Intro : Kleine profeten en discipelschap (dia 1)

Transcriptie

1 Datum: (9.30) Zoetermeer Votum / zegengroet Openingslied Psalm 96 : 1 en 2 wet Deuteronomium 5 : Lied na de wet GKB 9 : 1 Gebed om opening van Gods Woord Kinderlied / schoolpsalm Gezang 28 : 1 en 3 1e schriftlezing Amos 5 : Lied na de schriftlezing 1 GKB 9 : 2 2e schriftlezing Amos 6 : 1-7 Lied na de schriftlezing 2 GKB 9 : 3 Tekst Amos 7 : Preek Amenlied na de Preek Psalm 123 : 1 en 2 Collecte Gebed over Preek en Voorbeden Slotzang GKB 165 Zegen De Heer zegent jullie en beschermt jullie, De Heer kijkt jullie welwillend aan en is jullie genadig, De Heer heeft jullie lief en geeft jullie vrede Intro : Kleine profeten en discipelschap (dia 1) We zijn in deze maand bezig met het thema discipelschap. We willen ons er in verdiepen wat het betekent om een volgeling van Christus te zijn. Bij het startweekend, twee week geleden, hebben we het daar uitvoerig over gehad. En dat leverde ook een aantal vragen op, waarop ik in deze preek nader hoop in te gaan. Een tweede lijn is dat ik dat in de komende weken wil uitwerken aan de hand van een de zogenaamde Kleine Profeten. Dit najaar wil ik een serie preken houden over de Kleine Profeten. Ze zullen niet allemaal aan bod komen, want daarvoor heb ik te weinig morgendiensten ter beschikking. Ik houd in mijn planning nu rekening met preken over Amos, Jona, Micha, Habakuk, Zacharia en Maleachi. Vandaag gaat het dus over Amos en het discipelschap. Als inleiding op deze serie wil ik een paar dingen meegeven. Allereerst iets over de profetische boeken als zodanig. (dia 2) In onze Bijbelvertaling vormen de profeten het derde grote onderdeel van het Oude Testament. We hebben eerst een set Geschiedenisboeken (Van Genesis tot Ezra-Nehemia), Dan een set Dichterlijke Boeken (Esther, Job, Psalmen, Spreuken, Prediker en Hooglied), en dan de set met Profeten. Vier "Grote Profeten" (Jesaja, Jeremia, Ezechiel en Daniel). Daarna komt de bundel van de 12 "Kleine Profeten". Die staan ruwweg in chronologische volgorde. De oudste profeten komen eerst en de latere profeten sluiten de bundel af. Ik ben hier wat uitvoerig over, om een paar dingen duidelijk te maken. 1 van 6

2 Het mag ons opvallen dat het precies 12 titels zijn. Dat is geen toeval, maar een bewuste keus. Het Oude Testament, zoals we dat nu kennen, is geen willekeurige optelsom van alles wat ooit door God is gezegd of door profeten of anderen is opgeschreven. Het is een welbewuste selectie van die geschriften die men herkende als een boodschap van God die voor het nageslacht bewaard moest worden. De schrijvers werden door God geïnspireerd, zo belijden wij, maar dat geldt ook voor die mensen die later betrokken waren bij de selectie en de eindredactie. Die hebben, rond jaar voor Christus, deze bundel samengesteld, en het symbolische getal van 12 profeten in de canon opgenomen. Dat redactieproces mag ons er nadrukkelijk bij bepalen dat deze boeken, ook deze kleine profeten, ons iets te zeggen hebben. Gods Geest heeft er voor gezorgd dat ze voor latere generaties werden bewaard. Dat gold al in Israel zelf. Amos leefde en profeteerde 750 jaar voor Christus. Toen zijn geschriften in de canon werden opgenomen, waren ze dus al eeuwen in omloop als Gods blijvende boodschap voor zijn volk. Ook al waren de tijden veranderd en ging het over verre voorouders. Wij leven nog een paar eeuwen later. Maar ook wij zullen ontdekken dat zijn woorden, die Gods woorden zijn, ons veel te zeggen hebben. Over wie God is en ook over de manier waarop wij volgeling moeten zijn van God en Christus. In een zelfvoldaan land (dia 3) Vanmorgen gaat het over Amos, en die preekte in een zelfvoldaan land. Het land waarin Amos preekte, was heel tevreden over zichzelf. Amos leefde rond 750 voor Christus. Daarmee is hij de eerste profeet, waarvan een bundel profetieën bewaard is gebleven. Over zijn grote voorgangers, Elia en Elisa is veel bekend: wonderen, profetieën, confrontaties met de koningen, hun eigen levensverhaal. Maar die zijn allemaal opgenomen in de boeken waarin de koningen één voor één behandeld worden, nl. Samuel, Koningen en Kronieken. Dat is daar de redactionele opzet. De koningen worden allemaal besproken in de goede volgorde, en soms duikt er een profeet op in het verhaal. Bij de profetenbundels is het andersom. Daar staan de woorden van de profeet centraal en duikt af en toe een koning op. En vaak staat aan het begin van het boek tijdens welke koningen de profeet optrad. Dat is ook hier het geval en dat geeft ons heel veel inzicht in politieke situatie, die op haar beurt weer bepalend was voor de mentaliteit van de mensen. Nu moeten we beseffen dat Israel ingeklemd lag tussen twee wereldrijken. (dia 4, met kaart) In het Zuiden was er steeds Egypte, machtig en rijk vanwege de rivier de Nijl, die het land vruchtbaar maakte. In het Noord-Oosten waren het de Eufraat en de Tigris, die in Mesopotamië zorgden voor vruchtbare omstandigheden. Ook rond die rivieren was een grote machtsbasis, maar daar wisselden de machthebbers elkaar af. Vanuit de Bijbel kennen we b.v. Assyrie, Babylonie, en Perzie. Tussen die grote Machtsblokken lag een aantal kleinere staatjes. Aram, Tyrus, Sidon, Ammon, Moab, de Filistijnen, en ook Israel en Juda. Het is goed om je deze verhoudingen te realiseren wanneer je de Bijbel leest. Veel van onze Bijbelse geschiedenis beschrijft de kleinschalige strijd tussen die staatjes. Davids grote successen, zelfs het vrij grote rijk van Salomo, dat is voor Egypte en Het Noorden, geneuzel in de marge, waar ze weinig last van hadden. 2 van 6

