Quick scan ecologie Molenweg te Zevenhuizen

Transcriptie

1 Quick scan ecologie Molenweg te Zevenhuizen

2 Quick scan ecologie Molenweg te Zevenhuizen Auteur Opdrachtgever Projectnummer Ingen foto omslag P.J.H. van der Linden VOF G. en I. Roos augustus 2010 De huidige stal aan de Molenweg Els & Linde B.V. Dr. A.R. Holplein MB Ingen tel: fax: mob: vanderlinden@elsenlinde.nl

3 Inhoud Inleiding 4 Beschrijving 6 Waarnemingen 9 Conclusie en advies 11 Bijlage Vleermuizen op de boerderij 12

4 Inleiding Vanwege de dierenwelzijnswet, milieuwetgeving en om bedrijfseconomische redenen is het noodzakelijk de stallen van de boerderij aan de Molenweg te vernieuwen en uit te breiden. De uitbreiding is bedoeld voor het vergroten van de ruimte voor de varkens, er komen niet meer dieren. Door de nieuwbouw van een moderne stal zal de netto emissie van ammoniak en fijn stof vanuit de stal afnemen. Niet is uitgerekend hoe groot deze afname is en of het een significant effect geeft op de Natura 2000 gebieden in de ruime omgeving. Vanwege de uitbreiding van de stal is een ecologisch onderzoek noodzakelijk naar het voorkomen van beschermde soorten. Als deze voorkomen moet worden bepaald of de plannen schade veroorzaken voor de beschermde soorten. Het onderzoek wordt uitgevoerd in het kader van de Flora en Faunawet. Voor het bepalen van het voorkomen van beschermde soorten is op 5 augustus 2010 door een ecoloog een bezoek gebracht aan het plangebied. Ter plekke is beoordeeld of er beschermde soorten voorkomen en of deze schade ondervinden van de plannen. Hiervoor is gezocht naar sporen van dieren en is een opname gemaakt van de vegetatie. Naast directe aanwijzingen is aan de hand van de aanwezige leefgebieden binnen het plangebied en directe omgeving bepaald of beschermde soorten kunnen voorkomen. Aanvullend is een bureaustudie Ligging van het plangebied. 4 Molenweg te Zevenhuizen

5 uitgevoerd met als doel te bepalen of er door derden beschermde soorten in de omgeving zijn waargenomen. De effecten op de eventueel aanwezige beschermde soorten is bepaald, waarbij is gelet op de veranderde omgeving, de geplande werkzaamheden en het veranderde gebruik. Voor een uitvoerige beschrijving van het beleidskader wordt verwezen naar het bestemmingsplan Tweemanspolder/Wilde Veenen, wijziging Molenweg 4, waarvan de quick scan ecologie een onlosmakelijk ondferdeel is. 5 Molenweg te Zevenhuizen

6 Beschrijving De boerderij ligt in het buitengebied van de gemeente Zevenhuizen. De boerderij ligt aan een zandwinput juist ten zuiden van de rijksweg. In de omgeving is veel tuinbouw onder glas en verder zijn er weilanden. Het plangebied is voor een groot deel bebouwd (de huidige stal) en voor een ondergeschikt deel onverhard. Grenzend aan de stal ligt een akker waarop ui wordt geteeld. De uitbreiding gaat te kosten van een deel van de akker. Langs de stal ligt een smalle strook die niet benut wordt voor ui. Deze strook is begroeid met gras en ruigtekruiden. De oevers van de Rotte en ten noorden van de rijksweg ook de Rotte zelf vallen binnen de ecologische hoofdstructuur. De boerderij ligt in het Nationaal Landschap Het Groene Hart. Het dichtstbijzijnde Natura 2000 gebied ligt op (zeer) grote afstand. Het gaat om het Natura gebied Broekvelden, Vettenbroek & Polder Stein, dat ten oosten van Gouda ligt. De ecologische hoofdstructuur is aangewezen als verbindingszone. Op de ambitiekaart die bij het natuurbeheerplan hoort wordt dat gedifferentieerd tot bloemdijk en zoete plas met een zeer klein stukje haagbeuken essenbos. Ten zuiden van de Molenviergang en ten noorden van de rijksweg (en een klein stukje langs de rijksweg) moet kruiden- en faunarijk grasland worden (of blijven). Deze ambities en het functioneren als ecologische verbindingzone wordt niet tegengewerkt door vernieuwing van de stal aan de Molenweg 4. 6 Molenweg te Zevenhuizen

