Lees alles over de activiteiten en programma s van deelnemende bedrijven tijdens de Dag van de Chemie in Nederland.

Transcriptie

1 Lees alles over de activiteiten en programma s van deelnemende bedrijven tijdens de Dag van de Chemie in Nederland.

2 3 Voorwoord 3 Op zaterdag 21 mei is het weer zover. Dan opent een groot aantal chemiebedrijven, waterschappen, onderzoekscentra en laboratoria hun deuren om u te laten zien hoe het er in de dagelijkse praktijk aan toe gaat. Zij heten u van harte welkom voor een kennismakingsbezoek aan de fascinerende wereld van de chemie. Voorwoord, inhoudsopgave en colofon 2011: Internationaal Jaar van de Chemie 5 Het effect van de chemie op ons dagelijks leven is groot. Kunststoffen worden gemaakt in chemische processen, net als cosmetica, schoonmaakmiddelen en medicijnen. De chemie ontwikkelt nieuwe materialen die duurzame oplossingen bieden voor complexe problemen. Lichte, maar toch sterke bouwmaterialen en afbreekbare plastics, supersterke coatings. Het zijn dingen die wij eigenlijk zo vanzelfsprekend vinden dat we er niet vaak bij stilstaan. Tot op de Dag van de Chemie. Want dan laten wij zien waar de oorsprong ligt van al die chemische toepassingen. Hoe vanuit olie, gas en zout nieuwe moleculaire structuren worden ontdekt die de basis vormen van vele nieuwe producten. Dingen van alledag, maar soms ook heel bijzonder. Chemie maakt bijvoorbeeld dat magere kaas kan smaken als volle kaas, dat u na een sportinspanning weer sneller kunt herstellen en dat uw regenjack waterdicht blijft terwijl het materiaal toch kan ademen. En wist u dat de chemie bijdraagt aan duurzame energie? De poorten en deuren staan wagenwijd open tijdens de Dag van de Chemie en vragen staat uiteraard vrij. Kom kijken hoe chemische fabrieken functioneren. Ervaar hoeveel aandacht wij besteden aan veiligheid en de zorg voor een goed milieu. Kijk mee over de schouder van onderzoekers naar de producten van morgen. De Dag van de Chemie is dit jaar extra bijzonder, omdat 2011 het Internationaal Jaar van de Chemie is met als thema Chemie ons leven, onze toekomst. Hiermee willen we aangeven dat chemie en chemici een belangrijke rol spelen bij allerlei zaken die te maken hebben met de kwaliteit van ons leven op aarde zoals schone lucht, veilig drinkwater, gezonde voeding, betrouwbare medicijnen, vernieuwende materialen, ecologische producten en duurzame energie. Tevens is het 100 jaar geleden dat de Nobelprijs voor de chemie is toegekend aan Marie Curie. Dit biedt gelegenheid om de bijdrage van vrouwen aan de chemische wetenschap in de schijnwerpers te zetten. Ontdek het programma en de lijst van deelnemende bedrijven op en in deze krant. Ik zie u graag ergens terug ergens in het land tijdens de Dag van de Chemie! Biënnale Kijkduin en Stichting C3 promoot chemie onder jongeren Overzicht deelnemers Dag van de Chemie Wie, wat, waar? Provincie Groningen, Friesland, Overijssel en Gelderland Overzichtskaart deelnemers Dag van de Chemie Overzicht deelnemers Dag van de Chemie Wie, wat, waar? Provincie Utrecht en Noord-Holland Overzicht deelnemers Dag van de Chemie Wie, wat, waar? Provincie Zuid-Holland en Noord-Brabant Overzicht deelnemers Dag van de Chemie Wie, wat, waar? Provincie Noord-Brabant, Zeeland en Limburg Colette Alma, directeur van de Vereniging van de Nederlandse Chemische Industrie (VNCI) Kinderpagina met proefjes om zelf te doen 19 COLOFON De chemiekrant is een uitgave van VNCI i.s.m. Mediabureau 100kW Medialis en het Advertentiebedrijf van BN DeStem en PZC onderdeel van Wegener Media Redactie: VNCI Documentatie: VNCI i.s.m. deelnemende bedrijven aan de Dag van de Chemie Eindredactie: VNCI, Fien van Gelder Ontwerp/vormgeving: 100kW Medialis, Esther van der Broek, Linda Verwoerdt Fotografie: VNCI en deelnemers Dag van de Chemie Druk: Wegener Nieuwsdruk Coördinatie: Kees van Zalinge, Johan van den Kieboom,

3 5 Chemie ons leven, onze toekomst 2011: Internationaal Jaar van de Chemie De Verenigde Naties hebben 2011 uitgeroepen tot International Year of Chemistry. Dat feit heeft de chemische sector met beide handen aangegrepen, met een goed gevulde activiteitenkalender tot gevolg. Chemie is overal Dat chemie een belangrijke rol in technologische vooruitgang speelt weet u misschien al. Misschien denkt u daardoor wel dat chemie iets is dat ver van uw dagelijks leven staat. Maar wist u dat u dagelijks ontelbare malen met chemie in aanraking komt? Denk aan uw mobiele telefoon, de pindakaas op uw boterham, contactlenzen, pijnstillers of een regenjas. Want wat we ook doen, eten, maken, gebruiken of beleven. Het heeft (bijna) allemaal met chemie te maken! Waarom een Jaar van de Chemie? De initiatiefnemers van het Internationaal Jaar van de Chemie willen de publieke waardering voor de chemie vergroten en de belangstelling van jongeren voor de chemie stimuleren. Daarnaast is het doel om mensen te informeren dat toenemende kennis van chemie telkens leidt tot de ontdekking van nieuwe principes en toepassingen. Chemie en chemici spelen een belangrijke rol bij allerlei zaken die te maken hebben met de kwaliteit van ons leven op aarde zoals schone lucht, veilig drinkwater, gezonde voeding, betrouwbare medicijnen, vernieuwende materialen, ecologische producten en duurzame energie. Daarom een Jaar van de Chemie. Het vinden van olie, de ontdekking van kernenergie, het efficiënt benutten van water- en windenergie; de eeuwige zoektocht naar energiebronnen is het werk van uiterst gedreven mensen en staat garant voor markante verhalen. De tentoonstelling Verborgen Krachten toont de kleurrijke afwisseling van succes en tragiek, van briljante geleerden en regelrechte charlatans in de geschiedenis van de Nederlandse zoektocht naar energie. In de tentoonstelling is een bijzondere mix van historische voorwerpen te zien. Zo worden de oudst bewaard gebleven stoommachines van Nederland en antieke Shell-benzinepompen getoond. Ook wordt het radiumpreparaat van Marie Curie geëxposeerd, dat zij honderd jaar geleden meenam naar Leiden om onderzoek aan te laten verrichten. Dit radioactieve preparaat wordt in een voor deze gelegenheid speciaal gemaakte loodvitrine voor het eerst aan het publiek vertoond. Verborgen krachten is te zien van 30 september 2011 tot en met 18 maart 2012 in Museum Boerhaave in Leiden. Ga voor meer informatie naar: Een hele zomer lang in NEMO Chemie aan zee Op zaterdag 10 september 2011 vindt er een fantastische hardloopwedstrijd plaats: de Chemieloop in Terneuzen. Uniek aan deze loop is het parcours: het voert over een indrukwekkend fabrieksterrein, door prachtige natuur en finisht in het gezellige centrum van Terneuzen. Het parcours is niet alleen afwisselend, het is ook nog eens variabel, dat komt omdat je door een sluizencomplex loopt. De Chemieloop is voor de loper en de toeschouwer een bijzondere belevenis. Er zijn drie afstanden: de halve marathon, de 10 kilometer en de Kidsrun van twee kilometer. Het is ook mogelijk om met een team aan de Businessloop deel te nemen. Meer weten of inschrijven? Ga naar The C-Team in Continium De activiteiten Wat gebeurt er achter de hekken van chemische fabrieken? Welk werk voert een chemicus uit? Welke rol speelt chemische