De voordelen van groendaken. De elementen waaruit het groendak bestaat. Vragen die men zich moet stellen bij een renovatie. De financiële steun

Transcriptie

1 De voordelen van groendaken De elementen waaruit het groendak bestaat Vragen die men zich moet stellen bij een renovatie De financiële steun De voordelen van groendaken Elk jaar worden natuurgebieden opgeofferd omwille van de stedelijke ontwikkeling en worden ons zo de weldaden van de natuur ontnomen. Groendaken kunnen vele problemen waarmee de stedelingen te maken hebben, oplossen, zo zijn er bijvoorbeeld de problemen van oververhitting in de zomer, de gezondheidsproblemen door het stof en de vervuiling, de problemen van waterbeheer... 1 / 15

2 Voor de bewoner: - Energiebesparing De thermische inertie en de aanwezigheid van vegetatie zorgen er voor dat de temperatuur ter hoogte van de dakvloer heel het jaar constant blijft. In de zomer beschermen de planten van het groendak het gebouw tegen zonnestralen en verminderen ze de oververhitting dankzij het verschijnsel van de evapotranspiratie. Een groendak zou de temperatuur met 1,5 C verlagen en kan zo het gebruik van de zeer energieverslindende klimaatregeling beperken! In de winter biedt het substraat van het groendak een bijkomende isolatie, wat bijdraagt tot het reduceren van de verwarmingsbehoeften van het gebouw. Merk op dat 25 % van de thermische verliezen via het dak gebeuren, het is dus essentieel om eerst te zorgen voor een voldoende isolatie van het plat dak (14 tot 20 cm) alvorens de verschillende lagen van het groendak te plaatsen! - Bescherming van de dakafdichting De zon is vijand nummer één van de dakafdichting, de ultraviolette straling verhardt en beschadigt het materiaal. Dankzij de vegetatiebedekking wordt de afdichting beschermd tegen de ultraviolette en infrarode straling, hagel en plotselinge temperatuurwijzigingen. Zo wordt de levensduur van het materiaal minstens verdubbeld. - Geluidsisolatie De geluidsisolatie van het dak speelt een cruciale rol in de globale akoestische prestatie van de gebouwschil, het groendak heeft dus een gunstige invloed op het akoestisch comfort. De teelaarde is een zeer goed akoestisch isolatiemiddel. De massawet speelt immers een zeer belangrijke rol in het isoleren van geluiden van buitenaf. Naar gelang van de substraatdikte kan men een akoestische isolatie bekomen. Een licht dak bijvoorbeeld met een oppervlaktemassa van 40kg/m2 heeft een akoestische isolatie van 30 decibels. Wordt hieraan een extensief groendak van 50kg/m2 toegevoegd, dan bekomt men 90kg/m2, wat gelijk staat met een akoestische isolatie van 35 decibels. 2 / 15

3 - Vuurvastheid Groendaken kunnen de verspreiding van een dakbrand naar het gebouw en vice versa vertragen, vooral in het geval waar het substraat met water verzadigd is. De droge planten kunnen echter een brandgevaar vormen, daarom is het noodzakelijk voor een systeem te zorgen dat brand op het groendak voorkomt. Men moet op regelmatige afstanden brandgangen integreren, die bestaan uit niet brandbare materialen zoals grind, betonplaten (gangen met een breedte tussen de 50 en 100 cm) of brandwerende planten (verzadigd met waterlaag van minstens 6 cm dik). De Belgische wetgeving legt brandpreventiemaatregelen op, volgende parameters moeten in aanmerking worden genomen: - de vuurvastheid van de elementen; - de brandreactie van de afwerkingsmaterialen; - de weerstand van het dakcomplex bij externe blootstelling aan vuur. Voor de stad : - Oververhitting in de stad Als gevolg van de toename van gemineraliseerde gebieden in de stad, verwarmt de opwarming van het beton en van het straatasfalt de lucht met enkele graden meer, waardoor een gevoel van ongemak ontstaat in de stad. Deze opwarming met enkele graden verhoogt het elektriciteitsverbruik voor de klimaatregeling, en bijgevolg de vervuiling. De groendaken onderscheppen de zonnestralen die anders in warmte zouden omgezet worden wanneer ze in aanraking komen met de minerale oppervlakken. 3 / 15