7 Ligging van de ecologische hoofdstructuur ten op zichte van de boerderij. Ligging van het Groene Hart ten op zichte van de boerderij. 7 Molenweg te Zevenhuizen

8 8 Molenweg te Zevenhuizen

9 Waarnemingen De strook gras ten zuiden van de stal is onderzocht op potentieel aanwezig beschermde soorten. Deze strook zal door de bouw en uitbreiding verwijderd worden. Een deel van de uien zullen eveneens verdwijnen. In de toekomstige situatie staat er en grotere moderne stal, meet waarschijnlijk een strook niet gecultiveerde grond langs een akker. Verwacht wordt dat het beheer niet wijzigt, na enige tijd zal daarom een min of meer identieke strook met ruige begroeiing ontstaan. In de strook zijn verschillende nitrofiele soorten aangetroffen, zoals bijvoet (Artemisia vulgaris), akkeristel (Cirsium arvense), akkermelkdistel (Sonchus arvensis) en varkensgras (Polygonum aviculare). Verder staat er voornamelijk gras. De groenstrook is te bschouwen als een nitrofiele prioniervegetatie met enkele kenmerken van vegetaties van hakvruchtenakkers. De strook is niet goed op naam te brengen. Er zijn vrij veel insecten en spinnen waargenomen in de strook groen. Er zijn geen beschermde soorten aangetroffen of te verwachten in de strook groen. In de akker zelf zijn spaarzaam enkele akkerkruiden aangetroffen. Het gaat om algemene soorten van soortarme akkervegetaties. Er zijn geen beschermde of bijzondere soorten aangetroffen. 9 Molenweg te Zevenhuizen

10 De huidige stal is onderzocht op potentiele aanwezigheid van vogels en vleermuizen. Er zijn geen sporen van aanwezigheid aangetroffen. De stal lijkt ook minder geschikt voor vleermuizen of vogels. Er zijn geen geschikte invliegopeningen gevonden. Er is geen aanleiding te veronderstellen dat er beschermde soorten in de stal aanwezig zijn. De eigenaar heeft overigens aangegeven graag rekening te houden met vleermuizen daarom worden in de bijlage enkele mogelijkheden aangegeven. Binnen het plangebied is geen oppervlaktewater aanwezig. Om die redenen is er geen kans op aanwezigheid van beschermde vissen, amfibieën of andere aquatisch of amfibisch levende dieren. Ter ondersteuning van het veldonderzoek is een bureaustudie uitgevoerd. Hierbij zijn alle beschikbare databanken gebruikt: te denken valt aan ravon. nl, waarneming.nl, zoogdieratls.nl. Verder is de werkatlas zoogdieren in Zuid- Holland gebruikt. Voor de soorten die niet of slecht vermeld worden in de genoemde databases is gebruik gemaakt van de beschikbare verspreidingsatlassen (landelijk en regionaal), waarbij de gegevens uit de atlas maximaal 10 jaar oud zijn. De bureaustudie bevestigd de waarnemingen in het veld en de analyse op basis van landschapskenmerken, -elementen en potentieel aanwezige habitats. 10 Molenweg te Zevenhuizen

11 Conclusie en advies De stallen van de boerderij aan de Molenweg 4 te Zevenhuizen voldoen niet meer aan de huidige eisen. Het voornemen is de stallen te slopen om ruimte te maken voor nieuwbouw. Dez nieuwe stal zal een groter oppervlakte hebben in verband met de ruimte-eis van de Dierenwelzijnswet. Vanwege de verbouwingsplannen is onderzocht of er beschermde soorten voorkomen binnen of vlakbij het plangebied. Uit het onderzoek is gebleken dat er geen beschermde planten of dieren voorkomen of in potentie voorkomen. Er is geen ontheffing ex artikel 75 Flora en Faunawet noodzakelijk. 11 Molenweg te Zevenhuizen

