Hugo Aqua Nieuws Opgericht 26-April-1973

Transcriptie

1 Januari 2012, jaargang 38 Hugo Aqua Nieuws Opgericht 26-April-1973 Maandblad voor aquarium, vijver en terrarium vereniging Hugo-aqua. Aangesloten bij de N.B.A.T.

2

3 Bestuur Voorzitter: H. A. Sieraad, Grift 4, 1703 HX, Heerhugowaard. Tel: Secretaris: R. Poelsma, Bergkristal 46, 1703 ED, Heerhugowaard. Tel Penningmeester: J. Schot, Carneool 18, 1703 AL, Heerhugowaard. tel e secr- penningmeester: R. de Jong, Midddenweg 80, 1702 HC, Heerhugowaard. tel Bestuurslid: R. Zuijdam, Waterradmolen 47, 1703 PB Heerhugowaard. tel Colofon Erelid: A. vd. Burg Clubgebouw: Wijkgebouw de Ezel, Fabritiuspark, Heerhugowaard. Tel: Clubavond: Iedere derde dinsdag van de maand, behalve in de maanden juli en augustus. In de maanden april en mei vijverlezingen op de eerste of tweede maandag van de maand. Contributie: vooruit te voldoen Voor NBAT- leden 48,50 per jaar Voor jeugdleden 24,25 per jaar Voor donateurs 24,25 per jaar. Inschrijfgeld 2,50 (eenmalig). Zeewaterleden kunnen i.p.v. het Aquarium ook Ons zeeaquarium ontvangen; In dat geval bedraagt de contributie 65,50 per jaar. Voor leden die zowel het Aquarium als Ons zeeaquarium willen ontvangen bedraagt de contributie 78,50 per jaar Betalingen: Uitsluitend op postrekeningnummer tnv aquarium- & terrariumvereniging Hugo Aqua. Opzeggingen: Uitsluitend schriftelijk bij de secretaris. Redactioneel Redactie: F. Leurs, Vinkenstraat 5, 1781 ZJ, Den Helder. Telefoon , Verspreiding: H. A. Sieraad, tel Overname: Dit mag slechts onder bronvermelding. Advertenties: Voor bedrijven: hele pagina 50,00 per jaar. Banner op de website van Hugo Aqua: 25,00 per jaar Internet Webmaster Hugo Aqua: NBAT:. Aquariumforums: Ledenhulpservice zoetwater: R. Zuijdam, tel: H. A. Sieraad, tel: zoutwater: K.Boots, tel: vijvers : H. A. Sieraad, tel: U kunt uw aquariumwater laten testen bij: Vishospitaal Anrokoi, Dioneplantsoen 10, Heerhugowaard, U kunt uw CO² fles laten vullen bij: Discus Fauna Centrum de Mare, Europaplein 96/96a,1825 TL Alkmaar Voor leden is het mogelijk om via de vereniging een abonnement op andere aquariumbladen te nemen. Inlichtingen bij de secretaris.

4

5 Voorwoord van de voorzitter In dit eerste voorwoord van 2012 wil ik jullie allereerst het allerbeste wensen voor het komende jaar, zowel op het persoonlijke vlak als met de hobby. Laten we er met zijn allen weer een mooi jaar van maken! De uitslag van de huiskeuring heeft weer een tweetal goede winnaars opgeleverd, Johan v.d. Werve met zijn zoetwater- gezelschapsbak (A1) en Johan Bonouvrie met zijn speciaalaquarium (A2). De beide heren nogmaals gefeliciteerd met jullie resultaat! Samen met mevrouw v.d. Meulen en de heren Zuijdam en Sieraad zullen zij de eer van Hugo Aqua gaan verdedigen bij de komende districtskeuring, die op 4 en 5 februari aanstaande door Wim Tomeij zal worden verricht. Elders in dit blad zult u een oproep tegenkomen om mee te doen met de fotowedstrijd, die wegens succes wordt herhaald. Stuur vooral uw mooiste foto s naar mij op (mits ze binnen de toegestane categorieën vallen), en we laten ze op 15 mei a.s. aan de aanwezigen zien. Op 17 januari a.s. komt Gert Eggink langs. Hoewel dit een zeewater avond is, verwacht ik ook een voor zoetwater leden zeer interessante lezing: het voornaamste onderwerp is namelijk LED- verlichting. Dit is de verlichtingsvorm voor de toekomst, en wordt al door enkele van onze leden met succes toegepast. Ik hoop u dan ook massaal te mogen verwelkomen op dinsdag 17 januari in buurthuis de Ezel. Henk Sieraad Inhoud Van de voorzitter Voor uw agenda Huiskeuring 2011 Aankondiging fotowedstrijd Natuur studieweek 2012 Moerasplanten De zoetwaterkwal Hebben vissen eigenlijk gevoel?

