20 jaar Manga in Europa

Transcriptie

1 Van 10 maart tot 7 juni jaar Manga in Europa Sinds ongeveer twintig jaar wordt het Europese continent overspoeld door Aziatische strips, die de gevestigde orde, net als de manier van strips lezen, creëren en uitgeven op hun kop zetten. Toen Uitgeverij Glénat in 1990 begon met de publicatie van de reeks Akira van Katsuhiri Otomo hadden de meeste Europeanen nog een vervormd beeld van Japanse strips. Dit vooral vanwege de prominente aanwezigheid van Japanse tekenfilms die sterk afweken van het idee dat men traditioneel had van een tv-programma voor kinderen. Twintig jaar later behoren de mangaka s volop tot de Europese stripwereld, zijn ze alom erkend en beïnvloeden ze sterk de Europese strip. De tentoonstelling van het Belgisch Centrum van het beeldverhaal gaat op zoek naar de fascinerende weg tussen deze twee momentopnames. Commissaris van de tentoonstelling: Paul Herman In partnership met Brussel BD Comics Strip 2009 Met de steun van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en de Nationale Loterij Zandstraat Brussel Alle dagen open (behalve op maandag) van 10 tot 18 uur Tel. +32 (0) Fax +32 (0) visit@stripmuseum.be Persinformatie : Willem de Graeve willem.degraeve@stripmuseum.be, of (Login: comics + Paswoord : smurfs)

2 20 JAAR MANGA IN EUROPA MANGA, samengesteld uit het ideogram MAN, dat de ruime betekenis onvrijwillig, zonder doel, maar ook overdreven draagt, en het ideogram GA, dat tekening of schilderij betekent, is het gebruikelijke woord om in Europa de uit Japan geïmporteerde stripverhalen te benoemen. Amper 20 jaar had de manga nodig om zich het leeuwendeel van de Europese stripmarkt toe te eigenen: meer dan 40% van de in 2008 verschenen nieuwigheden waren manga s. De eerste stapjes van dit vandaag alomtegenwoordige fenomeen op het Europese continent waren nochtans voorzichtig. De potentiële lezers hadden zich de tekenstijl al eigen kunnen maken dankzij de golf van tekenfilms die vanaf de jaren 80 over de Europese televisieschermen trok. Toch begon het daarop volgende uitgeversavontuur op bijna toevallige wijze. Bij een poging om in Japan Frans- Belgische strips aan de man te brengen, kwam uitgever Jacques Glénat op het idee in Europa Akira te introduceren en het werd het eerste grote publiekssucces van de manga. Het is vandaag precies 20 jaar geleden. Wat een voorbijgaande bevlieging voor een zeker exoticum had kunnen zijn, is op de duur een diepgaande culturele revolutie gebleken. De Europese striplezers bleken een onverwachte gevoeligheid voor de subtiliteiten van de cultuur van Nippon te hebben, en gingen daarin zo ver dat ze zelfs de omgekeerde leesrichting overnamen! Het onbetwistbaar succes van de manga in Europa is ongetwijfeld toe te schrijven aan een uitgebalanceerde combinatie van een buitengewoon doeltreffende tekenstijl, een subliem gevoel voor verhaalopbouw, en het bijzondere inzicht om een uiterst breed en gevarieerd publiek in te delen in doelgroepen en hen te binden aan een bepaald marktsegment. De grote Europese uitgevers namen dit zelfs over met de creatie van verschillende collecties voor specifieke doelgroepen, en nieuwe uitgeverijen, zoals Kana, zagen het licht. Met tekenfilmadaptaties en afgeleide producten zoals speelgoed en 3D-poppetjes om te verzamelen liggen de in Europa gepubliceerde manga s aan de grond van een popcultuur die nog vele mooie dagen voor zich heeft. De tentoonstelling 20 jaar manga in Europa, een realisatie van het Belgisch Centrum van het Beeldverhaal met de steun van 2009, Stripjaar in Brussel, nodigt u uit om de essentiële bakens van het fenomeen manga, in de volgorde van de verschijning in Europa, te ontdekken aan de hand van zeldzame uitgaven, originele documenten, reproducties en tot de verbeelding sprekende objecten Prettig bezoek! Paul Herman, commissaris van de tentoonstelling

