BULLETIN KNOB 2OOO-5 IQ9

Transcriptie

1 BULLETIN KNOB 2OOO-5 IQ9 Duikers kleur-

2 BULLETIN 200 Afb. 3. De Derde eerste verdieping Ambachtsschool na restauratie (foto RDMZ 1999). trappenhuis en gang, kaal en berekend gebouw. In tegendeel, zowel binnen als buiten is een architectonisch spel gespeeld met volumes, lichtopeningen, materiaal en kleur. Daardoor ontstonden er aangename, heldere ruimten met haast sculpturale kwaliteiten en een schitterende lichtinval. De recente restauratie van de Ambachtsschool was in handen van de HTV-groep. De visie van restauratiearchitect Kees van Harmelen was dat een gebouw het resultaat is van een proces en niet alleen van een idee van een architect: teruggaan naar de daadwerkelijk gerealiseerde toestand van vlak na de oplevering was daardoor het uitgangspunt. Het werd een terughoudende restauratie waarbij de technische tekortkomingen moesten worden aangepakt met behoud van kwaliteit en uitstraling. KNOB De stalen ramen waren blauw, maar het was niet zeker of dit de oorspronkelijke kleuren waren. Er waren uit de bouwtijd slechts zwart-wit foto s en een bestek dat geen details gaf over de kleurafwerking. Tijdens het stratigrafisch onderzoek kwam bij het blootleggen van de verflagen op de buitengevel overal als eerste verflaag een aluminiumverf tevoorschijn. De gevel was bedekt met twee cementgebonden pleisterlagen waardoor in principe geen afwerklaag nodig was. Onder een microscoop bleek dat hierop één laag aluminiumverf was gestreken. Aluminiumverf werd doorgaans als isolatielaag gebruikt en dat werd ook hier als functie verwacht. Het onderzoek leidde echter naar de hypothese dat de aluminiumlaag grondig was schoongekrabt en dat de eerstvolgende laag van na de Tweede Wereldoorlog dateerde (a, zie bijlage met verftechnische gegevens). Dat betekende dat de aluminiumverflaag de originele afwerklaag was en dus om esthetische en niet zozeer om technische reden was toegepast. Daarnaast werden -andere bronnen opnieuw bestudeerd. Uit offertes, rekeningen en bouwverslagen bleek dat de school in de buurt de zilveren school werd genoemd. Conclusie: de gepleisterde buitengevels van de Derde Ambachtsschool van Duiker waren oorspronkelijk in aluminiumverf afgewerkt. y l4 Er was nu alle reden tot verdere evaluatie van Duikers kleurgebruik. Niet alleen de gepleisterde gevelvlakken maar ook de stalen garagedeuren, de stalen hekken en de daktrim van de zwarte plint waren in aluminiumverf uitgevoerd. Bij de gevelvlakken zal door de ruwe structuur van de pleisterlaag het effect van de aluminiumverflaag anders zijn geweest dan daar waar de verf op de gladde metalen ondergronden was gestreken (b). De stalen ramen, deuren en kozijnen waren oorspronkelijk in een donkerblauwe verf afgewerkt (c). De plint had een zwartgrijze ruwe, granito-achtige laag (dj. Hier werd de kleur door het pleistermateriaal en niet door verf bepaald en zorgde de Ook restauratie van gebouwen van het Nieuwe Bouwen vereist degelijk bouwhistorisch en bouwtechnisch onderzoek. Dit gaf een beeld van hoe het gebouw tot stand gekomen is, wat de oorspronkelijke constructie was en wat toentertijd de technische en maatschappelijke randvoorwaarden waren. Relatief kleine ingrepen konden grote gevolgen hebben voor de verschijningsvorm. De nieuwe functie, verzamelgebouw voor mensen met creatieve beroepen, voegt zich naar het gebouw. 8 De kleuren van de Derde Ambachtsschool Voordat de restauratie begon was de Derde Ambachtsschool een volledig gepleisterd gebouw: wit met een zwarte plint. Afb. 4. De Derde Ambachtuchool na restauratze lokaal (foto RDMZ 1999)