6 Uitnodiging 17 januari Presenteert Gert Eggink Weer zo n prachtige Zeewaterlezing deze keer over LED heeft de toekomst,geldt dat ook al voor onze hobby? Neem ook eens uw familie, vrienden of kennissen mee en laat ze ook eens mee genieten van onze interessante en vooral gezellige contact avonden En verder hebben wij voor u in het verschiet: 21 februari - Jaarvergadering Algemeen 20 maart Rob Uvenhoven --- Zoetwater 12 April Jaap Cost Budde -- Vijver (in buurthuis de boom) 17 April W.A. Tomey Zeewater 10 mei Arokoi Fa Anrokoi (in buurthuis de boom) 15 mei bestuur Foto wedstrijd 26 mei H.Sieraad/R. de Jong - vijverkeuring 19 juni H. Sieraad uitslag vijverkeuring Natuurlijk zijn ook uw vrienden, familie en kennissen van harte welkom op deze avonden Kijk voor meer informatie over deze avond en ander nieuws uw vereniging op

7 Met de Hugo Aqua clubpas kunt u 10% korting krijgen bij onderstaande aquarium/vijverzaken: Dobey Heerhugowaard ( tevens sponsor van deze pas ) Raadhuisplein 4,a1701 EJ Heerhugowaard tel: % korting op alle aquariumartikelen. Koi-en Vijvercentrum Dirkshorn Woudsmeerweg 22, 1746 CD Dirkshorn tel: % korting op alle vijverartikelen. Tuincentrum Jaap Kooy Beukenlaan 23, 1701 DA Heerhugowaard tel: % korting op alle vijverartikelen. Discus Fauna Centrum Europaplein 96, 1825 RA Alkmaar ( de Mare) tel: Tevens kunt u hier terecht voor het (bij)vullen van uw CO2-fles. 10 % korting op alle aquariumartikelen. Uw bestuur gaat er vanuit dat u zo nog meer plezier beleeft aan uw hobby! Het winnende zoetwater gezelschaps aquarium van Johan v.d. Werve

8 Huiskeuring november vond weer onze jaarlijkse keuring plaats. Dit maal onder de deskundige leiding van keurmeester W. Tomey Voor de uitslag moesten de deelnemers geduld hebben tot 20 december. Op deze avond werd de uitslag bekend gemaakt. Ook dit werd gedaan door de heer W. Tomey Naam deelnemer Cat Temp E.G. ph KH GH NO 2 NO 3 Biol. Totaal J. v.d. Werve ---- A , , J. Bonouvrie A , R. Zuijdam A , , , ,5 Mw. F. v.d. Meulen --- A , ,5 H. Sieraad A , , R. v.d. Meulen -- A , , , Mw. T. Obdam - A , , , Alle deelnemers van harte gefeliciteerd met hun behaalde resultaat. Wij hopen dat u weer het één en ander geleerd heeft van dit leerzame evenement Wij wensen mevrouw v.d. Meulen en de heren v.d. Werve, Zuijdam en Sieraad veel succes bij de komende districtskeuring De winnaar in de categorie speciaal aquaria: Johan Bonouvrie

9 Foto wedstrijd 2012 Beste clubleden, Net als in 2011 gaat het bestuur ook dit jaar een fotowedstrijd organiseren. Het is zover: vanaf nu kunnen jullie je beste en mooiste foto s insturen en meedingen naar leuke prijzen. Dit zijn in het kort de spelregels: er zijn een viertal categorieën, namelijk aquarium/ terrarium, vijver en tuin, dieren en natuur algemeen. Iedere deelnemer mag maximaal 6 foto s insturen, het maakt niet uit in welke categorie. Meedoen in meerdere categorieën mag natuurlijk ook! Het formaat van de foto s mag variëren van 0,5 tot 3 MB, jullie kunnen deze per E- mail opsturen naar henk.hugoaqua@ziggo.nl Het insturen van foto's mag vanaf nu tot 10 april a.s., daarna wordt er een mooie presentatie van gemaakt. Het maaktniet uit of je een digitale pocketcamera hebt of een spiegelreflexcamera, het meedoen is leuk en leerzaam bovendien. Op de ledenavond van april gaan we gezamenlijk de ingezonden foto s bekijken en beoordelen, voor de categoriewinnaars ligt een leuk prijsje klaar. Bovendien zullen we de winnende foto s plaatsen in het clubblad en op onze website. Succes allemaal, ik zie jullie foto's graag tegemoet! Henk Sieraad Het aquarium van Robbert Zuijdam