3 Maar zodra er in die Regio iets gebeurt wat ze niet kunnen gebruiken grijpen ze in. Zo neemt Egypte, 5 jaar na Salomo's dood, de winkel van Rehabeam moeiteloos over. En waarom ook niet? Salomo was een schoonzoon van de Farao. Het doet al met al sterk denken aan de situatie die wij kennen in Midden Europa. Tot 1990 sterk onder de invloed van Rusland. Na de Wende krijgt de NAVO daar voet aan de grond, en nu Rusland zich weer sterk gaat maken, grijpen ze in Oekraïne in alsof het hun eigen achtertuin is. Zo ging dat in het Midden-Oosten ook, in de tijd van de Bijbel. Maar nu, in de periode van voor Christus, zijn de omstandigheden heel bijzonder. Het grote Assyrië heeft interne problemen, en bovendien rommelt het aan hun noordgrens. Als gevolg daarvan hebben ze tijdelijk geen energie om zich met het zuiden te bemoeien. En in die periode krijgt Jerobeam II, die een bekwaam generaal was, het voor elkaar om in de regio zijn kleine buurstaten te verslaan. En nog iets verder naar het zuiden, krijgt koning Uzzia van Juda, ook weer grip op zijn lokale tegenstanders. Voor het volk moet het een enorme opluchting zijn geweest. Na jaren en jaren van strijd, honger, en armoede, bloeit het land weer op. Er ontstaat al spoedig een schatrijke bovenklasse. Maar ook de verschillen tussen rijk en arm worden groot. Het mag ons opvallen dat Amos fel profeteert tegen het sociale onrecht in deze periode. dia 5 3 van 6

