Gemeente Bodegraven Reeuwijk. Selectie bouwkundige objecten met waardering H+ concept 1: 18/IV/17 concept 2: 15/ V/17 concept 3: 22/ V/17

Transcriptie

1 Gemeente Bodegraven Reeuwijk Selectie bouwkundige objecten met waardering H+ concept 1: 18/IV/17 concept 2: 15/ V/17 concept 3: 22/ V/17 M.A. Kooiman Cultuurhistorische Projecten Emmastraat BJ Weesp

2 Inhoud 1 Aanleiding, doel en aanpak 1.1 Aanleiding en doel 1.2 Aanpak 2 Selectiecriteria en voorlopige selectie 2.1 Waardering in de inventarisatie bouwkundige objecten 2.2 Selectiecriteria 2.3 Objecten met hoge waarde, hoge gaafheid en verbonden met thema 2.4 Rijks- en gemeentelijke monumenten en de thema s 2.5 Afweging op grond van gaafheid en thema 2.6 Objecten in de categorie bijzondere bouwtypen 2.7 Voorlopige selectie 3 Definitieve selectie 3.1 Resultaten locatiebezoek 3.2 Definitieve selectie 4 Aangevulde beschrijving/waardering 4.1 Definitieve selectie objecten H+ 4.2 Afgevallen objecten H+ 5 Conclusies en aanbevelingen Bronnen!2

3 1 Aanleiding, doel en aanpak 1.1 Aanleiding en doel De gemeente Bodegraven Reeuwijk heeft in april 2017 aan Cultuurhistorische Projecten gevraagd een selectie te maken van historisch-bouwkundige objecten die in aanmerking zouden kunnen komen voor de status van gemeentelijk monument in aanvulling op de aanwezige monumentenlijst. De selectie is gebaseerd op de Inventarisatie, beschrijving en waardering bouwkundige objecten en landschappelijke elementen en structuren gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Deze inventarisatie, in het kader van de Beleidsnota cultuurhistorie, is voor het grootste deel uitgevoerd in In de deelinventarisatie van bouwkundige objecten is per object een waardering toegekend. Deze kan verfijnd worden door binnen de categorie objecten die als hoog gewaardeerd zijn een beredeneerde selectie te maken van panden die mogelijk in aanmerking komen voor de status van gemeentelijk monument. Deze objecten krijgen de waardering Hoog plus, of wel H Aanpak De genoemde inventarisatie van bouwkundige objecten omvat 343 objecten, waarvan 199 zijn gewaardeerd als van hoge waarde. Het is de bedoeling te onderzoeken of uit deze 199 een aantal objecten is te selecteren die de waardering H+ krijgen. Het gaat dan om objecten die binnen de huidige categorie met hoge waarde eruit springen vanwege de bijzondere cultuurhistorische kwaliteit. Overwogen zou kunnen worden om deze objecten aan te wijzen als gemeentelijk monument. De opdracht bestaat uit enkele werkstappen: de eerste stap is het formuleren van selectiecriteria om binnen het totaal van 199 objecten van hoge waarde een verantwoorde keus te kunnen maken; de tweede stap is de voorlopige selectie. Als referentie worden ook de huidige gemeentelijke en de rijksmonumenten in deze stap betrokken. Resultaat is een lijst van H+ objecten; de volgende stap is bezoek ter plekke om te controleren of de beschrijving van de objecten, zoals die in de inventarisatie staat, correct is en nog actueel. In de periode na de inventarisatie zijn panden mogelijk verbouwd, waardoor de cultuurhistorische waarde verminderd kan zijn; de laatste stap in het keuzeproces bestaat uit de definitieve selectie, op grond van de uitkomsten van het bezoek ter plekke. tenslotte wordt de beschrijving per object wat verder gedetailleerd op basis van het locatiebezoek.!3

4 2 Selectiecriteria en voorlopige selectie 2.1 Waardering in de inventarisatie bouwkundige objecten De genoemde inventarisatie van bouwkundige objecten mondt uit in een waardering. Er zijn drie waarderingscategorieën onderscheiden: hoog, redelijk, laag. Deze zijn als volgt toegelicht: waarde hoog: vanwege hoge ruimtelijke waarden, historische en objectwaarden van wezenlijk en onlosmakelijk belang voor gebied en de historisch-ruimtelijke gebiedskarakteristiek. waarde redelijk: alle karakteristieke onderdelen (gebouwen, objecten, ensembles) die vanwege met name historisch-ruimtelijke waarden van positieve betekenis zijn voor gebied en de historischruimtelijke gebiedskarakteristiek. waarde laag: Voor ontwikkelingsgeschiedenis van gebied van beperkt belang, geringe architectuurhistorische waarde en ten hoogste een neutrale of positieve betekenis voor straatbeeld. Uit de toelichting blijkt dat hoe hoger een gebouw gewaardeerd is, hoe meer het als object in zijn geheel van belang is: zowel de hoofdvorm als (de detaillering van) het gevelbeeld. Bij de hoogte van de waardering speelt gaafheid een belangrijke rol. 2.2 Selectiecriteria gaafheid en thema De vraag is hoe we binnen de categorie hoge waarde een nadere selectie kunnen uitvoeren. Het is de bedoeling de geselecteerde panden als gemeentelijk monument te kunnen aanwijzen. De status van gemeentelijk monument houdt in dat een pand nadrukkelijk als object beschermd wordt (o.g.v. de gemeentelijke monumentenverordening). Weliswaar kunnen gemeentelijke monumenten ook in het ruimtelijk beleid een rol spelen, de monumentenstatus geeft aan dat een belangrijke waarde is toegekend aan het bouwkundig object als zodanig. Daarom vindt, binnen de categorie objecten van hoge waarde, inperking plaats op grond van de score in de inventarisatie op gaafheid. Voor H+ in aanmerking komende objecten van hoge waarde moeten dus een vrij hoge mate van gaafheid hebben. Panden met een hoge gaafheid komen zonder meer in aanmerking, panden met redelijke/hoge gaafheid worden nader afgewogen. De gaafheid is in de inventarisatie bepaald voor zowel de hoofdvorm als de detaillering. Binnen de uitgevoerde waardering heeft een aantal specifieke thema s een rol gespeeld. Deze thema s zijn een uitwerking van de onderscheidende cultuurhistorische waarden die worden genoemd in de gemeentelijke Kadernota Erfgoed 2012 (par. 2.2 De focus). De thema s zijn: waterbeheersing, met als objecten o.a. gemalen en molens; vervening, met o.a. veenarbeiderswoningen; weidebedrijf/kaasmakerij, met o.a boerderijen, boenhokken/-stoepen, kaaspakhuizen; Oude Hollandse Waterlinie, met o.a. fort Wierickerschans;!4

