Onderwijskwaliteit? Dan moet u bij de schoolbesturen zijn...
|
|
- Erika Wauters
- 9 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Onderwijskwaliteit? Dan moet u bij de schoolbesturen zijn... Edith Hooge Hans van Dael Selma Janssen Rolvastheid en toch kunnen variëren in bestuursstijl Schoolbesturen in Nederland beschikken al decennia over een zeer grote mate van autonomie ten opzichte van de overheid en moeten in elk geval zorg dragen voor de uiteindelijke doelbereiking van scholen: het leveren van goed onderwijs. De veronderstelling dat de kwaliteit van onderwijs beter bewaakt en verbeterd wordt als schoolbesturen die geacht worden dichter bij de scholen te staan dan de overheid hier zelf verantwoordelijk voor zijn, was gedurende de afgelopen dertig jaar steeds één van de drijfveren van de overheid om hen in deze autonome positie te brengen. Zorgen over kwaliteit Recent zijn er zorgen over de kwaliteit van het onderwijs. Het Rijk heeft zorgen, onder andere naar aanleiding van de positie van het Nederlandse onderwijs op internationale benchmarks. Lokale overheden hebben zorgen wanneer er scholen in hun gemeente als (zeer) zwak worden aangemerkt. En ouders zijn bezorgd vanwege de toegenomen transparantie over de kwaliteit van scholen en de toenemende selectiedruk voor vervolgonderwijs na de basisschool. Het Rijk vraagt zich af hoe in het decentrale onderwijssysteem kan worden gestuurd op kwaliteitsverbetering. Naast andere maatregelen hanteert de Inspectie van het Onderwijs sinds 2007 een bestuursgerichte werkwijze door schoolbesturen direct te bevragen en aan te spreken op de onderwijskwaliteit in plaats van schooldirecties. Het vertrouwen van politiek, overheid en samenleving in de capaciteit van schoolbesturen daalde de afgelopen jaren nog meer vanwege voorvallen van zwak bestuur tot wanbestuur. De druk op schoolbesturen om goed te presteren en verantwoording af te leggen is daarom groter dan ooit. Maar wat moet een bestuurder dan doen, of juist laten? Schoolbesturen doen ertoe De invloed van schoolbesturen op onderwijskwaliteit van schoolbesturen is bescheiden ten opzichte van die van leraren, onderwijsstaf en schoolleiders : onderwijskwaliteit staat of valt immers met de kwaliteit van de leraren en van de pedagogisch-didactische processen. Maar schoolbestuurders bepalen de koers en het beleid van de onderwijsorganisatie, de organisatiegrootte en -vorm, de inzet van mensen en middelen en zetten de toon voor de cultuur van werken en leren. Drie voorwaarden voor sturen op onderwijskwaliteit Onderzoek naar deze bestuurlijke invloed wijst uit dat er drie voorwaarden zijn om te kunnen sturen op onderwijskwaliteit. 1. Het schoolbestuur ziet sturen op de onderwijskwaliteit als een rol voor het bestuur. Dat een schoolbestuurder zich überhaupt bezighoudt met onderwijsinhoudelijke zaken en met de opbrengsten van onderwijsleerprocessen blijkt een belangrijke voorwaarde voor sturen op kwaliteit, door een aandeel te nemen in de interne en externe dialoog over wat onderwijskwaliteit is en hoe dit bereikt kan worden en zich verantwoordelijk te voelen voor en aanspreekbaar te zijn op de kwaliteit van het onderwijs. 2. Het schoolbestuur heeft zicht op de onderwijsprestaties en onderwijskwaliteit in de scholen. Op bestuursniveau moet men beschikken 58 SMAL PAD, BREED PERSPECTIEF
