Ontwikkelingen van gezinsdiversiteit in Nederland. KNAW-seminar Wie is de familie doorsnee? 10 september Ruben van Gaalen

Transcriptie

1 Ontwikkelingen van gezinsdiversiteit in Nederland KNAW-seminar Wie is de familie doorsnee? 10 september 2015 Ruben van Gaalen

2 Vooraf (1) Wat is een gezin? Definitie Rijksoverheid (1996) Elk leefverband van één of meer volwassenen die verantwoordelijkheid dragen voor de verzorging en opvoeding van één of meer kinderen 2

3 Vooraf (2) Traditionele definitie Een huishouden met een gehuwd paar en hun thuiswonend(e) biologische kind(eren). Gezinsdiversiteit Huishouden met volwassene(n) en kind(eren), voor zover deze afwijkt van de traditionele definitie. 3

4 Vooraf (3) Gezinsdiversiteit 1. Ongehuwd ouderschap 2. Eenoudergezinnen 3. Deeltijdgezinnen (co-ouderschap) 4. Stiefgezinnen 4

5 Teloorgang of uitdaging? 5

6 De rol van sociale ongelijkheid 6

7 Opbouw Veranderde levenslopen sinds 1965 Recente cijfers over gezinsdiversiteit Conclusie en discussie 7

8 Veranderde levenslopen 8

9 Demografie Tweede demografische transitieperiode (1965 e.v.) Individualisering Ontkerkelijking/ontzuiling Onderwijsexpansie Emancipatie van de vrouw Uitstelgedrag: kinderen krijgen Daling vruchtbaarheid Stijging ongehuwd samenwonen, buitenechtelijke geboorten, echtscheidingen, eenoudergezinnen, alleenstaanden, kinderloosheid Destabilisering gezinsleven 9

10 Hoofdreden van instabiliteit: Van sterfte naar scheiding % 15-jarigen dat ouderlijke sterfte of scheiding meemaakte, naar geboortegeneratie Geboortegeneratie 10

11 Af- en toename gezinsdiversiteit % van de tijd in verschillende gezinstypen tussen 0-15 jaar, naar geboortegeneratie Zonder eigen ouders Alleen vader Alleen moeder Moeder en stiefvader Vader and stiefmoeder Geboortegeneratie 11

12 Andere veranderingen Onderwijs Algehele stijging opleidingsniveau Vrouwen doen het inmiddels beter Laagopgeleiden kleinere, homogenere groep (kwetsbaarder) Arbeid Toename arbeidsparticipatie vrouwen/moeders Maar vooral in deeltijd, Man-vrouw verschillen blijven, En financiële kwetsbaarheid vrouwen na scheiding/sterfte partner ook 12

13 Recente cijfers over gezinsdiversiteit Gezinsdiversiteit 1. Ongehuwd ouderschap 2. (Echt)scheiden 3. Eenoudergezinnen 4. Deeltijdgezinnen (co-ouderschap) 5. Stiefgezinnen 13

14 Toename ongehuwd ouderschap % 45% 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0 0% Totaal levendgeborenen Niet-gehuwde moeder (rechteras) 14

15 Verschillen naar opleidingsniveau % Woonsituatie 30-jarige vrouwen Gehuwd en moeder Gehuwd Samenwonend en moeder 8 Samenwonend 9 Woont alleen en moeder Woont alleen Laagopgeleid Hoogopgeleid 15

16 Recente cijfers over gezinsdiversiteit Gezinsdiversiteit 1. Ongehuwd ouderschap 2. (Echt)scheiden 3. Eenoudergezinnen 4. Deeltijdgezinnen (co-ouderschap) 5. Stiefgezinnen 16

17 Jaarlijks aantal echtscheidingen

18 Betrokken minderjarige kinderen Ex-gehuwden 2010 Ex-samenwoners 18

19 Aantal/aandeel blijft redelijk constant 35% Aandeel kinderen in eenouderhuishouden 30% 25% 20% 530 duizend 15% 10% 5% 0% 19

20 Redenen om uit elkaar te gaan op elkaar uitgekeken karakters botsten iemand anders in het spel geen vertrouwen meer toekomstplannen onverenigbaar sociale of culturele verschillen financiele problemen onverenigbare kinderwensen 4% 3% 3% 8% 12% 11% 14% 21% 0% 5% 10% 15% 20% 25%