12 Vleermuizen op de boerderij bijlage De Nederlandse vleermuizen zijn ruwweg in twee groepen te verdelen: dieren die in bomen wonen en dieren die in gebouwen wonen. Gezien de omgeving komen alleen de gebouwbewonende dieren in aanmerking. Deze vleermuizen zijn weer te verdelen in soorten die in smalle of nauwe spleten en kieren zitten en dieren die vrij in een grote ruimte hangen. Van de eerste groep is de gewone dwergvleermuis en de laatvlieger een voorbeeld en van de tweede groep de gewone grootoorvleermuis. Deze drie soorten kunnen in principe op een boerderij worden aangetroffen. De gewone dwergvleermuis en de laatvlieger zitten het liefste op een warme plek, bijvoorbeeld in een spouw van een zuidmuur, bij de schoorsteen of onder de dakpannen. Belangrijk voor deze soorten is dat de ruimte toegankelijk is via een niet te grote invliegopening; een stootvoeg is een mooie maat. Beide soorten maken graag gebruik van vleermuiskasten, waarbij in grotere kasten voortplanting mogelijk is. De invliegopening van de kast of in het gebouw werkt het beste als deze op minimaal vier meter hoogte is. Een vleermuiskast heeft bijvoorkeur verschillende ruimten. Dan kunnen de dieren zelf de plek met de beste temperatuur kiezen. De grootoorvleermuis hangt aan de zoldering van grotere ruimten. Een stal kan prima als verblijfplaats functioneren. Het belangrijkste is dat de vleermuis zonder al te veel moeite de stal binnen kan komen. Grootoorvleermuizen zijn goede vliegers en vliegen graag een ruimte binnen. De opening moet daarom groot genoeg zijn om vleermuizen vliegend door te laten. Een opening van 10 x 10 cm voldoet prima. De vleermuis mag daarbij niet belemmerd worden door bomen, anderzijds kan een boom op korte afstand van de ruimte een goede geleider zijn naar de opening. 12 Molenweg te Zevenhuizen

13 Vleermuiskast voor kraamkolonies Ontwerp Vorm Uitgangspunt zijn platte kasten, met spleetvormige binnenruimte(n), dus geschikt voor vleermuizen die een voorkeur hebben voor spleetvormige verblijven. In de V.S. blijken hoge, smalle kasten vaak aantrekkelijker dan brede en lage kasten, waarschijnlijk omdat de vleermuizen dan ver van de invliegspleet kunnen wegkruipen en er makkelijker verschillende microklimaten in zo n kast kunnen ontstaan. Bovendien is het boven in zo n kast goed donker. De locatie waar kast wordt opgehangen is ook van invloed op de keuze van de vorm. Bij zijgevels van huizen met puntdaken kan een kast mooi passen door de kast puntvormige te maken. Afmetingen Er zijn geen strikte afmetingen bekend, maar bij een kast met één compartiment (dus één ruimte om in weg te kruipen) is het verstandig een hoogte van 100 cm aan te houden als minimum maat. Bij meer dan een compartiment in de kast kan de hoogte en de breedte wel wat kleiner zijn, omdat door de verscheidene compartimenten er al meer ruimte gecreëerd wordt (maar noodzakelijk is een geringere afmeting niet). In verband met het licht in de kast lijkt een hoogte tussen 50 en 75 cm minimaal noodzakelijk. Aantal en dikte van compartimenten De eenvoudigste vleermuiskasten kennen maar één compartiment: Een boeibord met een toegankelijke ruimte is feitelijk de eenvoudigste vorm van een vleermuiskast met één compartiment doordat een voorplaat op latjes aan de muur is gezet. Voor een goede kast met verschillende compartimenten heeft spleetvormig compartimenten van 2 cm dikte. Dat is voor de soorten die in Nederland voorkomen ruim voldoende om in weg te kunnen kruipen. Bij een binnenruimte die groter is, is de kans vrij groot dat wespen van de kast gebruik gaan maken en dat kan tot veel overlast leiden. Verschillende compartimenten leiden tot verschillende microklimaten in de kast. Als de kast in de zon hangt zal het tegen de muur doorgaans koeler zijn dan helemaal voorin de kast. Het maken van 3 tot 4 compartimenten is optimaal. Als er meer dan 4 compartimenten worden gemaakt zal het positief effect snel afnemen (en mogelijk zelfs leiden tot het niet functioneel zijn van de gehele kast). Door middel van een kleine doorkruipspleet (bijv. 10 cm breed en 3 cm hoog) in een wand tussen twee compartimenten kunnen vleermuizen zich makkelijk dr. A.R. Holplein MB Ingen (thuis) vanderlinden@elsenlinde.nl