10

11 Natuurstudie week 2012 NSW NBAT e Natuurweek in Landsrade 15 tot 22 juni Beste natuurliefhebber, Omdat aquarium- en terrariumliefhebbers meestal ook natuurliefhebbers zijn, organiseert de Commissie Natuurweken van de Nederlandse Bond Aqua Terra al jarenlang een natuurweek. We wandelen in het prachtige landschap van Zuid Limburg en omgeving en verkennen daarbij de natuur. Hierbij komt iedere natuurliefhebber aan zijn- of haar trekken, of dit nu op vogel-, planten-, insecten- of ander gebied is, of om alleen maar van de natuur te genieten. Onderweg of na afloop van de wandeling is er altijd de mogelijkheid ervaringen met andere liefhebbers uit te wisselen of te bespreken. Ook is er literatuur aanwezig om iets uit te zoeken. Onze thuisbasis zal weer in Landsrade zijn, waar we verblijven in een fraai, midden in de natuur gelegen vakantiecomplex, met veel ruimte en een mooi uitzicht. Programma We zullen naast bekende, ook nieuwe gebieden bezoeken. s Morgens om 9 uur vertrekken we en we zullen meestal rond 5 uur weer thuis zijn. U kunt rekenen op flinke, maar rustige wandeltochten van ongeveer 15 km met voldoende tijd om te kijken, te fotograferen en even uit te rusten. Bij sommige tochten zal het ook mogelijk zijn eerder af te haken Zaterdag 16 juni gaan we met de bus naar Schin op Geul, waarvandaan we naar het Gerendal lopen en een bezoek brengen aan de orchideeëntuin. Later door een fraaie holle weg: de Ingbergrub en langs Gulpen, Euverem, Pesaken en Crapoel weer naar Landsrade. Zondag 17 juni gezamenlijk met eigen vervoer naar Eys voor een rondwandeling met afwisselend landschap. Door het waterwingebied naar Wijlre. Dan via Etenaken en Fromberg door de lange Elkenradergrub naar de Eyserbosschen en Piepert, om weer bij Eys te komen. Maandag 18 juni brengt de bus ons naar de Kunderberg, bekend door de vele Muggenorchissen die hier groeien. We wandelen verder langs Ubachsberg, Vrouwenheide, Mingersberg, Overeys en Wahlwiller weer naar Landsrade. We komen daarbij nog langs een kalkhelling, waar we mogelijk ook orchideeën vinden en door een mooie grub waar weer veel te ontdekken is. Dinsdag 19 juni iets heel nieuws. Vandaag brengt de bus ons naar Oost-Maarland, waarvandaan we een rondwandeling maken door de Maasvallei onder Maastricht: de Eijsder beemden. Er komen heel veel vogelsoorten voor, maar ook de vegetatie kent vele planten van de Rode-lijst. De bever bouwt er zijn burchten en voor libellen en andere insecten is het er een paradijs. Woensdag 20 juni een buitenlandse bustocht naar de Eifel in Voorbeeld van een holle weg of grub

