Z1. Inleiding theorie & geschiedenis v/d levensbeschouwing: humanisme, jodendom, christendom, islam

Transcriptie

1 Z1. Inleiding theorie & geschiedenis v/d levensbeschouwing: humanisme, jodendom, christendom, islam College 9 De mythische & narratieve dimensie: De islamitische scheppingsverhalen nader belicht: mythos, logos, ethos Dr. A. Ljamai 3 oktober 2016

2 1. Mythische & narratieve dimensie in de islam 2. Zes gedeelten uit koranhoofdstukken 3. Scheppingsverhaal tussen mythos, logos & ethos 4. Uitleg van scheppingsverhaal volgens Daniel Peterson, Creation in EK

3 1. Mythische & narratieve dimensie in de islam De narratieve dimensie staat centraal in alle levensbeschouwingen. Relatie met het onbekend krijgt vaak een tekstuele vorm (narrativiteit) Een mythe is in de gangbare definitie van de culturele antropologie en godsdienstwetenschappen een religieuze waarheid in verhaalvorm.

4 De term mythe wordt geïnterpreteerd op verschillende manieren: a. gelovigen denken dat ze de waarheid vertellen; b. verhalen zijn volgens gelovigen geen mythen (leidraad voor het leven: het verhaal van sacrifice in de islam); c. religieuze mythen zijn gerelateerd aan nationale identiteiten.

5 1.1 Waarom is de narratieve dimensie belangrijk? Verhalen = een onderdeel van religies. Verhalen als basis van de collectieve identiteitsvorming. Het engagement van een groep in heilige activiteiten kan leiden tot het ontstaan van collectieve ethos.

6 1.2 Functies v/d narrativiteit in de religieuze context Richtlijnen voor de rituele handeling (christmas story, de dood of al-husayn in Karbala). Toelichten v/d oorsprong van bv. de kosmos, de dood of andere aspecten v/d samenleving. Verklaringen over het einde v/d wereld.

7 1.3 Het gezag van narrativiteit in de traditionele en moderne cultuur Mythen hebben authority over de tradities van een groep. Ze maken een onderdeel v/d traditionele overlevering. Narrativen geven vorm aan traditionele verhalen: ze creëren nieuwe perspectieven en nieuwe herinneringen voor een volk.

8 1.3 Het gezag van narrativiteit in de traditionele en moderne cultuur Mythen = transcedent, religieuze waarheid in een verhaalvorm. De ervaringsdimensie & tradities & relatie met bovennatuurlijke krachten zijn erg belangrijk voor het ontstaan van mythen. Narratieven = overleveringsverhalen, een methodiek ter verheldering van morele en politieke dillema`s, ect.

9 1.3 Het gezag van narrativiteit in de traditionele en moderne cultuur Mythe wordt gedefinieerd vanuit 3 verschillende invalshoeken: 1. Antropologisch: (de invloed van het bovennatuurlijke kracht op de mens: mythe als religieuze waarheid in verhaalvorm) 2. Sociologisch: (iets dat niet waar is: bv. verzuiling heeft nooit plaatsgevonden. Niet vanuit religieus perspectief maar vanuit een maatschappelijk proces) 3. Godsdienstwetenschappen: (pre-axiale en axiale tijd; mythe als kracht van de natuur)

10 2. Gedeelten uit koranhoofdstukken Adam s verhaal/ Iblies / Satan 2:30-39; 7:11-27; 20: Scheppingsverhaal (aard & hemelen) 7:54; 32:4-10; 36:81-83 Scheppingsfasen v/d mens 23:12-17

11 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 2: En toen uw Heer tot de engelen zeide: Ik wil een stedehouder op aarde plaatsen, zeiden zij: Wilt Gij er iemand plaatsen die er onheil zal stichten en bloed zal vergieten, terwijl wij U verheerlijken met de lof die U toekomt en Uw Heiligheid prijzen, antwoordde Hij: Ik weet wat gij niet weet. 31. En Hij leerde Adam al de namen. Dan plaatste Hij (de voorwerpen dezer) namen voor de engelen en zeide: Noemt Mij hun namen, indien gij in uw recht staat. 32. Zij zeiden: Heilig zijt Gij. Wij bezitten geen kennis, buiten hetgeen Gij ons hebt geleerd; waarlijk, Gij zijt de Alwetende, de Alwijze.

