Effectieve bestuiving met hommels. Hoe ga ik om met hommels?

Transcriptie

1 Effectieve bestuiving met hommels Hoe ga ik om met hommels? 1

2 Inhoudsopgave Effectieve bestuiving met hommels p. 3 Tips voor optimale kwaliteit en effectiviteit van hommels p. 4 Hommelkasten plaatsen p. 5 Het gebruik van hommels in het najaar en de winter p. 6 Het gebruik van hommels in het voorjaar en de zomer p. 7 Hommels voeren p. 8 Protocol voor kwaliteitscontrole van hommels p. 9 Hommels en chemische gewasbeschermingsmiddelen p. 10 2

3 Effectieve bestuiving met hommels Bestuiving is cruciaal voor een goed en gezond gewas: zonder bestuiving komen de meeste gewassen namelijk niet of niet optimaal tot ontwikkeling. De meeste tuinbouwgewassen (met name tomaat, paprika, aubergine, courgette, aardbei en meloen) zijn afhankelijk van insecten (bijvoorbeeld hommels) voor het overbrengen van stuifmeel, maar de planten die in een kas staan, zijn onbereikbaar voor wilde bestuivers. Daarom moet bestuiving op een andere manier plaatsvinden. Vroeger werd dit gedaan met tomatentrillers, maar tegenwoordig maken tuinbouwbedrijven hiervoor gebruik van hommels. Bestuiven met behulp van hommels is namelijk veel minder arbeidsintensief en daardoor goedkoper. De lagere kosten zijn niet het enige voordeel van de inzet van hommels. Hommels zorgen voor een effectieve bestuiving, wat leidt tot een hogere kwaliteit van het gewas en daardoor tot een hogere opbrengst. Bestuiving zorgt namelijk voor een betere ontwikkeling en dus voor de groei van meer, grotere en beter gevormde vruchten. Verder leidt een goede bestuiving tot sneller rijpende vruchten, waardoor de oogstperiode korter wordt en er dus vaker geoogst kan worden. Om hommels zo effectief mogelijk hun werk te laten doen, is het van belang dat u op de juiste manier met hen omgaat; u heeft immers te maken met levende wezens. In dit whitepaper hebben onze specialisten alle benodigde informatie en tips voor de inzet van hommels voor u verzameld. Heeft u naar aanleiding van dit whitepaper vragen? Neem dan contact op met een van onze gewasbeschermingsspecialisten. 3

4 Tips voor optimale kwaliteit en effectiviteit van hommels Hommels zijn levende organismen en zijn daardoor een zeer kwetsbaar product. Verschillende factoren zoals temperatuur en luchtvochtigheid hebben invloed op de kwaliteit van de hommels. Door de volgende tips toe te passen, kunt u de kwaliteit van de hommels bewaren en zorgt u voor een zo hoog mogelijke effectiviteit. Maak altijd gebruik van materiaal van een erkende producent of distributeur die garant staat voor de kwaliteit, maar controleer voor het uitzetten ook altijd zelf de kwaliteit van het materiaal. Bij Royal Brinkman is hiervoor een handig kwaliteitscontrole protocol beschikbaar. Wanneer u afwijkingen constateert, meld uw klacht dan altijd binnen 24 uur zodat er adequaat gereageerd kan worden. Lees altijd de gebruiksaanwijzing en volg de gebruiksvoorschriften nauwkeurig op. Ook onze productspecialisten kunnen u vanuit hun ervaring over de beste toepassingswijze adviseren om zo het hoogste rendement te behalen. Probeer het materiaal zo snel mogelijk in te zetten (binnen 18 uur) voor het hoogste rendement. Opslag gaat altijd ten koste van de kwaliteit. Indien opslag noodzakelijk is, let er dan op dat u het product bewaart in een horizontale positie (om lekken van het suikerwater te voorkomen), in het donker en bij een temperatuur van C. Zorg ook voor goede ventilatie van de opslagplaats om te hoge CO2-concentraties te voorkomen. Verbeter de werking van hommels door in het gewas omstandigheden te creëren waarin zij goed gedijen. Onze productspecialisten kunnen u hierbij adviseren. 4

