ONVERZOENBARE VERSCHILLEN?

Transcriptie

1 ONVERZOENBARE VERSCHILLEN? Identiteiten en percepties in het Strategisch Partnerschap tussen China en de EU Sara Van Hoeymissen OE Sinologie KU Leuven STRATEGISCHE PARTNERS SINDS 2003 Xinhua 1

2 HOGE VERWACHTINGEN CONTEXT de VS als derde partij op de achtergrond in toenmalige context van verslechterende relaties tussen VS en EU Chinese strategie van 1 superpower and 4 big powers in een context van en bijdragend tot situatie van complex interdependence toenemende diversificatie en institutionalisering van de relaties meer dan 50 dialogen op verschillende niveaus in verschillende sectoren, samenwerkingsakkoorden... 2

3 HET PARTNERSCHAP GEWOGEN hoezo strategisch? hoezo een partnerschap? van honeymoon naar marriage zijn we compatibel genoeg voor een echt partnerschap? verschillen in identiteiten en percepties willen we hetzelfde? Babylonische spraakverwarringen wat voor een soort partnerschap is mogelijk? HOEZO STRATEGISCH? lange-termijn, wederkerigheid naast belangen ook gemeenschappelijke doelstellingen en gemeenschappelijke strategie om deze te bereiken convergentie wat met gemeenschappelijke waarden? EU: In particular we should look to develop strategic partnerships, with Japan, China, Canada and India as well as with all those who share our goals and values, and are prepared to act in their support (ESS) cruciale thema s, dus ook veiligheidsthema s EU sinds 2005 actiever op het vlak van Cross-Strait relations ook Iran, Noord-Korea, Midden Oosten, Afrika eerder dialoog dan concrete samenwerking rond objectieven EU-China High-Level Strategic Dialogue sinds

4 HOEZO EEN PARTNERSCHAP? hoe uniek? EU: ook strategische partnerschappen met VS, Canada, Japan, Brazilië, Rusland, India, Zuid Afrika, Mexico, Zuid Korea niet allemaal even formeel China: Rusland in 1996, Frankrijk, VS, Canada, Mexico, ASEAN, India, Pakistan, EU, UK, Japan, Zuid-Afrika, Egypte, Saoudi Arabië, Afrika recent: Cambodja, Brazilië, Verenigde Arabische Emiraten... China 1 EU policy paper in 2003 EU Commissie : 5 Communications over China HOGE VERWACHTINGEN tegen 2005 danig bekoeld - zeker realisme trad in Shambaugh: van honeymoon naar marriage Partnership and Cooperation Agreement (PCA) onderhandelingen gestart in januari 2007 nog niet afgerond 11de EU-China top in 2008 half jaar uitgesteld na ontmoeting Nicolas Sarkozy met Dalai Lama complexe relatie, fundamentele verschillen The discourse of "strategic partnership really means that China is an adversary that could become a serious nuisance. (Gerald Segal Does China Matter? 1999) 4

5 EU China omzeilt internationale regels en afspraken waarde van de yuan, markttoegang, gedwongen technologieoverdracht, intellectuele eigendomsrechten, exportbeperkingen asymmetrische relatie onvoorwaardelijk partnerschap heeft gefaald nood aan wederkerigheid met Chinese toegevingen in domeinen die relevant zijn voor de EU 2006 Communicatie the single most important challenge for EU trade policy, level playing field, balance, fairness, coördinatieproblemen en vaak weinig concrete resultaten bvb. mensenrechtendialoog (sinds 1995): dialoogmoeheid CHINA EU niet de balancerende macht waar China op hoopte Friendship is a 2-way street (China Daily februari 2012) wapenembargo smacks of Cold War mentality gebrek aan vertrouwen markteconomiestatus China Threat bvb. beperken van hoogtechnologische export inacceptabel in huidige context waarin EU Chinese investeringen broodnodig heeft beschuldigingen van confrontatie, containment... 5

6 EVALUATIE veel gemeenschappelijke belangen en samenwerking economisch EU uitvoer in 2011: miljard (+20%) voor China EU n 1 bron van invoer EU invoer in 2011: miljard (+3%) Financiële Crisis China bereid EU te steunen mits voorwaarden klimaatverandering, Afrika,... maar identiteiten en percepties te incompatibel om echte partners te zijn? wie zijn we? wat willen we? WIE ZIJN WE? 6