12 Duitsland voor een wandeling vanaf Huppenbroich, langs de Brombach over de Weihrauchsberg en Rurberg naar de Rursee. Onderweg mooie panorama s, maar ook een interessante flora en fauna. Donderdag 21 juni na het succes van vorig jaar en op veler verzoek ook dit jaar weer een puzzeltocht in de omgeving van Landsrade. Aan de hand van aanwijzingen loopt u zelf de route, terwijl onderweg een aantal vragen beantwoord moet worden. De avonden zijn gevuld met interessante dia- of beamerlezingen. We zullen terugblikken naar het afgelopen jaar, met in ieder geval ook een presentatie in 3D. We nemen een kijkje in Nepal en Ellen en John verzorgen weer een ludieke natuurquiz. De Eyserbeek Voor de gebruikelijke fotowedstrijd kunt u 3 foto s insturen. 2 voor de categorie Natuur en 1 voor de categorie Mensen. De 1-3 digitale foto s stuurt u uiterlijk zondag 3 juni 2012 naar loekvanderklugt@gmail.com Reservering en kosten De kosten bedragen 340,- voor de hele week. Bij dit bedrag is alles inbegrepen. Indien het aantal deelnemers en de beschikbare ruimte het toelaat, is er ook de mogelijkheid tot huren van een 2-persoonskamer voor 1 persoon. Hiervoor is dan voor de hele week een toeslag verschuldigd van 112,-. Wij vragen u zich zo spoedig mogelijk aan te melden, zodat wij definitieve afspraken kunnen maken met Landsrade. Bij te late aanmelding kunnen we namelijk geen voorkeur voor bepaalde huisjes meer aangeven. U bent verzekerd van inschrijving als het voorschot van 170,- is betaald. U wordt ingeschreven op volgorde van binnenkomst. Als het maximale aantal deelnemers is bereikt, krijgt u bericht van plaatsing op een wachtlijst. Het restant van 170,- (of 282,- voor een 2- persoonskamer als u die voor u alleen wilt hebben) moet voor 31 maart 2012 zijn overgeschreven. U moet zelf zorgen voor een reis- of annuleringsverzekering. Omdat wij de huisjes voor de hele week moeten huren, is een weekend- of midweekverblijf alleen mogelijk bij medebelangstelling voor het andere deel, of indien u de huur voor de andere dagen ook betaalt. U kunt hiernaar altijd informeren. Het verblijf in Landsrade Wij hebben een optie op de vrijstaande bungalows. Dit houdt in, luxe woningen voor 6 personen. Elke kamer heeft 2 eenpersoonsbedden, voorzien van dekbed en kussen. Het beddengoed is bij de prijs inbegrepen. Verder is er in elke kamer een wastafel. Elk huis is bovendien voorzien van een toilet en een aparte badkamer met douche. Voor handdoeken en keukendoeken in uw huisje moet u zelf zorgen, evenals voor eventueel koffie of thee en overige dingen die u in uw huisje wilt gebruiken. Ruud Meertens van Heuvellandcatering is ook dit jaar weer bereid de maaltijden voor ons te verzorgen. Deze worden weer opgediend in de bovenzaal van het complex. Hier ontbijten we om 8 uur en maken dan gelijk een lunchpakket voor onderweg klaar. s Avonds kunnen we weer van een lekker 3-gangenmenu genieten. Ook dit is bij de prijs inbegrepen. We hebben hier de beschikking over een bar om een drankje te kopen. In deze ruimte worden ook de

13 De Eijsder beemden Foto: Stichting het Limburgs Landschap, Gerrit Lenting avondprogramma s verzorgd. U wordt vrijdag 15 juni na 3 uur s middags en voor 6 uur s avonds in Landsrade verwacht. Reist u met openbaar vervoer, dan kunnen wij u bij de bushalte van Heijenrath komen ophalen. Zorg voor goede waterdichte, ingelopen wandelschoenen of laarzen en gemakkelijk mee te nemen regenkleding of een paraplu. Korte tijd voor de natuurweek ontvangt u nadere mededelingen, programma-aanvullingen, routebeschrijving naar Landsrade en een deelnemerslijst met telefoonnummers en adressen om afspraken te kunnen maken voor eventueel gezamenlijk reizen. Een terugblik van voorgaande natuurweken vindt u op Heeft u nog vragen of wilt u een inschrijfformulier? Mail dan naar: l.sonnenberg@daniorerio.nl (Limerick, tekening en kalligrafie: Lotty Sonnenberg. Tekening en limerick hebben betrekking op onze ontmoeting met de adder tijdens de vorige Natuurweek De veel in Limburg voorkomende Geelgors zullen we vast en zeker ook weer horen. Het schilderachtige Landsrade het verblijf waar de deelnemers al jaren lang zo gastvrij ontvangen worden

