Reeds verschenen: Heldere hoofden, warme harten Bijbelstudies over 1 Johannes

Transcriptie

1 Van binnenuit

2 In de serie Praten met de Bijbel verschijnen boeken die stimuleren om persoonlijk én samen in gesprek te gaan met de Bijbel. Kenmerkend is dat je wordt uitgedaagd om zelf te ontdekken wat God door Zijn Woord tegen je wil zeggen en hoe jij hier op reageert. Reeds verschenen: Heldere hoofden, warme harten Bijbelstudies over 1 Johannes

3 Diane Palm, Herman van Wijngaarden en Eline van Vreeswijk (red.) Van binnenuit Bijbelstudies over Psalmen Uitgeverij Jes! Zoetermeer

4 Uitgeverij Jes! is een samenwerking tussen Uitgeverij Boekencentrum en de hgjb. Kijk voor meer informatie op Ontwerp omslag: Artisty Ontwerp binnenwerk: JetOntwerp De bijbelgedeelten in deze uitgave zijn met toestemming overgenomen uit de Herziene Statenvertaling. ISBN NUR Uitgeverij Jes! Zoetermeer Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

5 Inhoud Inleiding 7 1. Mijn hart is er klaar voor! Psalm Een onzinnige belijdenis? Psalm Je hebt de boel bedorven! Psalm Dankbaar zijn is dubbel genieten Psalm Klagen bij een God die zich verbergt Psalm De ruimte en richting van Gods leiding Psalm God waakt over je! Psalm Boven jezelf uitgetild! Psalm

6

7 Inleiding Praten met de Bijbel hoe doe je dat? Waarom zou je kiezen voor een bijbelstudieboek over psalmen? Een belangrijke reden is dat psalmen je snel aanspreken. Ze komen van binnenuit en verwoorden gevoelens en ervaringen die jij ook hebt. Ze gaan bijvoorbeeld over blijdschap, twijfel, dankbaarheid, problemen, geloof en aanvechting. Soms moet je even wennen aan het taalgebruik, maar als je dat gedaan hebt, kan er opeens een heleboel herkenning zijn: Ja, soms vraag ik me óók af waar God eigenlijk is. Of: Eigenlijk zit ik er op dezelfde manier mee dat ik niet ben zoals ik zou willen zijn. Of nog weer anders: Wat mooi dat de dichter zo enthousiast is over God. Psalmen geven dus woorden aan ervaringen die jij ook hebt. Eigenlijk is het heel bijzonder dat God daar zo veel ruimte aan geeft in de Bijbel. Het bewijst dat Hij persoonlijk contact met je zoekt. Je mag de psalmen gebruiken om je eigen leven met zijn hoogte- en dieptepunten voor Hem neer te leggen en erover met Hem in gesprek te gaan. Reden genoeg dus om je extra in de psalmen te verdiepen. Dat in gesprek gaan sluit heel goed aan bij de methode van deze bijbelstudieserie Praten met de Bijbel. 1 In het kort komt die er namelijk op neer dat we persoonlijk én samen in gesprek gaan met de Bijbel. Bijbellezen begint natuurlijk met luisteren naar de Bijbel, want God is aan het Woord. Maar vervolgens mogen we ermee (met Hem!) in gesprek gaan. Want 1 Eerder verscheen: Heldere hoofden, warme harten. Bijbelstudies over 1 Johannes. De eerstvolgende delen zullen gaan over Lucas en over Jozua. 7

