N A T Z W E I L E R B E R I C H T E N VAN DE "STICHTING VRIENDENKRING VAN OUD-NATZWEILERS" ================= BESTUUR

Transcriptie

1 April ste JAARGANG No. 1 N A T Z W E I L E R B E R I C H T E N VAN DE "STICHTING VRIENDENKRING VAN OUD-NATZWEILERS" ================= BESTUUR Voorzitter: Secretaris: Secretaris buitenland: Penningmeester: P.A. Bouwense Noordweg EB OOSTKAPELLE Tel/fax: R. Schutrup Burg. Wijnaendtslaan CA Rotterdam Tel: Mr P.J.Ph. Dietz de Loos Postbus AL WASSENAAR Tel: M.J. Vogelzang de Loos Eosstraat DK Amsterdam Tel.: /Mobiel: marjolijn@swantech.nl Giro Stichting Redactie: N. Planjer & M. de Loos P/a Mient KP DEN HAAG Tel:

2 INDEX 1. Bestuur 1 2. Index 2 3. Van de Redactie 3 4. Mededelingen: a. bedankjes 4 b. familieberichten 4 c. overige 4 5. In Memoriam Herman Fontijn 5 6. Ingekomen brieven 7 7. Oproep(en) 9 8. Kalender: evenmenten Van de penningmeester De Giroloterij Natzweilerberichten Uit de krant Boekbespreking Stichting Cogis Colofon 24 Pag. 2

3 VAN DE REDACTIE Aan alle lezers van de Natzweilerberichten Beste lezers, momenteel zijn we bezig om de adressenlijst zo up to date en compleet mogelijk te maken. Ondanks de zorgvuldigheid waarmee we te werk gaan, kan het zijn dat het e.e.a. niet correct is. Een vriendelijk verzoek aan iedereen om: 1. naam, adres, telefoonnummer te checken 2. door te geven aan: 3. te checken of u onder de juiste categorie genoemd wordt 4. te checken of er wellicht mensen missen die de Natzweilerberichten graag willen ontvangen en hiervan de adressen door te geven aan: nplanjer@hotmail.com of Wij stellen uw medewerking zeer op prijs en danken u bij voorbaat. De redactie 3

4 MEDEDELINGEN: a. bedankjes b. familieberichten Herman Fontijn Van Christien Houniet kregen wij het verdrietige bericht dat Theo Houniet op 17 december 2006 is overleden. Namens de Vriendenkring wensen wij Christien, familie en vrienden veel sterkte met het dragen van dit verlies. Mw. Van der Schantz-Krabman uit (Wanganui) is met kerstmis 2006 overleden. Helaas hebben we geen verdere informatie. Namens de Vriendenkring wensen wij familie, vrienden en kennissen veel sterkte toe in deze moeilijke tijd. Mw. Eltjodina Beikes-Meijer, weduwe van Geert Beikes, overleed op 10 januari Wij wensen familie, vrienden en kennissen veel sterkte toe met het verwerken van dit verlies. Eleveld overleden c. overige Truus Hartman zal 4 mei a.s. namens de Stichting Vriendenkring van Oud- Natzweilers een krans leggen in Kamp Vught. Zij neemt dit jaar de taak van Wim over. Skippy zal, zoals ieder jaar, namens de Vriendenkring een krans leggen in Loenen 4 mei a.s. Straatnaambord Bill Mincoplein. Omdat Bill Minco veel betekend heeft voor de gemeente Vlaardingen is 12 maart 07 het plein dat voor het station Centrum ligt omgedoopt tot het Bill Mincoplein. 4