technologie in sport? Hoe draagt chemie bij aan duurzame energie? Op deze en talloze andere vragen geven de activiteiten in het Jaar van de Chemie antwoord. Er zijn activiteiten in heel Nederland, het hele jaar door. Het is onmogelijk om hier alle activiteiten te noemen. Om toch een indruk te geven van wat u kunt verwachten, lichten we graag een aantal activiteiten uit. Eén ding is zeker: er valt voor jong en oud van alles te beleven! Een volledige activiteitenkalender is te vinden op Uitgelicht Verborgen krachten in Museum Boerhaave Science Centre NEMO in Amsterdam presenteert een geweldige tentoonstelling voor de hele familie! De hele zomer lang kun je in NEMO naar het strand. Niet zomaar een strand, maar een waar je kunt spelen met moleculen. Ontdek de kleine deeltjes in de tentoonstelling Chemie aan zee. Want alles, dus jij ook, bestaat uit deeltjes. Door goed te kijken naar hoe die deeltjes zijn opgebouwd en hoe ze samen werken, kun je een hoop van de dingen om je heen begrijpen. Deze deeltjes, die we atomen en moleculen noemen, bepalen hoe iets eruit ziet, of hoe iets ruikt of hoe sterk iets is. In de surfshop kun je supersterke materialen testen, je kunt geuren mixen in de cocktailbar en je frituurt moleculen in de frietkraam. Je kunt Chemie aan zee bezoeken van 25 juni t/m 4 september Meer informatie: Ontdek de chemie van het lopen tijdens de Chemieloop Tot en met 18 september is The C-Team te gast in Discovery Center Continium in Kerkrade: vijf briljante, maar beetje vreemde wetenschappers met één en dezelfde passie, namelijk chemie. Ontdek als bezoeker de bijzondere uitvindingen van The C- Team en ga zelf aan de slag met het schetenorgel, vang je eigen schaduw en ontdek de schoonheidsgeheimen van zeep. En er is nog veel meer te beleven! Nieuwsgierig geworden? Ga voor meer informatie naar Dhr. en mw. Curie. Foto: Museum Boerhaave Lopers op Dowterrein. Fotograaf Duofoto Meer informatie over het Internationaal Jaar van de Chemie inclusief een uitgebreide activiteitenkalender vindt u op

4 7 Tentoonstelling CHEMISTRY Creating new Worlds 20 kunstenaars en designers uit 8 landen presenteren 21 monumentale glas- en lichtkunstwerken tijdens de Biënnale Kijkduin. Biënnale Kijkduin is een internationale tentoonstelling aan de kust van Kijkduin/Den Haag. De monumentale glas- en lichtkunstwerken worden geplaatst op boulevard, duinen en Deltaplein, waar zij tot leven komen dankzij de wisselende luchten van de Hollandse zeekust. De kunstenaars laten zich inspireren door de vindingen van de chemische wetenschap en visualiseren hun persoonlijke ontdekkingen in actuele glas- en lichtinstallaties. Toepasselijk, want glas en transparantie zijn onverbrekelijk met chemie verbonden. In de eerste plaats is glas zelf de chemische verbinding van zand, kalk en soda. En voor de wetenschap geldt: zonder glazen kolven en reageerbuizen geen experimenten, geen helderheid in processen. Glasen lichtkunst is het medium bij uitstek voor het verkennende karakter van de 6e Biënnale in Kijkduin. De tentoonstelling is te zien van 2 t/m 26 juni Kijk voor meer info op Stichting C3 promoot chemie onder jongeren Stichting C3 promoot de chemie en de beroepen in de chemische sector onder jongeren. Via aansprekende materialen en activiteiten uit projecten, met veel succes en samen met jou! Maak kinderen enthousiast voor chemie! C3 laat kinderen op een speelse manier ontdekken hoe leuk chemie is. Bijvoorbeeld bij een chemisch bedrijf tijdens de Dag van de Chemie. Veel bedrijven zetten dan een kinderlab op, waar kinderen onder begeleiding een proef uitvoeren. Hier maken zij hun eigen haargel of versieren een T-shirt. En na afloop? Op de website vinden kinderen proeven die zij zelf thuis kunnen doen. Het kinderlab is één van de activiteiten van Stichting C3. Iedereen kan een kinderlab organiseren: het is eenvoudig om op te zetten én het maakt een evenement tot een groot succes. Wil je meer weten, vraag dan de kinderlabsurvivalgids Hoe organiseer ik een onvergetelijk kinderlab? aan! Ben jij leerkracht en lijkt het jou leuk om een les met chemie te geven? Ben jij een (chemische) ouder en wil jij een gastles over chemie verzorgen op de basisschool? Of organiseer jij een evenement voor kinderen en wil je daar chemie aan toevoegen? Neem dan eens een kijkje op de website van Stichting C3: Laat scholieren beroepen in de chemische sector ontdekken! C3 informeert middelbare scholieren over de opleidingen en de beroepen in de chemische sector. Tijdens de Dag van de Chemie nemen scholieren alvast een kijkje bij een chemisch bedrijf. En daarna? Op de interactieve website staat alles wat zij willen weten over de carrièremogelijkheden in de chemie, life science en procestechniek. Foto: The Daily Photo Deze website van C3 is interessant voor jongeren. Met de quiz testen zij of een chemie(gerelateerde) opleiding echt bij hen past. Of vragen jongeren de informatieflyers van Exact wat je zoekt! over de beroepsmogelijkheden in de chemische sector aan. En kunnen zij video s bekijken, waarin pas afgestudeerde chemici vertellen wat er zo leuk is aan hun beroep en het bedrijf waar ze werken. Ben jij (scheikunde)docent en wil jij een les over beroepenvoorlichting geven? In de onderbouw of bovenbouw? Of organiseer jij een evenement over beroepenoriëntatie voor jongeren? Of ontvang jij middelbare scholieren bij jouw bedrijf? Bezoek dan de website van Stichting C3:

5 8 Overzicht deelnemers Dag van de Chemie Wie, wat, waar? In het overzicht op de volgende pagina s vindt u de contactgegevens en praktische informatie van de bedrijven die deelnemen aan de Dag van de Chemie. De bedrijven die meedoen aan de Dag van de Chemie vervaardigen producten en diensten die het leven een stuk gemakkelijker en aangenamer maken. Chemie is onze toekomst, ontdek het op zaterdag 21 mei! Dagprogramma van alle deelnemers: Alle deelnemers hebben voor u een leuk programma samengesteld met onder andere rondleidingen, demonstraties (van bijvoorbeeld de brandweer), u kunt zelf proefjes doen, er zijn vrije bezoeken, quizzen, muziek, lekkernijen, aardige attenties en veel gezelligheid! Voor kinderen zijn er bij veel deelnemers speciale activiteiten samengesteld zoals teken en ballonnenwedstrijden, springkussens, zelf proefjes doen, poffertjes eten, spelquizzen, een speelhoek en speciale rondleidingen. Meer informatie over de programma s van de deelnemers vindt u op Mocht u specifieke vragen hebben over het programma bij een deelnemend bedrijf, dan kunt u contact opnemen met het desbetreffende bedrijf via de contactgegevens die in onderstaand overzicht genoemd staan. Let op: bij sommige bedrijven gelden kledingvoorschriften en een minimumleeftijd i.v.m. de veiligheid! GRONINGEN Chemie Park Delfzijl Bezoekadres: Oosterhorn 4, 9936 EA Farmsum. Het Chemiepark is een sterk geïntegreerde en duurzame keten van ondernemingen die elkaars hoogwaardige producten en diensten afnemen. Het product van één bedrijf vormt de grondstof voor de ander. Op deze wijze zijn 10 bedrijven, waaronder AkzoNobel, BioMCN, Delamine, Delesto, Lubrizol, Stork, SGS en Teijin Aramid, nauw met elkaar verbonden. Deze bedrijven maken chemische stoffen, die verwerkt worden in