14

15 Moerasplanten. Moerasplanten: je vindt ze in praktisch iedere vijver en in elk gezond buitenwater. Ze zijn zo gewoon, dat ze pas na het bewonderen van de waterlelies gaan opvallen. Maar zijn moerasplanten wel zo gewoon? Het antwoord kan kort en duidelijk zijn: nee. Hoe fraai een waterlelie in de vijver ook bloeit, zonder aanwezige moerasplanten oogt een vijver niet kompleet. En met recht, want de moerasbeplanting in een vijver heeft een aantal belangrijke functies en is onmisbaar voor vele dieren. Bij het aanleggen van de vijver is het van belang om ook voor minstens één, maar liever voor meerdere ondiepte te zorgen en daar de moerasplanten te plaatsen. Wat is nu eigenlijk moerasbeplanting? Kort gezegd: moerasplanten zijn in- en rond het water levende planten die niet volledig of grotendeels zijn ondergedompeld, maar voorkomen in de ondiepe delen van waterpartijen. De meeste soorten moerasplanten voelen zich het prettigst met hooguit 10 tot 15 cm. water boven de plantvoet, maar kunnen tijdelijk met een hogere waterstand toe. Een lagere waterstand is geen enkel probleem, slechts bij langdurig droogvallen van de groeiplaats krijgen moerasplanten het moeilijk. Moerasplanten wortelen in aarde, die het beste kan worden aangebracht in kunststof plantmanden die in vele maten en vormen is te verkrijgen. Watermunt is zeer geliefd bij insecten Het grote voordeel van deze manden is, dat de wortels tussen de mazen heen kunnen groeien en vervolgens vrij in het vijverwater hangen. De voedingswaarde van de aangebrachte aarde (vijvergrond maar ook klei volstaan prima) zal redelijk snel zijn uitgeput, waarna de planten steeds meer voedsel uit het water moeten halen om aan de behoefte te kunnen voldoen. Op deze manier worden veel voedingsstoffen uit het water gefilterd die anders ten goed zouden komen aan algen. In ruil hiervoor worden vaak stoffen aan het vijverwater afgegeven die een heilzame werking hebben op andere planten en de aanwezige vissen. Moerasplanten helpen dus de zuurstofplanten om de vijver gezond en helder te houden. Vooral van lisachtigen en rietachtigen is bekend dat het krachtige waterzuiveraars zijn. Voor vele dieren is een goed groeiende moerasbeplanting letterlijk van levensbelang. De vaak dichte beplanting vormt een dankbare schuilplaats voor de eieren en larven van vissen en amfibieën, die anders een prooi vormen voor andere vijverbewoners. Natuurlijk zal een groot deel toch worden opgegeten, maar zonder deze natuurlijke schuilplaatsen zou het aantal overlevende vis- en amfibielarven slechts minimaal zijn. Niet alleen voor de larven, maar ook voor de ouders vormen moerasplanten vaak een toevluchtsoord om aan vijanden te ontkomen. Kikkers en padden houden zich graag in of vlakbij de moerasbeplanting op, zodat ze niet opvallen en snel kunnen wegvluchten. Moerasplanten hebben ook op insecten een enorme aantrekkingskracht: de nectar uit de bloemen

16 één van de mooiste planten die er zijn: Rietorchis met bloem vormt een dankbare voedselbron en de dichte bladermassa s vormen een goede schuilplaats tegen insecteneters. Dit laatste geldt overigens niet altijd: spinnen maken hun web tussen de bladeren en bladstelen in de hoop voldoende prooien te verschalken. Andersom heeft ook voor moerasplanten het vele insectenbezoek de nodige voordelen: door het stuifmeel dat aan de poten van fouragerende insecten blijft zitten zorgen deze onbedoeld voor bestuiving en bevruchting, waardoor mede het voortbestaan van de plantensoorten wordt gewaarborgd. Onderhoud en verzorging. Iedere vijver heeft de neiging om te verwilderen. Dit is een normaal deel van de natuurlijke processen: planten groeien en breiden zich uit. Het is vooral de vaak ongewenste uitbreiding van bepaalde plantensoorten die de vijverbezitter dwingt om alert te blijven en tijdig in te grijpen. Wie te lang wacht met corrigerende maatregelen zoals uitdunnen, snoeien of verplaatsen van de moerasbeplanting zal tot de conclusie komen dat sommige soorten door elkaar heen groeien of erger: dat sterke soorten de zwakkere aan het verdringen zijn. De maatregelen die men dan moet nemen om de vijverbeplanting weer in de gewenste staat terug te brengen zijn meestal veel groter dan bij eerder ingrijpen het geval zou zijn. Insecten -en rupsenvraat kan eveneens grote negatieve invloed hebben op de moerasbeplanting: wees dan ook alert op aangevreten bladeren, onnatuurlijke groeivormen en verkleuring van de planten. Wanneer u één of meerdere symptomen van insectenschade bij de planten ontdekt dient u indien mogelijk de beestjes en de aangetaste bladeren te verwijderen om erger te voorkomen. De schadelijke insecten of rupsen kunnen in de meeste gevallen prima als voedsel voor de vijvervissen dienen. Het is dus raadzaam om de moerasbeplanting minstens een maal per week na te kijken op ongewenste uitlopers etc. en correcties toe te passen. Het spreekt voor zich dat bij zo n inspectie tevens lelijke bladeren en uitgebloeide bloemen worden verwijderd Natuurlijk geldt dit onderhoud ook voor de onderwatervegetatie en de waterlelie(s) om het dichtgroeien van het wateroppervlak te voorkomen. Met de overtollige planten kunt u andere vijverbezitters vaak nog een plezier doen. Vanaf september gaan de meeste moerasplanten op hun retour en bereiden zich voor op de winterrust. Dit betekent dat er zaden worden gevormd, de groeisnelheid neemt af en de bladeren sterven in steeds sneller tempo af. Vijverbezitters die ongewenste zaailingen willen voorkomen, doen er nu goed aan om zoveel mogelijk uitgebloeide bloeiaren te verwijderen. Het wordt nu tijd voor een grondige uitdunning van de plantengroepen, waarbij men best rigoureus te werk mag gaan. In het voorjaar zullen de meeste moerasplanten weer snel uitlopen en de gaten gaan opvullen die het snoeiwerk heeft Beekpunge in bloei