5 IN MEMORIAM HERMAN FONTIJN Alle Natzweilers zijn mij even lief; maar voor Herman had ik speciaal een zwak. Niet alleen omdat hij een geweldige vriend was; en dat kan iedereen bevestigen. Maar Herman was ook de man die mij wegwijs heeft gemaakt in Natzweiler. Ik kwam daar wat verweesd aan, geschokt door de gewelddadige sfeer die ik er direct al aantrof. Zoveel harder dan Vught; hierbij vergeleken scheen mij dat wel een soort vakantieoord toe. Ik voelde dat ik nu met mijn neus op de feiten werd gedrukt: dit is een keiharde wereld; hier is het: erop of eronder. We kwamen ergens midden in de ochtend aan en iedereen was aan het werk. Blok 7 was leeg; alleen de Stubendienst was er, bezig met soppen. Het was een jonge knul, Herman Fontijn geheten. Nog maar net 21 jaar, en hij had er al drie jaar concentratiekamp opzitten; Amersfoort, Buchenwald, Gross Rosen, Dachau. Een veteraan, zo jong als hij was, een Lagerhase, volgens het kampjargon. Herman legde mij uit hoe het er in Natzweiler aan toe ging, waar ik op moest letten, wat ik moest doen en vooral wat ik niet moest doen. Niet opvallen was zijn adagio, probeer onder te gaan in de massa. Druk je waar je kunt en probeer de kapo s en de SS zoveel mogelijk te ontwijken. Spaar je krachten, want je gaat het zwaar krijgen in de Steinbruch. Het bleken uitermate waardevolle adviezen te zijn en daar heb ik in mijn kamptijd veel baat bij gehad. In het kamp ben ik Herman natuurlijk regelmatig tegen het lijf gelopen. En na de bevrijding, nog maar net terug in Amsterdam, kwam hij mij thuis opzoeken. Hij vertelde mij enthousiaste verhalen over het familiebedrijf, de grote slagerij Fontijn in de Ferdinand Bolstraat. Hij was van plan de slagerij van zijn vader te gaan voortzetten en nodigde mij uit daar eens een kijkje te komen nemen. Dat heb ik gedaan, en het was voor mij een openbaring, want ik was bij de slager nog nooit verder dan de toonbank gekomen. Hij heeft mij toen gedetailleerd ingewijd in de geheimen van de leverworst. Niet die ordinaire fabriekworst, maar die enige échte, van de slagerij Fontijn! Ik heb mogen proeven, en inderdaad! Herman heeft later ik zijn boek "Driemaal aan de Rand" nog een apart hoofdstuk aan het slagersvak gewijd, in het bijzonder hoe het vroeger toeging in de Amsterdamse slagerij van zijn vader. Na Hermans overlijden heb ik het boek nog een overgelezen; het ongemeen boeiende verhaal over het rijke Roomse leven van een Amsterdamse jongen. Ik heb het achter elkaar uitgelezen. 5

6 Iedere keer als Herman en ik elkaar tegenkwamen was het standaard: "Een biertje!" Soms werden dat er wel eens twee, en steeds moest van deze gedenkwaardige gebeurtenis een foto worden gemaakt. Het zijn er inmiddels een heleboel geworden. De laatste keer was dat op Paleis Soestdijk., bij de 90e verjaardag van Prins Bernhard. Dit alles, en nog meer, had ik willen zeggen bij Hermans uitvaartdienst; hij had dat misschien ook wel van mij verwacht. Maar ik was met vakantie toen hij stierf, en ik kon er dus niet bijzijn. Ik wil daarom hier, in onze eigen Natzweilerberichten zeggen, dat ik, en met mij alle andere Natzweilers, Herman enorm zullen missen. Pim Reijntjes Biertje (1977). (foto Pim en Herman) 6

7 INGEKOMEN BRIEVEN (Nationaal Comite Herdenking Wageningen) 7

8 (brief Koninklijk huis) 8

9 OPROEP Els Teeuwsen en haar zuster Yoka, dochters van Cor of Kees Teeuwsen overleden in Natzweiler zouden graag in contact komen met oud-natzweilers die hun vader hebben gekend. Hij werd in 1942 opgepakt en is via Scheveningen, Amersfoort en Vught als NN-er naar Natzweiler getransporteerd. Hij maakte destijds deel uit van de eerste Paroolgroep. De gegevens van Els zijn: Els Teeuwsen Azuurhof JJ Voorburg Tel: De gegevens van Yoka zijn: Yoka ter Kuile-Teeuwsen 36 Arbour Ridge Hts. NW Calgary AB T3G 372 Canada Tel: 001/403/208/ Kransen leggen 2007 en volgende jaren. Een ieder die graag een krans wil leggen bij één van de herdenkingen wordt verzocht zich te melden bij: Marjolijn Vogelzang, tel: /Mobiel: Jaarlijks zullen de aanvragen opnieuw bezien worden. Ook de linten van de Vriendenkring voor de kransen zijn bij Marjolijn te verkrijgen. 9