7 DE VELE IDENTITEITEN VAN CHINA identiteit en rol van EU vaak in vraag gesteld ook: hoe kan de EU middelen in macht vertalen? hetzelfde geldt echter voor China ontwikkelingsland, regionale macht, grootmacht, supermacht? diverse en soms tegenstrijdige identiteiten welke vertaling en kanalisering moet toenemende Chinese rijkdom en macht krijgen? zeer veel debat in China officieel: major powers are the key, surrounding areas are the first priority, developing countries are the foundation, and multilateral forums are the important stage ONTWIKKELINGSLAND developing countries are the foundation diepgewortelde zelfidentiteit en sociale identiteit van China grootste ontwikkelingsland ter wereld tactisch-strategisch China baat bij huidige internationale orde maar slechts beperkt bereid om instandhouding ervan te financieren common but differentiated responsibilities retorische basis voor relatie met Derde Wereldlanden 7

8 ONTWIKKELINGSLAND anderzijds: capabilities-expectations gap binnenlandse uitdagingen zijn groot en primeren reële kloof BBP/capita Griekenland in 2011 door IMF geschat op dollar, China dollar ook lange tijd EU beeld van China hulp bij hervormingen, ontwikkelingshulp verschillend van VS interne versus externe aspecten van opkomst van China nog steeds samenwerking op vlak van infrastructuur, milieu (expertise, technologie, financiële hulp) maar de vraag naar billijke compensatie en rijst meer OPKOMENDE GROOTMACHT VS, Rusland, Japan en EU handel, investeringen, technologie idee dat toenemende macht internationale verantwoordelijkheid meebrengt grotendeels aanvaard in China MAAR ook verwachting bij elite en bevolking dat China voor zichzelf opkomt toenemend nationalisme : stijlbreuk t.o.v. Deng Xiaoping periode wantrouwig t.o.v. Westerse vraag naar actiever China 8

9 RESPONSIBLE POWER EU en Chinese visie op verantwoordelijk verschilt EU civilian power, normative power uitdragen van waarden als mensenrechten, goed bestuur samenwerkingsakkoorden van EU bevatten mensenrechtenclausule conditionele ontwikkelingshulp hoop zelfs ambitie om China te laten evolueren in richting van liberale democratie met rule of law en markteconomie maken RESPONSIBLE POWER China bezorgd om imago kijk op verantwoordelijk gekleurd door geschiedenis respect voor soevereiniteit en gelijkheid, opkomen tegen inmenging en machtspolitiek, skeptisch over global governance anderzijds ook invloed van Chinese cultuur: bezorgd om imago sterk realistische blik op internationale relaties nadruk op nationaal belang core interests: territoriale integriteit aandacht voor comprehensive national power armoede aan ideeën, modellen over concrete invulling responsible great power, peaceful rise, peaceful development, harmonious world 9

10 WILLEN WE HETZELFDE? MULTILATERALISME EU: normatieve en regelgevende benadering effective multilateralism (EU s European Security Strategy (ESS) van 2003) ESS identificeert China als 1 van 3 partners in Azïë voor effective multilateralism China streeft naar multipolaire wereld geen dominantie in internationale relaties niet hetzelfde als multilateralisme maar kan wel een instrument zijn hierin China vaak instrumentele benadering van multilateralisme laatkomer - wantrouwig nadruk op soevereiniteit, recht op eigen ontwikkeling, nationaal belang 10

11 EU-CHINA-AFRIKA 2008 EU voorstel voor trilaterale dialoog en samenwerking vrede en veiligheid, infrastructuur, grondstoffen, landbouw lauwe Chinese reactie wantrouwig t.o.v. EU intenties initiatief gezien als te veel op maat van de EU China heeft heel eigen identiteit in Afrika en aanwezigheid gebaseerd op belangen wat met Afrika? wel samenwerking mogelijk China en EU vaak dezelfde uitdagingen in Afrika maar pragmatisch dialoog, coördinatie, zoeken naar complementariteit trilateraal! Chinese voorkeur voor VS aanpak WAT VOOR EEN SOORT PARTNERSCHAP IS MOGELIJK? 11

12 ENKELE IDEEËN EN STRATEGIEËN pragmatisme belangen als uitgangspunt versus normen de Europese integratie van het Chinabeleid Europese normen versus nationale belangen maximale preventie van verdeel-en-heerspolitiek wederkerigheid onderlinge afhankelijkheid omzetten in onderhandelingsruimte voorbereid zijn op diversiteit in stemmen en beleidsvoering Chinese overheid over het algemeen pragmatisch georiënteerd op grootmachten en ontwikkelingslanden maar moet ook aandacht geven aan realistische, nationalistische stemmen ENKELE IDEEËN EN STRATEGIEËN partners zoeken VS assertievere lijn en meer hard power dan de EU realistische China verkiest vaak deze rechtlijnigheid andere relevante landen, regionale machten, ontwikkelingslanden inspelen op China s verschillende identiteiten blijven hameren op toenemende verantwoordelijkheden bvb. financiering van internationale organisaties MAAR in hoeverre zijn EU en VS bereid om China effectief een leidende rol toe te delen? 12

13 BEDANKT! 13