5 ontwikkeling bedrijvigheid Oevers Oude Rijn na 1850 met bedrijfsgebouwen; specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen, bv eerste sociale woningbouw of arbeiderswoningbouw, of verplaatsing boerderijen na spooraanleg. Aangezien deze thema s een rol spelen in het huidige erfgoed-beleid en specifiek zijn voor het gemeentelijk grondgebied vormen ze een geschikt criterium voor de selectie van objecten met een waarde H+. bijzondere bouwtypen Het grootste deel van de geïnventariseerde objecten behoort bij heel algemene bouwtypes als boerderijen en woonhuizen. Er zijn echter ook bouwtypes die qua aantallen veel minder voorkomen zoals kerken of scholen. Het gaat dan vaak om gebouwen met een bijzondere functie en een meer dan gemiddelde betekenis in het bebouwingsbeeld van een bepaalde plek. Veel rijks- en gemeentelijke monumenten behoren bij deze bouwtypen. Van de geïnventariseerde objecten in Bodegraven Reeuwijk vallen enkele bijzondere bouwtypes onder de genoemde thema s: o.a. kaaspakhuizen, gemalen en industriële gebouwen langs de Oude Rijn in Bodegraven. Deze komen aan de orde in 2.3. De overige bijzondere bouwtypen worden behandeld in 2.6. Uiteraard geldt daarbij ook dat de objecten die bij de bijzondere bouwtypen behoren allereerst een hoge dan wel redelijke/hoge gaafheid moeten hebben. De selectie betreft nu, binnen de categorie hoge waarde: objecten waarbij in de waardering een van de genoemde thema s een rol speelt en die een (redelijke/)hoge gaafheid hebben; objecten die behoren bij de categorie bijzondere bouwtypen en die een (redelijke/)hoge gaafheid hebben. Met elkaar zijn dit objecten die, zoals in 1.2 geformuleerd, om een of andere reden binnen de huidige categorie met hoge waarde eruit springen vanwege de bijzondere cultuurhistorische kwaliteit. 2.3 Objecten met hoge waarde, hoge gaafheid en verbonden met thema Per thema zijn de resultaten van de selectie van objecten, waarbij in de waardering een van de genoemde thema s een rol speelt en die een (redelijk/)hoge gaafheid hebben, als volgt. waterbeheersing Van de drie panden in de inventarisatie die op dit thema scoren, heeft één een gaafheid die redelijk/hoog is: B293 Weijland 14, gemaal. De twee andere panden hebben een redelijke gaafheid: B099 Koninginnenweg 1,3, gemaal en B369 Zuidzijde 100, gemaal. Uit de selectie komt dus één pand ter nadere afweging naar voren, het gemaal aan Weijland 14. vervening Er is in de inventarisatie één pand opgenomen, dat is gewaardeerd op dit thema: B385, de turfschuur achter het gemeentelijk monument s-gravenbroekseweg 6-8. De gaafheid is redelijk. Uit de inperking komen geen panden naar voren.!5

6 weidebedrijf/kaasmakerij Bij alle 103 hoog gewaardeerde boerderijen speelt het thema weidebedrijf/kaasmakerij een rol in de waardering. De gaafheid van verreweg de meeste boerderijen is bepaald als redelijk of redelijk tot hoog. Slechts drie boerderijen hebben een hoge gaafheid: B010 Buitenkerk 57; B122 Meije 41; B133 Meije boerderijen en één zomerhuis hebben een redelijke/hoge gaafheid. Er zijn ook enkele 'losse' agrarische objecten met een aan dit thema gerelateerde waardering. Een voorbeeld is B059, een varkenskot aan Laageind tegenover nr. 41, Driebruggen. Het bouwwerk heeft een lage gaafheid. Het thema weidebedrijf/kaasmakerij speelt uiteraard ook bij de kaaspakhuizen. Daarvan zijn er tien hoog gewaardeerd waarvan twee kaaspakhuizen met woning. Geen enkel hoog gewaardeerd kaaspakhuis heeft echter ook een hoge gaafheid. Een redelijke/hoge gaafheid hebben: B076 Kerkstraat 54, Bodegraven, kaaspakhuis met woning; B346 Willem de Zwijgerstraat 10, Bodegraven, bedrijfspand/kaaspakhuis firma Noordhoek & Zn. Al met al komen uit de inperking drie boerderijen naar voren met een hoge gaafheid. Ter nadere afweging zijn er 39 boerderijen, een zomerhuis en twee kaaspakhuizen met een gaafheid redelijk/hoog. Oude Hollandse Waterlinie Er zijn in de inventarisatie geen objecten opgenomen, die zijn gewaardeerd in verband met dit thema. ontwikkeling bedrijvigheid Oevers Oude Rijn na 1850 met bedrijfsgebouwen Van de objecten die hoog gewaardeerd zijn en waarbij het thema in de waardering een rol speelt, heeft geen enkele een hoge gaafheid. Twee panden hebben een redelijke/hoge gaafheid: B076 Kerkstraat 54, kaaspakhuis. Zie hierboven bij het thema weidebedrijf/ kaasmakerij; B343 Wilhelminastraat, pakhuis met woning. Het pand hoort bij het complex van de timmerfabriek aan Rijnkade 42 (B263). Uit de inperking komen twee panden ter nadere afweging. specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen Er zijn in de inventarisatie geen objecten die gerelateerd zijn aan heel specifieke historische gebeurtenissen. Wel worden plaatselijke ontwikkelingen bij dit thema genoemd. Deze zijn soms vrij algemeen, bijvoorbeeld de ontwikkeling van de buurt vanaf In enkele gevallen gaat het om specifieke ontwikkelingen, zeer karakteristiek voor de betreffende plek. Daarbij zijn geen objecten met een hoge gaafheid en twee met een redelijke/hoge: B002 Bruggemeesterstraat z.n., de brug van Nieuwerbrug met zijn bijzondere geschiedenis; B384 Dorpsweg 7 Reeuwijk-Dorp, Maalderij St. Catharina. Uit de inperking komen twee panden ter nadere afweging.!6