5 Hommelkasten plaatsen Hommels kunnen worden ingezet in verschillende teelten zowel in groente- als in de fruitteelt in de glastuinbouw. Een standaard hommelvolk bevat een hommelnest met een actieve koningin en een groeiend hommelvolk. De koningin bestuurt het volk met behulp van werksters, die uitvliegen om stuifmeel te verzamelen voor de larven en werksters die binnenblijven om het nest te bouwen en de larven te verzorgen en te voeden. Een standaard hommelvolk wordt aangeleverd in een speciale hommelkast, waarin het volk een nest bouwt. De hommelkast bestaat uit een gemakkelijk te hanteren kartonnen doos met een goed ventilatiesysteem. In de doos is een hokje met hommelnest geplaatst en een reservoir met suikerwater, waar de hommels voeding uit halen via een lont. De hommelkasten zijn de basis van waaruit de hommels zich verspreiden in het gewas. Voor een zo effectief mogelijke bestuiving is het belangrijk om de hommelkasten op de juiste manier te plaatsen. Hierbij dient u rekening te houden met een aantal punten. Hommels oriënteren zich op zicht. Plaats hommelkasten daarom op een goed zichtbare plek langs het pad zodat ze eenvoudig de weg terug kunnen vinden. Het is belangrijk dat er voldoende contrast is tussen de kast en de omgeving, zodat de hommels de hommelkasten kunnen onderscheiden. Zorg ervoor dat de ingangen van de hommelkasten duidelijk zichtbaar zijn voor de hommels en plaats de uitgangen in verschillende richtingen om er zeker van te zijn dat de hommels een ingang kunnen vinden. Verspreid de hommelkasten over de kas en zet maximaal drie hommelkasten boven elkaar. Plaats hommelkasten altijd horizontaal, dit in verband met het suikerwater dat erin zit. Wanneer de hommelkast schuin wordt gehouden of schuin wordt gezet, loopt het suikerwater er snel uit. Bescherm de hommelkasten tegen condens en regenwater om schade te voorkomen. Plaats de hommelkasten nooit in de volle zon. Bescherm ze indien nodig met een isolatieplaat. Bij belichte teelten dient u de hommelkasten enkele uren vóór zonsondergang te sluiten. Bij paden langer dan 120 meter kan het noodzakelijk zijn ook achterin de paden volken te plaatsen. 5

6 Het gebruik van hommels in het najaar en de winter In een belichte teelt wordt in het najaar en de winter gebruik gemaakt van kunstlicht. Dit kunstlicht heeft echter invloed op hommels. Hommels kunnen namelijk niet goed navigeren bij kunstmatig licht omdat dit geen gebruik maakt van UV, waardoor zij de hommelkast niet terug kunnen vinden en uiteindelijk sterven. Daarom dient u bij het gebruik van hommels in een belichte teelt in het najaar en in de winter rekening te houden met een aantal punten om hommelsterfte te voorkomen. Natuurlijk licht Zet hommelkasten in het najaar en in de winter alleen open als het natuurlijke licht schijnt. In de winter worden hommelkasten meestal geopend tussen 9 10 uur s ochtends en gesloten na uur s middags. Op een heel donkere dag kan ook besloten worden om de hommelkasten niet te openen. Hommelkasten hoger plaatsen In het najaar en in de winter kunt u er ook voor kiezen om hommelkasten hoger in het gewas te plaatsen. Zo vangen de hommels vroeger op de dag zonlicht op en kunnen ze zo veel mogelijk gebruik maken van het beschikbare licht. Ook verkleint dit problemen met zicht en oriëntatie op donkere dagen. Wanneer u de hommelkasten hoger plaatst, is het wel belangrijk dat u de hommelkasten afschermt van direct zonlicht. Doet u dit niet, dan bestaat de kans dat de hommels oververhit raken op dagen met zeer intens zonlicht. Zorg er ook voor dat u de hommelkasten op tijd weer lager plaatst. Houd hierbij begin of half maart aan (afhankelijk van de hoeveelheid zon). Hommelkasten regelmatig verspreiden Naast het hoger plaatsen van de hommelkasten, is het ook aan te raden om de hommelkasten regelmatig te verspreiden langs het hoofdpad. Op deze manier houdt u de vliegafstanden zo klein mogelijk. Zorg er ook voor dat de kasten vanaf het hoofdpad goed zichtbaar zijn, zodat de hommels ze eenvoudig kunnen vinden. Hommelkast achteraan plaatsen Op bedrijven met paden langer dan 70 meter is het raadzaam om in het najaar en in de winter zowel vooraan het pad als achteraan het pad (tegen de gevel) een hommelkast te plaatsen. Bij paden langer dan 130 meter plaatst u ook nog een hommelkast halverwege het pad. Deze maatregelen zijn bedoeld om de vliegafstand te verkleinen. Plaats de hommelkasten halverwege het pad en tegen de gevel aan wel boven het pad, zodat de hommelkast zichtbaar is. 6