3 tcx~uur voor extra rati~nemem Uit Lwartlwit foto s blijkt dat de schoorsteen eveneens donker was afgewerkt fe,. De afwerking van de ramen, deuren en kozijnen werd in hete zelfde donkerblauw doorgcrct in het interieur. alsmede de stalen binnenpuien en dc houten binnendeuren en kasten (j), De trappen hadden verchroomde railingen met donkerblauw hekwerk. Daat~egenova waden lichte kleuren toegepast voor dc wanden en platonds. Op alle wanden en plaionds was dc zogenaamde gewarsen ~tuclaag witgekalkt. Dc lambriseringen in de hallen. gangen en trappenhuien waren dan wit Fortoliet glaum (beton-émaille) gemaakt cn hadden de karakteristieke bobbcligc structuw (0). De vlakke lambriseringen in de lokalen waren gesruct en met een warmgrijrc verflaag afgewerkt (h). De vloeren en plinten van dz gangen waren bruin en geel betegeld. de kapstokken en lampen aluminium &everi d. De ruimten van de directie waren voorzien van hoge lambriseringen in de vorm van plaatmatcriaal betimmeringen, in een lichtere dan het latwerk rondom en de naar achter liggendc plinten. Hetzelfde kwam terug in het lichtere deurvlak met donkerder kozijnen. De blankgclakte inrichting doet denken aan de chique houten betimmeringen die in die tijd in veel directieruimten werden toegepast. Ook aan de halzijde waren de deuren blank gelakt. Hier had kleur een belerende functie. Het was een tijd van strcngc hiërarchie waarin lhet duidelijk was waar een leerling wcl en niet mocht komen. Daar dienden ook de bruine en gclc tegels in de gangen voor. die de looplijnen van de Iccrlingen markeerden. Het interieur van de Ambachtwzhool heeft met enorme glasen glazen bouwtenen vlakken een klcurpalet van al~m,inium, donkerblauw en nvart: het interieur wit, lichtgrijs. donkerblauw, chroom CD aluminium tegenover de warme kleuren bruin en okcrgccl. De kleuren zijn opvallend, smer cn rustig legelijk. In hocvcrrc zi.jn deze kleuren typische Duikcrkleuren of slechts bij toeval gebruikt? Om daar achter tc komen. volgt een bcschri.jving van een aantal vergelijkbare gebouwen van Duiker en Bijvoet waaraan in de afgelopen jaren uitvoerig wetenschappelijk onderzoek is verricht met als doel de oorspronkelijke kleuren te bepalen; het Sanatorium-complex Zonnestraal ( ) te Hilversum. de Cineac Handelsblad (1934) te Amsterdam en de Foyer van dc Schouwburg Gooiland ( ) te HilversunP Sanatorium Zonnestraal Dresselhuy~-paviljoen, hocwcl langdurig verwaarloosd, bwat nu nog de meeste aanknopingspunten voor het oorspronkelijke kleur- en matcriaalgebruik van het eigenlijkc sanatorium. net zoals het geval was met het Dienstbodenhuis. De Koepel werd in 1995 op initialier van Stylos gerestaureerd en tot cxpusitieruimte heringericht, waarvoor uitvoerig kleuronderzoek werd verricht. In 1998 volgde nog meer onderzoek aan de hoofdgebouwen van hel complex in het kader van de lang verwachtte restauratie. Duidelijk werd dat Zonnestraal meer kleur heeft gehad dan alleen LW~II. wit en blauw en dat hel huidige donkergroen op de kozijncn *au het hoofdgebouw en het Ter Meuien-paviljoen uit een veel later tijdstip datccrt. Het hooidgebouw cn het Dresselhuys~paviijocn hadden oorspronkclijk gepleisterde, hagelwitgckalkte gevel? (ij. Het te Hilversum Na een lange voorgeschiedenis realiseerden Duiker en Bijvoet een nazorgkolonie voor Tuberculose patiënten op de Hilversumse Heide: Sanatorium Zonnestraal ( ). Hel in beton, staal en glas uitgevoerde complex bestond uit een centraal hoofdgebouw, twee patiëntenpaviljocns en bijgebouwen waaronder een verafggelegcn, twaalfzijdig Diensrbodenhuis de Koepel, en *ia werkplaatsen. Het Ter Meuleil-paviljoen (195 28) is na de oorlog ingrijpend gewijzigd. Ook het hoofdgebouw is later gewijzigd, maar hier zijn nog wel enige originclc delen bewaard gebleven Hel Dienstbodcnhuis daarentegen had een geheel Atalen op dc begane grond donkergrijs en op de verdieping geschilderde staalplaten cj,k). Hetzelfde lichtgrijs dc betonnen dakrand voor. Doordat dc kleuren van wrins van de beide verdiepingen verschilden gevel met lichtgrijs kwam op de borsthad elke

4 2O2 BULLETIN KNOB 2OOO-5 bouwlaag een eigen karakter hoewel ze in detaillering nagenoeg identiek waren. De gebouwen vormden een duidelijke architectonische eenheid waarbij

5 BULLETIN KNOB 2OOO konden oorspronkelijk als een geheel bij feestelijke gelegenheden worden gebruikt. 30

6 204 BULLETIN KNOB 200O-5 In de interieurs heeft hij gestufte wanden en plafonds toegepast. Bijna altijd zijn

7 BULLETIN KNOB 2OOO-5 205

8 2()6 BULLETIN KNOB 2OOO-5 9 Gemeentearchief Den Haag, offerte d.d. 27 juni firma J. Rotteveel. 10 Gemeentearchief Den Haag. offerte j.d. 29 juni 1931, firma J.G. Eernisse. l