7 2.4 Rijks- en gemeentelijke monumenten en de thema's De gemeente Bodegraven Reeuwijk telt 54 rijksmonumenten en 73 gemeentelijke monumenten. Bij de aanwijzing daarvan hebben de thema's geen expliciete rol gespeeld. Wel kunnen deze monumenten met de thema's in verband worden gebracht. waterbeheersing Van de drie als rijksmonument aangewezen molens zijn de Weijpoortse Molen, Weijpoort 25 en de Oukoopse Molen, Prinsendijk 6 beide wipwatermolens. De Arkduif, Overtocht 45, is een korenmolen en heeft niet met waterbeheersing te maken. Twee gemalen zijn aangewezen als gemeentelijk monument: het gemaal aan Vlietkade 44 en dat aan Prinses Beatrixkade 10. vervening Er zijn geen rijksmonumenten die met dit thema verband houden, alleen een gemeentelijk monument: de Put van Kruijt, aan de Prinsendijk. Dit particulier natuurgebied is oorspronkelijk een verveningsplas, ontstaan in weidebedrijf/kaasmakerij 31 van de 54 rijksmonumenten in de gemeente zijn boerderijen of delen daarvan en 11 van de 73 gemeentelijke monumenten. In de kern Bodegraven zijn drie kaaspakhuizen als rijksmonument aangewezen en vier als gemeentelijk monument. Oude Hollandse Waterlinie Fort Wierickerschans, inclusief de onderdelen, is aangewezen als rijksmonument. ontwikkeling bedrijvigheid Oevers Oude Rijn na 1850 met bedrijfsgebouwen Van de rijksmonumenten in de gemeente kan er één in verband worden gebracht met het thema: de al genoemde korenmolen De Arkduif. Bij de gemeentelijke monumenten gaat het ook om één gebouw: Olieslagerij De Phoenix, Noordstraat 49. specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen Enkele rijks- en gemeentelijke monumenten houden verband met een specifieke gebeurtenis of ontwikkeling. Dit zijn het klooster H.H. Petrus en Paulus, Dorpsweg 26, Reeuwijk-Dorp (rijksmonument) en de Onafhankelijkheidstoren in Nieuwerbrug uit 1913/1914, gebouwd ter herinnering aan het 100-jarig bestaan van het Koninkrijk der Nederlanden. 2.5 Afweging op grond van gaafheid en thema In het onderstaande wordt ingegaan op de objecten die uit de selectie naar voren komen: objecten met een hoge waarde, hoge gaafheid en verbonden met een thema. Deze komen in aanmerking voor de waardering H+; objecten met een hoge waarde, redelijke/hoge gaafheid en verbonden met een thema. Deze worden per stuk afgewogen met betrekking tot de waardering H+. waterbeheersing De selectie heeft één pand opgeleverd ter nadere afweging, het gemaal aan Weijland 14. Het bouwtype gemaal is zeer kenmerkend voor het polderland van West-Nederland en dus ook voor de gemeente Bodegraven Reeuwijk. Er zijn geen grote aantallen van!7

8 gebouwd in verhouding tot bouwtypes als boerderijen of woonhuizen.twee historische gemalen zijn gemeentelijk monument (zie hierboven). Het gemaal aan Weijland 14 is een gemaal met redelijke/hoge gaafheid en een hoge afleesbaarheid. In de aanbouw aan de watergang is, volgens de inventarisatie, de uitlaat nog aanwezig/zichtbaar, ook de machinekamer met installatie is bewaard gebleven. Het gemaal staat in de oorspronkelijke waterstaatkundige en agrarische context. De in 1963 aangebouwde, eenvoudige woning past in het beeld. Conclusie: het gemaal wordt geselecteerd als H+. vervening Uit de selectie komen geen objecten die in aanmerking komen voor de waardering H+, of die nader afgewogen worden op grond van gaafheid. weidebedrijf/kaasmakerij De inperking levert drie boerderijen op met een hoge gaafheid: B010, Buitenkerk 57; B122, Meije 41; B133, Meije 97. Deze komen in aanmerking voor de categorie H+ 39 boerderijen en een zomerhuis hebben een redelijke/hoge gaafheid. Aangezien de inperking drie boerderijen oplevert en dit bouwtype, inclusief onderdelen als zomerhuis e.d., al goed vertegenwoordigd is bij de rijks- en gemeentelijke monumenten, is er geen aanleiding om de boerderijen met een redelijke/hoge gaafheid nader af te wegen. Deze komen niet in aanmerking voor een waardering H+. Bij de kaaspakhuizen zijn geen exemplaren met een hoge gaafheid. Het exemplaar met woning aan Kerkstraat 54 (B076) heeft een redelijke/hoge gaafheid. Het gaat hier om een goed bewaarde, niet heel bijzondere woning met een vrijstaand kaaspakhuis er achter uit 1925, dat inmiddels gedeeltelijk is gerenoveerd. De gaafheid kan gepreciseerd worden als hoog voor het woonhuis en redelijk voor het pakhuis. In de huidige situatie zijn in de gemeente zeven kaaspakhuizen beschermd als rijks- of gemeentelijk monument. De cultuurhistorische kwaliteit van het geheel van woning en kaaspakhuis aan Kerkstraat 54 is duidelijk minder dan die van de beschermde exemplaren en is niet hoog genoeg voor de waardering H+. Ook het bedrijfspand/kaaspakhuis van de firma Noordhoek & Zn. uit 1955 (B346) aan Willem de Zwijgerstraat 10, Bodegraven heeft een redelijke/hoge gaafheid. Het betreft hier een bedrijfspand/pakhuis uit een latere periode dan de al beschermde kaaspakhuizen. Ook qua omvang en bouwstijl (traditioneel functionalisme) neemt het een bijzondere plaats in. Het pand komt daarom in aanmerking voor de waardering H+. Oude Hollandse Waterlinie Geen objecten. ontwikkeling bedrijvigheid Oevers Oude Rijn na 1850 met bedrijfsgebouwen Er zijn geen panden met een hoge gaafheid bij dit thema en twee met een redelijke/hoge gaafheid. Het kaaspakhuis aan Kerkstraat 54 is hierboven al afgewogen, met als conclusie: komt niet in aanmerking voor H+. Het pakhuis met woning aan Wilhelminastraat 78 (B343) hoort bij het complex van de timmerfabriek aan Rijnkade 42 (B263). De bouwkundige staat van het complex is slecht. Ook zijn in het verleden al afspraken gemaakt over sloop van de timmerfabriek en herontwikkeling van het terrein. Op grond!8