12 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 2: Hij zeide: O, Adam, zeg hun de namen van deze dingen, en toen hij de namen had genoemd, zeide Hij: Zeide Ik u niet: Waarlijk Ik ken de geheimen der hemelen en der aarde en Ik weet, wat gij onthult en wat gij verbergt? 34. En toen Wij tot de engelen zeiden: Onderwerpt u aan Adam, onderwierpen zich allen, behalve Iblies. Hij weigerde, hij was hoogmoedig. Hij behoorde tot de ongelovigen. 35. En Wij zeiden: O Adam, verblijf gij met uw gade in de tuin en eet overvloedig, waar gij ook wilt, doch nader deze boom niet, anders zult gij tot de zondaren behoren.

13 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 2: Doch door middel van de boom verleidde Satan hen beiden en dreef hen uit de staat waarin zij zich bevonden. En Wij zeiden: Gaat heen - gij zijt elkander vijandig. Er zal op aarde een tijdelijke woonplaats en levensonderhoud voor u zijn. 37. Toen leerde Adam enkele woorden van zijn Heer. Zo schonk Hij hem vergiffenis; gewis Hij is Berouwaanvaardend, Genadevol. 38. Wij zeiden: Gaat allen weg van hier. En, indien er leiding van Mij tot u komt, zullen zij, die Mijn leiding volgen, vrees noch droefheid kennen. 39. Doch zij, die niet geloven en Onze tekenen verloochenen, zullen de bewoners van het Vuur zijn; zij zullen daarin verblijven.

14 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 7: Wij schiepen u, daarna vormden Wij u; toen zeiden Wij tot de engelen: Onderwerpt u aan Adam en zij onderwierpen zich, behalve Iblies; hij behoorde niet tot degenen die zich onderwierpen. 12. (Allah) zeide: Wat belette u, u te onderwerpen, toen Ik u (dat) gebood? Hij antwoordde: Ik ben beter dan hij. Gij hebt mij uit vuur en hem uit klei geschapen. 13. (Allah) zeide: Verwijder u van hier - het is niet aan u, hier hoogmoedig te zijn. Ga heen, gij behoort stellig tot degenen, die vernederd zullen worden.

15 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 7: Hij zeide: Geef mij uitstel tot aan de Dag waarop zij zullen worden opgewekt. 15. (Allah) zeide: U is uitstel verleend. 16. Hij antwoordde: Welnu, daar gij mij liet dwalen zal ik hen voorzeker in de weg gaan zitten op Uw rechte pad. 17. Dan zal ik mij gewis voor hen en achter hen en van hun rechter en van hun linker zijde tonen en Gij zult de meesten hunner niet dankbaar vinden. 18. (Allah) zeide: Ga heen, veracht en verworpen. Wie hunner u ook zal volgen, Ik zal voorzeker de hel met u allen vullen.

16 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 7: O, Adam, vertoef met uw vrouw in de tuin en eet, wat gij wilt, maar nadert deze boom niet, anders zult gij tot de onrechtvaardigen behoren. 20. Maar Satan fluisterde hun (boze ingevingen) in opdat hij hun naaktheid zou openbaren die voor hen verborgen was, en zeide: Uw Heer heeft u deze boom alleen verboden, opdat gij geen engelen of eeuwig- levenden zoudt worden. 21. En hij zwoer tot hen: Ik ben voor u zeker een oprechte raadgever.