17 veroorzaakt, waarbij ook de zwakkere soorten nieuwe kansen krijgen. In het late najaar worden ook de afgestorven bladeren en bladstelen grotendeels verwijderd; deze rottende plantendelen veroorzaken ongewenste gasvorming onder een ijslaag en zorgen in het komende voorjaar voor grote algengroei. Omdat mijn vijver in het vroege voorjaar altijd door vele kikkers en padden wordt gebruikt als kraamkamer en de zeer vele dikkopjes voldoende voedsel moeten kunnen vinden, laat ik toch een deel van de afgestorven moerasplanten in de vijver, zodat algen in het vroege voorjaar in voldoende mate aanwezig zijn. Inheemse moerasplanten. Anders dan onze aquariumplanten, zijn de meeste vijverplanten inheems. Zo ook de moerasplanten: wie tijdens een wandeling of fietstocht in de natuur goed oplet vindt vele soorten die ook in de tuincentra worden aangeboden. oor wie na het lezen van dit artikel denkt de schop ter hand te nemen en op jacht te gaan naar vijverplanten: niet alleen zijn vele soorten wettelijk beschermd, het is niet correct om de natuur leeg te roven om zodoende wat geld te besparen op de vijverbeplanting. Bij tuincentra, maar ook bij mede- vijverbezitters zijn vele soorten vijverplanten te vinden. Hieronder vindt u een beknopte lijst van de mooiste moerasplanten voor uw vijver, wellicht kan dit u helpen om een verantwoorde keuze te maken. Enkele fraaie rietachtigen heb ik niet in deze lijst opgenomen, omdat deze beschikken over scherpe wortels die uw vijvermateriaal zullen doorboren. De gele lis filtert veel voedingsstoffen uit het water Henk Sieraad Nederlandse naam Latijnse naam Grote waterweegbree Alisma plantago aquatica Slangewortel Calla palustris Dotterbloem Caltha palustris Rietorchis Dactylorhiza praetermissa Gele lis Iris pseudoacorus Lobelia Lobelia cardinalis (niet winterhard!) Kattenstaart Lithrum salicaria Watermunt Mentha aquatic Waterdrieblad Menyanthes trifoliate Moeras vergeet mij niet Myosotis palustris Bont riet Phragmites australis Variegatus Snoekkruid Pontederia cordata Pijlkruid Sagittaria sagittifolia Bonte mattenbies Scirpus tabernaemontanii Zebrinus Dwerg lisdodde Typha minima

18 Het aquarium van Rene v.d. Meulen (DE ZOETWATERKWAL) Kwallen behoren uitsluitend in de zee thuis beweerde men tot in Laat nu toch de heer G.B. Sobwerby, tijdens zijn bezoek aan de Londense botanische tuin "Kew Garden", in de vijver met de pas geïmporteerde Braziliaanse Victoria regis een op een minikwalletje gelijkend diertje bespeuren. Hij ving er enkele van en bezorgde ze aan zijn vriend Lankester, die hen op naam bracht en in de soortnaam de ontdekker herdacht. Meteen vermoedde men terecht dat het beestje via het transport van de planten als verstekeling was meegekomen. Toen men enkelejaren later in Lyon voor dezelfde feiten kwam te staan, was de thesis van de stow away bewezen. De grote vraag bleef echter: hoe zag de poliep eruit die deze volwassen exemplaren of medusa s produceerde? Terwijl de kwalletjes uit de Kew Garden van 6/10 tot 15 millimeter waren, ontdekte men later dat ze een diameter tot twintig millimeter konden bereiken. De volwassen kwalletjes voorzien zich op een veeleer eigenaardige wijze van voedsel. Het diertje stijgt naar de oppervlakte, legt zich daar op zijn rug en laat zich, de talrijke tentakels uitgespreid, weer naar de bodem zakken en pikt onderweg het door zijn netelbatterijen verlamde plankton op. Deze tentakels meten, naargelang de ouderdom van het schepsel, acht tot vierhonderd millimeter lang. Bovendien neemt met de ouderdom ook het aantal sterk toe. Bij een gekweekt exemplaar telde men ooit tot 614 vangarmen. Dus in verhouding tot de grootte van het diertje een enorm vangnet. Eens de bodem bereikt, gaat alles in omgekeerde volgorde. Men neemt aan dat de minuscule, aan de rand van de kwal voorkomende, zintuigcellen het dier informeren over zijn positie in het water. Men vermoedde terecht dat bij de kwal, als ongeslachtelijke vorm, ook een poliep behoorde. Het bleek zelfs een bekende van Lankester. Hij had hem immers twintig jaar daarvoor reeds beschreven als Microhydra ryderi Lankester. Door dit feit wordt deze kleine zoetwater kwal ook wel terecht Craspedacusta ryderi genoemd. Deze levensfase is nog veel kleiner en haalt amper een grootte van een halve tot twee millimeter. De poliepjes