3 Enkele bakens, Van Akira tot Tanigushi 1.VOORGESCHIEDENIS In verschillende Europese landen maakt het publiek kennis met de helden van de manga op de commerciële televisie. In Vlaanderen en Nederland is het de razend populaire serie Pokémon die in de jaren 90 de jonge kijkertjes inwijdt in de wereld van de anime. Later volgen reeksen als Dragon Ball, Transformers Armada, Naruto en vele anderen die de kinderen voor het scherm aangenaam laten wegdromen. Robotten die de aarde beschermen tegen vreemde aanvallers, fantasieën en fijne gevoelens zullen een generatie jonge kijkertjes altijd bijblijven hoewel hun ouders het enthousiasme van hun kroost niet altijd begrepen. Het fenomeen manga vangt aan met een misverstand: velen denken dat manga slechts een adaptatie van de tekenfilms in boekvorm is. In werkelijkheid is dit maar zelden het geval. De aankomst van de manga s de stripverhalen is het begin van een generatie die verknocht zal blijven aan de helden uit zijn jeugd. Wat eerst als een hype wordt gezien, krijgt al gauw voet aan grond. Beetje bij beetje ruimen vooroordelen en onverschilligheid plaats voor nieuwsgierigheid en ontdekkingen. 2.AKIRA Met AKIRA van Katsuhiro OTOMO, de eerste manga in Europa en Amerika, maakt de Japanse strip zijn intrede op deze markten in. De eerste Franse versie werd ingekleurd in de Verenigde Staten en verscheen eerst in een comicsmagazine. Maar met de uitgave in softcoverversie begin jaren 90 zal AKIRA de algemene goedkeuring krijgen van het Franstalige lezerspubliek. De rest van Europa volgt snel. Het Neo-Tokio van het post-atoomtijdperk dat OTOMO beschrijft, zal ook in een langspeeltekenfilm verschijnen. AKIRA, dat een brug slaat tussen stripverhaal en manga, is de eerste ambassadeur van het genre in Europa. 3.SHÔNEN De Shônen is een manga die zich richt tot jonge jongens. Door het publiek op te delen in leeftijdsgroepen en categorieën creëren Japanse uitgevers een referentiekader en stemmen zo de publicaties af op de verwachtingen van de lezers. Voor elke lezer, wat ook zijn leeftijd is, bestaat er een type manga. Vechtkunsten spelen in dit genre een belangrijke rol. Van de honderden titels die in Japan verkrijgbaar zijn, werd een niet te verwaarlozen deel vertaald in Europa, meerbepaald in Frankrijk, Italië, Spanje en Duitsland.

4 Eminente uitgevers in dit genre zijn AKITASHOTEN, SHOGAKUKAN, SHUEISHA en KODOKAWA maar ook anderen hebben in hun catalogi markante titels. HOSHIN, DETECTIVE CONAN, KENSHIN, REBORN!, SHAMAN KING zijn intussen klassiekers geworden volgens «otakus», fanatieke lezers van Japanse strips. Bepaalde series zoals YU-GI-OH of D. GRAY MAN zijn internationale bestsellers. 4.SHOJO De Shojo is een manga voor meisjes. Emoties en gevoelens op het programma in deze manga s die inspelen op de interesses van het lezeressenpubliek. Romantiek en hofmakerij op hoog niveau worden uitgespeeld in deze beeldverhalen op maat van de meisjesfantasie. Sommigen vergelijken dit type manga met de Arlequin-collectie in Frankrijk. Maar de shojo is geëvolueerd, brengt af en toe verhalen met diepgang en een meer geëmancipeerde houding tegenover de maatschappij. Sommige auteurs, vaak vrouwelijke, zoals Riyoko IKEDA (LADY OSCAR) of Yu WATASE (ALICE 19th), kregen een ware cultstatus. Series als NANA of FRUITS BASKET zijn de bestsellers van het genre. 5.SEINEN De Seinen is een manga die zich richt tot jongvolwassenen. Maatschappelijke problemen worden op een volwassen manier benaderd voor een publiek dat openstaat voor de werkelijkheid in al zijn dagdagelijkse verschijningsvormen. In de meeste geïndustrialiseerde landen heeft het stripverhaal gedurende de laatste 25 jaar zijn horizon verbreed door meer volwassen thema s te kiezen, en het keurslijf van de lectuur voor kinderen af te werpen. In de seinen worden alle thema s zonder complexen aangesneden. De medische wereld gaat onder het mes voor een niets ontziende analyse in SAY HELLO TO BLACK JACK, terwijl weinig appetijtelijke personages het onderwerp vormen van USHIJIMA L USURIER DE L OMBRE. In de manga voor volwassenen is angst en verschrikking duidelijker aanwezig. Bepaalde auteurs zoals HINO of SHIGERU MIZUKI vermengen op doeltreffende wijze een trash scenario met een compromisloze tekenstijl. Het grootstedelijk geweld verschijnt in TOKYO TRIBE, waarvan de auteur parallel met zijn manga s een kledinglijn tekent. In de manga seinen vond de Japanse samenleving een middel om zijn angsten én zijn kracht uit te drukken.

5 6.JIRO TANIGUSHI Jiro TANIGUSHI, vandaag een gevierde auteur in Europa, werd in 1947 geboren in de provincie Tottori in Japan. Zijn œuvre is versnipperd over verschillende Japanse uitgeverscatalogi. In 1992 ontvangt hij de speciale prijs van de SHOGAKUKAN jury voor manga. Vanaf dan volgen de bekroningen elkaar op, eerst in Japan (Ozamu Tezukaprijs voor de cultuur in 1998), later ook in Europa. Gelauwerd in Frankrijk, Italië en Spanje wordt hij de publiekslieveling van de Europese lezers. LE SOMMET DES DIEUX, op scenario van Baku YUMIEMAKURA verschenen in 2005, levert hem de prijs op voor de beste tekeningen op het Festival van Angoulême. TANIGUSHI s talrijke grafische experimenten vormen elk apart een brug tussen Europese strip en manga. Hij kiest bijvoorbeeld voor Europese formaten en kleuren, en kleurt zo buiten de lijntjes van de strikte, bekende normen van de manga. Zandstraat Brussel tel +32 (0) 2/ fax +32 (0) 2/ visit@stripmuseum.be Alle dagen open (behalve maandag) van 10 tot 18 uur Persinformatie : Willem de Graeve willem.degraeve@stripmuseum.be of (Login: comics + Paswoord : smurfs)