De wieg van Catalonië

Transcriptie

1 toerisme Verrassende kunst in de bergen De wieg van Catalonië Je vindt ze niet meer terug op actuele kaarten: de oude graafschappen die ooit de kern vormden van het jonge Catalonië. Maar ze zijn er nog steeds, tastbaar aanwezig voor wie ruïnes meer betekenen dan een hoop oude stenen, voor wie het gregoriaans nog hoorbaar is binnen de muren van sinds eeuwen verlaten kloosters. Ontdek het boeiende verhaal van een gemeenschap die jaar geleden haar eigen identiteit, taal en land begon te vormen... Tekst: Willy Ost Foto s: Willy Ost, tenzij anders vermeld Naar Cardona Het Nationaal Museum spanje van de Catalaanse Kunst in Barcelona is een ideaal vertrekpunt om onze rondrit doorheen het historische Catalonië te starten. De afdeling romaanse kunst bezit een indrukwekkende verzameling muurschilderingen en heiligenbeelden, afkomstig uit verschillende kerken van het land. Deze waardevolle collectie bewaart de kern van het Catalaanse culturele erfgoed. Vanuit Barcelona trekken we nu noordwaarts doorheen een prachtig landschap. In de verte ontwaren we het getande gebergte waarin het beroemde klooster van Montserrat zich bevindt (zie Kampeertoerist 10/2010). Al van heel ver trekt het kasteel Sant Vicenç onze aandacht. Het domineert de stad Cardona vanop een heuvel. De heren van Cardona die er eertijds resideerden gaven hun adellijke naam aan de stad en tevens aan het hele graafschap. Ze waren vooral bekend onder de benaming heren van het zout. Onder de grond aan de rand van de stad bleek namelijk een enorme zoutvoorraad verborgen te zitten. Zout was toen zeldzaam en dus heel kostbaar. Met de aanwezigheid van dit witte goud beseften de graven wel degelijk hoe belangrijk hun territorium wel was. Bovendien was de rivier naast Cardona de grens tussen het Karolingische, christelijke noorden en het zuiden waar de muzelmannen de plak zwaaiden. Redenen genoeg dus om hun stad 15de eeuw maken deel uit van de historische uit te bouwen tot een sterk militair bolwerk en kunstschatten. een florissant handelscentrum. In de straatjes Vanop de uitkijktoren van het kasteel heb je en steegjes heerst nu een stemmige sfeer. De een totaalpanorama op de weidse omgeving. imposante 13de-eeuwse kerk van Sant Miquel Aan de toren is onvermijdelijk een mythe trekt alle aandacht naar zich toe. Dit bouwwerk verbonden. Een lieflijke dochter van het werd volledig gefinancierd door de inwoners Cardona-geslacht kreeg hier huisarrest omwille van Cardona. Binnenin dit romaans-gotische van een onmogelijke liefde met een muzelman gebouw had elke rijke familie haar eigen van de verkeerde zijde van de rivier. Liefde blijkt zijbeuk. Enkele opmerkelijke retabels uit de altijd al een lastige job geweest te zijn... De Catalaanse vlag wappert boven de ruïnes van het kasteel van Gosol. 22 Kampeertoerist.be

2 Het massief van de Pedraforca. Graafschap Berga We rijden nog meer noordwaarts. Het decor van de Pyreneeën dat gedurende bijna heel onze reis als achtergrond zal fungeren, komt nu in al zijn pracht dichterbij. Een smalle weg slingert zich door groen bebost bergland richting Gosol. Steeds diepere kloven en steilere hellingen hertekenen het landschap naarmate we dit bergdorp naderen. Onder het indrukwekkende massief van de Pedraforca liet hier het fascinerende katharisme zijn historische sporen na. De Bonshommes, belijders van het kathaarse geloof, staken in de 13de en 14de eeuw de Pyreneeën over vanuit het Franse departement Ariège om te ontsnappen aan de inquisitie. Gosol was het eerste dorpje dat ze tegenkwamen na hun wekenlange vlucht. De nederige daken van de huisjes rond de burcht zullen voor hen wellicht een hemelse verschijning geweest zijn. Eindelijk veilig! Gosol is in de loop van al die eeuwen weinig veranderd. De 200 inwoners lijken niet te willen deelnemen aan de jachtigheid die vooruitgang heet. Het is marktdag, je hebt de keuze tussen groenten en fruit van welgeteld twee kramen. Het kasteel heeft niets van zijn fierheid ingeboet, ook al is het dan gedeeltelijk in een ruïne veranderd. De stenen van de wachttoren vertellen nog altijd de verhalen van de katharen die er bescherming zochten. Romaanse kunst in het Nationaal Museum van Barcelona. Romaans voorportaal van het benedictijnenklooster van Santa Maria in Ripoll. Kampeertoerist april