7 Het gebruik van hommels in het voorjaar en de zomer In het voorjaar en in de zomer is de zon erg sterk, waardoor de temperatuur in de kas toeneemt en de hommels in uw gewas oververhit kunnen raken. Dit heeft een negatieve invloed op de bestuiving en kan in het ergste geval zelfs leiden tot hommelsterfte. Daarom dient u bij het gebruik van hommels in het voorjaar en in de zomer rekening te houden met een aantal punten om problemen met bestuiving te voorkomen. Vermijd volle zon Zorg ervoor dat hommelkasten in het voorjaar en in de zomer niet in de volle zon staan. Warmte zorgt er namelijk voor dat de hommels sneller vermoeid raken. Bij een temperatuur tussen de 28 en 32 C zijn ze minder actief en vindt er dus minder bestuiving plaats. Bij een temperatuur van 32 C of hoger stoppen ze zelfs helemaal met vliegen. Hommelkasten lager plaatsen Wanneer u de hommelkasten in het voorjaar en in de zomer lager in het gewas plaatst, kan minder zonlicht de hommelkasten bereiken. Hierdoor creëert u prettigere omstandigheden voor de hommels, waardoor ze het minder moeilijk hebben tijdens warme dagen. Schaduw Plaats hommelkasten in het voorjaar en in de zomer aan de schaduwzijde van het pad om oververhitting te voorkomen. Wanneer het gewas niet voldoende schaduw biedt, creëer dan zelf schaduw. Gebruik hiervoor bijvoorbeeld een piepschuim plaat, of plaats de hommelkasten in kratten. Warmtebronnen vermijden Vermijd op warme dagen warmtebronnen en controleer of hommelkasten niet te dicht in de buurt van verwarmingselementen of andere warmtebronnen staan. Slijt ook de CO2-slangen af die zich bevinden in een straal van twee meter rondom de hommelkasten. Extra hommels inzetten Bij temperaturen tussen de 28 en 32 C worden hommels dus minder actief. Door extra hommels in te zetten, zorgt u ervoor dat u onder deze temperaturen toch het gewenste bestuivingseffect behaalt. Verlies compenseren Het laatste punt heeft niet te maken met oververhitting, maar kan wel voor problemen met de bestuiving zorgen. In het voorjaar staat de omgeving buiten de kas in bloei. Een deel van de hommel zal hier op af gaan en niet meer terugkeren naar de hommelkast. Zet daarom vanaf april meer hommels in om dit verlies te compenseren. 7

8 Hommels voeren Hommels voeden zich met stuifmeel. Het grootste deel van het benodigde stuifmeel halen zij uit de bloemen in het gewas, maar in sommige gevallen is deze hoeveelheid stuifmeel niet genoeg. Een tekort aan stuifmeel heeft een negatieve invloed op de hommels en dus op het bestuivingseffect. Daarom dient u bij een tekort aan stuifmeel in het gewas de hommels handmatig te voeren. Wij leggen uit hoe u hommels in dit geval dient te voeren. Werkwijze Vul een maatbeker met 55 milliliter stuifmeel. Dit is genoeg voeding voor een complete hommelkolonie voor 5 tot 6 dagen. Open de hommeldoos. Strooi het stuifmeel door het rooster in één hoek van de hommelkast. Zorg ervoor dat er geen voeding op het rooster blijft liggen. Sluit de hommelkast. 8