producten die je elke dag gebruikt en om je heen ziet, zoals zout en chloor. Wil je weten hoe dat zit? Kom maar kijken! Spelen met chemie (proefjes), Discovery Truck (Rijksuniversiteit Groningen), Uitstalling van eindproducten die je dagelijks gebruikt, waarin onze halffabricaten zijn verwerkt, diverse demonstraties van de bedrijven, aandacht voor veiligheid, vacatures, onderwijs en arbeidsmarkt. Openingstijden: u. (laatste rondrit om u.). Leeftijdsgrens: vanaf 10 jaar op de locatie (rondrit), voor kinderen onder de 10 jaar is er van alles te zien in de tent. Er is kinderopvang vanaf 4 jaar. Contactgegevens: dhr. H. Jasken, mevr. I. Schutten en mevr. A. Buter T: / / E: Harry.Jasken@AkzoNobel.com, Ilonka.Schutten@AkzoNobel.com en Anneke.Buter@AkzoNobel.com. Website: DOW Benelux B.V. SBH plant -Delfzijl Bezoekadres: Valgenweg 7, 9936 HV Farmsum / Delfzijl (voormalige vestiging Rohm&Haas). Op de SBH fabriek in Delfzijl worden natriumboorhydrideoplossingen gemaakt. Naast deze oplossingen worden ook tussenproducten als natriumhydride 60%, trimethylboraat azeotroop en trimethylboraat gemaakt. De producten worden gebruikt in de papier- en farmaceutische industrie. Rondleiding van een uur, verschillende activiteiten en een kijkje in de controlekamer en in het lab. Voor elke bezoeker is er een kleine attentie. Vervoer: Er rijden pendelbussen tussen de twee vestigingen van Dow Benelux BV, het Chemiepark, ESD en Zeolyst C.V. Openingstijden: uur, laatste rondleiding start om uur. Leeftijdsgrens: vanaf 10 jaar tot 16 jaar onder begeleiding van een volwassene het terrein op. Er is kinderopvang voor kinderen vanaf 4 jaar. Contactgegevens: mevr. M. Dreijer T: E: mdreijer@dow.com. Website: DOW Benelux B.V. MDI plant- Delfzijl Bezoekadres: Heemskesweg 45, 9936 HE Farmsum / Delfzijl. In Delfzijl op de MDI fabriek produceert Dow grondstoffen voor de polyurethaanindustrie. Het gaat om de destillatie van ruwe MDI (Methyleen Difenyl di-isocyanaat), een grondstof voor polyurethaanschuimen, isolatiematerialen en kunstvezels voor onder andere de bouw. Rondleiding van ruim een uur met demonstraties in het laboratorium, kijkje in de controlekamer en een demonstratie IBC vullen. Daarnaast verzorgt de firma Hertel een aantal demonstraties op het gebied van isolatie / mechanical / stralen en conserveren / steigerbouw en touwtechnieken. Voor elke bezoeker is er een kleine attentie. Vervoer: Er rijden pendelbussen tussen de twee vestigingen van Dow Benelux BV, het Chemiepark, ESD en Zeolyst C.V. Openingstijden: uur, laatste rondleiding start om uur. Leeftijdsgrens: van 10 tot 16 jaar onder begeleiding van een volwassene. Er is kinderopvang aanwezig voor kinderen vanaf 4 jaar op de SBH plant van DOW. Contactgegevens: Mevr. M. Keizer T: E: mkeizerelias@dow.com. Website: ESD-SIC- Farmsum Bezoekadres: Kloosterlaan 11-13, 9936 TE Farmsum. ESD-SIC bv is één van de grootste siliciumcarbidefabriek ter wereld. Siliciumcarbide is onmisbaar in ons dagelijks leven en wordt toegepast in een brede range aan duurzame producten en halffabrikaten, zoals allerlei soorten geavanceerde schuur-, slijp-, snij- en polijsttoepassingen, verwarmingsketels, dieselroetfilters en de lucht- en ruimtevaart. Rondleiding van een uur waarin u een toelichting krijgt op het proces. In het lab kunt u proefjes doen in de proefopstellingen. Kinderen kunnen meerijden op de shovel en voor iedere bezoeker is er een kleine attentie. Vervoer: Er rijden pendelbussen tussen het Chemiepark, ESD, Zeolyst en de twee vestigingen van Dow Benelux. Openingstijden: uur. Leeftijdsgrens: Vanaf 6 jaar. Tot 16 jaar onder begeleiding van ouder(s), verzorger(s) of docent. Contactgegevens: T: / E: info@esd-sic.nl. Website: Kisuma Chemicals B.V.- Veendam Bezoekadres: Billitonweg 7, 9641 KZ Veendam. Kisuma Chemicals BV (KCBV) is verantwoordelijk voor de productie, marketing en verkoop van magnesiumverbindingen wereldwijd. Deze niet schadelijke producten worden hoofdzakelijk toegepast in de kunststof producerende en verwerkende industrie. Open Dag / rondleiding, demonstratie, prijsvraag. Openingstijden: uur. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 10 jaar. Contactgegevens: T: / E: info@kisuma.com Website: Nedmag Industries Mining & Manufacturing B.V.- Veendam Bezoekadres: Billitonweg 1, 9641 KZ Veendam. Nedmag Mining: Nedmagweg 199, Veendam. Nedmag is de toonaangevende Europese producent van doodgebrand magnesiumoxide (DBM) van hoge zuiverheid. Daarnaast produceert Nedmag Magnesiumchloride in Calciumchloride in vaste en vloeibare vorm. Film, rondleiding van een uur door DBM en Calmag fabriek met een kijkje in de controlekamer. Let op: platte schoenen vereist! Openingstijden: uur. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 10 jaar. Contactgegevens: T: / E: general@nedmag.nl. Website: Waterlaboratorium Noord (WLN) Glimmen/ Groningen Bezoekadres: Rijkstraatweg 85, 9756 AD Glimmen. Wateronderzoek en advies. WLN is het (drink)water laboratorium voor Waterbedrijf Groningen en de Waterleidingmaatschappij Drenthe en andere opdrachtgevers met vragen over de waterkwaliteit. Daarnaast is WLN adviseur in bijvoorbeeld de industriële, recreatieve en de zorgsector en speelt WLN een rol bij het ontwikkelen en testen van sensoren voor het meten van waterkwaliteitsaspecten. Open dag, rondleiding, prijsvraag kinderprogramma. Openingstijden: uur. Contactgegevens: T: / E: info@wln.nl. Website: Zeolyst C.V.- Delfzijl Bezoekadres: Oosterhorn 36, 9936 HD Delfzijl. Zeolyst produceert Zeoliet, dat gebruikt wordt in de petrochemische industrie. Door toevoeging van dit product kan er meer hoogwaardig product uit ruwe olie worden gehaald; meer benzine, meer dieselolie en meer kerosine. Bezichtiging van de locatie, rondleiding laboratorium, fabriek en technische dienst, presentatie, kijkje in de controlekamer. Openingstijden: uur uur. Leeftijdsgrens: rondleiding is vanaf 10 jaar (voor de jongere kinderen is er kinderopvang). Contactgegevens: mevrouw Pia Azier, T: / E: pia.azier@zeolyst.nl. Website:

6 9 FRIESLAND Vitens- Leeuwarden Bezoekadres: Snekertrekweg 61, 8912 AA Leeuwarden. Vitens bestaat uit meer dan mensen die zich verbonden voelen door een passie voor water. Zij werken voortdurend aan het winnen, zuiveren en leveren van drinkwater van topkwaliteit. Open Dag, bedrijfspresentatie en demonstraties in het laboratorium. Waterproeverij. Voor bezoekers is het mogelijk om watermonsters mee te nemen en deze op een aantal bepalingen te laten testen. Er worden ook een aantal activiteiten voor kinderen georganiseerd waaronder het uitvoeren van diverse proefjes. Openingstijden: 10:00 16:00 uur. Contactgegevens: T: Website: OVERIJSSEL AkzoNobel Functional Chemicals Deventer Bezoekadres: Zutphenseweg 10, 7418 AJ Deventer. AkzoNobel site Deventer maakt chemicaliën om polymeren (plastics) te kunnen produceren en te verwerken. Daarnaast is er een uitgebreide groep van onderzoek- en ontwikkelingsafdelingen ten behoeve van de AkzoNobel Business Units. Voor volwassenen en kinderen boven 12 jaar is er een rondleiding in één van de productie units. Verder zijn er demo s van de logistieke dienst en brandweer. Op de laboratoria zijn er demonstraties en kunnen kinderen