9 van de bouwkundige staat en dit gegeven is het niet meer aan de orde aan Wilhelminastraat 78 de waardering H+ toe te kennen. specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen Er zijn geen objecten met een hoge gaafheid bij dit thema en twee met een redelijke/hoge gaafheid, B002, de brug van Nieuwerbrug en B384, Maalderij St. Catharina. Beide zijn zeer specifiek voor hun locatie en de geschiedenis daarvan. Bovendien hebben ze een hoge afleesbaarheid. Conclusie is dat beide objecten een waardering H+ kunnen krijgen. Voor de brug geldt daarbij de kanttekening dat deze waardering de mogelijk historische bruggehoofden betreft en niet de huidige brug zelf uit Objecten in de categorie bijzondere bouwtypen Een aantal objecten in de inventarisatie heeft een hoge waarde, een hoge of redelijke/ hoge gaafheid en behoort bij een bijzonder bouwtype. De groep met een hoge gaafheid komt zonder meer in aanmerking voor een waardering H+. Binnen deze categorie zijn geen objecten met een redelijke/hoge gaafheid ter nadere afweging. Een hoge gaafheid hebben: B070 Kerkstraat z.n., Bodegraven, lantaarnpaal; B288 Vrije Nesse 11, Bodegraven, Salvatorkerk; B383 De Ruijterlaan, Bodegraven, transformatorhuisje. 2.7 Voorlopige selectie De volgende tien objecten zijn op grond van de bovengenoemde criteria en het afwegingsproces in de voorlopige selectie opgenomen: B293 Weijland 14, gemaal; B010 Buitenkerk 57, boerderij; B122 Meije 41, boerderij; B133 Meije 97, boerderij B346 Willem de Zwijgerstraat 10, bedrijfspand/kaaspakhuis; B002 Bruggemeestersstraat, Nieuwerbrug, brug (bruggehoofden); B384 Dorpsweg 7 Reeuwijk-Dorp, maalderij St. Catharina; B070 Kerkstraat z.n., Bodegraven, lantaarnpaal; B288 Vrije Nesse 11, Bodegraven, Salvatorkerk; B383 De Ruijterlaan, Bodegraven, transformatorhuisje.!9

10 3 Definitieve selectie 3.1 Resultaten locatiebezoek Zoals in de voorgaande hoofdstukken beschreven is de voorlopige selectie van H+ objecten gebaseerd op de Inventarisatie, beschrijving en waardering bouwkundige objecten en landschappelijke elementen en structuren gemeente Bodegraven-Reeuwijk. Deze inventarisatie, in het kader van de Beleidsnota cultuurhistorie, is voor het grootste deel uitgevoerd in De volgende stap betrof bezoek ter plekke om te controleren of de beschrijving van de objecten, zoals die in de inventarisatie staat, nog correct en actueel is. Begin mei 2017 zijn de objecten uit de voorlopige selectie in 2.7 bekeken. De huidige situatie is vergeleken met de beschrijving in de inventarisatie. In de periode na de inventarisatie kunnen panden verbouwd zijn, waardoor de cultuurhistorische waarde mogelijk is verminderd (lagere gaafheid). Waar nodig zijn de beschrijvingen aangepast en uitgebreid. Naar aanleiding van het locatiebezoek zijn vier objecten uit de selectie verwijderd: B010 Buitenkerk 57, boerderij. De gaafheid is net niet zodanig hoog dat H+ aan de orde is. Met name in de rechterzijgevel zijn de gevelopeningen aangepast/vernieuwd. Daarnaast lijkt de bouwtechnische staat van de boerderij niet heel goed. Tenslotte is het bouwtype boerderij al goed vertegenwoordigd bij de huidige rijks- en gemeentelijke monumenten; B122 Meije 41, boerderij. Ook voor dit complex geldt dat de gaafheid niet zodanig hoog is dat H+ aan de orde is. De boerderij is verbouwd tot woonboerderij (voor 2007) en daarbij zijn o.a. aan de lange gevels de gevelopeningen i.v.m. de woonfunctie gewijzigd. Ook geldt hier weer dat het bouwtype boerderij al goed vertegenwoordigd is bij de huidige rijks- en gemeentelijke monumenten; B293 Weijland 14, gemaal. Recent is de installatie uit het gemaal verwijderd. Deze installatie was echter een belangrijke reden om het pand in de categorie H+ op te nemen. De gaafheid en afleesbaarheid zijn nu onvoldoende voor opname in de categorie H+; B002 brug Nieuwerbrug, bruggehoofden. De inventarisatie hield de mogelijkheid open dat de bruggehoofden (veel) ouder zijn dan de huidige brug die uit 1990 dateert. De bruggehoofden zijn toen echter ook vernieuwd; metselwerk en de betonnen hoekblokken (voorheen natuursteen) zijn uit Mogelijk zijn daaronder oudere restanten aanwezig, maar dat is onvoldoende aanleiding voor de categorie H Definitieve selectie De overige objecten uit de voorlopige selectie zijn gehandhaafd, waarbij B070 Kerkstraat z.n., Bodegraven, lantaarnpaal is uitgebreid. In de beschrijving van de lantaarnpaal in de inventarisatie is sprake van een tweede paal, hoek Marktstraat/Noordstraat. Als het exemplaar aan de Kerkstraat in aanmerking komt voor de categorie H+, dan mogelijk het andere exemplaar ook. Beide lantaarnpalen zijn geïnspecteerd: het gaat om identieke exemplaren. De conclusie is dat beide voldoende gaafheid bezitten voor de waardering H+. De beschrijving is aangepast, onder B070 staan nu beide lantaarnpalen beschreven. De definitieve selectie bestaat nu uit de volgende zeven objecten (zes objectnummers): B133 Meije 97, boerderij; B346 Willem de Zwijgerstraat 10, bedrijfspand/kaaspakhuis; B384 Dorpsweg 7 Reeuwijk-Dorp, maalderij St. Catharina;!10