4 Nog één opmerking over het zelfvoldane volk. Het beschouwde zich als gezegend en beschermd door God. Deze periode van voorspoed was door een andere kleine profeet, namelijk Jona, aangekondigd. En men had dus het idee dat God aan hun kant stond. Maar dan ook helemaal! Zonder enige aarzeling zag men uit naar "De dag van de Heer". God had hen tot een rijke en machtige speler gemaakt immers? En op de dag van de Heer zou het helemaal afgelopen zijn met Israëls vijanden. In dat klimaat moet Amos zijn werk doen. Hij moet aan een volk, dat innig tevreden is over zichzelf, dat zichzelf beschouwd als een gezegend en godsdienstig volk, uitleggen dat ze zich moeten bekeren, en dat ze dwars tegen Gods wil ingaan. Hij moet aankondigen dat deze korte adempauze, pure genade is. En dat God het land zal straffen wanneer ze hem op deze manier blijven minachten. waar God zijn wordt doodgezwegen Het land is zelfvoldaan, en God wordt doodgezwegen Voor Gods Woord, dat Amos spreekt, is geen plaats in dit decadente land. En dat brengt ons bij de tekst van deze morgen. De felle confrontatie tussen de priester Amasja en de profeet Amos. Deze hogepriester in Bethel heeft met groeiende ergernis het optreden van Amos gevolgd. Hij voelt aan dat er alleen maar gedoe van kan komen. Het volk kan hier onrustig van worden. En, nog veel pijnlijker, Amos had zich heel nadrukkelijk gekeerd tegen de offerdienst in Israel. Ze brachten, vanuit hun rijkdom, regelmatig offers in Bethel, het heiligdom met de gouden kalveren dat door de koningen van Israel was opgericht, na de splitsing van het land. De allereerste koning na de splitsing, Jerobeam, had dat gedaan. Op die manier had hij greep gekregen op de godsdienst en de priesterdienst, en daarmee had hij de geestelijkheid, als onafhankelijke stem van God, buiten spel gezet. Het mag ons beslist opvallen dat de koning in Amos' tijd, 200 jaar na de splitsing, zich heeft genoemd naar deze Jerobeam. En in deze confrontatie tussen Amasja en Amos merken we hoe ook de mentaliteit van Jerobeam helemaal terug was. Wat er gezegd wordt in het heiligdom, daar gaat de koning over. Amasja past twee erkende trucs toe om Amos de mond te snoeren en zo God dood te zwijgen. Allereerst door de acties van Amos als zijn persoonlijke boodschap te presenteren. Hij schrijft aan zijn koning: "Amos hitst het volk op". Dat Amos er voortdurend bij had gezegd: "Zo zegt de Heer" dat laat hij achterwege. En hij suggereert dat Amos, de ziener, zijn visioenen wil verkopen. Dat hij, in het rijke noorden, een graantje wil meepikken van de overvloedige offers in Bethel. "Ga jij toch alsjeblieft terug naar je eigen land, als je zonodig een paar centen wilt verdienen, maar loop ons hier niet voor de voeten met je sombere praatjes." Het past volledig bij het religieuze klimaat dat heerst in Israel. Wij hebben God aan onze kant, want het is duidelijk dat hij ons zegent. Wij hoeven helemaal niet meer te horen wat God van ons wil, want dat maken we zelf wel uit. Wij hebben God niet alleen aan onze kant, maar ook in onze zak. We hebben hem tevreden gesteld met onze offers. Wij zijn rijk, wij kopen alles wat we willen en dat geldt ook voor God en onze voorspoed. Het zal ons niet onbekend voorkomen. In landen waar het moeilijk gaat, waar het voortbestaan onzeker is, daar is ruimte voor de vraag: wie helpt ons uit deze nood, die onze menselijke maat te boven gaat? 4 van 6