2 over betrouwbare en betekenisvolle kwaliteitsinformatie over leer- en ontwikkelresultaten van leerlingen, deze kunnen analyseren en interpreteren en zich er een oordeel over kunnen vormen, hetgeen vervolgens wordt gerapporteerd aan het schoolbestuur. Op de scholen is hiervoor vooral een open en constructieve cultuur vereist, waarbinnen een dialoog over kwaliteit en resultaat niet wordt ervaren als oneerlijk en bedreigend. Aanvullend heeft het bestuur live informatie nodig van de leerlingen en hun ouders, leraren en andere betrokkenen op de werkvloer. 3. Het schoolbestuur heeft de overtuiging verschil te kunnen maken als het gaat om onderwijskwaliteit en leerprestaties in scholen: Onderzoekers hebben inmiddels overtuigend aangetoond dat het begrip self-efficacy voor leraren een belangrijke factor is: een sterk besef van doeltreffendheid, de krachtige overtuiging er voor het leren van de leerlingen toe te doen. Dit gaat ook op voor bestuurders. Als zij een hoge selfefficacy hebben wat betreft het (be) sturen van onderwijskwaliteit, dan lijkt dit er voor de onderwijskwaliteit op de scholen toe te doen. Rol en stijl Behalve deze drie voorwaarden keren in de literatuur twee andere begrippen steeds terug bij het sturen op kwaliteit: 1) rolvastheid en 2) stijlvariatie. Het klinkt tegenstrijdig, maar juist vasthouden aan de bestuurlijke rol(len) en het kunnen variëren in bestuursstijl naar gelang de situatie in de school lijken kenmerken van effectieve besturing van onderwijskwaliteit te zijn. Het bestuur van een onderwijsinstelling blijkt gebaat bij rolvastheid van het interne toezicht, bestuur en management (schooldirecties), want er is een relatie tussen een onduidelijke rolverdeling en lagere organisatie- en onderwijsprestaties. Welke rol een schoolbestuur speelt is een antwoord op vragen als: Waartoe is het schoolbestuur ingesteld?, Wat is de bedoeling van de functie besturen binnen deze onderwijsorganisatie?. Een eerste belangrijke voorwaarde voor rolvastheid is dat het schoolbestuur helder heeft welke bestuurlijke rol(len) het kan en wil spelen (roletaking). Voor deze roletaking is geen vast recept te geven, omdat het niet alleen een keuze is van het schoolbestuur in overleg met het interne toezicht, maar het hangt ook af van het bestuurlijk model, de bestuurlijke en sociaalgeografische context van de schoolorganisatie, de identiteit van schoolbestuur en de bestuurlijke cultuur. Heeft het schoolbestuur voor zichzelf helder welke rollen het op zich neemt, dan kunnen de rollen van het (bovenschools) OPINIE VAN BMC IN HET KORT Over de publieke sector tijdens de regeerperiode en de bijdragen van BMC 59
3 management, schoolleiding en de leraren daarmee in lijn worden gebracht. Verder is voor rolvastheid bij alle partijen helderheid en bekendheid nodig over ieders rol, evenals regelmatige afstemming ter bevestiging van die rollen. De bestuurlijke stijl is de manier waarop het schoolbestuur zijn rol(len) invult. Die kan variëren van instructief (zwakke scholen) via bekrachtigend (scholen in verbetering) naar bestendigend (goede, sterke scholen). Een andere manier van variëren in bestuursstijl is voortdurend een evenwicht zoeken tussen loslaten en zelf doen. Tot slot Sturen op onderwijskwaliteit vraagt om bestuurlijk leiderschap. De voorbeeldrol is erg belangrijk: met hun attitude en gedrag zetten bestuurders de toon voor alle leden van de onderwijsorganisatie. Leiderschap bij sturen op onderwijskwaliteit gaat om attitude en gedrag en blijkt uit het streven naar optimaal onderwijs, naar hoge ambities, zoals het beste uit elk kind te halen, uit hoge verwachtingen van de eigen rol en het nemen van medeverantwoordelijkheid voor goed onderwijs in de klas. Dit artikel is een verkorte verse van een eerdere publicatie in Cascade ( Prof. dr. E. H. Hooge is senior adviseur bij BMC en hoogleraar bij CBMO, Tias Nimbas Business School (Universiteit van Tilburg) Drs. H. Van Dael is partner bij BMC en projectleider Sturen op Onderwijskwaliteit in opdracht van de PO-Raad. S. Janssen MSc is adviseur bij BMC en projectleider Sturen op onderwijskwaliteit in opdracht van de PO-Raad. IN DE PRAKTIJK Onderwijsmanifest