8 God heeft de Bijbel niet in de eerste plaats gegeven omdat Hij een heleboel informatie aan ons kwijt wil, het gaat Hem vooral om de relatie. God wil met ieder van ons persoonlijk in gesprek gaan, ieder in zijn of haar eigen situatie. En we mogen daarop onze eigen, persoonlijke reactie geven. Met dat in het achterhoofd hebben we ook het eerste deel van deze serie geschreven: Heldere hoofden, warme harten. Bijbelstudies over 1 Johannes. De reacties daarop maakten duidelijk dat er behoefte is aan deze manier van bijbelstudie doen. Net zoals in Heldere hoofden, warme harten letten we in Van binnenuit dus niet alleen op: wat staat er nu? Die laatste vraag is heel belangrijk, maar we koppelen hem direct aan vragen als: wat valt me op, wat vind ik ervan, wat spreekt me aan, en vooral ook: hoe reageer ik erop, wat doe ik ermee? Het is spannend om dat steeds weer te ontdekken, ieder voor zich, maar ook samen. Daarmee is nog een ander belangrijk principe in deze methode gegeven: je wordt uitgedaagd om zélf te ontdekken wat God door dit gedeelte tegen jou wil zeggen. Natuurlijk krijg je de nodige (achtergrond)informatie aangereikt, maar we kauwen niet voor wat je er vervolgens mee moet of kunt doen. Dat mag je zelf én met elkaar ontdekken, in het vertrouwen dat God door Zijn Heilige Geest persoonlijk tot je spreekt. Lezen in je eentje Dit bijbelstudieboek kun je op twee manieren gebruiken: in je eentje of samen met anderen. Gebruik je het in je eentje, dan kun je de zogenaamde SOLVAT-methode erin herkennen. Dat is een manier van bijbellezen die de HGJB heeft ontwikkeld voor het persoonlijk bijbellezen. 2 2 Deze methode wordt uitgebreider beschreven in het boekje Leer Me Lezen. Hoe de Bijbel opengaat van Herman van Wijngaarden (red.); uitg. Jes! (serie Hot items). 8

9 Elke letter van het woord SOLVAT staat voor een bepaalde stap: 1. Stil worden Als je direct begint met het lezen van de Bijbel, is de kans groot dat er nog van alles door je hoofd spookt. Om God te kunnen laten spreken, moet je eerst zelf stil worden. Dat begint al door er rustig voor te gaan zitten en een aandachtige luisterhouding aan te nemen. Tips hiervoor worden aan het begin van elk hoofdstuk gegeven. 2. Open handen - Bid voordat je de Bijbel gaat lezen om Gods nabijheid en de hulp van de Heilige Geest. Dat is geen christelijk foefje of zo, maar daarmee laat je zien dat het je alleen niet lukt om te begrijpen wat God in Zijn Woord te zeggen heeft. Vandaar: open handen, om los te laten wat je bezighoudt en om te ontvangen wat God geeft! Ook deze stap komt aan het begin van elk hoofdstuk terug. 3. Lezen Je leest het bijbelgedeelte rustig voor jezelf door en laat de woorden tot je doordringen. Deze stap lijkt misschien vanzelfsprekend, maar iedereen die ervaring heeft met bijbellezen weet dat het vaak helemaal niet vanzelf gaat. Het vraagt concentratie en aandacht. De bijbelgedeelten zijn in dit boek afgedrukt (uit de Herziene Statenvertaling). 4. Vragen stellen God gaat door middel van de Bijbel met ons in gesprek en wij luisteren. Maar vervolgens mogen wij ook in gesprek gaan met Hem. Bijbellezen is dan in feite: praten met de Bijbel. Net zoals je in een goed gesprek vragen stelt aan elkaar, kun je vragen stellen aan een bijbelgedeelte. In dit boek wordt daarvoor steeds een Leesvraag gegeven. Die leesvragen zijn in feite de kern van deze methode. Neem er dus de tijd voor! 5. Antwoorden Het bijbelgedeelte dat je gelezen hebt, heeft je wat te zeggen. Ga daarover met God in gesprek. Dank Hem voor wie Hij is, vraag om kracht om te doen wat Hij zegt, belijd waarin je tekortschiet, bid naar aanleiding van het bijbelgedeelte voor anderen et cetera. De Verdiepingsvragen geven je daarvoor een aanzet, maar het komt vooral ook terug in het onderdeel Om af te ronden. 6 Toepassen De Bijbel wil ook wat doen in je leven. Anders 9