3 Het klooster van Sant Pere torent hoog boven de zee. Diep onder ons liggen Port de la Selva en het witte Cadaqués vredig te schitteren in de ochtendzon. Cardona ontwaakt aan de voet van het kasteel Sant Vicenç. Wandelaars volgen nu nog dezelfde smalle paden als toen. Het enorme Parc Natural del Cadi-Moixero boven Gosol herbergt weer een aantal wolven die 70 jaar geleden verdwenen waren. Rond het dorp is het landschap uitzonderlijk mooi en je vindt er een rijke fauna en flora terug. Ook de in heel Catalonië onvermijdelijke Picassso heeft hier enkele maanden verbleven om inspiratie op te doen voor zijn werk. Oostwaarts richting Costa Brava Met spijt verlaten we het knusse bergdorp en volgen weer een smalle, kronkelende weg richting Ripoll. Het vergt enige vorm van rijkunst om het bochtenwerk te combineren met de nodige aandacht voor het magistrale berglandschap. Enkele motorrijders genieten zichtbaar van hun sierlijke rijkunst. Tussen Gosol en Berga is de weg zo smal dat voorzichtigheid geboden is wanneer twee volwassen voertuigen elkaar kruisen. Na Berga verbreedt de weg weer. We belanden tenslotte in Ripoll, het centrum van het vroegere graafschap. Hier verwacht Guifré el Pelos ons... Wilfried I de Harige stichtte in 880 de stad. Voor de Catalanen is hij een belangrijke figuur in hun ontstaansgeschiedenis. Zijn stoffelijke resten bevinden zich momenteel in een sarcofaag in de kerk van het benedictijnenklooster van de stad. Onderaan het graf hangt een oude Catalaanse vlag, waarvan Guifré zelf de kleuren zou hebben bepaald. De legende wil dat hij met vier bebloede vingers strepen trok op zijn geel schild. Het benedictijnenklooster van Santa Maria was in de 10de eeuw een van de belangrijkste geestelijke centra van Europa. Het bezat een scriptorium waar zelfs enkele werken in het Arabisch werden uitgegeven. Een aardbeving die in 1428 een gedeelte van de gebouwen vernietigde was het begin van de ondergang van het klooster. Begin vorige eeuw besefte men het historische en culturele belang die de abdij heeft gehad voor de verspreiding van de Catalaanse cultuur en startte men de restauratiewerken. Hét opvallend intact gebleven element van de kerk is het rijke voorportaal. Christus, de evangelisten, fragmenten uit het Oude Testament vertellen in symbiose met aller lei magische dieren het hele verhaal van de christelijke geloofswereld. Een stripverhaal met grote culturele waarde. Naar Besalu We wisselen stilaan het bergland voor een meer open, vlakke streek en rijden Besalu binnen. In de middeleeuwen moet het 11de-eeuwse Besalu met op dat moment inwoners een zeer belangrijk centrum zijn geweest. Er waren toen zomaar even zeven kerken. Eén op de vier inwoners was Jood. Via een prachtige middeleeuwse brug wandelen we een van de meest fascinerende steden van Catalonië binnen. Een ophaalpoort in het midden van de brug beschermde de inwoners. Het was tevens de plaats waar tol werd geïnd. We flaneren door smalle oude straatjes en bevinden ons bijna echt in de middeleeuwen. Het enige storende element zijn de geparkeerde wagens. In de Joodse wijk zijn de overblijfselen van de synagoge nog te bezichtigen. Centraal ligt de romaanse Sint- Petruskerk met het grote marktplein ervoor. De kleine vensters laten nauwelijks licht door in de kerk, waardoor er een haast sacrale sfeer heerst. Bedevaarders op weg naar Compostela dienden eertijds een rondgang te maken rond het altaar. Alle benedictijnenmonniken werden in één graf centraal in de hoofdbeuk begraven. Zo horen ze voor altijd samen tot in de dood. En nu naar zee Besalu situeert zich op slechts een 50-tal kilometer van de Costa Brava. We laten de middeleeuwse rust van dit mooie stadje achter ons. De bergen verdwijnen nu volledig uit het zicht. In de plaats ervan komt een dicht bebouwde vlakte met druk verkeer. Wegwijzers naar Perpignan, Roses en Cadaqués geven aan dat we nu bekendere Catalaanse oorden naderen. We rijden het drukke Figueres door, geschiedenis en romaanse kunst lijken verder af dan ooit. Maar dan duikt het bergland van Cap de Creus voor ons op. We bevinden ons weer in een prachtig natuurpark. Als een serpentine slingert de weg zich omhoog richting Sant Pere de Rodes. Enkele dappere fietsers trachten zwoegend de top te bereiken. Hun inspanningen worden beloond met spectaculaire vergezichten over de zee en het geaccidenteerde kustgebied. Het klooster van Sant Pere torent hoog boven de zee. Diep onder ons liggen Port de la Selva en het witte Cadaqués vredig te schitteren in de ochtendzon. Mooi en stil is het hier! Het klooster was één van de belangrijkste pelgrimsoorden van het middeleeuwse Catalonië. Op het gebied van relikwieën waren de toenmalige monniken wellicht de gulzigste gemeenschap onder hun medebroeders. Ze stelden zich niet tevreden met een vingerkootje of een stuk stof. Volgens de legende bewaarden ze de volledige rechterarm en het hoofd van de heilige Petrus. En wij die dachten dat gulzigheid een doodzonde was... Natuurlijk trok deze verzameling heilige onderdelen heel wat pelgrims aan. Buiten, rond het klooster, is de lucht vervuld van allerlei geuren die het Middellandse Zeegebied zo bijzonder maken. Castello d'empuries Dit stadje is echt een verrassing. Eertijds was Castello d'empuries het centrum waar de heren van het graafschap Empuries sinds de 11de eeuw verbleven. Het heeft zijn oude middeleeuwse verleden heel goed weten te bewaren. Stemmige pleintjes, pittoreske straatjes, een wijk waar ooit een grote Joodse gemeenschap leefde en tal van andere bezienswaardigheden maken van het bezoek een aaneenschakeling 24 Kampeertoerist.be