met vijf pijlers Een van de talrijke schoolbesturen die zich laten en lieten adviseren door de experts van BMC is een grote onderwijsorganisatie in de Randstad. De traditionele onderwijscultuur van vermeende autonomie en non-interventie moest worden doorbroken. Het bestuur wilde krachtiger sturen op waarden en resultaten. Met behulp van BMC kwam een manifest tot stand dat rust op de volgende pijlers: talentherkenning en -ontwikkeling, ondernemende attitude, professionaliteit, wereldburgerschap en resultaatgerichtheid. Het bestuur communiceerde krachtig en expliciet over de doelen, erop gericht dat alle betrokkenen trots kunnen zijn op de resultaten. Het ging niet om een gewone cultuuromslag: het bestuur pleegde daadwerkelijke interventies. De waarden van het bestuur en daarmee van de school werden tastbaar gemaakt, als een intrinsieke gedragscode. Het manifest moet ervoor zorgen dat alle leerlingen, van de meest kansarme tot de meest kansrijke, een diploma halen en iets kunnen betekenen in de wereld en deze stad. 60 SMAL PAD, BREED PERSPECTIEF
Professionalisering van besturen in het primair onderwijs
Professionalisering van besturen in het primair onderwijs 2 - Professionalisering van besturen in het primair onderwijs Professionalisering van besturen in het primair onderwijs Verslag van de commissie
Nadere informatieOnderwijskwaliteit blijvend verbeteren; welke rol speelt het bestuur?
BESTUUR, MANAGEMENT EN ONDERWIJSKWALITEIT PO VO Hoe besturen borgen Onderwijskwaliteit blijvend verbeteren; welke rol speelt het bestuur? Simone Kessels Tessa de With Mmv: Barbara de Boer, Gert-Jan Bos
Nadere informatieOmgaan met verschillen op het snijvlak van pedagogisch en didactisch handelen
Omgaan met verschillen op het snijvlak van pedagogisch en didactisch handelen Een verkenning Klaas Hiemstra Jacqueline Schoones Otto de Loor Monica Robijns APS is een toonaangevend onderwijsadviesbureau
Nadere informatieDe kracht van goed bestuur
Bestuur, management en onderwijskwaliteit Daniëlle Verschuren en Berber Vreugdenhil De kracht van goed bestuur Eindrapportage De kracht van goed bestuur Eindrapportage Daniëlle Verschuren Berber Vreugdenhil
Nadere informatieDE KWALITEIT VAN SCHOOLLEIDERS in het basisonderwijs, speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs
DE KWALITEIT VAN SCHOOLLEIDERS in het basisonderwijs, speciaal onderwijs en voortgezet onderwijs Utrecht, maart 2014 Voorwoord De Inspectie van het Onderwijs heeft in de afgelopen jaren onderzoek gedaan
Nadere informatieWerken op dezelfde golflengte
Onderwijsprofessionals kiezen steeds vaker voor onderzoek om beter inzicht te krijgen in hun onderwijspraktijk. Vaak blijven de onderzoeksresultaten echter nog beperkt tot de school in kwestie. De ontwikkel-
Nadere informatieBondgenoten in de decentralisaties
Januari 2013 Bondgenoten in de decentralisaties Invulling geven aan het transformatieproces en de coalitieaanpak TransitieBureau Begeleiding in de Wmo Januari 2013 Bondgenoten in de decentralisaties TransitieBureau
Nadere informatieInterim of niet? Handreiking voor het aanstellen van een interim manager. Leren verbeteren. Project voor risicoscholen en (zeer) zwakke afdelingen
Interim of niet? 1 Handreiking voor het aanstellen van een interim manager Leren verbeteren Project voor risicoscholen en (zeer) zwakke afdelingen Een project van de VO-raad en AOC Raad Eerder verschenen
Nadere informatieOnderzoeksrapport Monitorstudie Goed Onderwijsbestuur in het VO
Onderzoeksrapport Monitorstudie Goed Onderwijsbestuur in het VO dr Marlies Honingh en dr Marieke van Genugten Nijmegen, augustus 2014 MONITORSTUDIE GOED ONDERWIJSBESTUUR IN HET VO DR MARLIES HONINGH &
Nadere informatieAdvies van de Commissie Leraren September 2007. LeerKracht!