11 B070 2x: Kerkstraat z.n., Marktstraat hoek Noordstraat, Bodegraven, twee lantaarnpalen; B288 Vrije Nesse 11, Bodegraven, Salvatorkerk; B383 De Ruijterlaan, Bodegraven, transformatorhuisje. Deze objecten komen in aanmerking voor de categorie H+ en zouden dus een plaats op de gemeentelijke monumentenlijst kunnen krijgen. In de volgende paragrafen staan de op grond van het locatiebezoek aangevulde obectbeschrijvingen. Eerst komen de objecten aan bod die in de definitieve H+ selectie een plaatse hebben gekregen (4.1). Daarna volgende objecten die zijn afgevallen en niet de waardering H+ krijgen, maar in de categorie H (= hoog) blijven (4.2).!11

12 4 Aangevulde beschrijving/waardering 4.1 Definitieve selectie objecten H+ B133 Meije 97, Bodegraven Typologie: Boerderij Beschrijving: Boerderij van het Zuid-Hollandse langhuistype onder een met gesmoorde kruispannen gedekt zadeldak. Voorin is het onderkelderde woonhuis ondergebracht, achterin de stal. De gemetselde kopgevel met dakoverstek, windveren, sierspant met makelaar en sierankers is symmetrisch ingedeeld met centraal in de gevel de entree. Boven de gevelopeningen van de begane grond liggen boogvelden met opschriften: anno vlijt en zorg De vensters op de begane grond zijn T-vensters met een bovenlicht met glas-inlood. In de topgevel bevindt zich een engelenvenster, bestaand uit een T-venster, geflankeerd door vensters met een decoratieve roedenverdeling. De keldervensters in de linker zijgevel zijn voorzien van diefijzers. Links van de hoofdmassa staat het zomerhuis met een boenhok. Het zomerhuis wordt gedekt door een zadeldak, heeft een dakoverstek met windveren en een sierspant met makelaar. De voorgevel heeft rozetankers en gepleisterde aanzet- en sluitstenen boven de gevelopeningen. De vensters zijn T-vensters met een glas-in-lood bovenlicht. Datering: 1907 Ontwerper: Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: H Afleesbaarheid: H Uniciteit: R/H Opmerkingen: Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde!12

13 historische waarde / kenmerkendheid: Belangrijke cultuurhistorische waarde als een in hoofdvorm gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een boerderij van het Zuid-Hollandse langhuistype. Van belang als object(en) behorend bij het thema weidebedrijf/ kaasmakerij. (H) architectuurhistorische waarde: Het complex heeft architectuurhistorische waarde vanwege de ontwerpkwaliteit van de voorgevels. (H) stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Er is sprake van stedenbouwkundige waarde vanwege de vrijstaande en beeldbepalende ligging aan de openbare weg. Het complex heeft landschappelijke en ensemblewaarde als karakteristiek en onlosmakelijk onderdeel van de agrarische bebouwing van het buitengebied van Bodegraven. (H) Waardering: Hoog plus!13

14 B346 Willem de Zwijgerstraat 10, Bodegraven Typologie: Bedrijfspand/kaaspakhuis Beschrijving: Op de hoek van de Willem de Zwijgerstraat en de Sportlaan gelegen bedrijfspand van Noordhoek & Zn onder een plat dak met een gemetseld torenachtig volume met een vlaggenstokhouder ter hoogte van de onderliggende entree. De gemetselde gevels worden afgesloten door een fries met witte vlakverdeling en een dakoverstek daarboven. De gevelopeningen worden afgesloten door lateien. De gekoppelde, samengestelde vensterpartijen zijn voorzien van meerruits bovenlichten. De voorgevel heeft centraal in de gevel een entree en vensterpartijen waarboven een zeer brede rechthoekige luifel is aangebracht. Rechts van de entree bevindt zich een erker met gekoppelde raampartijen met bovenlichten. Boven de voorgevel en de linker zijgevel is een reeks oeil de boeufs aangebracht die zich in een horizontale, verspringende lijn over de voorgevel uitstrekt. De symmetrisch ingedeelde rechter zijgevel heeft centraal in de gevel een (kantoor)entree in een portiek, geflankeerd door gekoppelde vensterpartijen. Voor de vensterpartijen liggen gemetselde plantenbakken in één lijn met de bordestrap naar de kantooringang. De linker zijgevel is, op de oeils de boeuf na, blind. De aanbouw aan de achtergevel dateert uit een latere periode. Datering: 1955 Ontwerper: architectenbureau Stuurman, Waddinxveen (nu SP Architecten, Rotterdam, zie Bouwstijl: Traditioneel functionalisme Gaafheid: R/H Afleesbaarheid: H Uniciteit: H!14

15 Opmerkingen: Naast de entree een bord met opschrift: Chauffeur denk om de kinderen. laat een ander mede opletten wanneer u achteruit rijdt. Pand gebouwd voor huidige firma F. Noordhoek en Zoon BV Kaas- Export, opgericht in Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: Belangrijke cultuurhistorische waarde als goed voorbeeld van een naoorlogs bedrijfspand. Van belang als object(en) behorend bij het thema weidebedrijf/kaasmakerij. (H) architectuurhistorische waarde: Van bijzonder belang vanwege de kwaliteit van het ontwerp in een traditioneel functionalistische bouwstijl waarbij de traditionele kenmerken zoals het metselwerk en het fries zijn afgewisseld met functionele elementen zoals het platte dak, de brede luifel en de oeil de boeufs. (H) stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Vanwege de prominente en vrijstaande ligging op de hoek is sprake van stedenbouwkundige en beeldbepalende waarden. (H) Waardering: Hoog plus!15