10 gezegd: je léést niet alleen de Bijbel, maar je lééft m ook. Je vraagt je af: wat heb ik ontdekt en wat ga ik ermee doen in de praktijk? Dat is het doel van het laatste onderdeel: Om af te ronden. Lezen met elkaar t Mooiste is het als je op deze manier samen gaat bijbellezen. Hoe dat kan met dit boek, lees je hieronder. Opbouw van de avond Elk hoofdstuk bestaat uit vijf onderdelen: Om te beginnen Daarin komen letterlijk de stappen Stil worden en Open handen uit de SOLVAT-methode terug. Neem even de tijd om gedachten met elkaar te delen en vooral om met elkaar te bidden. Verder wordt hier het thema geïntroduceerd, met daarbij een Startvraag om alvast gedachten en ervaringen rond dit thema met elkaar te delen. Neem hier ongeveer 15 minuten voor. Drie stappen Elk hoofdstuk behandelt een psalm in drie stappen of subthema s, met bij elke stap een Leesvraag en een Verdiepingsvraag. Omdat de stappen nauw met elkaar samenhangen, raden we aan ernaar te streven ze alle drie te bespreken. Lukt dat niet, spreek dan van tevoren af welke thema s je (vooral) wilt bespreken. Totale tijdsduur: 1 tot 1 ½ uur. Om af te ronden Geen uitgebreid, maar wel een belangrijk onderdeel, omdat het hier gaat om het Antwoorden en Toepassen van de SOLVAT-methode. Ook hiervoor kun je ongeveer 15 minuten uittrekken. Voorbereiding Het is niet per se nodig dat iedereen zich van tevoren voorbereidt. Maar het heeft wel voordelen: de aard van de vragen 10

11 brengt met zich mee dat het goed is om er thuis alvast over na te denken. Als iedereen dat doet, kun je op de avond zelf waarschijnlijk méér bespreken. Degene die de avond leidt, moet zich natuurlijk wél goed voorbereiden. Zorg ervoor dat je het hele hoofdstuk goed doorgelezen hebt (inclusief Goed om te weten en Aantekeningen), zodat je op de avond zelf zo nodig belangrijke informatie kunt aanvullen. Beslis ook alvast welke vragen je in ieder geval wilt behandelen en welke vragen je eventueel laat liggen. Verloop van de avond Op de avond zelf kun je heel eenvoudig het boek volgen. Lees met elkaar ook als iedereen het hoofdstuk van tevoren al heeft gelezen in ieder geval de bijbelgedeelten en de teksten met de grotere, schuingedrukte letter. Samen met de vragen geven die de rode draad voor de avond aan. Als de deelnemers het hoofdstuk niet thuis al doorgelezen hebben, kun je op de avond zelf ook de teksten Om vast te houden met elkaar lezen; ze zijn daarvoor meestal net kort genoeg. Maar het is niet per se nodig. Degene die de leiding heeft kan hieruit afhankelijk van hoe het gesprek is gegaan doorgeven of onderstrepen wat volgens hem of haar nog belangrijk is. Zoals hierboven al gezegd, de Leesvragen vormen in feite de kern van deze bijbelstudiemethode. Welke vragen je ook overslaat, deze dus niet! Ook dit boek is een bewerking van bijbelstudies die door ons geschreven zijn voor het HGJB-jongerenblad Cruciaal. We hopen opnieuw op veel goede gesprekken in contact met elkaar én met God. Diane Palm Herman van Wijngaarden Eline van Vreeswijk (eindredactie) 11

12

13 Hoofdstuk 1 Psalm 57 Mijn hart is er klaar voor! Om te beginnen Stil worden Zorg dat het om je heen netjes en stil is, leg je bijbel open voor je. Doe je ogen dicht en bedenk iets moois over God. Open handen Zeg tegen de Heere waaraan je hebt gedacht en dank Hem daarvoor. Vraag of Hij je wil helpen bij het bijbellezen. PSALM 57 1 Een gouden kleinood van David, voor de koorleider, op Richt niet te gronde ; toen hij voor Saul vluchtte in de grot. 2 Wees mij genadig, o God, wees mij genadig, want mijn ziel heeft tot U de toevlucht genomen; ik neem mijn toevlucht onder de schaduw van Uw vleugels, totdat de rampen voorbij zijn gegaan. 3 Ik roep tot God, de Allerhoogste, tot God, Die Zijn werk aan mij voltooien zal. 4 Hij zal hulp zenden uit de hemel en mij verlossen, Hij zal te schande maken wie mij wil opslokken. Sela God zal Zijn goedertierenheid en Zijn trouw zenden. 5 Mijn ziel verkeert te midden van leeuwen, ik lig tussen mensen die verzengen als vuur, 13