9 Protocol voor kwaliteitscontrole van hommels De kwaliteit van uw biologie is van belang voor een effectieve bestuiving. Deze kwaliteit wordt voor verzending al gecheckt door een team van kwaliteitscontroleurs, maar u kunt er bij ontvangst van de biologie voor kiezen om de kwaliteit zelf nogmaals te controleren. Bij de kwaliteitscontrole van hommels beoordeelt u de kwaliteit van het product door gebruik te maken van de hieronder beschreven kwaliteitscriteria. Kwaliteitscriteria Versheid: controleer het weeknummer dat op de sticker staat vermeld. Dit is de referentie voor het moment van inzetten. Geur: er is een karakteristieke geur aanwezig: een mix van stuifmeel, suiker en de hommels zelf. Controleer of de geur afwijkt van wat u gewend bent. Zicht: het katoen aan de binnenkant oogt wit en schoon. Uitzondering: zichtbaar stuifmeel op het katoen is geen probleem. Veel gaten in het katoen kan een indicatie zijn voor niet-optimale transport- of opslagcondities. Activiteit: bij het openen van de doos (bij kamertemperatuur) zullen hommels van goede kwaliteit actief naar boven toe komen. Er is een koningin aanwezig (zit vaak verscholen onder het katoen). Er zijn naar schatting ongeveer 70 werksters aanwezig. Er zijn maximaal 3 dode hommels zichtbaar. Voldoen de hommels niet aan de kwaliteitseisen, neem dan op met de afdeling Biologie. 9

10 Hommels en chemische gewasbeschermingsmiddelen Chemische gewasbescherming en hommels gaan niet in alle gevallen goed samen. Chemische gewasbeschermingsmiddelen kunnen de hommelpopulatie negatief beïnvloeden of deze zelfs volledig doden. Daarom is het belangrijk dat u goed op de hoogte bent van de invloed van chemische gewasbeschermings op de aanwezige biologie binnen uw gewas. Niet-selectieve en selectieve middelen Er zijn vele verschillende soorten chemische gewasbeschermingsmiddelen. Sommigen daarvan zijn niet-selectieve allesdoders; andere middelen werken wel selectief. De niet-selectieve middelen doden niet alleen de te bestrijden plaag, maar doden ook de hommels die aanwezig zijn in het gewas. Selectieve middelen doden daarentegen alleen de plaag en zijn niet schadelijk voor de hommels. Dient u ondanks de inzet van biologie toch gebruik te maken van chemische gewasbescherming, houd dan dus rekening met de volgende punten: Selectieve pesticiden hebben weinig of geen negatief effect op en hommels. Kies indien mogelijk dus voor een selectieve pesticide. Is het gebruik van selectieve pesticiden niet mogelijk, kies dan voor een selectieve toepassing (bijvoorbeeld aangieten of meedruppelen) en een gewasbeschermingsmiddel met een korte nawerking. Onze gewasbeschermingsspecialisten kunnen u hierover adviseren. Hommels kunt u tijdelijk uit het gewas halen wanneer u gebruik gaat maken van chemische gewasbescherming. Plaats de hommelkasten hierbij in een ruimte van graden Celsius voor maximaal 2 3 dagen (bij een langere periode ontstaat een stuifmeeltekort, wat een negatieve invloed heeft op de hommelkolonie). Ga voor het gebruik van chemische gewasbescherming ook na hoe lang een middel schadelijk is voor de biologie binnen uw gewas. Veel middelen kunnen na de toepassing nog een (lange) tijd negatieve effecten hebben op hommels. Hoe lang een middel schadelijk is, staat vermeld op het etiket. Staat er niets op het etiket, dan is de nawerking onbekend. Inzicht in neveneffecten chemische gewasbeschermingsmiddelen Het is dus belangrijk dat u inzicht heeft in de neveneffecten van een chemisch gewasbeschermingsmiddel voordat u dit toepast in uw gewas. Maar hoe weet u met wat voor soort middel u te maken heeft en wat de eventuele neveneffecten van dit middel zijn? Deze informatie is terug te vinden op het etiket van het chemische gewasbeschermingsmiddel, maar u kunt deze informatie ook eenvoudig terugvinden via de Agrobío Effecten app. De app biedt u de mogelijkheid om te zoeken op werkzame stof, handelsnaam, teelt of producttype, waarna u de neveneffecten van het middel te zien krijgt. 10