17 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 7: Zo deed hij hen door bedrog vallen. En toen zij van de boom proefden werd hun naaktheid hun duidelijk en zij begonnen zich te bedekken met bladeren uit de tuin. En hun Heer riep hen en zeide: Verbood Ik u die boom niet en zeide Ik niet tot u: 'Voorwaar, Satan is een openlijke vijand voor u? 23. Zij antwoordden: Onze Heer, wij hebben onszelf onrecht aangedaan en als Gij ons niet vergeeft en ons niet genadig zijt, zullen wij zeker tot de benadeelden behoren. 24. Hij zeide: Gaat heen, sommigen uwer zullen de vijanden van anderen zijn. En er is voor u een verblijfplaats op aarde en een voorziening voor een bepaalde tijd.

18 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 7: Hij zeide: Gij zult daarop leven en sterven en gij zult daarvandaan worden opgewekt. 26. O kinderen van Adam! Wij hebben u inderdaad kleding nedergezonden om uw naaktheid te bedekken, ook om sierlijk te zijn, doch het kleed van godsvrucht is het beste. Dit is een teken van Allah, opdat zij er lering uit mogen trekken. 27. O kinderen van Adam, laat Satan u niet verleiden, zoals hij uw ouders uit het paradijs verdreef en hen van hun kleding beroofde, opdat hij hun hun naaktheid mocht tonen. Waarlijk, hij ziet u, hij en zijn stam, vanwaar gij hen niet ziet. Voorzeker, Wij hebben de duivelen vrienden gemaakt voor hen, die niet geloven.

19 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 20: En toen Wij tot de engelen zeiden: Bewijst Adam eer, bewezen zij allen eer, doch niet Iblies. Hij weigerde Daarom zeiden Wij: O Adam, deze is voor u en uw vrouw een vijand; laat hij u derhalve niet uit de tuin verdrijven, anders zult gij ongelukkig worden (Daarin is voorraad voor u) opdat gij er niet zult hongeren noch naakt zult zijn En dat gij er geen dorst zult lijden noch zult blootgesteld zijn aan de hitte van de zon.

20 Adam s verhaal/ Iblies / Satan Soera 20: Doch Satan fluisterde hem kwaad in, hij zeide: O Adam, zal ik u voeren tot de Boom der Eeuwigheid, en een koninkrijk dat nimmer zal vergaan? 121. Zo aten beiden er van, waardoor hun schaamte hun duidelijk werd en zij zich begonnen te bekleden met bladeren uit de tuin. En Adam was ongehoorzaam aan het gebod van zijn Heer, derhalve leed hij Alsdan verkoos zijn Heer hem, vergaf hem en leidde hem Hij (God) zeide: Gaat allen tezamen hier vandaan, want gij zult elkander tot vijanden zijn. En indien er leiding van Mij tot u komt dan zal een ieder die Mijn leiding volgt, noch dwalen noch ongelukkig zijn.

21 Scheppingsverhaal (aard & hemelen) Soera 7: Voorzeker, uw Heer is Allah, Die de hemelen en de aarde in zes dagen schiep; daarna zette Hij Zich op de Troon neder. Hij doet de nacht de dag bedekken, die hem snel opvolgt. De zon en de maan en de sterren zijn door Zijn gebod in dienst gesteld. Voorwaar, van Hem is de schepping en het gebod. Gezegend is Allah, de Heer der Werelden.

22 Scheppingsverhaal (aard & hemelen) Soera 32: Allah is het, Die de hemelen en de aarde en hetgeen er tussen is in zes dagen schiep; daarna zette Hij Zich op de Troon. Gij hebt geen helper of bemiddelaar buiten Hem. Wilt gij dan geen lering (hieruit) trekken? 5. Hij ordent het bestel van de hemel tot de aarde, daarna zal deze tot Hem opstijgen in een dag, waarvan de duur naar uw berekening duizend jaar is. 6. Alzo is de Kenner van het onzichtbare en het zichtbare, de Almachtige, de Genadevolle, 7. Die de schepping van alles voltooide. En Hij begon de schepping van de mens uit klei.