10 KALENDER: OVERZICHT VAN EVENEMENTEN Dit overzicht is een gezamenlijke uitgave van de Stichting Cogis en het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Herdenkingen en vieringen: Auschwitz Herdenking (Nederlands Auschwitz Comité) Datum: zondag 28 januari Locatie: Spiegelmonument Nooit meer Auschwitz in het Wertheimpark aan de Plantage Middenlaan te Amsterdam. Tijd: uur vertrek stille tocht vanaf Stadhuis/Muziektheater aan de Amstel; uur Herdenking in Wertheimpark. Inlichtingen: Nederlands Auschwitz Comité, Postbus 74131, 1070 BC Amsterdam ( ; teven fax). info@auschwitz.nl Website: Herdenking Februaristaking 1941 (Comité Herdenking Februaristaking 1941) Datum: zondag 25 februari Locatie: De Dokwerker op het J.D. Meijerplein te Amsterdam. Tijd: uur. Inlichtingen: Stichting Comité Herdenking Februaristaking 1941, Laurierstraat 107B, 1016 PL Amsterdam ( ). info@februaristaking.nl Website: Dachau Herdenking (Vriendenkring Oud-Dachau) Datum: zaterdag 21 april Locatie: Nationaal Dachaumonument in het Amsterdamse Bos te Amstelveen. Tijd: uur. Inlichting: Vriendenkring van Oud-Dachauers, Th.A. Tullenaar, Lisplein 22, 3037 AS Rotterdam ( ). info@dachau.nl Website: 10

11 Nationale Herdenking (Nationaal Comité 4 en 5 mei) (herdenkingsbijeenkomst: besloten) Datum: vrijdag 4 mei Locatie: Herdenkingsbijeenkomst in De Nieuwe Kerk te Amsterdam. Tijd: aanvang uur. Rechtstreeks verslag op Nederland 2 en Radio 1. Locatie: Herdenking bij Nationaal Monument op de Dam te Amsterdam. Tijd: uur. Defilé tot uur. Rechtstreeks verslag op alle publieke en radio- en tv-zenders. Nederland 2: uur. Inlichtingen: Nationaal Comité 4 en 5 mei, Rapenburgerstraat 109, 1011 VL Amsterdam ( ). Website: Start Nationale Viering van de Bevrijding Vrijheid maak je met elkaar: gevarieerd programma in samenwerking met provincie Utrecht. Datum: zaterdag 5 mei Locaties: verschillende locaties in Utrecht Tijd: ochtend: besloten programma in Natuurmuseum; Middag: ontsteken Bevrijdingsvuur en start Bevrijdingsfestival met o.a. muziek op diverse podia, debatten, grote informatie- en activiteitenmarkt. Delen van het programma worden 's avonds uitgezonden in het NOS programma over de Nationale Viering van de Bevrijding op televisie. Inlichtingen: Nationaal Comité 4 en 5 mei, Rapenburgerstraat 109, 1011 VL Amsterdam ( ). Website: Bevrijdingsfestivals Datum: zaterdag 5 mei In 12 provincies en in Amsterdam vinden 's middags en 's avonds bevrijdingsfestivals plaats, die zich met muziek en inhoudelijke activiteiten met name op jongeren richten. Festivalplaatsen zijn: Almere, Assen, Den Bosch, Groningen, Haarlem, Leeuwarden, Roermond, Rotterdam, Utrecht, Vlissingen, Wageningen en Zwolle. Inlichtingen: Nationaal Comité 4 en 5 mei, Rapenburgerstraat 109, 1011 VL Amsterdam ( ). Website: 11