19 bezitten geen tentakels. Na verloop van tijd ontstaat er een knopvorming. Bij gunstige omstandigheden snoeren deze in, laten los en ontwikkelen zich tot een kwalletje dat dan tot taak heeft zoveel mogelijk poliepjes te produceren. Buiten warmte zijn er meerdere, nog ongekende, impulsen nodig om de kwalvorming op te starten. Sommige jaren kleuren riviertjes of vijvers, soms zelfs in serres gelegen waterbakken, melkwit van de hoeveelheid kwalletjes en dan ziet men in jaren geen enkele meer. Doordat ze met waterplanten mee reizen, kunnen ze ooit wel eens in uw aquarium opduiken. Intussen mag men de diertjes de rang van kosmopoliet toekennen. In uw vijver en aquarium doen ze geen kwaad n uw vissen krijgen onverwacht een welkome afwisseling op het menu. In 1978 vermeldt Dendy echter dat ze ook pas geboren visjes buit maken, dus als u graag jonge visjes wilt hebben, dan is het uitkijken geblazen. Een stukje Afrika in de kamer van Femke v.d. Meulen

20

21 Het gezelschaps aquarium van Tessa Obdam Hebben vissen eigenlijk gevoel? De wetenschap discussieert veel over de vraag of vissen bijvoorbeeld pijn kunnen hebben, en dus indirect ook over de vraag of ze kunnen voelen. Vissen hebben over het algemeen goede zintuigen, die hen informeren over hun omgeving. Ze hebben net als wij zintuigen om te zien, horen, ruiken en proeven. Daarnaast loopt er over hun hele lichaam een lijn die bewegingen in het water registreert, en vangen ze stroom op met hun zintuigen. Maar op basis daarvan valt niet te zeggen of een vis iets kan voelen. Sommige vissen hebben flinke hersenen. Het gewicht van de hersenen is bij de meeste vissoorten minder dan 1% van het lichaamsgewicht, bij de mens is dat circa 2,3%. Sommige vissen hebben grotere hersenen, zoals de olifantsvis, een zoetwatervis, waarvan de hersenen 3,1% uitmaken van het lichaamsgewicht. Deze vis vertoont in aquaria veel tekenen van intelligentie en gedraagt zich volgens sommige biologen speels. Het lijkt erop dat hij graag over zijn buik geaaid wordt. Maar we moeten ervoor waken om menselijke emoties aan vissen toe te schrijven, want in evolutionair opzicht staan ze erg ver bij ons vandaan. Net als alle gewervelde dieren, hebben vissen zintuigen die hen vertellen wat er gebeurt in hun omgeving. Zintuigen die vissen in staat stellen om te zien, horen, ruiken, proeven en aanraken. Bovendien hebben bijna alle vissen een speciaal zintuig, het zijlijnorgaan, dat hen in staat stelt om objecten op een afstand waar te nemen. Vissen hebben ook diverse andere zintuigen die hen helpen te voldoen aan de voorwaarden om te kunnen leven onderwater. Zien De ogen van vissen verschillen van die van gewervelde landdieren op een aantal manieren.