14 mensenkinderen van wie de tanden speren en pijlen zijn, en hun tong een scherp zwaard. 6 Verhef U boven de hemel, o God; Uw eer zij over de hele aarde. 7 Zij hebben een net gereedgemaakt voor mijn voeten, mijn ziel werd neergebogen; zij hebben een kuil voor mij gegraven, maar zij zijn er zelf middenin gevallen. Sela 8 Mijn hart is bereid, o God, mijn hart is bereid; ik zal zingen, ik zal psalmen zingen. 9 Ontwaak, mijn eer, ontwaak, luit en harp; ik zal de dageraad doen ontwaken. 10 Ik zal U loven onder de volken, Heere; ik zal voor U psalmen zingen onder de natiën. 11 Want Uw goedertierenheid is groot tot aan de hemel, Uw trouw tot de wolken. 12 Verhef U boven de hemel, o God; Uw eer zij over de hele aarde. Hoe sta je op? De wekkerradio gaat af en je laat je wakker maken met het grote en kleine nieuws van de wereld, t meeste ervan is negatief. Of als je een andere zender hebt ingesteld, kan het ook muziek zijn waarmee je uit je slaap gehaald wordt. Allerlei gedachten en indrukken nestelen zich gelijk al in je hoofd. Hoe sta je op? Heb je er zin in? Het kan ook heel anders dan met een wekkerradio. In Psalm 57 is David de dag, met al zijn geluiden en indrukken, een beslissende slag voor (vers 9). De dag maakt hém niet wakker, het is andersom: David maakt de dag wakker! Ik zal de dageraad doen ontwaken, of zoals de Nieuwe Bijbelvertaling (nbv) het prachtig zegt: Ik wil het morgenrood wekken. David ziet het (weer) zitten. Hij kan de dag aan! Zijn hart is er klaar voor (vers 8). 14

15 Stel je voor dat ook jouw hart zo geraakt wordt dat je op de toonhoogte van de psalmen komt, en dat dat muziek is waarmee je elke dag wakker kunt roepen. Is dat vroom en vaag gepraat, of zou dat ook een aantrekkelijke realiteit kunnen zijn? Startvraag 1. Stel je voor het is 7.30 uur, tijd om aan een nieuwe dag te beginnen. Je wekkerradio gaat af en je laat je wakker maken met Ja, hoe begin je eigenlijk aan een nieuwe dag? Waardoor laat je je dag bepalen? Suggestie, vooral ook voor groepen: denk over deze vraag na aan de hand van titels van radioprogramma s. Iedereen mag voor zichzelf één titel uitkiezen die het meest aangeeft met welke gedachte hij of zij aan een nieuwe dag begint. Voor alle duidelijkheid: het gaat er dus niet om of je letterlijk naar het desbetreffende radioprogramma luistert of zou willen luisteren. De titels van de programma s zijn symbolisch bedoeld. De titel die je kiest, geeft aan met welke instelling (houding) je meestal aan een nieuwe dag begint. Ga hierover met elkaar in gesprek. Probeer er bij elkaar achter te komen in hoeverre je je leven ook dagelijks afstemt op God. Begin je elke dag met een verlangen om met God leven? En in hoeverre bepaalt dat verlangen dan je dag? De radioprogramma s zijn: Vroege vogels Stem in de stilte Ministry of beats Dolcevita Take it easy Leuk is anders Songs of praise Zorg en hoop That s live Gouden uren Lust for life Groot nieuws Goed om te weten Je begrijpt dat Psalm 57 niet de woorden zijn van een wetenschappelijk verslag. We hebben hier te maken met poëzie, de taal van het hart. Dat krijg je als je iets overkomt dat je heel persoonlijk raakt. Dan ga je zoeken naar woorden om uit de drukken wat je voelt. En dan kun je meestal beter uit de voeten met bijvoorbeeld songteksten (liefdes- of juist klaagliederen) dan met nieuwsberichten uit de krant of uit je natuurkundeboek. Dat is dus ook wat hier gebeurt. 15