September 2007 LeerKracht! Nederland staat aan de vooravond van een dramatisch kwantitatief tekort aan kwalitatief goede leraren. Dit dubbele lerarenprobleem definieert het werkterrein van de Commissie
Nadere informatieLessen uit de praktijk
Lessen uit de praktijk 10 Succesvol verbeteren in het voortgezet onderwijs Leren verbeteren Project voor risicoscholen en (zeer) zwakke afdelingen Een project van de VO-raad en AOC Raad Eerder verschenen
Nadere informatieTeamwerken is teamleren?
Teamwerken is teamleren? Vormgeven en ontwikkelen van teams in het onderwijs Hans Kommers en Marieke Dresen Ruud de de Moor Centrum Open Universiteit rdmc.ou.nl Teamwerken is teamleren? Vormgeven en ontwikkelen
Nadere informatieHoofdstuk 3 Theorie van een lerende organisatie
Hoofdstuk 3 Theorie van een lerende organisatie 3.1 Inleiding De gedachte bij een lerende organisatie is, dat mensen werkelijk veranderen als mensen leren, als zij nieuwe vaardigheden leren en leren deze
Nadere informatieNiemand kan het. alleen!
Niemand kan het alleen! 1 Niemand kan het alleen! 2 1 Voorwoord In Nederland werken we met veel partijen hard aan de toekomst van de jeugd. We bouwen aan goed onderwijs, toegankelijke jeugdzorg, jeugdbeleid
Nadere informatieNederlandse code voor goed openbaar bestuur. Beginselen van deugdelijk overheidsbestuur
Nederlandse code voor goed openbaar bestuur Beginselen van deugdelijk overheidsbestuur 2 Nederlandse code voor goed openbaar bestuur Beginselen van deugdelijk overheidsbestuur 1 Uitgave Ministerie van
Nadere informatieHoe worden leraren meer eigenaar van hun eigen ontwikkeling?
