Verslag. Het Gedicht

Transcriptie

1 Verslag Vogelexcursie naar de Delta per bus op zondag 29 januari 2017, u u. o.l.v. van Ad Kolen voor de cursisten, docenten en begeleiders van de IVN-natuurgidsenopleiding, aangevuld met 13 enthousiaste vogelaars en ander natuurdeskundigen. Het Gedicht Zondagochtend, heel vroeg met de bus naar Zeeland langs Grevelingen, Brouwersdam en Noordzeestrand met een topper, ganzen en de fuut maar niets was zo sierlijk als de kluut nog geen wielewaal of nachtegaal maar wel heel gezellig, allemaal en het leukste was beslist toen Ad Kolen werd vermist dat hebben we gepiept, maar je mag weten hoe ze allemaal heten, ben ik vergeten de hele dag lopen verwonderen een beetje regen maar geen donderen reeën draafden door het veld de ganzen vlogen op, ongeteld ja, we keken vanuit de bus naar beneën, zagen het viertal rennende reeën toppers, duikers, zwevers, duinen en zee de volgende keer ga ik graag weer mee een gouden dag in de Zeeuwse lucht vogels kijken, rustende en in de vlucht kwam ogen te kort in het veld en op de dijk met eigen ogen of voorzien van een verrekijk

2 hoewel alleen de smienten vloten heb ik ook heel de dag genoten mede dank zij de 10-tenige strandloper Ad verhoogde we talloze malen onze kennisschat het was erg vroeg op maar later steeg het ten top na wat regen, keert de zilte zeelucht het tij het was een verkwikkende dag geloof dat van mij we vinden allen de natuur om te stelen klonk uit vele kelen wulp, drieteen en wintertaling het was fijn, gauw op herhaling schouwen van reetjes in galop maakte het ganzen spotten ten top de eindeloosheid van de branding en de zee zelfs de vlucht van de buizerd draag ik in me mee de boomklever bleek een winterkoning, toch na een trippel en nog een slok; was het geen familie van de rog de schoonheid van de ochtend, de vogels, de kust, de natuur is wat ons bindt het gaf ons een lach en kennis, vermaak voor een dag, je weer voelen als een kind brak water, duin en zee alles brengt het voor waterminners mee een rij tweevoeters met kijkers op een rij een roodkeelduiker maakt ze heel blij tenslotte op het strand drieteenstrandlopers als kado en silhouetten tegen de ondergaande zon op de foto met nieuwe ogen naar de provincie Zeeland gekeken geweldig om zo veel verschillende vogels te zien, ook voor leken niet alleen de vogels waren prachtig om te zien ook de zoogdieren, reeën en zeehondjes bovendien

3 genoten van wijdse blikken, landschappen, water en wind ervaringen, variaties, vormen, kleuren en alles wat je hier vindt een dag om niet te vergeten dat willen we jullie graag laten weten! De waarnemingen: Nederlands: Wetenschappelijk: Vogels: Roodkeelduiker Gavia stellata 1 Dodaars Tachybaptus ruficollis x Fuut Podiceps cristatus x Kuifduiker Podiceps auritus 1 Geoorde fuut Podiceps nigricollis 2 Aalscholver Phalacrocorax carbo x Kleine zilverreiger Egretta garzetta x Grote zilverreiger Casmerodius albus x Blauwe reiger Ardea cinerea x Lepelaar Platalea leucorodia x Knobbelzwaan Cygnus olor x Grauwe gans Anser anser x Brandgans Branta leucopsis x Rotgans Branta bernicla x Nijlgans Alopochen aegyptiaca x Bergeend Tadorna tadorna x Smient Anas penelope x Krakeend Anas strepera x Wintertaling Anas crecca x Wilde eend Anas platyrhynchos x Soepeend Anas pl.forma domestica x Pijlstaart Anas acuta x Slobeend Anas clypeata x