16 B384 Dorpsweg 7 Reeuwijk-Dorp Typologie: Maalderij Beschrijving: L-vormig bedrijfspand, gedeeltelijk onder zadeldaken, gedeeltelijk plat afgedekt (achterzijde). De maalderij is opgetrokken in rode baksteen met vierkante spaarvelden tussen horizontale banden en lisenen en in de topgevels boog- of kwartcirkelvormige spaarvelden. De plint van het gebouw is gecementeerd. De topgevels hebben uitkragend metselwerk op de hoeken. In de rechtervoorgevel zijn naam en datering aangebracht. Vensters en deuren zijn in hout uitgevoerd. Erboven liggen betonnen lateien, eronder betonnen dorpels. Een aantal gevelopeningen (m.n. topgevels, laaddeuren voorgevel links) is dichtgezet. De zadeldaken zijn gedekt met gesmoorde Tuile du Nordpannen. Het plat afgedekte deel aan de achterzijde is in 1955 toegevoegd (datumsteen) Datering: 1915, 1955 (aanbouw) Ontwerper: J. Heemskerk, ook architect van het naburige klooster H.H. Petrus en Paulus en de Jozefschool (beide rijksmonument). Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: R/H Afleesbaarheid: H Uniciteit: H Opmerkingen: In 1913 richtten pastoor Antonius Hakkeling van de parochie van de H.H. Petrus en Paulus te Reeuwijk en Cornelis Vermeulen Gzn, voorzitter van de Rooms-Katholieke Land- en Tuinbouwbond Sint- Isidorus, de Rooms-Katholieke Coöperatieve Landbouwvereniging St. Catharina op. Deze bouwde de maalderij voor veevoer aan de Dorpsweg, tegenover de openbare school ( lokale-historie/plaatsen/bodegraven-reeuwijk/reeuwijk?start=4). In de jaren 80 van de 20ste eeuw ging het gebouw fungeren als kaaspakhuis.!16

17 Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: Lokaal belangrijke cultuurhistorische waarde onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Reeuwijk-Dorp. Monument van bedrijf en techniek, van belang als object behorend bij het thema specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen. (H) architectuurhistorische waarde: Het gebouw heeft architectuurhistorische waarde vanwege de ontwerpkwaliteit van hoofdvorm en detaillering van het complex. (H) stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Er is sprake van stedenbouwkundige waarde vanwege de vrijstaande en beeldbepalende ligging aan de Dorpsweg. (H) Waardering: Hoog plus!17

18 !18

19 B070 Kerkstraat z.n., Marktstraat hoek Noordstraat, Bodegraven Typologie: Lantaarnpaal Beschrijving: Vijfarmige straatlantaarn van gietijzer. Donkergroen geschilderd. De lantaarn bestaat uit een gecanneluurde (in lengterichting gegroefde) paal van enkele segmenten die naar boven toe smaller worden. De paal wordt bekroond door vier decoratief uitgevoerde armen met daarop lantaarns, de vijfde en grootste lantaarn staat op het bovenste deel van de paal. Er staan in het centrum van Bodegraven twee identieke exemplaren, een in de Kerkstraat en een op de hoek van de Marktstraat met de Noordstraat. Datering: Ontwerper: Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: H Afleesbaarheid: H Uniciteit: R Opmerkingen: Beide lantaarnpalen zijn in feite van hetzelfde type als de lantaarnpalen die verder in het gebied rond de kerk (Oude Markt 1) staan, maar voorzien van meerdere lantaarns. Ook de lantaarns die in de Kerkstraat aan enkele gevels zijn bevestigd, zijn typologisch verwant. Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: Illustratief als voorbeeld van historisch straatmeubilair. (H) architectuurhistorische waarde: stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Beeldbepalend gesitueerd in kern. (H) Waardering: Hoog plus!19

20 !20

21 B288 Vrije Nesse 11, Bodegraven Typologie: Kerk Beschrijving: De Salvatorkerk staat in een woonwijk uit de jaren 60 van de 20ste eeuw en heeft een langgerekte onregelmatige plattegrond. De kerk grenst aan kant aan een forse vijverpartij. De in gele baksteen in kettingverband opgetrokken gevels bezitten sterk horizontaal gelede vensterpartijen in de gevel die grenst aan de vijverpartij. De gevel aan de parkeerplaats en de tegenoverliggende zijn sterk verticaal geleed door de aangebrachte nissen met daarin aan de bovenkant en vensters en hoge bijna tot aan de dakrand doorstekende vensterpartijen aan één kant van de nissen. De bouwmassa wordt gedekt door een in hoofdopzet V-vormig dak. Nabij de entree staat een smalle, sterk verticaal gelede, rastervormig opengewerkte klokkentoren. Deze is opgetrokken uit beton, met decoratief uitgevoerde panelen. Aan de vijverkant is een dakopbouw toegevoegd. De keermuur aan het parkeerterrein bij de vijver loopt door in het metselwerk van de kerk en maakt deel uit van het oorspronkelijke ontwerp. Datering: 1965 Ontwerper: T. Bier van architectenbureau Verschoor en Bier Bouwstijl:. Gaafheid: H Afleesbaarheid: H Uniciteit: H Opmerkingen: Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H!21

22 Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: De Salvatorkerk is een goed voorbeeld van de manier waarop de naoorlogse ideeën over de zogeheten 'wijkgemeente' werden omgezet in nieuwe kerkelijke architectuur. Er is daarom sprake van religieusmaatschappelijk-historische waarden. (H) architectuurhistorische waarde: Het uit 1965 daterende object is een voorbeeld van een modernistisch vormgegeven kerkgebouw uit de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog. Karakteristiek is de combinatie van traditionele en modernistische kenmerken zoals het gebruik van bakstenen gevels en de modernistisch vormgegeven klokkentoren met opengewerkte rastervormen. (H) stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: De kerk heeft belangrijke stedenbouwkundige waarde door zijn prominente en vrijstaande ligging. Door de situering aan de vijverpartij, de opzet en vormgeving van het kerkgebouw met een opmerkelijke klokkentoren, deels verspringende bouwmassa, dakvorm en gevelindelingen is de Salvatorkerk een sterk in het oog vallende blikvanger. (H) Waardering: Hoog plus!22