22 Bijvoorbeeld, de meeste vissen kunnen zien links en rechts en links op hetzelfde moment. Een vis heeft geen hals en kan dus zijn kop niet draaien. Vissen hebben geen oogleden. Bij gewervelde landdieren helpen oogleden de ogen bevochtigen en dekken ze af tegen de zon. De ogen van een vis worden vochtig gehouden door het aanwezige water. De ogen hoeven niet te worden afgeschermd van zonlicht omdat zonlicht zelden extreem is in helder water. Sommige vissen hebben ongewone aanpassingen van het oog. Bijvoorbeeld: een volwassen platvis heeft zijn beide ogen aan dezelfde kant van het hoofd. Een platvis besteedt de meeste tijd liggend op zijn zijkant op de oceaanbodem. De ogen van bepaalde diepzeevissen zitten aan de uiteinden van uitsteeksels op het vissenkop. Deze uitsteeksels kunnen vergroot worden, waardoor de vissen beter om zich heen kunnen kijken. Bepaalde soorten vis worden blind geboren. Deze vissen leven in de duisternis van de grotten of in de zeebodem. Sommige van deze vissen hebben ogen, maar geen kunnen niet zien. Bij anderen ontbreken de ogen volledig de hersenen van de olifantsvis, maken 3,1% uit van het lichaamsgewicht. Dit zijn dan ook de één van de meest intelligentste vissen Horen Vissen kunnen geluiden horen. Niet alleen geluid dat wordt geproduceerd in het water, maar - als het hard genoeg is - ook geluiden afkomstig van boven het water. Ze kunnen over heel grote afstanden met elkaar communiceren, doordat ze een heel goed gehoor hebben. Meervallen en bepaalde andere vissen hebben een scherp gehoor. Vissen hebben een innerlijk oor ingesloten in een kamer op elke zijde van het hoofd. Vissen hebben geen uiterlijke oren of trommelvliezen. Geluidstrillingen worden vervoerd naar de innerlijke oren door de lichaamsweefsels.de trillingen die door het gehoor worden opgevangen, worden door de zwemblaas versterkt. Via een verbinding tussen de zwemblaas en het oor (het orgaan van Weber) gaan de trillingen naar het oor van de vis. Geur en smaak Vissen hebben een gevoel van geur. Het is sterk ontwikkeld in vele soorten, waaronder meerval, zalm, en haaien. In de meeste vissen bestaat de reukorganen uit twee zakjes, een aan elke kant van de kop. De zakjes zijn gevoerd met zenuwweefsel dat zeer gevoelig is voor geuren van stoffen in het water. De meeste vissen hebben tevens smaakpapillen in verschillende delen van de mond. Bij sommige soorten zitten dergelijke smaakpapillen ook op andere delen van het lichaam. Zijlijn orgaan Gevoel en het zijlijn orgaan zijn nauw verwant. De meeste vissen hebben een goed ontwikkeld gevoel van aanraking. Zenuwuiteinden in de huid reageren op de geringste druk en verandering van Temperatuur. Killivisjes zijn in staat om met hun zijlijnorgaan de rimpels te detecteren die worden veroorzaakt door worstelende insecten die in het water zijn gevallen. Het zijlijnorgaan van een vis is een inwendig kanaal dat is gevuld met vloeistof. Via de kleine poriën in de huid vangt het trillingen op. De trillingen planten zich voort door dit kanaal en prikkelen de haartjes van receptoren. Deze receptoren staan via de takken van de zijlijnzenuw in contact met de hersenen van de vis en geven informatie door over de bewegingen van andere organismen en van het water. Het zijlijnorgaan is over het algemeen zichtbaar als een smalle lijn over de lengte van de vis vanaf de kieuwdeksels tot aan de staartbasis. De ogen van vissen verschilt aanzienlijk bij die van zoogdieren Evenwichtsorgaan Een vis heeft drie kanaaltjes met vloeistof in zijn lichaam. Dat is het evenwichtsorgaan. Het evenwichtsorgaan staat in verbinding met het gehoor. Wanneer de vis van richting verandert, drukt de vloeistof op de haartjes van

23 zintuigcellen. Die signalen worden doorgegeven aan de hersens van de vis. De vis heeft ook nog zakjes met gehoorsteentjes in zijn lichaam. Die kunnen ook op die haartjes drukken. Deze zakjes worden vooral gebruikt voor de houding van de vis ten opzichte van de zwaartekracht. Wanneer een vis begint te zwemmen in een andere dan een rechte, vlakke positie, bewegen de vloeistof en de gehoorsteentjes over gevoelige zenuwuiteinden. De zenuwen geven het signaal over de veranderingen in de positie van het lichaam door aan de hersenen. De hersenen sturen vervolgens boodschappen naar de vinspieren, die zich zodanig bewegen om de vis in evenwicht te houden. Gehoorsteentjes Gehoorsteentjes ( otolieten) zitten in het evenwichtsorgaan van veel vissen. De variabele druk die ze op zenuwen uitoefenen, geeft informatie over de stand die de vis in het water heeft. Gehoorsteentjes zijn opgebouwd uit een aantal dunne kalklagen. Zoals bij een boom de aantal jaarringen gebruikt wordt, kan bij vissen de grootste van de drie gehoorsteentjes gebruikt worden om de leeftijd te bepalen. Na behandeling van de ringen kan zelfs de groei per dag bepaald worden en daarmee ook de groeisnelheid of de invloed van bijzondere omstandigheden. Voor het onderzoek aan jonge vissen van nog geen jaar oud is dit zeer belangrijk. Onderzoekers uit Hamburg ontdekten bij jonge schol die in sterk verwarmde getijdenpoelen achterbleven zelfs stress-ringen in de gehoorsteentjes. bron : uit: Xiphophorus uit Oss Ook de zijlijn is een specifiek lichaamsdeel van de vis Het speciaal aquarium van Henk Sieraad