16 De psalm lijkt op Psalm 56. In beide psalmen gaat het om een koning die door vijanden bedreigd wordt. Bij Psalm 57 kun je denken aan David die zich in een grot verborgen houdt voor Saul (vers 1), misschien in de spelonk van Adullam (1 Sam. 22:1) of in Engedi (1 Sam. 24). In ieder geval: David zit in gevaar en angst overvalt hem. Maar als hij de toevlucht neemt tot God, wordt zijn hart geraakt en maakt hij een lied, een psalm waarmee hij nota bene de dag wakker kan roepen. Zingen uit ervaring! Thema 1 Hoofdkantoor Wat doe jij als je het moeilijk hebt? Of als je in een ingewikkelde situatie bent beland? Als spanningen of problemen van het leven op je afkomen? Misschien praat je erover met je ouders. Misschien lucht je je hart bij een goede vriend of vriendin. David kiest ervoor om zijn toevlucht bij God te zoeken. Maar hoe reëel is dat eigenlijk? Wat heb je daar concreet aan? Leesvraag 2a. Lees de psalm persoonlijk nog een keer door en onderstreep wat bij jou overkomt als vroom/vaag en wat als aantrekkelijk. 2b. Dat David in vers 8 kan zeggen dat zijn hart bereid is, wil zeggen: hij is gerust in / gefocust op God. Dat heeft alles te maken met hoe hij naar God kijkt. Welke dingen zegt hij in deze psalm over God? Wat is nieuw voor je? En wat spreekt je vooral aan? Verdiepingsvraag 3. God wil het in jouw hart voor het zeggen hebben. Noem eens drie tegenstemmen die jij dan wel eens het zwijgen moet opleggen. Denk bijvoorbeeld aan: (je hang naar) rijkdom, zekerheid, populariteit, genot, gemak, veiligheid, kennis, roem, enzovoort. Stuk voor stuk dingen die niet verkeerd zijn, maar God toch in de weg kunnen staan. 16

17 Om vast te houden De psalm begint met een gebed om genade. Dat is niet omdat de dichter vergeving nodig heeft, iets wat je in veel andere psalmen tegenkomt. Het gebed om genade is hier een gebed om bevrijding en bescherming. Dat blijkt duidelijk uit de woorden in vers 2: Want mijn ziel heeft tot U de toevlucht genomen. En in vers 4: Hij zal hulp zenden. Daar is het de dichter dus om te doen: om bescherming, hulp tegen de vijanden. Om ontferming van God, de Allerhoogste. De dichter zet daarvoor een heel concrete stap: hij zoekt zijn toevlucht bij God. Hij spreekt uit dat zijn leven geborgen is bij God. Het kan helpen om in zulke situaties letterlijk naar een plek te gaan die verbonden is met (de aanwezigheid van) God. Dat kan de kerk zijn, of je kamer. Misschien een plek in de natuur of bij een goede vriend. Zo n plek helpt je om Hem daadwerkelijk op te zoeken. Dan wordt het hart van David rustig. In het Hebreeuwse woord dat de Herziene Statenvertaling (hsv) met bereid vertaald heeft (en de nbv met gerust ) klinken verschillende andere gedachten mee: mijn hart is vastgemaakt, gefocust, klaargemaakt. In de Bijbel is het hart het geestelijk centrum van de mens. Of zeg maar: het hoofdkantoor dat leiding geeft aan jouw doen en laten. Belangrijke vraag is dus wie of wat het daar voor het zeggen heeft. Natuurlijk, we weten dat dat God zou moeten zijn, maar we weten ook dat dat lang niet altijd vanzelfsprekend is. Ook niet als je als christen het leven door wilt gaan. De praktijk is vaak bar ingewikkeld, net zo ingewikkeld als die van Psalm 57. Maar juist dan wordt het duidelijk: je hart is voor degene (of datgene) aan wie je je toevertrouwt als het ingewikkeld wordt; als je onder druk komt te staan; als de spanningen en problemen van het leven op je afkomen. Bij wie of waarbij zoek je het dan? Wie heeft het dan voor het zeggen? 17