23 B383 De Ruijterlaan, Bodegraven Typologie: transformatorhuisje Beschrijving: Transformatorhuisje in de rooilijn van de De Ruijterlaan, bij nr. 3, vlakbij de hoek met de Bodelolaan. Het huisje heeft een vierkante plattegrond onder een met rode pannen gedekt tentdak met koperen dakruiter. Daarin zijn ventilatie-openingen verwerkt, noodzakelijk voor de functie van het gebouwtje. Opvallend zijn de robuust geblokte hoeklisenen, met buiten de hoeken uitstekend metselwerk. In de voorgevel bevindt zich een zware ijzeren deur. Links daarvan is een bordje aangebracht met de tekst: levensgevaar hoogspanning bij brand niet openen en geen water spuiten. De overige gevels zijn gesloten. Het transformatorhuisje is in dezelfde periode gebouwd als de huizen aan de De Ruijterlaan, Bodelolaan en omgeving en sluit daar in vormgeving min of meer op aan. Datering: 1954 (BAG) Ontwerper: Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: H Afleesbaarheid: H Uniciteit: H Opmerkingen: Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: Lokaal belangrijke cultuurhistorische waarde onlosmakelijk verbonden met de geschiedenis van Bodegraven. Monument van bedrijf en techniek. (H) architectuurhistorische waarde: Het gebouw heeft architectuurhistorische waarde vanwege de ontwerpkwaliteit van hoofdvorm en detaillering en als onderdeel van de rijke traditie in de vormgeving van het transformatorhuisje in Nederland. (H)!23

24 stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Er is sprake van stedenbouwkundige waarde vanwege de vrijstaande en beeldbepalende ligging aan de openbare weg. (H) Waardering: Hoog plus!24

25 4.2 Afgevallen objecten H+ B293 Weijland 14, Nieuwerbrug Typologie: Gemaal Beschrijving: zo n 350 m landinwaarts gelegen voormalig poldergemaal, met aangebouwde woning. Het gemaal functioneerde ten behoeve van de polder Weijland en bestaat uit een eenlaags bakstenen gebouwtje onder een zadeldak. De gevels van het gemaal zijn gecementeerd. In de grotendeels gesloten aanbouw aan de watergang bevindt zich de uitlaat. In de machinekamer is de installatie nog geruime tijd na buitengebruikstelling van het gemaal aanwezig geweest. Rond 2016 is de pomp echter verwijderd. Bij het gemaal staat een woonhuis uit Datering: 1876, 1963 (woning) Ontwerper: Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: R/H Afleesbaarheid: H Uniciteit: H Opmerkingen: Het gemaal is gebouwd ter vervanging van een watermolen. De bouwer was aannemer/ koopman Willem van der Roest uit Oudewater ( step=details&tbnummer=01214+l). Het gemaal werkte eerst op stoom, rond 1944 werd een zuiggasmotor geïnstalleerd en rond 1956 ging men over op dieselbemaling (rhcrijnstreek.nl/download.php?id=6819d719-c1b7-4a94-aaff-f152a0f17f35). Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid:!25

26 Het gemaal heeft cultuurhistorische en civieltechnisch-historische waarden als onderdeel van de polderbemaling. Van belang als object(en) behorend bij het thema waterbeheersing. (H) architectuurhistorische waarde: stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Het gemaal heeft situationele en historisch-landschappelijke waarde in het buitengebied van Bodegraven. (H) Waardering: Hoog!26

27 B010 Buitenkerk 57, Bodegraven Typologie: Boerderij Beschrijving: Op enige afstand van de openbare weg gelegen boerderij van het Zuid-Hollandse langhuistype met voorin het onderkelderde woonhuis en achter de stal die lager is onder een met riet gedekt zadeldak. De boerderij heeft een symmetrisch ingedeelde voorgevel die gemetseld is in rode baksteen in kruisverband en voorzien is van rozetankers, windveren, een sierspant met makelaar en schuifvensters (begane grond). Op de sierspant staat de naam van de boerderij: Groenoord. In de rechterzijgevel zijn gevelopeningen aangepast/vernieuwd, in de voorgevel zijn op de verdieping de schuiframen vervangen. Links van de boerderij staat het met gesmoorde pannen gedekte zomerhuis. De symmetrische voorgevel is voorzien van een windveer en drie schuifvensters. Datering: 1840 Ontwerper: Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: R/H Afleesbaarheid: H Uniciteit: R/H Opmerkingen: Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: R/H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: Belangrijke cultuurhistorische waarde als een in hoofdvorm gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een boerderij van het Zuid-Hollandse langhuistype. Van belang als object(en) behorend bij het thema weidebedrijf/ kaasmakerij. (H) architectuurhistorische waarde: Het complex heeft enige architectuurhistorische waarde vanwege de ontwerpkwaliteit van de voorgevels. (R)!27

28 stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Er is sprake van stedenbouwkundige waarde vanwege de vrijstaande en beeldbepalende ligging in het landschap. Het complex heeft landschappelijke en ensemblewaarde als karakteristiek en onlosmakelijk onderdeel van de agrarische bebouwing van het buitengebied van Bodegraven. (H) Waardering: Hoog!28

29 B122 Meije 41, Bodegraven Typologie: Boerderij Beschrijving: Boerderij van het Zuid-Hollandse langhuistype onder een doorlopend, met riet gedekt, zadeldak. Voorin is de woning ondergebracht, achterin de stal. Links van de boerderij staat het zomerhuis bestaande uit een bouwlaag met kapverdieping onder een zadeldak met gesmoorde kruispannen. Beide gebouwen hebben de kopgevel georiënteerd op de openbare weg. De voorgevels zijn gemetseld in rode baksteen in kruisverband en zijn voorzien van windveren. De windveer van de boerderij heeft decoratief hangwerk met een sierspant en een makelaar. De voorgevels zijn symmetrisch ingedeeld; de schuifvensters zijn vervangen. In de topgevel van het woonhuis bevindt zich een engelenvenster. De boerderij is verbouwd tot woonboerderij (voor 2007) en daarbij zijn o.a. aan de lange gevels de gevelopeningen i.v.m. de woonfunctie gewijzigd. Aan de linkerzijgevel van het zomerhuis is, gedeeltelijk over de sloot, een boenhok aangebouwd. De lange gevel van het boenhok bestaat uit gerabatte delen. Datering: 1890 Ontwerper: Bouwstijl: Traditioneel Gaafheid: R/H Afleesbaarheid: H Uniciteit: R/H Opmerkingen: Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: Belangrijke cultuurhistorische waarde als een in hoofdvorm gaaf bewaard gebleven voorbeeld van een boerderij van het Zuid-Hollandse langhuistype. Van belang als object(en) behorend bij het thema weidebedrijf/ kaasmakerij. (H) architectuurhistorische waarde:!29