4 Zo verdubbelt een plat dak van zwart bitumen de omgevingstemperatuur terwijl het groendak deze met de helft vermindert... Dit afkoelingsproces wordt veroorzaakt door de uitwerking van de fotosynthese van de planten; het is het evapotranspiratieproces van de planten in hun substraat dat een beetje functioneert als een koelkast in de omgekeerde richting door koolstofdioxide te verbruiken en zuurstof te produceren. Deze voordelen verbinden zich en bevorderen de verlaging van het ozongehalte... - Bufferen van regenwater Planten hebben de capaciteit om regenwater te absorberen en te bufferen, het groendak stapelt het water op waarvan een gedeelte gebruikt wordt voor de planten, een ander verdampt (minder droge en gezonder atmosfeer) en tenslotte nog een deel afgevoerd wordt naar de leidingen met een vertraging waardoor een goede en meer uniforme afvoer mogelijk is. Deze vertraging laat zo toe om overstromingen in de keldere te vermijden bij overmatige regens. Een traditioneel dak voert een piekdebiet van 0,84 l/min/m2 terwijl een intensief groendak slechts 0,22 l/min/m2 afvoert. Een groendak bestaande uit 20 tot 40 cm substraatdikte kan tussen 10 en 15 cm water vasthouden! In Duitsland aanvaarden 13 gemeenten om hun kosten voor de regenwaterriool te verlagen daar waar er groendaken zijn. - De luchtzuivering Groendaken filteren de fijne deeltjes in suspensie in de lucht (stof, pollen), de planten absorberen de atmosferische polluenten zoals zwaveldioxide of stikstofoxide en dragen zo bij tot de verbetering van de luchtkwaliteit in de stad. Studies hebben aangetoond dat in de stad de straten met bomen 10 tot 15 % minder deeltjes in suspensie in de lucht hebben dan de straten zonder bomen. Wat betreft de groendaken, 10 m2 zouden 2 kg stof per jaar kunnen filteren! - De biodiversiteit en de levenskwaliteit De vegetatie draagt bij tot het ecologisch netwerk en tot de corridors in de grootsteden, en bevordert zo de circulatie en de overleving van de soorten. De extensieve groendaken, die weinig verstoord worden door de mens, zijn beter beschermd en kunnen dan een gavoriete plek worden voor planten die gevoelig zijn voor getrappel, voor sommige vogels die op de grond nestelen en tot slot een meer veilige habitat voor de insecten. Groendaken hebben ook een invloed op de levenskwaliteit, ze zorgen voor een natuurlijker en 4 / 15

5 aangenamer omgeving, vooral in stadswijken waar groene ruimten ontbreken. De elementen waaruit het groendak bestaat WTCB, TV De draagstructuur Men kan zich voorstellen dat een extensief groendak op elk type gebouw van beton, staal of hout, kan geplaatst worden. Het gewicht van de installatie bedraagt 90kg/m2 bij verzadigde toestand van het water, maar met een minder dichte vegetatie kan men zich redden met 60, 40 of 30kg/m2. Het dak kan plat zijn of met een helling van maximum 35, het is ook aangeraden om terrassen met een helling van 2% te bouwen om de waterafloop te bevorderen en zo de dikte van de draineerlaag en dus het gewicht van de installatie, te verminderen. Het is raadzaam om een architect te raadplegen (die zich kan laten bijstaan door een raadgevend ingenieur voor de weerstands- en stabiliteitsproblemen van de draagvloer), en een aannemer van dichtingswerken om de kwaliteit van de afdichting te beoordelen en na te gaan of het gebouw het gewicht van het gekozen systeem kan ondersteunen. - De isolatie Als het dak niet geïsoleerd is, is het absoluut noodzakelijk dit te isoleren vooraleer de verschillende lagen waaruit het groendak bestaat, te plaatsen. Het is raadzaam om de optie warm dak te kiezen, dit wil zeggen dat de isolatie zich op de grondlaag en onder de afdichting bevindt (draagstructuur+dampscherm+isolatie+afdichting). De minimum aanbevolen dikte voor dakisolatie bedraagt 14 cm. De isolatie moet een drukvastheid hebben die aangepast is aan de voortdurende belasting van het dak, vooral in het geval van intensieve daken. Voor een extensieve vegetatie zullen materialen met een drukvastheidsklasse P3 of P4 gebruikt worden, voor een intensieve vegetatie zullen isolatiematerialen met drukvastheidsklasse P4 gebruikt worden. 5 / 15