zelf proefjes doen. Openingstijden: uur (na uur worden geen nieuwe bezoekers meer toegelaten). Vooraanmelding: gewenst, via Mirjam.Huisman@akzonobel.com Leeftijdsgrens: de productierondleiding is vanaf 12 jaar. In de laboratoria geldt geen leeftijdsbeperking. Contactgegevens: T: E: Mirjam.Huisman@AkzoNobel.com Website: AkzoNobel Chemicals - Hengelo Bezoekadres: Boortorenweg 27, 7554 RS Hengelo. AkzoNobel wint en produceert zout. Naast een bezoek aan AkzoNobel is er een zoutverpakkingsbedrijf en een energiebedrijf op het terrein te vinden. rondleiding door het zoutproductiebedrijf, het zoutverpakkingsbedrijf en het energiebedrijf. Daarnaast kunnen laboratoriumproefjes gedaan worden, worden het proces en de toepassingen toegelicht, worden er producten tentoongesteld en is er een kennisquiz. Openingstijden: uur. Er wordt gewerkt met bloktijden vanaf 9.30 uur (na uur worden geen bezoekers meer toegelaten). Vooraanmelding: ja via een speciale aanmeldpagina op Contactgegevens: T: Website: DSM Resins Zwolle Bezoekadres: Ceintuurbaan 5, 8023 AW Zwolle. Bij DSM Resins in Zwolle werken zo n 300 mensen aan de ontwikkeling, productie en verkoop van kunstharsen en geavanceerde composiet materialen. Het is een kennisrijke plek: dagelijks zijn 200 specialisten in onderzoek en ontwikkeling bezig met innovatie en duurzaamheid. Samen met de DSM vestiging in Waalwijk vormt DSM in Zwolle het innovatieve hart van alle DSM-activiteiten in harsen en composiet materialen, wereldwijd. Open dag met diverse demonstraties, workshops, proeflaboratorium, speurtocht voor kinderen. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: niet van toepassing. Contactgegevens: T: E: info.dsmzwolle@dsm.com Website: Elementis Specialties Netherlands B.V.- Delden Bezoekadres: Langestraat 167, 7491 AE Delden. Elementis Specialties is een chemisch specialiteitenbedrijf die zich vooral richt op oppervlakteactieve stoffen voor diverse industriële toepassingen (Surfactants, Coating Additives & Oilfield Chemicals). Open dag met rondgang over het productiegedeelte en een bezoek aan onze laboratoria, activiteiten van de bedrijfsbrandweer. Volwassenen kunnen zelf kleine blusmiddelen toepassen, kinderen kunnen meedoen aan een waterspel of een ritje met de brandweerauto maken. Ten slotte kunnen kinderen zich vermaken op het springkussen of zich laten schminken door een clown. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 12 jaar. Contactgegevens: T: Website: Waterschap Regge en Dinkel- Almelo Bezoekadres: Kooikersweg 1, 7609 PZ Almelo. Waterschap Regge en Dinkel zorgt voor schoon en voldoende water. Twente mag niet te nat en niet te droog zijn. Het laboratorium van het waterschap is een dynamisch laboratorium, die monsternemingen en analyses uitvoert voor zowel waterschap Regge en Dinkel als waterschap Rijn en IJssel. Daarnaast voeren we werkzaamheden uit voor externe partijen. Open dag met rondleiding, demonstraties, proeflaboratorium, tentoonstelling en kinderprogramma. Ook kunt u op deze dag de PH-waarde van uw eigen vijverwater laten bepalen. Contactgegevens: T: Website: GELDERLAND Kemira Chemsolutions B.V.- Tiel Bezoekadres: Papesteeg 91, 4006 WC Tiel. Kemira zorgt voor de productie van organische zuren en zouten, en mengsels daarvan, o.a. voor de levensmiddelen-, diervoederen pharmaceutische industrie en voor gladheidsbestrijding op vliegvelden. Open dag met rondgang over het terrein, waarbij diverse productieafdelingen en het laboratorium worden bezocht. Er zijn diverse demonstraties en presentaties, en activiteiten voor kinderen, alsmede een poffertjeskraam. Er is een prijsvraag voor kinderen en senioren, na afloop wordt in beide categorieën een leuke prijs verloot. Leeftijdsgrens: tot 14 jaar onder begeleiding van een volwassene. Contactgegevens: T: Website:

7 10 11 NOORD-HOLLAND Chemtura AgroSolutions - Amsterdam Bezoekadres: Ankerweg 18, 1041 AT Amsterdam. Koppers Netherlands B.V. / Neville Chemical Europe B.V. Bezoekadres: Molenlaan 30, 1422 ZA Uithoorn. Shell Technology Centre Amsterdam- Amsterdam Bezoekadres: Grasweg 31, 1031 HW Amsterdam. FRIESLAND Vitens- Leeuwarden Bezoekadres: Snekertrekweg 61, 8912 AA Leeuwarden FRIESLAND Leeuwarden Groningen Delfzijl Farmsum GRONINGEN GRONINGEN Chemie Park Delfzijl Bezoekadres: Oosterhorn 4, 9936 EA Farmsum. DOW Benelux B.V. SBH plant - Delfzijl Bezoekadres: Valgenweg 7, 9936 HV Farmsum / Delfzijl. DOW Benelux B.V. MDI plant - Delfzijl Bezoekadres: Heemskesweg 45, 9936 HE Farmsum / Delfzijl. ZUID-HOLLAND AQUON - Rotterdam en Leiden Bezoekadressen: Locatie Rotterdam: Bonn en Meeswerf 205, 3087 EH Rotterdam. Locatie Leiden: Voorschoterweg 16, 2324 AB Leiden. CRODA Nederland B.V. - Gouda Bezoekadres: Buurtje 1, 2802 BE Gouda. DSM Resins- Hoek van Holland Bezoekadres: Slachthuisweg 30, 3151 XN Hoek van Holland. Kemira Watersolutions B.V.- Rotterdam Botlek Bezoekadres: Botlekweg 175, havennummer 4501, 3197 KA Botlek Rotterdam Huntsman Holland- Rotterdam-Botlek Bezoekadres: Merseyweg 10, 3197 KG Botlek-Rotterdam havennummer Latexfalt B.V.- Kouderkerk aan den Rijn Bezoekadres: Hoogewaard 183, 2396 AP Koudekerk aan den Rijn. Lyondell Bayer Manufacturing- Maasvlakte Bezoekadres: Australiëweg 7, Havennummer 8217, 3199 KB, Maasvlakte. Momentive Specialty Chemicals B.V.- Pernis Bezoekadres: Vondelingenweg 601, 3196 KK Rotterdam. Purac Biochem- Gorinchem Bezoekadres: Arkelsedijk 46, 4206 AC Gorinchem. Shell Nederland Chemie- locatie Pernis Bezoekadres: Vondelingenweg 601, 3196 KK Hoogvliet. Shin-Etsu PVC B.V.- locatie Pernis Bezoekadres: Welplaatweg 12, 3197 KS Rotterdam. TNO- Rijswijk Bezoekadres: Lange Kleiweg 137, 2288 GJ Rijswijk. Hoorn NOORD - HOLLAND Amsterdam Uithoorn Weesp Lelystad FLEVOLAND Sneek Zwolle Deventer DRENTE OVERIJSSEL Hengelo ESD-SIC- Farmsum Bezoekadres: Kloosterlaan 11-13, 9936 TE Farmsum. Kisuma Chemicals B.V.- Veendam Bezoekadres: Billitonweg 7, 9641 KZ Veendam. Nedmag Industries Mining & Manufacturing B.V.- Veendam Bezoekadres: Billitonweg 1, 9641 KZ Veendam. Waterlaboratorium Noord (WLN)- Glimmen/ Groningen Bezoekadres: Rijkstraatweg 85, 9756 AD Glimmen. Zeolyst C.V.- Delfzijl Bezoekadres: Oosterhorn 36, 9936 HD Delfzijl. OVERIJSSEL AkzoNobel Functional Chemicals - Deventer Bezoekadres: Zutphenseweg 10, 7418 AJ Deventer. AkzoNobel Chemicals - Hengelo Bezoekadres: Boortorenweg 27, 7554 RS Hengelo. ZEELAND ARKEMA Vlissingen B.V.- Vlissingen Bezoekadres: Europaweg Zuid 2, 4389 PD Ritthem (Havennummer 9850, Vlissingen Oost). Dow Benelux/ Styron- Terneuzen Bezoekadres: Herbert H. Dowweg 5, 4542 NM Hoek. Eastman Chemical B.V.- Middelburg Bezoekadres: Herculesweg 35, 4338 PL Middelburg. ICL-IP Terneuzen B.V. - Terneuzen Bezoekadres: Frankrijkweg 6, 4538 BJ Terneuzen. Thermphos International B.V.- Vlissingen Bezoekadres: Haven 9890 Europaweg-Zuid 4, 4389 PD Vlissingen. Middelburg Vlissingen Koudekerk aan den Rijn Delft Hoek v Holland ZUID - HOLLAND Vlaardingen Botlek Gouda Rotterdam Gorinchem Moerdijk Klundert Zevenbergen Breda De Meern UTRECHT Boxtel Oss NOORD - BRABANT GELDERLAND Nijmegen Arnhem UTRECHT AkzoNobel - Amersfoort Bezoekadres: Stationsstraat 77, 3811 MH Amersfoort. BASF Nederland B.V.- De Meern Bezoekadres: Strijkviertel 67, 3454 PK De Meern. DSM Resins Zwolle - Zwolle Bezoekadres: Ceintuurbaan 5, 8023 AW Zwolle. Elementis Specialties Netherlands B.V.- Delden Bezoekadres: Langestraat 167, 7491 AE Delden. Waterschap Regge en Dinkel- Almelo Bezoekadres: Kooikersweg, 7609 PZ Almelo. GELDERLAND Kemira Chemsolutions B.V.- Tiel Bezoekadres: Papesteeg 91, 4006 WC Tiel. NOORD-BRABANT AQUON- Breda Bezoekadres: Korte Huifakkerstraat 6, 4815 PS Breda AQUON- Boxtel Bezoekadres: Bosscheweg 56, 5283WB Boxtel. Basell Benelux bv- Moerdijk Bezoekadres: Chemieweg 3, 4761 RV, Moerdijk. ZEELAND Terneuzen LIMBURG LIMBURG Exxonmobil Chemical Films Europe Kerkrade B.V. Bezoekadres: Vestastraat 5, 6468 EX Kerkrade. Umicore Nederland B.V.- PQ Corporation B.V.- Limburg Bezoekadres: Ir. Rocourstraat 28, 6245 AD Eijsden. Coatex Netherlands B.V.- Moerdijk Bezoekadres: Middenweg 47a, 4782 PM Moerdijk. Shell Nederland Chemie - locatie Moerdijk Bezoekadres: Chemieweg 25, 4782 SJ Moerdijk. Kerkrade Eijsden

