijks huisbezoek. 8

9 Het feit dat er geen regel is dat ouderlingen de leden van hun kringen eenmaal per jaar bezoeken laat onverlet dat zij hen bezoeken wanneer zij dat nodig vinden. Diakenen De diakenen functioneren in het diaconaat ongeveer op de manier waarop de ouderlingen functioneren in het pastoraat. Een zestal diakenen stimuleert het diaconaat van de gemeente. Elke diaken krijgt een aantal (drietal) kringen toegewezen. Hij ziet m.n. toe op het diaconale functioneren van die kringen (en heeft aandacht voor diaconale zaken die kringoverstijgend zijn). Daartoe heeft hij regelmatig overleg met de kringleiders. Wanneer diaconaat meer vraagt dan onderling in de kring opgebracht kan worden, kan een beroep worden gedaan op hem. De diakenen maken geen deel uit van de kerkraad, en zijn niet belast met de leiding van de gemeente (beleid enz.). Zij hebben hun eigen vergaderingen. Twee keer per jaar nodigt de kerkraad de diakenen uit voor een gezamenlijk overleg over hun pastorale en diaconale ambtswerk in de gemeente en over de materiële zaken van de kerk (nieuwe Kerkorde art. B.29; zie de bijlage). Diakenen wonen af en toe bijeenkomsten van hun kringen bij. 9

10 BIJLAGE DE NIEUWE KERKORDE OVER DE VERHOUDING OUDERLINGEN - DIAKENEN De nieuwe Kerkorde (in werking na de GS Ede 2014) omschrijft de taak van de diakenen als volgt: B24 taak van de diakenen De diakenen gaan de gemeente voor in de dienst van barmhartigheid en gerechtigheid in kerk en wereld. Zij stimuleren de onderlinge zorg en hulp alsook de christelijke inzet en vrijgevigheid voor anderen die hulp behoeven. De diakenen onderkennen in de gemeente moeiten in sociaal en materieel opzicht en bieden de gemeenteleden ondersteuning met woord en daad. Zij bezoeken daartoe de gemeenteleden. Zij verzamelen de liefdegaven, beheren die en delen die naar behoefte uit. De nieuwe Kerkorde streeft naar een duidelijker en consequenter kerkordelijke onderscheiding tussen de ambten van ouderling en van diaken. Uit de Memorie van Toelichting bij de eerste versie van de Werkorde (aanloopversie naar de nieuwe Kerkorde): Ouderlingen en diakenen hebben ieder een eigen taakveld. Ook al is er uiteraard samenwerking in de wijk, het verdient de nadruk dat de taakuitoefening overigens verschilt: de ouderlingen en de predikant geven samen leiding aan de gemeente, de diakenen richten zich op het barmhartigheidswerk. Juist om het eigene van het ambtswerk binnen beide ambten goed tot hun recht te laten komen, moeten ouderlingen en diakenen niet nodeloos met elkaars bezigheden worden belast. Wij streven daarom naar een duidelijker en consequenter kerkordelijke onderscheiding van deze beide ambten. De betreffende artikelen luiden in de nieuwe Kerkorde als volgt: B29 kerkenraad en diaconie In elke kerk is een kerkenraad, die bestaat uit de predikant(en) en de ouderlingen. De diakenen vormen samen de diaconie. Ten minste tweemaal per jaar overleggen de kerkenraad en de diaconie over hun pastoraal en diaconaal ambtswerk in de gemeente en over de materiële zaken van de kerk. De kerkenraad rekent met de eigen verantwoordelijkheid van de gemeenteleden en raadpleegt de gemeente met het oog op de hoofdzaken van zijn beleid. B30 werkwijze van kerkenraad en diaconie De werkwijze van de kerkenraad en die van de diaconie en de wijze waarop zij samenwerken worden vastgesteld in een plaatselijke regeling. De kerkenraad en diaconie dragen beide zorg voor een goede instructie en regeling van de taken en werkzaamheden die onder hun verantwoordelijkheid in de gemeente worden verricht. De diaconie doet eenmaal per jaar verantwoording van haar beleid en beheer aan de kerkenraad. Het was gebruikelijk dat talstelling/benoeming van nieuwe ambtsdragers gebeurde in een vergadering van ouderlingen (kerkraad) en diakenen. Het betreffende artikel in de nieuwe kerkorde luidt nu (geciteerd voor zover relevant; cursiveringen toegevoegd): B24 roeping van ouderlingen en diakenen Met het oog op de verkiezing wordt de gemeente in de gelegenheid gesteld om vooraf te attenderen op hen die geschikt worden geacht voor het ambt van ouderling of diaken. De kerkenraad toetst, in direct overleg met de diakenen, de geschiktheid voor de ambten en let op gegronde redenen van verhindering. De kerkenraad stelt ter verkiezing zo mogelijk een dubbel aantal kandidaten. Na de verkiezing door de belijdende leden van de gemeente vindt de benoeming plaats door de kerkenraad. Bij uitzondering kan benoeming zonder verkiezing plaatsvinden. Uit de Memorie van Toelichting: Ook hier passen wij de onderscheiding tussen kerkenraad en diakenen consequenter toe. In B24.3 wordt de verantwoordelijkheid voor de beoordeling van de geschiktheid voor de ambten van ouderling en diaken bij de kerkenraad gelegd. De kerkenraad toetst deze geschiktheid in direct overleg met diakenen. Vgl. B9.2. Volgens B24.4 stelt de kerkenraad de kandidaten. Volgens B24.5 benoemt de kerkenraad de verkozen ambtsdragers. Wij benadrukken nog eens opnieuw dat het er hierbij om gaat dat de kerkenraad geestelijke leiding geeft aan de gemeente. Uiteraard neemt de kerkenraad graag alle inbreng door de diakenen in overweging. Zeker ook bij een talstelling. Maar de regeertaak, die ook in de verkiezing van ambtsdragers aan de orde is, is aan de kerkenraad (ouderlingen en predikant) toevertrouwd. 10