4 Tafeleend Aythya ferina x Kuifeend Aythya fuligula x IJseend Clangula hyemalis x Topper Aythya marila 1 Eider Somateria mollissima x Zwarte zeeëend Melanitta nigra 3 Brilduiker Bucephala clangula x Nonnetje Mergellus albellus 4m&11v Middelste zaagbek Mergus serrator x Blauwe kiekendief Circus cyaneus 1 Sperwer Accipiter nisus x Buizerd Buteo buteo x Torenvalk Falco tinnunculus 1 Fazant Phasianus colchicus x Waterhoen Gallinula chloropus x Meerkoet Fulica atra x Scholekster Haematopus ostralegus x Kluut Recurvirostra avosetta x Bontbekplevier Charadrius hiaticula x Zilverplevier Pluvialis squatarola x Kievit Vanellus vanellus x Kanoet Calidris canutus x Drieteenstrandloper Calidris alba x Paarse strandloper Calidris maritima x Bonte strandloper Calidris alpina x Rosse grutto Limosa lapponica x Wulp Numenius arquata x Zwarte ruiter Tringa erythropus 1 Groenpootruiter Tringa nebularia 1 Steenloper Arenaria interpres x Kokmeeuw Chroicocephalus ridibundus x Stormmeeuw Larus canus x Zilvermeeuw Larus argentatus x Holenduif Columba oenas x Houtduif Columba palumbus x Turkse tortel Streptopelia decaocto x Groene specht Picus viridis 1 Grote bonte specht Dendrocopos major x Graspieper Anthus pratensis x Winterkoning Troglodytes troglodytes x Roodborst Erithacus rubecula x Merel Turdus merula x Koperwiek Turdus iliacus x Goudhaan Regulus regulus x Staartmees Aegithalos caudatus x Pimpelmees Cyanistes caeruleus x

5 Koolmees Parus major x Ekster Pica pica x Kauw Corvus monedula x Roek Corvus frugilegus x Zwarte kraai Corvus corone x Bonte kraai Corvus cornix 1 Spreeuw Sturnus vulgaris x Huismus Passer domesticus x Vink Fringilla coelebs x Kneu Carduelis cannabina x Aantal vogelsoorten 79 Zoogdieren: Haas Lepus capensis 5 Ree Capreolus capreolus 4 Zeehond, gewone Phoca vitulina 3 Zeehond, grijze Halichoerus grypus 10 Werkhaven op de Brouwersdam. De feiten: Even na de afgesproken tijd (07.00 u.) vertrekt de bus vanaf het Wagnerplein in Tilburg Noord voor de rit naar de kust. Via Oude Tonge en Middelharnis rijden we rechtstreeks naar de Brouwersdam, even voorbij Ouddorp. Het weer werkt aanvankelijk niet mee, regen bij het vertrek en op de Brouwers dam. Daarna is het droog en aan het einde van de dag, op het strand van Burgh-Haamstede, lopen we in de zon. Samen met de gestegen temperatuur en niet al te veel wind, een prima dag om buiten te zijn. Tijdens de rit naar het zuidwesten is er tijd voor inleidende woorden en het doornemen van een aantal vogelsoorten die we mogelijk tegenkomen vandaag.