21 Relaties eerder verbroken bij Gehuwden met minderjarig(e) kind(eren): Laagopgeleiden Uitkeringsafhankelijkheid Man (langdurig) laag inkomen Flinke inkomensdaling huishouden Vrouw groot/groeiend aandeel in huishoudinkomen Samenwoners met minderjarig(e) kind(eren): Laagopgeleiden Eerste 3 jaar Tot 35 jaar Laag inkomen (man of vrouw) Beiden niet-westers allochtoon 21

22 Meer en vaker goed én slecht contact ex-partners 40 % goed contact redelijk contact slecht contact geen contact

23 Laagopgeleiden minder vaak goed contact met ex ( ) laagopgeleiden hoogopgeleiden 20% goed 28% 23% 29% redelijk slecht geen 22% 17% 23% 39% goed redelijk slecht geen

24 Slecht: Vooral als er kinderen zijn 100% % 80% 70% 60% geen 50% 40% 30% slecht redelijk goed 20% 10% % geen kinderen één kind meer dan één kind

25 Toename contact gescheiden vaders en kinderen 100% 90% 80% % 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% geen contact slecht redelijk/goed

26 Recente cijfers over gezinsdiversiteit Gezinsdiversiteit 1. Ongehuwd ouderschap 2. (Echt)scheiden 3. Eenoudergezinnen 4. Deeltijdgezinnen (co-ouderschap) 5. Stiefgezinnen 26

27 Toename 1-volwassene-huishoudens X ,8M ,2M 500 0,4M 0,5M Gehuwd paar Niet-gehuwd paar 1-volwassenehuishouden Zonder kinderen Met kinderen 27

28 Woonsituatie naar opleiding (1) % jarige vrouwen Gehuwd en moeder Gehuwd Samenwonend en moeder Samenwonend Woont alleen en moeder Woont alleen Laagopgeleid Hoogopgeleid 28

29 Eenoudergezin vanaf de geboorte % 0-jarigen: Niet met beide (juridische) ouders Autochtoon Marokko Antillen/Aruba Suriname Turkije Ov. NW

30 Recente cijfers over gezinsdiversiteit Gezinsdiversiteit 1. Ongehuwd ouderschap 2. (Echt)scheiden 3. Eenoudergezinnen 4. Deeltijdgezinnen (co-ouderschap) 5. Stiefgezinnen 30

31 Woonsituatie na (echt)scheiding 31

32 Recente cijfers over gezinsdiversiteit Gezinsdiversiteit 1. Ongehuwd ouderschap 2. (Echt)scheiden 3. Eenoudergezinnen 4. Deeltijdgezinnen (co-ouderschap) 5. Stiefgezinnen 32

33 Toename stiefgezinnen (1) Woont met 1 of meer stiefkinderen x Mannen Vrouwen Totaal (NKPS/OG) 2003/

34 Toename stiefgezinnen (2) 8% 7% Woont met 1 of meer stiefkinderen (% van alle m/v in 2-oudergezinnen met kinderen) 7% 6% 5% 4% 4% 3% 2% 1% 1% 2% 0% Mannen 2003/ Vrouwen (NKPS/OG) 34

35 Teloorgang, uitdaging, ongelijkheid? Veranderde levenslopen sinds 1965 Gezinsdiversiteit zet verder door Laag- en hoogopgeleiden Deels uiteenlopende levens Negatieve gevolgen cumuleren onder kleiner wordende groep laagopgeleiden Groeiende groep ervaringsdeskundigen Reproductie demografisch risicogedrag? Maatschappelijke acceptatie, aanbod van mediatie en opvoedhulp, en wettelijke regelgeving normaliseren niet-standaard gezinsvormen 35

36 Culturele gezinsdiversiteit neemt toe 90% 80% 77% 70% 60% 50% 40% 54% 46% 30% 20% 10% 12% 13% 7% 23% 13% 0% Beide ouders buiten NL geboren Eén ouder buiten NL geboren Totaal Kind niet-westers allochtoon 36

37 Dank voor uw aandacht 37

38 Woonsituatie 30-jarige mannen Gehuwd en vader Gehuwd Samenwonend en vader Samenwonend Woont alleen en vader Woont alleen Laagopgeleid Hoogopgeleid 38

39 Huwelijksjubilea ,5 jaar 25 jaar 40 jaar 50 jaar 60 jaar 70 jaar