5 Maar als God dan helpt, dan ebt de opluchting over de uitredding zomaar weg. Daar komen de mens en zijn macht weer centraal te staan, en daar heerst ook al gauw weer het recht van de sterkste. En wee de profeet, of de volgeling van Jezus, die in zo'n klimaat zijn mond open doet en oproept tot werkelijke inkeer en tot echte barmhartigheid. Daar komt maar gedoe van, dat kan de minister niet gebruiken, dus houdt je mond maar. En hoeveel gehoor heeft zo'n profeet in de kerk? Waar de mensen vinden dat ze al lang en breed religieus genoeg zijn? Schrikken wij, kerkmensen, nog wakker als Gods Woord opengaat? Of zwijgen we Gods woorden dood. spreekt Amos luid en duidelijk. In dit klimaat spreekt Amos luid en duidelijk. Amos laat zich niet afpoeieren door de priester Amasja. Hij gaat allereerst in op de beide trucs. Hij geeft aan dat hij geen professionele profeet is. Die bestonden wel. Ze werden opgeleid in profetenscholen en moesten kennelijk leven van de verkondiging. Ze worden in de Bijbel de "profetenzonen" genoemd. In de geschiedenis van Elisa, waarover Adriaan van Langevelde deze zomer heeft gepreekt, kom je ze herhaaldelijk tegen. Amos is een totaal andere figuur. Hij is een agrarische ZZP-er. Hij wordt hier genoemd een veeboer. Geen herder, maar eerder een fokker of een handelaar. En een teler van moerbij-vijgen. Nu komen uitgerekend moerbij-vijgen in Juda (waar Amos vandaan kwam) niet voor. Waarschijnlijk moeten we ons Amos voorstellen als iemand die vijgenbomen op de juiste manier kon behandelen, zodat ze meer vrucht droegen. Dat maakt hem tot een rondreizend specialist die overal in het land, ook in het Noorden, zijn vak uitoefent. En daar kon hij prima van rondkomen. Hij hoefde niet te profeteren om een beetje bij te verdienen hij doet dit omdat God hem zelf heeft geroepen. En dan kiest Amos zijn woorden buitengewoon scherp. "God heeft me achter mijn schapen vandaan gehaald" zegt hij. Herkennen we dat? Wie was er ook alweer achter zijn schapen vandaan gehaald? Juist! David, de herder-koning, de man naar Gods hart. De man, op zijn knieën ging als de profeet langskwam. Die zijn zonde beleed en zich bekeerde. En die dan genade vond. Daar kan Jerobeam II, jou baas, een voorbeeld aannemen Amasja! Want het oordeel wordt door profeten altijd aangezegd, opdat er bekering volgt. God is zelf ook een herder, die geeft om zijn volk. Lees daar niet overheen in vers 15: Mijn volk Israel. Dat volk is niet van Jerobeam, of van zijn marionet Amasja, maar van de HEER zelf. En als je de HEER, de God van het verbond, voor de voeten loopt, als je de zuivere verkondiging hier om politieke redenen verhindert, dan zul je merken dat de HEER ook voor jouzelf een vijand wordt. Dat de straffen die God al in het verbondsboek Deuteronomium aan zijn volk had voorgehouden, ook op jou eigen hoofd neerkomen. Het is gruwelijk wat Amasja hier te horen krijgt. De rijkdom en de veiligheid die Samaria en Bethel nu nog bieden, zullen in een klap verdwenen zijn, als de vijandelijk legers binnenvallen en zich meedogenloos storten op vrouwen en kinderen. Een verschrikkelijk oordeel. Maar nog veel erger is het wat Amasja zelf doet, wanneer hij de enige die het volk voor deze ramp zou kunnen behoeden, de mond snoert, omdat hij het volk vooral niet onrustig wil maken. 5 van 6

6 Nogmaals: discipelschap En zo zijn we aan het eind van de preek en kijken nogmaals naar discipelschap. En wat we uit Amos leren over onze missie, als volgelingen van de levende God. Ik heb daarover twee concrete vragen gekregen: -Hoe sta je jezelf toe om je hele leven leerling te blijven, en dus tegen jezelf te zeggen: "ik weet nog niet alles?" Amos tekent ons een groep zelfvoldane hoorders. Die wisten het allemaal precies, en zagen optimistisch uit naar de Dag van de Heer. Ze gingen er van uit dat God aan hun kant stond, want hij had immers overwinningen gegeven, en voorspoed. Maar naar Amos verhaal wilden ze niet luisteren, omdat het niet in hun eigen verhaal paste. Blijven luisteren naar Gods Woord, ook al wordt je er onrustig van, dat is het devies. Lees veel en goed in de Bijbel en beschouw het als gezaghebbend over je leven. Want het is het woord van jouw God, die er jou redding mee op het oog heeft. -Is de roeping tot discipelschap voor elke gelovige gelijk? We zijn niet allen apostelen, laat staan martelaars. Wat Amos overkomt, dat is heel uitzonderlijk: een speciale roeping om in het buitenland Gods oordeel aan te kondigen, en zijn bedrijf tijdelijk te staken. Maar wat hij zegt tegen de mensen wijst ons op het algemene discipelschap: Dat werkt hij uit in hoofdstuk 5. De mensen daar laten het breed hangen, ook in de eredienst. Ze brengen een stroom van offers een een stroom van liederen, maar onderwijl hebben ze geen werkelijk ontzag voor God en grote minachting voor hun arme broeder en zuster. Daarom roept Amos op: laat het recht stromen. Door in je gewone werk en je alledaagse leven steeds te streven naar de gerechtigheid die God lief heeft, eer je God. En je bent ook een lichtend voorbeeld voor deze wereld. Amen Verwerkingsvragen 1. Algemeen Bespreek in algemene zin wat je van de preek vond, wat je is opgevallen of bijgebleven. Wat deed de preek met je? Hoe helpt deze preek je in je persoonlijke geloofsontwikkeling? En zet hij ook aan tot acties of daden, of goede voornemens. 2. Je eigen discipelschap In het slot van de preek noem ik twee vragen die op de gemeentedag naar voren zijn gekomen. Bespreek eens hoe je daar zelf in staat 3. En -gezien het voorgaande- welke twee functies zou de huiskring kunnen vervullen bij het doorgaande discipelschap? 6 van 6