6 Inleiding: Voor de cursisten is dit een onderdeel van de cursus. Voor alle anderen een extra dag buiten, vogels kijken en genieten van het landschap van de Delta. Twee dingen die goed samen gaan. De vogelaars en de andere enthousiastelingen delen graag hun kennis over vogels en andere zaken met de cursisten en alle andere aanwezigen. Samen genieten van alle vogels die we zien en delen van ervaringen en kennis. De opzet is van deze excursie is verder om ter plaatse, waar het mogelijk is, langzaam te rijden of stil te staan om de aanwezige vogels te bekijken vanuit de bus. Er staan ook meerdere wandelingen en korte uitstapjes op het programma. De voorbehouden wijzigingen bleven uit, alles verliep, mede door het (meest) mooie weer, volgens plan. Een vogel-busexcursie naar de Delta is een vast onderdeel van de diverse cursussen. Het is een manier om veel verschillende vogels op een dag te zien. Het geeft een indruk wat Nederland voor overwinterende vogels betekend. De bus is wat hoger een geeft toch een andere kijk op het landschap, de vogels zijn vaak wat beter zichtbaar. Nederland is verreweg het belangrijkste overwinteringsgebied voor vogels in West-Europa. Door zijn vele waterrijke gebieden en de meestal vrij milde winters is Nederland voor vele duizenden zwanen, ganzen, eenden, steltlopers en andere vogels een prima plek om de winter door te brengen. Onder andere door beperkingen van de jacht op ganzen zijn de aantallen sterk toegenomen. Het aantal blijft groeien, ook in de zomer zijn er steeds meer ganzen. Naast de milde winters oefenen de uitgebreide agrarische gebieden ook een grote aantrekkingskracht uit. Er is veel voedsel beschikbaar. Door het machinaal oogsten, blijven veel oogstresten zoals aardappelen, uien en bietenloof achter. Door het gebruik van meststoffen blijven de graslanden ook in de winter gedeeltelijk doorgroeien. De grote wateroppervlakten in ons land bieden voldoende ruimte om te rusten en dienen vaak als slaapplaatsen. Nederland is toenemende tolerant geworden voor overwinterende ganzen. Er is besef ontstaan van de belangrijkheid van Nederland als overwinteringsgebied. Gedoog- en rustgebieden voor ganzen werden ingesteld. Het tij is zich echter aan het keren de aantallen lopen erg op, vooral ook in de zomer. Voorheen zag men nauwelijks ganzen in de zomer in Nederland. Er is veel veranderd. Zeeland heeft ook nog het voordeel dat het juist iets milder is dan het noordelijk deel van het land. Wat in strenge winters duidelijk te merken is. Dan zakt een groot deel van de overwinteraars van het Waddengebied af naar de Delta. Het Deltagebied vormt met zijn door het steeds dreigende water en de strijd van de mens daartegen gevormde landschap het prachtige decor van dit verschijnsel.

7 De Brouwersdam: De watersnoodramp van 1 februari 1953 was de aanleiding de Delta beter te beschermen tegen het hoge water. Springtij, opgestuwd door de wind was de oorzaak van deze catastrofe. Al 20 dagen erna werd de Deltacommissie geïnstalleerd om het Deltaplan te ontwikkelen. De stormvloedkering in de IJssel kwam in 1958 als eerste gereed in een serie imposante en unieke waterwerken. De Maeslandkering was de laatste, die maakt het mogelijk de Nieuwe Waterweg af te sluiten om Rotterdam droog te houden als het nodig is. De Brouwersdamp, gereed gekomen in 1971, sloot het Brouwershavense gat af waardoor het Grevelingen ontstond. De eerste stop is aan de binnenzijde van de Brouwersdam. De haven Schippersdiep (oude werkhaven Deltawerken) biedt ruimte om de vanuit de bus een blik te werpen over het brakke water van het Grevelingen. Aan de Noorzeezijde passeren we vele vogelsoorten met de langzaam rijdende bus. Voor meerdere onder ons, de eerste kennismaking met soorten als; drieteenstrandloper, zwarte zee-eend, middelste zaagbek en zilverplevier. De volgende stop, de in- en uitlaat in de dam, biedt gelegenheid om even de benen te streken en bijzonderheden als ijseend, paarse strandloper en roodkeelduiker te bewonderen. Daar het eb is stroom er water vanuit het Grevelingen de Noordzee in. Zeehonden (Grijze zeehonden en gewone zeehonden), aalscholvers en andere vogelsoorten trachten de meegevoerde vissen te vangen. Plan tureluur: Is een groot natuurontwikkelingsplan op Schouwen-Duivenland, meest aan de zuidzijde. Meerdere gebieden werden aangelegd of hersteld zoals het aan het begin van de vorige eeuw was. De Prunje polder, waar we kijken en langs rijden is het grootste aaneengesloten deel daarvan. Er is weinig ruimte om te stoppen en te kijken vanuit een voertuig. De twee parkeerhavens die we passeren worden dan ook benut. Ook op de rustige Stolpweg zijn enkele stops mogelijk. Met slik, water, veilige droogte(hoogwatervluchtplaat sen) en heel veel ondiep water en drassig land is het een vogelparadijs geworden. Het gebied compenseert het verloren buitendijks getijgebied, door de komst van de Deltawerken. Aanvankelijk lijkt het rustig in de Prunjepolder. Maar wel vijftien nonnetjes, (de kleinste zaagbek) een lepelaar en meerder pijlstaarten veroorzaken toch wat onrust in de bus, o-oh!