8 13 UTRECHT AkzoNobel - Amersfoort Bezoekadres: Stationsstraat 77, 3811 MH Amersfoort. AkzoNobel Industrial Chemicals produceert en verhandelt zout en energie, chlooralkali producten en derivaten zoals monochloorazijnzuur (MCA) en metaalzouten. De producten zijn onmisbaar in het dagelijks leven en worden gebruikt bij het maken van onder andere auto-onderdelen, glas, plastic, genees- en ontsmettingsmiddelen en textiel. AkzoNobel Functional Chemicals is een vooraanstaande internationale producent van chemische tussenproducten, performance chemicals en consumenten producten. Ethyleen amines, chelaten, cellulosespecialiteiten, zoutspecialiteiten, zwavelproducten en polisulfiden zijn slechts enkele van de chemicaliën die we produceren. U vindt ze terug in vele alledaagse producten zoals wasmiddelen, cosmetica, verf, plastic, farmaceutische producten, electronica en voeding. kinderlab. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 6 jaar. Contactgegevens: T: / E: communication@akzonobel.com Website: BASF Nederland B.V. De Meern Bezoekadres: Strijkviertel 67, 3454 PK De Meern. BASF maakt grondstoffen of halffabricaten die op hun beurt weer gebruikt worden in de producten van onze klanten. Op onze vestiging in De Meern ontwikkelen, produceren en verkopen wij katalysatoren. Een katalysator zorgt ervoor dat een reactie tot stand komt of juist voorkomen wordt. Zo n 80% van alle producten waarmee we dagelijks te maken hebben zijn gemaakt met behulp van een katalysator. U maakt kennis met de activiteiten binnen ons chemische bedrijf; van productontwikkeling tot productie van een eindproduct. Na een bezoek aan het laboratorium en de proeffabriek wordt u een korte film getoond. Deze film geeft inzicht in wat er allemaal komt kijken om een katalysator te maken. Na een kop koffie met een lekkernij erbij staat een deskundige BASF er klaar voor een rondleiding over de productielocatie. Tijdens de rondleiding worden u een paar vragen gesteld. Onder de beste antwoorden worden leuke attenties verloot. Aan de kleintjes is uiteraard ook gedacht in de vorm van speelvermaak. Openingstijden: 10:00-15:00 uur. Laatste rondleiding start om uur. Vooraanmelding: niet verplicht, maar garandeert wel een vlotte toegang. Contactgegevens: T: Website: NOORD-HOLLAND Chemtura AgroSolutions Amsterdam Bezoekadres: Ankerweg 18, 1041 AT Amsterdam. Chemtura AgroSolutions produceert gewasbeschermingsmiddelen en fijnchemicaliën. Wij zorgen zelf voor de eindverpakking en maken deze geschikt voor de eindgebruiker. Tevens verpakken wij aangeleverd product voor de kleinverbruiker. Wij laten u onder andere zien hoe onze producten worden gemaakt en hoe analyses worden uitgevoerd. Bezoekers (zowel jong als oud) kunnen op het lab diverse proefjes doen. Er is kinderopvang, waarbij de kleintjes worden vermaakt met o.a. schminken en er is een springkussen. Openingstijden: 10:00-16:00 uur. Contactgegevens: n.v.t. Website: Koppers Netherlands B.V. Neville Chemical Europe B.V. Uithoorn Bezoekadres: Molenlaan 30, 1422 ZA Uithoorn. Koppers Netherlands destilleert uit teer grondstoffen voor andere bedrijven. Neville Chemical Europe BV produceert koolwaterstofharsen. Rondleiding, demonstraties, proeflaboratorium, kinderprogramma. Openingstijden: uur (er zijn 2 rondes van de rondleiding). Vooraanmelding: ja, via vervolgens wordt uw toegangskaart thuisgestuurd. Leeftijdsgrens: vanaf 10 jaar. Contactgegevens: T: / E: p.glas@nevchem.nl Website: Shell Technology Centre Amsterdam Bezoekadres: Grasweg 31, 1031 HW Amsterdam. Op 21 mei organiseert Shell Technology Centre Amsterdam de Open Innovatie Dag. Shell werkt aan innovatieve technologische oplossingen om de wereld te voorzien in de steeds groter wordende behoefte aan energie. Tijdens de Open Innovatie Dag krijgen de bezoekers een indruk van de laboratoria, testhallen, en werkplaatsen in het Shell Technology Centre Amsterdam. Er zijn diverse informatiestands, er worden demonstraties en lezingen gegeven en films vertoond. Voor kinderen wordt een speciaal programma georganiseerd, zoals een kennisquiz en een kinderlab waar ze zelf proefjes kunnen doen. Openingstijden: Er zijn twee tijdsblokken: 9:30-12:00 en 13:00-16:00 uur Vooraanmelding: Registratie op de website is verplicht. Leeftijdsgrens: Toegang vanaf 6 jaar. De laboratoria en testhallen zijn alleen toegankelijk voor volwassenen en kinderen vanaf 12 jaar. Contactgegevens: T: / E: communications-stca@shell.com Website:

9 14 ZUID-HOLLAND AQUON Rotterdam en Leiden Bezoekadressen: Locatie Rotterdam: Bonn en Meeswerf 205, 3087 EH Rotterdam. Locatie Leiden: Voorschoterweg 16, 2324 AB Leiden. AQUON is een instituut voor wateronderzoek en advies. U kunt bij ons terecht voor het gehele proces van monstername tot en met onderzoek en advisering. Kortom, AQUON is uw ideale partner voor watergerelateerd onderzoek en advisering over het natte milieu. Er worden rondleidingen verzorgd in kleine groepjes waarbij we laten zien hoe we de kwaliteit van oppervlaktewater, afvalwater en slib meten. Biologisch onderzoek van onder andere beek- en slootwater is daarvan een onderdeel. Openingstijden: uur. Contactgegevens: T: / E: info@aquon.nl. Website: CRODA Nederland B.V. Gouda Bezoekadres: Buurtje 1, 2802 BE Gouda. Croda in Gouda maakt van natuurlijke oliën en vetten halffabricaten die terug te vinden zijn in allerlei eindproducten die we allemaal dagelijks gebruiken. Denk daarbij aan sportschoenen, auto s, cosmetica, verf, smeermiddelen en nog veel meer. Open dag: rondwandeling op ons bedrijfsterrein langs diverse stands met proces- en productinformatie en langs procesinstallaties, een centrale controle kamer, (BHV) Bedrijfshulp-verleningsdemonstratie en -informatie, proefjes en informatie op ons laboratorium, historische tentoonstelling, opleidingsinformatie, computersimulaties, etc. Maar. kom vooral zelf kijken wat voor bedrijf Croda is! Openingstijden: uur. Leeftijdsgrens: tot en met 14 jaar onder begeleiding. Contactgegevens: T: E: trudy.van.diest@croda.com. Website: DSM RESINS Hoek van Holland Bezoekadres: Slachthuisweg 30, 3151 XN Hoek van Holland. Hoek van Holland Coating Resins is een wereldwijde, klantgerichte leider in speciale harsen. DSM Functional Materials is een producent van hoogwaardige UV uithardende coatings. U kunt onze bedrijfsfilm van grondstof tot hars bekijken. Aan de hand van allerlei materialen zullen we u tonen waar onze DSM producten in verwerkt worden, zodat u kunt zien wat DSM ook voor u betekent. Vervolgens kunt u ons proefbedrijf, en de fabrieken van Hoek van Holland Coating Resins en DSM Functional Materials bezoeken. Dit gaat via een vastgestelde route. Langs de route staan onze medewerkers voor u klaar om u iets te vertellen over ons bedrijf. Ook de bedrijfsbrandweer zal zich presenteren, waarbij de jeugd deel kan nemen aan een brandweerspel. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: via HvH.Opendag-2011@dsm.com o.v.v. naam, adres en leeftijd. Leeftijdsgrens: 12 jaar en ouder. Contactgegevens: T: E: HvH.Opendag-2011@dsm.com. Website: Huntsman Holland Rotterdam-Botlek Bezoekadres: Merseyweg KG Botlek-Rotterdam, havennummer 5210 Tijdens de Dag van de Chemie laat Huntsman vol trots zien hoe we iedere dag veilig werken aan innoverende, duurzame oplossingen met polyurethaan. Samen met Air Liquide, Evides, Invista Lucite, Plant One en Tebodin zorgen we voor de juiste chemie. Dus, welkom! Zie de chemie. Kom kijken waar en hoe we werken. Kom en ontdek! Centraal plein ingericht met (expo) tenten, catering en een professionele kinderopvang. Een inspirerend programma neemt je vervolgens mee op reis -letterlijk per bus over de plant- door de wereld van de chemie en industrie. Komt dat zien: Experimenten op het chemieplein 50 jaar samenwerking op havennummer 5210 De processen en fabrieken van dichtbij De kidscorner De chemieoplossingen in ons bestaan. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via Leeftijdsgrens: Chemieplein: alle leeftijden met professionele kinderopvang voor kinderen onder 10 jaar. Rondleidingen fabrieksterrein vanaf 10 jaar. Onder 18 jaar begeleiding van een meerderjarige. Contactgegevens: T: E: ziedechemie@huntsman.com. Website: Kemira Watersolutions B.V. Rotterdam-Botlek Bezoekadres: Botlekweg 175, 3197 KA Botlek Rotterdam, havennummer Kemira is een internationaal chemieconcern met voornamelijk klanten werkzaam met toepassingen in de water industrie. Voor Kemira is water de bron van leven en groei. Rondleidingen over het terrein, kinderspelletjes, brandweerspelletjes kinderen, diverse demonstraties en diverse attracties. Leeftijdsgrens: alle leeftijden, rondleidingen vanaf 6 jaar o.b.v. een volwassene. Contactgegevens: T: Website: Latexfalt B.V.- Kouderkerk aan den Rijn Bezoekadres: Hoogewaard 183, 2396 AP Koudekerk aan den Rijn. LATEXFALT B.V. ontwikkelt, produceert, verkoopt, appliceert en distribueert bindmiddelen voor de bouw, wegenbouw en industriële toepassingen. Wij laten u zien waar Latexfalt zich mee bezighoudt. In het laboratorium zult u, onder begeleiding, zelf proefjes kunnen doen en op ons terrein zullen demonstraties worden gehouden. Tijdens deze dag, die samenvalt met het internationale Year of Chemistry, zal Latexfalt haar productie-uitbreiding officieel en feestelijk openen! Vooraanmelding: ja noodzakelijk, via onderstaande gegevens. Leeftijdsgrens: vanaf 5 jaar. Contactgegevens: T: / E: info@latexfalt.com. Website:

10 15 ZUID-HOLLAND Lyondell Bayer Manufacturing Maasvlakte VOF Bezoekadres: Australiëweg 7, Havennummer 8217, 3199 KB, Maasvlakte. LyondellBasell is een wereldwijd chemisch bedrijf. Onze producten vormen de basis voor talloze producten die je dagelijks gebruikt, zoals verpakkingen voor verse voedingsmiddelen, bouwmaterialen en auto-onderdelen. In Nederland hebben we drie productielocaties, waaronder de Maasvlakte. Tijdens de open dag worden er rondleidingen georganiseerd naar de fabriek, de controlekamer en het laboratorium. Daarnaast maak je kennis met de verschillende disciplines die werkzaam zijn op de fabriek. Voor de kinderen is er een kinderhoek. Vooraanmelding: ja, via Leeftijdsgrens: onder 12 jaar begeleiding van een meerderjarige. Contactgegevens: Website: Momentive Specialty Chemicals B.V.- Pernis Bezoekadres: Vondelingenweg 601, 3196 KK Rotterdam. Momentive maakt op basis van olieproducten onder andere epoxyharsen. Hieruit kunnen coatings (verf) worden gemaakt, maar ook sportartikelen en printplaten voor bijvoorbeeld computers. Open dag: rondleiding door het laboratorium (research lab), de werkplaats en de controlekamer. Daarnaast is er ook een feesttent met demo s hap/snap en diverse stands met uitleg en leuke gadgets. Openingstijden: tot uur. Vooraanmelding: ja, via inschrijvingsformulier op de Shell website: kiest u hierbij het programma van Momentive Specialty Chemicals. Leeftijdsgrens: minimum leeftijd 6 jaar. Tot en met 16 jaar onder begeleiding van een volwassene. Contactgegevens: Gonnie Paas, tel Website: Purac Biochem- Gorinchem Bezoekadres: Arkelsedijk 46, 4206 AC Gorinchem. Purac heeft ruim 80 jaar ervaring in de ontwikkeling, productie en het vermarkten van producten op basis van natuurlijk melkzuur. De focus ligt hierbij op natuurlijke voedselconservering en natuurlijke bouwstenen voor chemicaliën. georganiseerde rondleidingen. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via onderstaande contactgegevens. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 12 jaar. Contactgegevens: E: pnl@purac.com. Website: Shell Nederland Chemie locatie Pernis Bezoekadres: Vondelingenweg 601, 3196 KK Hoogvliet. Shell Pernis vervaardigt zeer uiteenlopende basischemicalien die olie als basis hebben, te denken valt aan grondstoffen voor (isolatieschuim, meubels, verf, inkt, medicijnen, cosmetica). Open dag, rondrit over het terrein, proeflaboratorium, bezoek controlekamers Shell, Shin-Etsu en Momentive en aannemersbraderie. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via inschrijvingsformulier op de website. Leeftijdsgrens: minimum leeftijd 6 jaar. Tot en met 16 jaar onder begeleiding van een volwassene. Contactgegevens: T: / E: infopernismoerdijk@shell.com Website: Shin-Etsu PVC B.V. locatie Pernis Bezoekadres: Vondelingenweg 601, 3196 KK Rotterdam. Shin-Etsu is s werelds grootste PVC-producent. In Nederland vindt de productie plaats op twee locaties: Botlek & Pernis. Het commerciële hart zetelt in Hilversum. Onze afnemers verwerken onze PVC in leidingsystemen, raamkozijnen, vloerbedekking, kabels en een groot aantal andere producten. Op het bedrijvenpark ontvangen wij u bij het laboratorium, waar onze bedrijven zich presenteren in de vorm van een braderie. Hier zijn ook activiteiten voor de kinderen. Neem ook zeker een kijkje in het lab zelf, daar zijn spannende proeven gaande! Na ongeveer 1 uur gaat u naar de touringcar, deze neemt u mee naar onze PVC-plant en laat onderweg het bedrijvenpark zien. Openingstijden: uur (de tijden van de rondleidingen staan aangegeven op de website). Vooraanmelding: ja, via Kiest u hierbij het programma van Shin-Etsu PVC plant. Leeftijdsgrens: kinderen vanaf 6 jaar onder begeleiding. Contactgegevens: T: Website: TNO- Rijswijk Bezoekadres: Lange Kleiweg 137, 2288 GJ Rijswijk. TNO verbindt mensen en kennis om innovaties te creëren die de concurrentiekracht van bedrijven en het welzijn van de samenleving duurzaam versterken. Verschillende demonstraties en opstellingen, rondleidingen door het gebouw en langs laboratoria, workshops, lezingen, tentoonstellingen, kinderactiviteiten en verschillende informatieve stands. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via Contactgegevens: T: / E: karin.brug@tno.nl Website: NOORD-BRABANT Basell Benelux B.V. Moerdijk Bezoekadres: Chemieweg 3, 4761 RV, Moerdijk. LyondellBasell is een wereldwijd chemisch bedrijf. In Nederland hebben we drie productielocaties, waaronder in Moerdijk met twee fabrieken die polymeren produceren. De polymeren worden gebruikt in producten zoals autobumpers, dakbedekking maar ook in waterleidingen en koelinstallaties. Tijdens de open dag worden er rondleidingen georganiseerd naar de fabriek, de controlekamer en het laboratorium. Daarnaast maak je kennis met de verschillende disciplines die werkzaam zijn op de fabriek. Voor de kinderen wordt een kinderhoek ingericht. Vooraanmelding: ja, via opendagmoerdijk@lyondellbasell.com Leeftijdsgrens: onder 12 jaar begeleiding van een meerderjarige. Contactgegevens: E: opendagmoerdijk@lyondellbasell.com Website: Coatex Netherlands B.V. Moerdijk Bezoekadres: Middenweg 47a, 4782 PM Moerdijk. Coatex zorgt voor de productie van dispergeermiddelen. Rondleiding en demonstraties in het laboratorium. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via onderstaand adres. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 14 jaar. Contactgegevens: E: opendag.coatexbv@coatex.nl Website:

11 17 NOORD-BRABANT AQUON Breda en Boxtel Bezoekadres: Breda: Korte Huifakkerstraat 6, 4815 PS Breda. Boxtel: Bosscheweg 56, 5283 WB Boxtel. AQUON is een instituut voor wateronderzoek en advies. U kunt bij ons terecht voor het gehele proces van monstername tot en met onderzoek en advisering. Kortom, AQUON is uw ideale partner voor watergerelateerd onderzoek en advisering over het natte milieu. Er worden rondleidingen verzorgd in kleine groepjes waarbij we laten zien hoe we de kwaliteit van oppervlaktewater, afvalwater en slib meten. Biologisch onderzoek van onder andere beek- en slootwater is daarvan een onderdeel. Openingstijden: uur. Contactgegevens: T: / E: info@aquon.nl Website: Shell Nederland Chemie locatie Moerdijk Bezoekadres: Chemieweg 25, 4782 SJ Moerdijk. Shell Moerdijk maakt bulkchemicaliën waarvan andere bedrijven eindproducten maken (zoals CD-hoesjes, bumpers, isolatie, matrassen en plastic bekertjes). Bedrijfsfilm tonen, tentoonstelling, rondrit over het terrein, bezoek controlekamer of Laboratorium (proefjes), bezoek brandweergarage en een braderie. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via inschrijvingsformulier op de website. Leeftijdsgrens: minimum leeftijd 6 jaar, t/m 16 jaar onder begeleiding volwassene. Contactgegevens: T: E: infopernismoerdijk@shell.com Website: ZEELAND ARKEMA Vlissingen B.V. Vlissingen Bezoekadres: Europaweg Zuid 2, 4389 PD Ritthem (Havennummer 9850, Vlissingen Oost). De grondstoffen en producten van ARKEMA vinden hun toepassing in vrijwel alle industriële sectoren. Op de locatie in Vlissingen worden o.a. stabilisatoren (hulpstof bij de fabricage van kunststoffen), DMAB (wordt gebruikt bij de elektronica industrie) en glascoating (bescherming van glas tegen krasvorming) geproduceerd. Op de dag van de Chemie verzorgen wij op ons bedrijf rondleidingen. Voor kinderen tot 12 jaar hebben wij in ons kantoor een aantal activiteiten zoals een knutselclub voor de jongste kinderen en vanaf 6 jaar het kinderlaboratorium. Openingstijden: uur: ochtendprogramma en van uur: middagprogramma. Vooraanmelding: ja, via onderstaande adres. Leeftijdsgrens: De rondleidingen zijn toegankelijk vanaf 12 jaar. Contactgegevens: T: E: marjolein.eversdijk@arkema.com Website: Dow Benelux / Styron Terneuzen Bezoekadres: Herbert H. Dowweg 5, 4542 NM Hoek. Dow is een van de grootste chemiebedrijven ter wereld. Verschillende bedrijfsonderdelen van Dow voor specialistische chemicaliën, geavanceerde materialen, landbouwwetenschappen en kunststoffen zijn toonaangevend binnen de industrie. Interactieve gallery walk die het publiek laat kennismaken met het nieuwe Dow. Daarnaast een Quiz, site tours en een meet & greet met de klankbordgroep. Ook is er de mogelijkheid kennis the maken met Styron, een wereldleider in plastics, latex en rubber. Styron is ontstaan uit Dow, die in 2010 haar stryreenactiviteiten verkocht. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: aanmelden via de website. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd voor de site tour is 10 jaar. Boerderij is vrij toegankelijk. Contactgegevens: T: / E: beneluxinfo@dow.com Website: Eastman Chemical B.V. Middelburg Bezoekadres: Herculesweg 35, 4338 PL Middelburg. Eastman Chemical Middelburg B.V. produceert natuurlijke- en kunstharsen. Deze harsen worden geëxporteerd naar meer dan 70 landen en toegepast in de kleefstoffen-, rubber- en kauwgomindustrie. De bezoekers krijgen een uitgebreide rondleiding over het terrein langs de diverse productie units en het ontwikkeling- en toepassingslaboratorium. Verder zijn er diverse demonstraties en exposities te zien. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via onderstaand adres. Leeftijdsgrens: Minimum leeftijd 12 jaar. Jongeren van 12 tot en met 16 jaar worden alleen toegestaan op ons terrein onder begeleiding van een volwassene. Contactgegevens: T: / E: opendag@eastman.com Website: ICL-IP Terneuzen B.V. Terneuzen Bezoekadres: Frankrijkweg 6, 4538 BJ Terneuzen. ICL-IP Terneuzen is producent van een breed scala chemische producten met broom en fosfor als basis. Verder leveren we elementair broom aan diverse klanten in Europa. Onze producten vind je bijvoorbeeld in brandvertragende middelen, life science en farmaceutische producten. Rondleiding, demonstratie en tentoonstelling. Vooraanmelding: via onderstaande website. Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 12 jaar. Contactgegevens: T: Website: Thermphos International B.V. Vlissingen Bezoekadres: Haven 9890 Europaweg-Zuid 4, 4389 PD Vlissingen. Thermphos International B.V. maakt fosfor en verschillende producten die fosfor bevatten zoals, fosforderivaten, fosforzuur, fosfaten en fosfonaten. Fosforproducten vind je terug in cola, tandpasta, meubels en vleeswaren. Tijdens de Dag van de Chemie kun je alles vinden wat je wilt weten over fosfor en Thermphos. Er is een informatiemarkt, een filmzaal, een fosforwinkel om te weten te komen hoe je in het dagelijks leven met fosfor te maken hebt en een workshophoek waarin je spannende proefjes kunt doen die te maken hebben met chemie en uiteraard voorzien wij iedereen graag van koffie/thee en iets lekkers. Daarnaast is er een uitgebreide rondleiding over het terrein van Thermphos. Deze rondleiding kan slechts voor een deel van de bezoekers worden gegeven dus geef je snel op via Openingstijden: : ochtendprogramma en van uur: middagprogramma Vooraanmelding: ja via Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 12 jaar. Jongeren van 12 tot en met 16 jaar worden alleen toegestaan op ons terrein onder begeleiding van een volwassene. Contactgegevens: T: E: dagvandechemie@thermphos.com Website: LIMBURG Exxonmobil Chemical Films Europe Kerkrade B.V. Bezoekadres: Vestastraat 5, 6468 