14 in de kast bewegen. Koppel daarbij niet alle compartimenten intern, want dat egaliseerd het binnenklimaat van de kast. Dikte van de wanden De dikte van de buitenwanden is 2 tot 3 cm. Hoe dikker de buitenwanden hoe steviger de kast en hoe beter het microklimaat van de kast (dikker dan 3 cm is niet nodig). De tussenwanden zijn 1-2 cm dik. Invliegspleet, aanvliegplank en bodem Voor de dikte van de invliegspleet wordt meestal 1,7 tot 2 cm opgegeven. Aangezien de binnenruimte van de kast al 2 cm dikte hebben, is het makkelijk ook de invliegspleet op 2 cm dik te maken. Onder de invliegspleet moet er altijd een stuk aanvliegplank uitsteken waarop de vleermuis kan landen om daarna naar boven te kruipen. Een aanvliegplank ongeveer 15 cm onder de invliegspleet functioneert prima. Bij een invliegopening tussen een boeibord en de muur of de achterwand van een kast en de muur is geen aanvliegplank nodig. Bijna altijd zijn muren voor een vleermuis ruw genoeg om tegen op te kruipen. De aanvliegplank en alle binnenwanden van de kasten worden voorzien van groeven of dienen ruw gemaakt te worden, zodat vleermuizen er houvast aan hebben. De kast is ontworpen zonder bodem. Het dichtmaken van (een deel van) de onderkant van de kast heeft als voordeel dat het in de kast donkerder is en microklimaat stabieler is en verstoring minder snel voorkomt, maar heeft een paar belangrijke nadelen: - uitwerpselen van vleermuizen hopen zich in de kast op waardoor de kast steeds minder bruikbaar wordt. - ook al is de binnenruimte van een kast nog zou klein, als er een bodem in zit zien we vaak dat vogels van de kasten gebruiken gaan maken. Ook leuk natuurlijk maar in de concurrentie tussen vogels en vleermuizen delven de laatste vaak het onderspit. - bij kasten die aan de onderkant open zijn is kan men vrij makkelijk in de kasten kijken om te controleren of de kast in gebruik is. Men kan dan namelijk de vleermuizen zelf zien zitten (en vaak meteen determineren zonder ze uit de kast te hoeven halen). Met een bodem of een mestplankje onder de kast kan men wel mest opvangen als controle of de kast wordt gebruikt maar deze belemmert het zicht in de kast. Materiaal Voor vleermuiskasten wordt hout of houtbeton gebruikt. Het voordeel van houtbeton is dat het weerbestendiger is, goed isoleert en droger zijn. Nadeel is de prijs Voor houten kasten kan voor de voor- en achterwanden van de kast gebruik worden gemaakt van multiplex. Voor de zijwanden en de bovenkant (dakje)