8 Flauwers en Weevers inlagen: De Flauwers en Weeversinlaag is ruim 160 ha groot en dateert uit 1650 en Beide inlagen staan vrijwel helemaal vol water met daarin enkele eilanden, de zgn. 'hillen'. In vroegere jaren waren hierop zgn. 'vogelarijen' gevestigd, dat wilde zeggen dat uit de kokmeeuw-, visdief- en grote Stern-kolonies gecontroleerd eieren werden geraapt. Als tegenprestatie hield de 'vogelaar' de eilanden schoon, bracht nestmateriaal aan en hield ze roofdiervrij. Het meest oostelijke eilandje in de Weevers Inlaag werd in de jaren 90 van de vorige eeuw aangelegd en onderaan de zeedijk werd in beide inlagen een aantal kwelputten geslagen om een betere verversing met zout water te verkrijgen. In deze inlagen is een plasdras-situatie aanwezig in combinatie met kleine eilandjes. Dat zorgt ervoor dat dit gebied zeer waardevol is als broed- en foerageergebied voor moeras-, weide- en kustvogels. Ook komen in de inlagen de in de Oosterschelde foeragerende vogels overtijen en hebben inlagen als hoogwatervluchtplaats een belangrijke functie. Het deel oostelijk van de dijk, met de uitkijktoren, is enkele jaren geleden aangelegd als onderdeel van het Plan Tureluur. Een rit over de dijk geeft een goed beeld van het gebied. Terug wordt een deel te voet afgelegd. Rosse grutto s hebben in de winter een grijs verenkleed. Druk, half in het water en de modder, zoekende naar wormen duurt het even eer ze herkend worden. Verder verassingen als zwarte ruiter, groenpootruiter en kneuen worden door enkele mensen gezien. De Heerenkeet is van een kleine schuilplaats voor vissers en vogelaar in het verleden, geëvalueerd tot een ruime horecagelegenheid nu. Koffie met lekker appelgebak of heerlijke soep en een sanitaire stop geven weer kracht om verder te gaan. De Schelphoek: Om suikerbieten af te voeren uit de polder Schouwen, werd de haven Schelphoek bij Serooskerke in 1903 aangelegd. Huizen om de haven vormde later een buurtschap. Niet bestand tegen de storm en water in 1953 verdween het buurtschap geheel. De plas De Schelphoek is ontstaan tijdens die watersnoodramp. De zee sloeg toen een enorm gat in de dijk. Caissons werden afgezonken om het gat te dichten. Om de ontstane waterpartij is een ringdijk aangelegd, waarlangs veel olijfwilgen groeien. Het nog relatief jonge bos biedt broedgelegenheid aan o.a. nachtegalen, grote bonte spechten en uilen. Tijdens een wandeling om de plas, kunnen de meerdere dodaars, brilduikers, tafeleenden en kuifeenden goed bekeken worden. Soms van erg dichtbij. Een verassing is een mannetje toppereend tussen de kuifeenden. Enige twijfel of het mogelijk een hybriden is, ontstaat. Via foto s van de eend kan dat later uitsloten worden. Een dode jonge aalscholver fungeert als studie object. De slagpennen, met een iets afwijkende constructie ten opzichte van de veren van de meeste andere vogels, worden nader beken. De kop gaat mee voor een zoontje, die dat wel leuk vindt! Een poot dient als demonstratie model hoe de pezen werken in een vogelpoot.