EX Kerkrade. ExxonMobil Chemical Films Europe Kerkrade B.V. produceert en verkoopt verpakkingsfolie. De folie wordt gebruikt voor het verpakken van diverse voedingsproducten (biscuits, chips en snoep), maar ook voor non-food toepassingen zoals reinigingsmiddelen, zeep en papier, en voor etiketten (drank, reinigingsmiddelen, toiletartikelen - flessen en doosjes in een groot aantal vormen). Open dag met rondleiding en kinderprogramma. Openingstijden: uur. Vooraanmelding: ja, via onderstaand adres. Leeftijdsgrens: vanaf 8 jaar. Contactgegevens: E: kerkrade.films@exxonmobil.com Website: / Umicore Nederland B.V. PQ Corporation B.V. Limburg Bezoekadres: Ir. Rocourstraat 28, 6245 AD Eijsden. Umicore Nederland B.V. is een productiebedrijf in o.a. zincoxyde en veevoeder. PQ Corporation B.V. is een productiebedrijf in o.a. silicaten en zeolieten. Tijdens de Open Dag zijn er rondleidingen in de fabrieken (processen) en magazijnen (laad/ losplaats). Voor kinderen vanaf 4 jaar is er kinderopvang/kinderhoek met van alles te zien en te beleven. De rondleidingen eindigen in de kantine waar er een hapje en drankje voor u klaar staat. Wij verzoeken u bedekkende kleding (armen en benen), stevig en gesloten schoeisel te dragen. Openingstijden: 10:00 16:00 uur (laatste rondleiding start om 15:00 uur). Leeftijdsgrens: minimumleeftijd is 8 jaar. Tot 16 jaar onder begeleiding van een volwassene. Contactgegevens: T: E: harald.habets@umicore.com of T: / E: suzanne.born@pqcorp.com Website: /

12 MAATWERK MAAKT HET VERSCHIL De Zeeuwse zeehavens vormen dé verbinding met alle continenten. Zij garanderen een snelle goederenstroom dankzij hun goede toegankelijkheid, hun ligging aan diep zeewater en hun prima voorzieningen. De twee moderne havens zijn strategisch gelegen tussen Rotterdam en Antwerpen, aan de monding van de Westerschelde. Samen met een uitgebreid filevrij netwerk van auto-, spoor- en waterwegen garandeert dit uitstekende verbindingen met het achterland. Kenmerkend is de klantvriendelijkheid, de oplossingen op maat en de grote verscheidenheid aan mogelijkheden voor logistieke en industriële bedrijvigheid. Havenauto riteit Zeeland Seaports helpt al deze voordelen in stand te houden. driven by dedication schelpenpad 2 postbus AC terneuzen port@zeelandseaports.com t 0031 (0) f 0031 (0) Feiten & cijfers Toegevoegde waarde: 13 Miljard (3% BBP) ca. 1,300 bedrijven (96 % < 250 employees) Werkgelegenheid: Kenniswerkers: Omzet: 50 Miljard ( 08) 38 Miljard ( 09) Bijdrage aan NL export: 17% R&D investeringen: 1.4 Miljard

13 19 Geheime boodschap Wat heb je nodig? 400 gram rode kool (fijn gesneden) 500 ml water Citroensap Penseel Eetlepel Schaaltje Pan Vergiet of zeef Vel stevig wit papier Plantenspuit Volwassene Vraag een volwassene om hulp bij het maken van het rodekoolsap. Doe de rodekool met het water in de pan en zet hem op het fornuis. Wacht tot de rodekool kookt en zet het vuur uit. Laat de rodekool afkoelen. Giet de rodekool af en bewaar het kookvocht in de plantenspuit. Doe 2 eetlepels citroensap in een schaaltje en doop je penseel erin. Teken of schrijf een geheime boodschap op het witte papier met het citroensap. Wacht tot het citroensap is opgedroogd. Spuit het rodekoolsap op het papier. Kijk wat er gebeurt. Zet de koffiefilter in de filterhouding en filter het zeewater boven een van de glazen. Als je geen zeewater hebt, los je een eetlepel zout op in een glas water. Dit hoef je niet te filteren. Vul het andere glas met kraanwater. Doe in ieder glas een eetlepel waspoeder. Roer in de glazen tot alle waspoeder is opgelost. Zet in ieder glas een rietje. Geef een glas aan je vriendje of vriendinnetje en blaas een minuut lang door het rietje. Wie krijgt het meeste schuim? Schuim maken Wat heb je nodig? Zeewater (als je dat niet hebt: zout) Water Waspoeder Koffiefilter Koffiefilterhouder 2 glazen 2 eetlepels 2 rietjes Een vriendje of vriendinnetje Wat gebeurt er? Met zeewater kun je minder goed schuim maken dan met kraanwater. Om schuim te maken moeten er zeepmoleculen tussen de watermoleculen zitten. In zeewater zit zout. Er zitten daarom zoutmoleculen tussen de watermoleculen en er passen minder zeepmoleculen bij. Als je de zeep oplost, merk je ook dat dit moeilijker gaat in zeewater. Kleding wordt daarom minder goed schoon als je deze in zout water wast. Wat gebeurt er? Met rodekoolsap kun je je geheime boodschap zichtbaar maken. De kleurstof in rodekool is heel bijzonder: hij kan namelijk in meer kleuren voorkomen. De kleurstof is paarsblauw, maar in een zure vloeistof wordt de kleurstof rozerood. Zulke kleurstoffen noemen we met een moeilijk woord indicatoren. Citroensap is zuur, daarom kleurt het papier daar rozerood. Wat kun je nog meer onderzoeken? Probeer of de proef ook werkt met melk, water met zout erin opgelost, azijn of water met suiker erin opgelost. Als je melk gebruikt, moet je je tekening strijken om je boodschap zichtbaar te maken. Wat heb je nodig? 2 stukjes melkchocolade 2 stukjes pure chocolade Heet water uit de kraan 2 theeglazen 2 theelepels Weetje Cacaopoeder zorgt voor de kleur van de chocolade. Doordat er in melkchocolade minder cacaopoeder zit dan in pure chocolade is het lichter van kleur. In witte chocolade zit wel cacaoboter, maar geen cacaopoeder. Daarom is het wit. Bellenblazen Vul 3 bekers voor de helft met water. Doe in beker 1 een halve eetlepel afwasmiddel. Roer goed. Doe in beker 2 een hele eetlepel afwasmiddel. Roer goed. Doe 2 eetlepels afwasmiddel in beker 3. Roer goed. Probeer alle 3 de soorten bellenblaas. Welke geeft de beste bellen? Wat gebeurt er? Als je het bellenblaasraampje uit het zeepsop haalt, zie je een vliesje. Dit vliesje wordt gemaakt door de oppervlaktespanning. Water heeft oppervlaktespanning, dat betekent dat de watermoleculen elkaar heel goed vasthouden. Als je tegen het vliesje blaast, rekt het vliesje uit en vormt het een bel. Met alleen water kun je geen bellen blazen. Als je zeep toevoegt aan het water kun je het vliesje uitrekken. Maar met teveel zeep kun je ook geen goede bellen blazen. Wat de beste bellenblaas is, hangt van veel dingen af: het merk afwasmiddel, de vochtigheid van de lucht en de kwaliteit van het water. Neem in één hand een stuk pure chocolade en in de andere melkchocolade. Knijp je handen dicht. Welke smelt het eerst? Doe in één theeglas een stukje pure en in een ander een stukje melkchocolade. Vul de glazen voorzichtig met heet water uit de kraan. Roer met de theelepels tot de chocolade is opgelost. Wat zie je bij het afkoelen? Chocola smelten Wat gebeurt er? De melkchocolade smelt eerder dan de pure chocolade. In pure chocolade zit cacaopoeder en cacaoboter. Aan melkchocolade zijn ook nog melkvetten en melksuikers toegevoegd. De melkvetten smelten eerder dan de cacaoboter. Daarom smelt de melkchocolade als eerste. Als je de chocolade smelt in het hete water, zie je bij het afkoelen twee lagen. De cacaoboter en het melkvet drijven op het water. De cacaopoeder en de melksuikers lossen op in het water. Wat heb je nodig? Water Afwasmiddel 3 bekers 3 eetlepels Bellenblaasraampje Meer informatie over proeven zie: Wat kun je nog meer onderzoeken? Smelt witte chocolade eerder dan melkchocolade?