4 Prachtige romaanse kunst in het klooster van Sant Pere de Rodes. Via een middeleeuwse brug kom je Besalu binnen. Foto: Catalan Tourist Board Foto: Museo Episcopal de Vic Het Bisschoppelijk Museum van Vic bezit een rijke verzameling romaanse kunstwerken. Klooster van Sant Pere de Rodes aan de Costa Brava. Kampeertoerist april

5 Markt in Vic. van steeds nieuwe ontdekkingen. Naast het gebouw waar de toeristische dienst huist kan je de goed bewaard gevangenis bezichtigen. Het uithangbord van Castello d'empuries is de imposante basiliek Santa Maria, opgetrokken in Catalaanse gotiek. Dit opmerkelijke bouwwerk bezit een unieke tweedelige doopvont, gehouwen uit één stuk steen. In 1417 hebben een honderdtal Joodse gelovigen zich in deze doopvont op dezelfde dag laten dopen. Als resultaat van die massabekering was het drie dagen feest in de stad. Het retabel achter het altaar is een uitzonderlijk kunstwerk van onschatbare waarde. Girona en Karel de Grote verwachten ons Na enkele dagen smalle wegen lijkt de auto baan naar Girona eentoniger dan ooit. Al dient gezegd dat we toch heel wat sneller opschieten. Ontstaan aan de samenloop van vier rivieren en aan de grote handelsweg naar Frankrijk, heeft deze grote stad zich geleidelijk uitgebreid langs weerszijden van de rivier Onyar. Wil je alle bezienswaardigheden die Girona rijk is bezoeken, dan moet je heel wat tijd voorzien, want het is echt een rijke cultuurstad. Je kan er in de oude straten slenteren, een bezoek Foto: Catalan Tourist Board brengen aan de mooie, historische Joodse wijken en het Joods Museum bezoeken. Je zal er rust vinden op één van de vele terrassen in de autovrije straten, smalle steegjes binnenwandelen en 's avonds een jong publiek ontmoeten. Girona is immers een universiteitsstad. Tal van historische gebouwen vragen je aandacht. Girona heeft een historische band met Karel de Grote. De 11de-eeuwse romaanse toren naast de kathedraal wordt trouwens de Karel de Grote-toren genoemd, alhoewel de man er wellicht nooit zelf is geweest. De mythe verhaalt dat hij op deze plaats de muzelmannen zou verslagen hebben. Niet op een ordinaire manier natuurlijk, maar op een wijze een echte Karel waardig. Hij zou namelijk die kerels een enorme steen naar het ongelovige hoofd geslingerd hebben. In de kathedraal pronkt nu Karels troon, gehouwen uit die bewuste steen. De gigantische kathedraal, die trouwens het grootste gotische bouwwerk ter wereld is, werd gebouwd op de hoogste plaats van de stad en steunt op funderingen van een Romeinse tempel. Merkwaardig is dat het orgel in het midden van de hoofdbeuk is geplaatst. Niet bepaald een esthetisch verantwoorde keuze, want dit grote meubel verhindert het uitzicht op het grandioze interieur. De kathedraal bezit tal van bijzonderheden en kunstschatten. Je vindt er onder andere een opmerkelijk edelmetalen retabel, een zilveren baldakijn boven