6 - De afdichting Het dak moet zeer dicht zijn alvorens er vegetatie op te leggen. De meest courante membranen voor platte daken zijn de "roofing" bitumineuze membranen, men moet weten dat de bitumineuze waterdichtingen niet wortelbestendig zijn, het gebruik van chemische hulpmiddelen kan hun deze resistentie geven. De wortelbestendigheid kan ook verhoogd worden indien de laag verdubbeld wordt of als een wortelbestendige bescherming wordt toegevoegd zoals bijvoorbeeld een polyethyleenfolie van minimum 0,4 mm dikte. Er bestaan ook synthetische membranen, meestal in PVC (polyvinylchloride), en vloeibare afdichtingen. Het groendak heeft het nadeel dat bij een lek de afdichting niet toegankelijk is, daarom moet deze met de grootst mogelijke zorg gerealiseerd worden. Er bestaat ook een risico op perforatie van de afdichting doordat de wortels zich sterk ontwikkelen. De synthetische afdichtingen hebben een betere wortelbestendigheid op voorwaarde dat de bedekkingen homogeen zijn, men raadt daarom aan om EPDM te gebruiken (synthetisch rubber) dat goed bestand is tegen wortels, een grote rekbaarheid heeft en soepel blijft bij zeer lage temperaturen. Het is ook van belang dat de afdichtingsmembraan en de isolatie goed bevestigd worden om bestand te zijn tegen de wind en de minimumhelling van de bovenkant van de afdichting is minstens 1,5 % om een snelle waterafvoer te bekomen. - De drainage- en filtratielaag Een drainagemat van gegaufreerde polyethyleen creëert een drainageruimte van +/- 10 mm hoogte en leidt het regenwater naar draineerbuis van het dak of naar de buitengoten. Om te vermijden dat deze mat door het substraat geblokkeerd wordt, plaatst men een filter (niet-geweven geotextiel) die de verstopping van de drainagelaag met deeltjes van het substraat voorkomt. Deze filter houdt de deeltjes tegen en laat het water passeren, hij absorbeert ook water om een vochtige omgeving te creëren voor de plantenwortels. Als de wortels te groot zijn, moet een andere antiworteldoek worden toegevoegd. - Het groeisubstraat De kwaliteit van het substraat is van groot belang, het moet licht zijn, bestand zijn tegen compactie en het moet ook het water tegenhouden. Zijn samenstelling bestaat meestal uit 6 / 15

7 plantaardig compost van bladeren of schors, gemengd met lichte en absorberende steenaggregaten (3 tot 12 mm) zoals vulkanisch gesteente, geëxpandeerde klei, puimsteen Het substraat maakt de bevestiging van planten mogelijk, de opslag van water, lucht, minerale en organische elementen, oligo-elementen die allemaal noodzakelijk zijn voor de overleving van de planten, en zorgt voor het overbrengen van al deze elementen naar de planten. Voor een intensief groendak dient tuinaarde als basis voor het substraat en moet verbeterd worden door de toevoeging van organische elementen, minerale elementen en chemische elementen, in dat geval wordt een substraatdikte van +/-30 cm verkregen. Voor een extensief groendak is het aangeraden om vooral substraten van minerale elementen te kiezen om de ontwikkeling van de vegetatie in te perken. - De vegetatie Meestal gaat het om gras- of struikvegetatie, ze moet in functie van het klimaat, de bezonning en de dakhelling gekozen worden. Het is aangeraden om de voorrang te geven aan overjarige en inheemse planten, die zeer goed bestand zijn tegen extreme temperaturen en die gemakkelijk groeien om de bodem te bedekken. Er zijn drie types vegetatie : - sterk ontwikkelde intensieve vegetatie : tuindak; - weinig ontwikkelde intensieve vegetatie: licht tuindak; - extensieve vegetatie: begroend dak. 1) Het tuindak Voor dit daktype moet een voldoende substraatdikte voorzien worden, minimum 25 cm wordt aanbevolen. Dit impliceert een permanente hoge belasting (400 kg/m2) en dus het in rekening brengen van het dak in de ontwerpfase van het gebouw en de berekening van de structuren. De plantenkeuze is vrijwel onbeperkt, grasperk, lage planten, struiken, bomen, met dit gamma kan een zeer aantrekkelijke en toegankelijke ruimte gecreëerd worden. De gebruikte plantentypes : loofbomen, klimplanten, naaldbomen, planten in bosjes of bolgewassen, zomerbloemen, grasplanten. 7 / 15