23 Scheppingsverhaal (aard & hemelen) Soera 32: Daarna maakte Hij zijn nageslacht uit een uittreksel van een nietige vloeistof. 9. Dan vormde Hij hem en ademde hem van Zijn geest in. En Hij gaf u oren, ogen en hart. Maar gij betoont weinig dankbaarheid. 10. En zij zeggen: Zullen wij, wanneer wij in de aarde verloren zijn, opnieuw worden geschapen? Neen, zij geloven niet in de ontmoeting met hun Heer.

24 Scheppingsverhaal (aard & hemelen) Soera 36: Is Hij, Die de hemelen en de aarde schiep, niet in staat hun gelijken te scheppen? Ja, inderdaad Hij is de Schepper, de Alwetende. 82. Voorwaar, wanneer Hij Zich iets voorneemt is Zijn gebod slechts: Wees, en het wordt. 83. Glorie zij daarom Hem, in wiens hand de oppermacht over alle dingen is! En tot Hem zult gij worden teruggebracht.

25 Scheppingsfasen v/d mens Soera 23: Voorwaar, Wij scheppen de mens uit een uittreksel van klei; 13. Dan plaatsen Wij hem als een kleine levenskiem in een veilige plaats. 14. Vervolgens vormen Wij de levenskiem tot een klonter bloed; daarna vormen Wij het geronnen bloed tot een (vormeloze) klomp; dan vormen Wij beenderen uit deze (vormeloze) klomp; daarna bekleden Wij deze beenderen met vlees; vervolgens ontwikkelen Wij het tot een nieuwe schepping. Gezegend zij Allah, de Beste Schepper.

26 Scheppingsfasen v/d mens Soera 23: Voorzeker daarna sterft gij. 16. En op de Dag der Verrijzenis zult gij worden opgewekt. 17. En boven u hebben Wij zeven wegen gemaakt, en nimmer veronachtzamen Wij de schepping.

27 3. Scheppingsverhaal tussen mythos, logos & ethos Het scheppingsverhaal komt voor in diverse wereldreligies (jodendom, christendom & islam) Wat is de betekenis v/h scheppingsverhaal in de islam?

28 Theologische dimensies (zie koranteksten over Adam s verhaal / Satan; scheppingsverhaal van aard & hemelen) & scheppingsfasen v/d mens): a. een boodschap over de menselijke afhankelijkheid van God. b. de komst van kwaad & dood.

29 Het scheppingsverhaal wordt door moslims aan de hand v/d openbaring ( letterlijk of symbolisch) geïnterpreteerd. Adam en Eva: is het geloof in Adam en Eva een feit (echte personen) of zijn ze gewoon symbolen? (antropologische en godsdienstige interpretatie)

30 Reflectie op het scheppingsverhaal: a. Tussen religieuze waarheid & hermeneutiek b. Hoe en waarom? Rol van culturele antropologie & moderne psychologie

31 Ethos Logos?? Mythos

32 Uitleg v/h scheppingsverhaal volgens Daniel Peterson, Creation in EK Morele, politieke & ideologische aspecten in scheppingsverhalen (antropologische benadering) Scheppingsverhaal wordt verklaard door moslims aan de hand v/d openbaring (eenheid van God, reflectie op schepping,..)

33 God als de schepper In de koran komen de volgende aspecten aan de orde: God is de schepper (van hemelen & aard) (2:54; 10:3; 12:101; 13:16 ) Hij heeft de mens en de djinn geschapen om Hem te dienen (2:21; 6:1; 7:10; ) Hij heeft geen helpers of partners nodig.

34 Schepping s doelen Volgens de koran heeft de schepping een heilige doel (3:190-1; 15:85-6) De schepping v/d heelal had een theologisch karakter in de studies van moslimgeleerden (bevel & verbod in de koran)

35 Morele verzen God heeft de mens als de stedehouder op aarde ingesteld (2:30) + reactie van engelen & Iblies (2:30-4; 7:11-22) De schepping van hemelen & aard was groter dan de schepping v/d mens (40:57)

36 De schepping in de vorm van Creatio ex nihilo (interpretaties van moslimgeleerden) Invloed van joodse & christelijke traditie (schepping in zes dagen + creatio ex nihilo) op koranpassages.