9 Plompe toren en de Koudekerkse inlaag: De Plompe Toren vormt een markant herkenningspunt vlakbij de Oosterscheldedijk bij Burghsluis. De toren is het laatste restant van het verloren gegane plaatsje Koudekerke. Toen de zee in 1581 het dorpje had verzwolgen, nam de stad Zierikzee het beheer en onderhoud van de toren voor haar rekening. De stad had hier belang bij, want de toren diende als baken voor de drukke scheepvaart op de Oosterschelde. De Plompe Toren wees de schepen die naar Antwerpen voeren de weg en vormde een belangrijk herkenningspunt. Toen de Oosterschelde verder oprukte en het hele dorp wegspoelde, bleef alleen de kerktoren over. De Koudekerkse inlaag ontstond pas in1654, met het aanleggen van weer een nieuwe inlaagdijk achter die van De Koudekerkse inlaag ligt aan de schouwse zuidkust (de Oosterschelde). Gemeente Westerschouwen bij Haamstede. Eigenaar Vogelbescherming. De inlaag is met zijn ruim 22 ha groot genoeg om aan levensgemeenschappen met sterk uiteenlopende kwaliteiten plaats te bieden. De kluut met zijn voorkeur voor zilt plas-dras milieu is even talrijk als de scholekster die graag een hoog en droog plekje opzoekt. Belangrijk weidevogelgebied, o.a. broedgebied voor kluut, tureluur, gele kwikstaart, scholekster, kievit en kokmeeuw. In de winter komen hier o.a. scholekster, ganzen en steltlopers foerageren en rusten. Vanaf de omringende dijken goed te overzien. Eindelijk zien we een flinke massa ganzen. Veel gezien vogels tijdens deze toch maar weinig ganzen. Wel duizend brandganzen bevinden zich nu grazende en rustende in de natte hobbelige graslanden van de Koudekerkse inlaag. Plots ontstaat er een geweldig óóóóóóóóóh-moment. Vier vluchtende reeën jagen de hele meute op. Alle ganzen gaan de lucht in. Geweldige al die grijszwarte vleugels met witte buiken in beweging, mooi belicht door de ondertussen doorgedrongen zon, prachtig. Even mooi is het schouwspel als ze terugkeren. De inspanningen die de ganzen moeten doen om het terugbrengen van de vliegsnelheid te bevorderen, om uiteindelijk te kunnen dalen, zijn enorm. Met zware tegen slagen van de vleugels verminderen ze de snelheid! Strand en duinen bij Nieuw-Haamstede: De vuurtoren doemt op als we de wandelplek naderen. Gebouwd in 1837 en ontworpen door L. Valk. De vuurtoren afgebeeld op het vroegere bankbiljet van 250 gulden. Zijn 53 meter hoogte en een lichthoogte van 58 meter boven zeeniveau maakt Vuurtoren Westerlicht tot één van de grootste vuurtorens van Nederland. Het licht van de toren reikt 30 zeemijlen ver en de lantaarn heeft een lichtsterkte van 5,2 miljoen candela. Vuurtoren Westerlicht is niet meer bemand. Het radarbeeld wordt doorgestuurd naar de Kustwachtpost Ouddorp. De vuurtoren is niet toegankelijk voor publiek.

10 De inmiddels verschenen zon maakte de wandeling door duinen en over het strand erg mooi. Het geel belicht helmgras in contrast met de witte golven en blauwe lucht vormen prachtige beelden om fotografisch vast te leggen. Ook steenlopers en een drieteenstrandloper laten zich goed vastleggen op het mooi verlichte zand. Het licht is geweld maar neemt al snel af aan het einde van de wandeling schuift de zon achter de laaghangende wolken. Een verzameling strandvondsten wordt op een tafel op het terras van het strandpaviljoen uitgestald. Van een drankje wordt gezamenlijk, zowel binnen als buiten, genoten. Het laatste stukje door de duinen gaat over het vuurtorenpad. Mooi op tijd zijn we terug bij de bus. Bijna op de minuut zijn we op tijd terug in Tilburg, na een geslaagde dag!