30 Het complex heeft enige architectuurhistorische waarde vanwege de ontwerpkwaliteit van de voorgevels waarbij de decoratieve windveren en makelaar kenmerkend zijn. (R) stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: Er is sprake van stedenbouwkundige waarde vanwege de vrijstaande en beeldbepalende ligging. Het complex heeft landschappelijke en ensemblewaarde als karakteristiek en onlosmakelijk onderdeel van de agrarische bebouwing van het buitengebied van Bodegraven. (H) Waardering: Hoog!30

31 B002 Bruggemeestersstraat, Nieuwerbrug Typologie: Brug Beschrijving: Geklonken, stalen ophaalbrug over de Oude Rijn met tolhek. De bruggehoofden zijn opgetrokken in rode baksteen met betonnen hoekblokken (voorheen natuursteen). Het opschrift aan de bovenkant van de brug (beide zijden) luidt: Nieuwerbrug Datering: in 1990 heeft vernieuwing van zowel de brug als de bruggehoofden plaats gevonden. Ontwerper: Bouwstijl: Gaafheid: R Afleesbaarheid: H Uniciteit: H Opmerkingen: Het dorp Nieuwerbrug is ontstaan bij de brug over de Oude Rijn, al in de 16de eeuw hier aanwezig. De huidige handbediende brug is de enige tolbrug van Nederland. Waardering Scores gaafheid, afleesbaarheid en uniciteit: H Cultuurhistorische waarde historische waarde / kenmerkendheid: De brug met tolhek heeft cultuurhistorische waarden als waterstaatkundig en infrastructureel element met een lange geschiedenis over de Oude Rijn. Van belang als object behorend bij het thema specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen. (H) architectuurhistorische waarde: stedenbouwkundige waarde of ensemblewaarde: De brug heeft belangrijke situationele waarde vanwege de beeldbepalende ligging in het dorp: over de Oude Rijn. Ensemblewaarde met nabijgelegen kerkgebouwen. (H) Waardering: Hoog!31

32 !32

33 5 Conclusies en aanbevelingen De Inventarisatie, beschrijving en waardering bouwkundige objecten, grotendeels uitgevoerd in 2016 betreft 343 objecten. Daarvan zijn er 199 gewaardeerd als van hoge waarde. In het voorliggende rapport is bezien of het mogelijk is uit deze 199 een aantal objecten is te selecteren die de waardering Hoog plus of wel H+ krijgen. Het gaat dan om objecten die binnen de huidige categorie met hoge waarde eruit springen vanwege de bijzondere cultuurhistorische kwaliteit. De geselecteerde objecten zouden in aanmerking kunnen komen voor de status van gemeentelijk monument in aanvulling op de aanwezige monumentenlijst. Op grond van de criteria gaafheid, bijdrage aan een aantal specifieke thema s en bijzonder bouwtype is een voorlopige selectie gemaakt van tien objecten. Vervolgens is in het veld bekeken of de beschrijving in de inventarisatie, die de basis voor de selectie vormde, voor deze tien correct en actueel was. Het locatiebezoek leidde tot het afvallen van vier objecten die onvoldoende gaaf bleken voor opname in de categorie H+. De overige zes objecten zijn wel voldoende gaaf bevonden en daarom gewaardeerd als H+. Daarbij is één object toegevoegd: de lantaarnpaal Marktstraat hoek Noordstraat omdat deze identiek is aan het exemplaar in de Kerkstraat uit de voorlopige selectie. De definitieve selectie bestaat uit zeven objecten (6 objectnummers): B133 Meije 97, boerderij; B346 Willem de Zwijgerstraat 10 Bodegraven, bedrijfspand/kaaspakhuis; B384 Dorpsweg 7 Reeuwijk-Dorp, maalderij St. Catharina; B070 2x: Kerkstraat z.n., Marktstraat hoek Noordstraat, Bodegraven, twee lantaarnpalen; B288 Vrije Nesse 11, Bodegraven, Salvatorkerk; B383 De Ruijterlaan, Bodegraven, transformatorhuisje. Deze objecten kunnen een plaats krijgen op de gemeentelijke monumentenlijst. Daarbij gaat het bij de boerderijen en het bedrijfspand/kaaspakhuis om panden die scoren op het thema weidebedrijf/kaasmakerij, dat specifiek is voor de historische ontwikkeling van het grondgebied van de gemeente. De maalderij St. Catharina scoort op het thema specifieke gebeurtenissen of plaatselijke ontwikkelingen. De maalderij is zeer specifiek voor de historische ontwikkeling van Reeuwijk Dorp. De beide lantaarnpalen, de Salvatorkerk en het transformatorhuisje horen bij de categorie bijzondere bouwtypen. Deze objecten hebben een meer dan gemiddelde betekenis in het bebouwingsbeeld van hun locatie.\ Tenslotte B385, de turfschuur achter het gemeentelijk monument s-gravenbroekseweg 6-8. Dit pand is niet in de voorlopige selectie opgenomen: de gaafheid is redelijk en daarmee te laag voor de categorie H+. Op zichzelf komt de schuur niet in aanmerking voor de status van gemeentelijk monument. Echter, gezien de zeldzaamheid van het bouwtype en het belang voor het thema geschiedenis van de vervening is het aan te bevelen de schuur aan het monument toe te voegen.!33

34 Bronnen Blijdenstijn, R.,Trafohuisjes. Utrecht 1993 (Stichtse Monumenten Reeks). Inventarisatie, beschrijving en waardering bouwkundige objecten en landschappelijke elementen en structuren gemeente Bodegraven Reeuwijk. Weesp 2017 (Cultuurhistorische Projecten, i.o.v. gemeente Bodegraven Reeuwijk) Reeuwijk!34