8 2) Het lichte tuindak Dit daktype heeft een beperkte substraatdikte om het gewicht van het dak te verminderen, alle soorten vegetatie worden aanvaard behalve de bomen en struiken die te groot zijn. In dit geval kan de uitvoering in renovatie worden overwogen, de dakhelling kan tussen 1 en 30 liggen. 3) Het begroende dak De vegetatie is er extensief, men vindt er planten van het type mossen, vetplanten, overjarige planten (gaan jaren mee en zijn zeer resistent). Het substraat is zeer dun (enkele tientallen millimeters) en vraagt geen aanvoer van water of meststoffen. Zijn gewicht bedraagt gemiddeld 60 kg/m2 en kan in het kader van een renovatie geïntegreerd worden. De gebruikte plantentypes : korstmossen en algen, mossen, vetplanten, grasplanten, aromatische planten. Deze planten verdragen droogte en koude, hun groen blijvende bladeren wisselen van kleur volgens de seizoenen. Om een goede microbiotoop te creëren, kies voor verschillende aromatische planten zoals bieslook, krokus, sneeuwklokje, anjers... eiegenschappen Tuindak Licht tuindak 8 / 15

9 Dakbegroening Dikte boven de afdichting 0,25m tussen 0,10 en 0,25m 0,1m Eigen gewicht van het verzadigde groendak 400kg/m2 tussen 100 en 400 kg/m2 tusen 30 en 100 kg/m2 Toegankelijkheid Ja 9 / 15

10 Ja Neen, behalve speciale inrichting Helling van de onderlaag van 1 tot 6 van 1 tot 30 van 1 tot 35 Onderhoud veel middelmatig weinig - Uitvoering bij renovatie 10 / 15

11 - Uitvoering bij nieuwbouw Onmogelijk Voorstudie Soms Voorstudie ja ja Vergelijkende tabel van de verschillende soorten groendaken Intensief dak Extensief dak 11 / 15

12 Voordelen - Grote plantenverscheidenheid en biodiversiteit - Goede isolatiewaarden - Toegankelijk en biedt verscheidende functies - Energie-efficiëntie en buffering van regenwater - Lange levensduur van de afdichtingsmembraan - Licht - Weinig onderhoud en duurzaam - Geen belangrijke technische expertise - Niet duur - Goed integreerbaar bij renovatiewerken Nadelen 12 / 15

13 - Grote belasting op het dak - Vereist besproeiings- en drainagesystemen - Grote onderhoudskosten - Belangrijke technische expertise - Minder buffering van water - Beperktere plantenkeuze - Zelden toegankelijk - Niet erg aantrekkelijk in de winter 13 / 15

14 Voordelen en nadelen van de verschillende soorten groendaken Schematische voorstelling van de verschillende soorten groendaken, WTCB TV 229 Het is van belang zich ervan te vergewissen dat het groendak bij wind niet wordt opgetild, op de plaatsen waar de substraatlaag dunner is (bijvoorbeeld aan hoeken en randen), moet een bijkomende ballast worden voorzien door bijvoorbeeld grind aan te brengen. In geval van tuindaken vergt de aanwezigheid van bomen een specifieke verankering (wapeningsdraden of -netten), in de meeste gevallen is de kabeltechniek het meest efficiënt (zie doorsnede hieronder). 14 / 15

15 Voorbeeld Vragen Zware Kabel Afdichting Verankering Kan Is de de die betonplaat afdichting dakhelling isolatie draagstructuur men van aan de voldoende een zich het nog opstand aangepast boomverankering, moet gebouw van de stellen bestand goede permanente? bij kwaliteit tegen een WTCB renovatie belasting de? mechanische TV van 229het belastingen groendak overnemen?? De financiële steun Er zijn gemeentelijke en gewestelijke prlemies voor het plaatsen van groendaken. Meer info op de overzichtspagina : Bronnen - WTCB, TV / 15