Hoe worden leraren meer eigenaar van hun eigen ontwikkeling? Studies naar het bevorderen van regievoering door leraren Onderzoeksrapportage Rosa Hessing Evelien Loeffen Emerance Uytendaal Wilma Willems
Nadere informatieIn tien jaar naar de top
In tien jaar naar de top Pleidooi voor 10-jarenplan voor het primair onderwijs In tien jaar naar de top Pleidooi voor 10-jarenplan voor het primair onderwijs In tien jaar naar de top: in 2020 zijn de
Nadere informatieOuderbetrokkenheid in het onderwijs
Ouderbetrokkenheid in het onderwijs Een literatuurstudie naar de betekenis van ouderbetrokkenheid voor de schoolse ontwikkeling van kinderen Adri Menheere & Edith Hooge Colofon De betrokkenheid van ouders
Nadere informatieOp een dag ben je leraar
Op een dag ben je leraar Zoektocht naar professionele identiteit van leraren Hanna de Koning Hella Kroon Op een dag ben je leraar Zoektocht naar professionele identiteit van leraren Hanna de Koning en
Nadere informatieNaar excellente basisscholen. #IB er. Amsterdamse beroepsstandaarden voor het primair onderwijs
Naar ecellente basisscholen #IB er Amsterdamse beroepsstandaarden voor het primair onderwijs Colofon Opstellers: Coördinatie & eindredactie: Vormgeving: Drukkerij: De Kwaliteitsaanpak Basisonderwijs Amsterdam
Nadere informatieHet positioneren van de docent als professional en onderwijskundig leider
Het positioneren van de docent als professional en onderwijskundig leider Lectorale rede dr. ir. Albert Weishaupt 13 januari 2015 Het lectoraat Professionele Onderwijsorganisaties Vernieuwingen en veranderingen
Nadere informatieSuzanne Beek, Arie van Rooijen & Cees de Wit. Samen. kun je meer dan alleen. Educatief partnerschap met ouders in primair en voortgezet onderwijs
Suzanne Beek, Arie van Rooijen & Cees de Wit Samen kun je meer dan alleen Educatief partnerschap met ouders in primair en voortgezet onderwijs Colofon Deze brochure is één van de opbrengsten van een project
Nadere informatieHet CJG, de oplossing voor de jeugdzorg? De invloed van vertrouwen en samenwerking op de organisaties binnen het Centrum voor Jeugd en Gezin.
Het CJG, de oplossing voor de jeugdzorg? De invloed van vertrouwen en samenwerking op de organisaties binnen het Centrum voor Jeugd en Gezin. Auteur: Eva Geesing 2 Het CJG, de oplossing voor de jeugdzorg?
Nadere informatieOpvoeden en ontwikkelen doen we samen!
Opvoeden en ontwikkelen doen we samen! Praktijkgericht onderzoek naar de manier waarop scholen in primair en voortgezet onderwijs hun maatschappelijke opdracht praktisch kunnen vormgeven KPC Groep Sophie
Nadere informatieJos Castelijns en Inge Andersen. Beoordelen om te leren. Leerlingen als mede-beoordelaars van hun eigen leerproces
Jos Castelijns en Inge Andersen Beoordelen om te leren Leerlingen als mede-beoordelaars van hun eigen leerproces Beoordelen om te leren Leerlingen als mede-beoordelaars van hun eigen leerproces Jos Castelijns
Nadere informatieEen doorgaande lijn 0-13 jaar: denken in ketens
Een doorgaande lijn 0-13 jaar: denken in ketens Als je daadwerkelijk een doorgaande lijn wilt realiseren, dan kun je niet anders dan verbanden leggen en verbindingen aangaan. Ingrid Veeke Marijke Bertu
Nadere informatieLezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces
Lezen met begrip: de sleutel tot schoolsucces Mariët Förrer is Senior consultant CPS onderwijsontwikkeling en advies te Amersfoort. E-mail: m.förrer@cps.nl Dit artikel verkent, vanuit het perspectief van
Nadere informatieHoe kan governance in het onderwijs verder vorm krijgen
Hoe kan governance in het onderwijs verder vorm krijgen Drie adviezen over onderwijsbestuur: degelijk onderwijsbestuur, doortastend onderwijstoezicht en duurzame onderwijsrelaties Nr. 20060353/877, oktober
Nadere informatieCode Goed Bestuur in het primair onderwijs
brancheorganisatie van het primair onderwijs Postbus 85246 3508 AE Utrecht Telefoon: 030 3100 933 E-mailadres: info@poraad.nl Website: www.poraad.nl Code Goed Bestuur in het primair onderwijs Preambule
Nadere informatieOuderbetrokkenheid bij school ontstaat niet vanzelf
1 Ouderbetrokkenheid bij school ontstaat niet vanzelf Een inventarisatie van de behoefte aan dienstverlening van de school en van onderwijsorganisaties aan de ouders Werkgroep ouderbetrokkenheid, ingesteld
Nadere informatie