het altaar en de sarcofaag van Ermessenda de Carcassona ( ) met onder haar graf de eerste originele Catalaanse banier. Het overgrote deel van de overige kerkschatten is tentoongesteld in een heel interessant museum naast de kathedraal. Prachtig retabel in de Santa Maria-basiliek van Castello d'empuries. Bisschoppelijk Museum van Vic Om onze culturele reis door het middeleeuwse Catalonië te beëindigen, is de stad Vic een goede eindbestemming. Ook hier getuigen tal van goed bewaarde bouwwerken van een boeiend cultureel verleden. De Romeinse tempel, de kathedraal met haar heel bijzonder interieur, de barokkerken, het zijn belangrijke getuigen van de rijkdom van het culturele patrimonium van Catalonië. We zijn onze rondrit gestart in Barcelona, welnu, het Bisschoppelijk Museum van Vic is een ideale aanvulling erop. Hier sta je oog in oog met een van de boeiendste en mooiste collecties romaanse en gotische kunst ter wereld. Deze bewering is echt niet overdreven! De schitterende collecties doen 26 Kampeertoerist.be

6 je helemaal opgaan in de boeiende wereld van de middeleeuwen. En zo is de cirkel rond. Tussen de muurschilderingen van Barcelona en de statige madonna's van Vic zitten eeuwen cultuur en geschiedenis verweven. Het mag al een klein mirakel heten dat zoveel schoonheid en culturele rijkdom zo intact tot ons is gekomen. Het belang van dit alles kan niet worden overschat. Het is de kern van een beschaving, de ziel van de Catalaanse mens die je er terugvindt. Niet zo ver van de soms zo drukke costa's met strandplezier ligt een schat aan kunst te wachten. Wie met bewondering en verwondering kan genieten van het mooiste wat de mens doorheen de eeuwen gecreëerd heeft, zal dankbaar deze wereld binnentreden... Girona aan de Onyar-rivier. Info Adressen Spaanse Dienst voor Toerisme Koningsstraat 97 (5de verd.) 1000 Brussel T Open voor het publiek van maandag tot vrijdag van 9 tot 14 u. Catalan Tourist Board Benelux Wetstraat Brussel T Interessante websites www20.gencat.cat/portal/site/parcsnaturals Kamperen campings Camping Cal Paradis Ctra. C-55 km 50 E Salo Camping Cadi Vacances Cami del Moli E Gosol Camping Repos del Pedraforca Ctra. B-400 km 13,5 E Saldes Camping Mirador al Pedraforca Ctra. L Obaga-Casa Carcau E Saldes Camping Riera Merles Camp Salzelles s/n E Borreda-Bergueda Camping Solana del Ter Ctra. C-17 km 92,5 E Ripoll Camping Montagut Ctra. De Sadernes km 2 E Montagut Camping Laguna Apartado de Correos num. 55 E Castello d'empuries Catalonië 1. Sant Pere de Rodes 2. Cadaqués 3. Roses 4. Castello d Empuries 5. Figueres 6. Besalu 7. Girona 8. Ripoll 9. Vic 10. Barcelona 11. Gosol 12. Berga 13. Cardona Parc Natural del Cadi-Moixero Camping Masia-Can Toni Manescal Bustia 9 E Fornells de la Selva Camping La Vall Cami de la Valimitjana E Taradell Parc Natural de Cap de Creus Camping Cadi Vacances in Gosol. Kampeertoerist april