15 wordt vaak massief hout gebruikt maar is multiplex ook mogelijk. Underlayment is een type multiplex dat voor vleermuiskasten geschikt is. Voor ophanglatten en tussenlatten wordt gebruik gemaakt van massief hout. Constructie en afwerking Voor het verbinden van de verschillende onderdelen van de kast kan gebruik worden gemaakt van spijkers, schroeven, nietjes en houtlijm. Om het verroesten van spijkers en schroeven te voorkomen moeten deze verzonken worden of moeten er roestvrijstalen spijkers of schroeven worden gebruikt. Wanneer bepaalde onderdelen van een kast eenvoudig gedemonteerd moeten worden kan er ook van vleugelmoeren gebruik worden gemaakt. Aan de buitenkant moet de kast met outdoor natuurverf (natuurvriendelijke verf voor buiten) tegen verwering beschermt worden. De kast moet goed vocht-, tocht- en lichtdicht zijn en blijven. De bovenkant van de kast is zo ontworpen dat er geen water op blijft liggen (schuin aflopend dakje). De kast wordt aan de binnenkant niet beschilderd. Het dakje op de kast kan met asfaltpapier beplakt worden omdat dit goed zonnewarmte absorbeert. De binnenwanden en de aanvliegplank van de kast moeten ruw zijn zodat de vleermuizen er grip op hebben om er aan te blijven hangen. Voor deze grip kan worden gezorgd door: - het aanbrengen van groeven het hout door frezen of zagen. Zorg bij multiplex en triplex ervoor dat deze groeven niet dieper zijn als de bovenste laag uit het multiplex i.v.m. de duurzaamheid van de kast - het aanbrengen van groeven en krassen door met een scherp object het hout te bekrassen. Dit kan bijvoorbeeld eenvoudig door een klein stukje hout van een rijtje schroeven of spijkers te voorzien en met deze kam het hout te bekrassen. - Het spannen van horrengaas op de achterwand en de tussenwanden. Dit geeft de vleermuizen een zeer goed houvast. Let wel op: span het horrengaas zeer strak om bobbelen als gevolg van temperatuurverschillen te voorkomen. Zet het horrengaas met veel nietjes heel goed vast, aan de randen maar ook in het midden van een wand. Gebruik dan roestvrijstalen nietjes en zorg ervoor dat de puntjes van de nietjes niet aan de achterkant door de wand steken. Zorg er sowieso voor dat er in de kast geen scherpe voorwerpen zitten die de vlieghuid van de vleermuizen zou kunnen beschadigen. Microklimaat Kleur van de kast Vleermuizen houden van warmte en het lijkt erop dat ze een voorkeur hebben voor verblijfplaats die naar de avond toe warmer worden. Donkere kasten functioneren waarschijnlijk beter dan lichte.

16 Aantal zonuren Uit onderzoek van huiskasten in de V.S. blijkt dat het onvoldoende opwarmen van de kast door een te lichte kleur en/of te weinig zonuren de belangrijkste oorzaak kan zijn van het wegblijven van vleermuizen. Het is het beste als een kast naar de avond toe meer zon krijgt. Kasten kunnen dus goed op het zuidwesten gehangen worden. Isolatie en ventilatie In de V.S. wordt voor gebieden waar het in de zomer meer dan 30º C aangeraden om een ventilatiespleet in de kast te maken. Dat is in Nederland niet nodig. Om het microklimaat iets stabieler te maken (minder snelle reactie op buitentemperatuur) kan het isoleren van een kast overwogen worden. Dat kan bijv. door (een deel van) een compar timent te vullen met isolatiemateriaal en af te sluiten. Het is geen vereiste maar misschien wel leuk om mee te experimenteren. Ophangen van kasten Hoogte Hang kasten op een hoogte van minimaal 4 meter maar nog hoger is beter: - dat is buiten het bereik van mensenhanden en predatoren - een kast vangt meestal meer zonlicht als hij hoger hangt - vleermuizen hebben veel ruimte tussen grond en kast om in- en uit te vliegen. Afstand van begroeiing en andere obstakels Om een omgeving met veel groen veel aantrekkelijker is voor vleermuizen (meer insecten) dan een vooral grijze omgeving kunnen kasten het beste in een groene omgeving hangen. Maar let wel dat er tot een afstand van minder dan 5 meter van de invliegopening van de kast er geen obstakels zoals bijvoorbeeld takken. Ook dicht bij de invliegopeningen moeten er geen obstakels of uitsteeksels waarlangs mogelijke predatoren (katten uilen mensen!) de kast kunnen bereiken. Licht Vleermuizen houden niet van licht. Hang de kast dus niet op felverlichte plaatsen en ook niet vlak langs lichtreclame of verlichte ramen. Opmerking: De beschrijving van de vleermuiskast is voornamelijk gebaseert op informatie van Erik Korsten, momenteel medewerker van de Zoogdiervereniging VZZ te Arnhem.

17

18