12 5-mei Concert en Nationale Herdenking van de capitulaties van Duitsland en Japan in 1945 (Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen) (Besloten bijeenkomst) Datum: zaterdag 5 mei Locatie: Johannes de Doperkerk en het 5 Mei-plein te Wageningen. Tijd: uur. Inlichtingen en opgave (vóór 15 maart 2007): Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen, J.J. Scheeres of J.H. de Raadt, Postbus 8188, 6710 AD Ede ( ; werkdagen uur). JJ.Scheeres@mindef.nl / JH.d.Raadt.01@mindef.nl Herdenking 14 mei Rotterdam (Yarden Crematorium Rotterdam) Datum: maandag 14 mei Locatie: Yarden Crematorium Rotterdam, Maeterlinckweg 101 te Rotterdam. Tijd: uur. Inlichtingen: Yarden Crematorium Rotterdam, Mw. J. Springer, Maeterlinckweg 101, 3084 KD Rotterdam ( ). cre.rotterdam@yarden.nl Website: Herdenking kamp Schoorl (Comité Kamp Schoorl) Datum: maandag 11 juni Locatie: Monument Kamp Schoorl, Oorsprongweg 1 te Schoorl. Aansluitend bijeenkomst in De Blinkerd, Heereweg 150 te Schoorl. Tijd: uur. Inlichtingen: Mw. E. Hulshoff-Voorn, Middenweijdt 23, 1871 VA Schoorl ( ). Herdenkingsreizen en wandelingen Herdenkingsreis naar Mauthausen (Stichting Vriendenkring Mauthausen) 5-Daagse reis per trein en bus i.v.m. de Herdenking bevrijding KZ Mauthausen. Periode: donderdag 3 t/m maandag 7 mei Kosten: 2-pers.kamer 450,-, 1-pers.kamer 500,-. Inlichtingen en deelname: Stichting Vriendenkring Mauthausen, mw. M. 12

13 Ohringer, Borssenburgstraat 35 hs, 1078 VB Amsterdam ( ). Battlefieldtour (Airborne Museum Hartestein) Excursie naar de gevechten in september 1944 in Zuid-Limburg, Operatie Market Garden. Periode: zaterdag 19 mei Locatie: vertrek vanaf station s-hertogenbosch. Tijd: uur. Kosten: 37,50,- p.p. (opgave vóór 1 mei 2007). Inlichtingen en opgave deelname: Airborne Museum Hartenstein, W. Boerma, Utrechtseweg 232, 6862 AZ Oosterbeek ( ; fax: ). info@airbornemuseum.com Website : Battlefieldtour Normandië (Airborne Museum Hartestein) Excursie naar de stranden van Normandië o.l.v. gidsen van het Airborne museum. Periode: woensdag 30 t/m zondag 3 juni Locatie: vertrek vanaf Airborne Museum Hartenstein, Utrechtseweg 232 te Oosterbeek. Kosten: 495,- p.p. (opgave vóór 15 april 2007). Inlichtingen en opgave deelname: Airborne Museum Hartenstein, W. Boerma, Utrechtseweg 232, 6862 AZ Oosterbeek ( ; fax: ). info@airbornemuseum.com Website : Reünies en jaarvergaderingen: Jaarvergadering en Reünie Stichting Vriendkring Mauthausen Datum: zondag 15 april Locatie: Hotel CASA 400, James Wattstraat 75 te Amsterdam. Inlichtingen: Stichting Vriendenkring Mauthausen, mw. M. Ohringer, Borssenburgstraat 35 hs, 1078 VB Amsterdam ( ). m.ohringer@hetnet.nl Reünie Oud-Dachauers (Vriendenkring van Oud-Dachauers) (Besloten bijeenkomst) Datum: zaterdag 21 april

14 Locatie : Hoofdkantoor KLM te Amstelveen. Tijd : uur. Kosten : 15,-. Inlichtingen: Vriendenkring Oud-Dachauers, Th.A. Tullenaar, Lisplein 22, 3037 AS Rotterdam ( ). info@dachau.nl Webstie: Symposium Nationale Herdenking van de capitulaties van Duitsland en Japan in 1945 (Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen) (Besloten bijeenkomst) Datum: zaterdag 5 mei Locatie: Wageningen. Tijd: uur. Inlichtingen en opgave (vóór 31 maart 2007): Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Wageningen, J.J. Scheeres of J.H. de Raadt, Postbus 8188, 6710 AD Ede ( ; werkdagen uur). JJ.Scheeres@mindef.nl / JH.d.Raadt.01@mindef.nl Tentoonstellingen Licht in het Donker: het Philips-Kommando in Kamp Vught Periode: t/m 28 januari Locatie: Verzetsmuseum Friesland, Turfmarkt 11 te Leeuwarden. Openingstijden: di. t/m zo.: uur. Inlichtingen: Verzetsmuseum Friesland, Turfmarkt 11, 8911 KS Leeuwarden ( ; fax: ). info@verzetsmuseum.nl Website: De 'joodse' Rembrandt Periode: t/m 4 februari Locatie: Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1 te Amsterdam. Openingstijden: dagelijks van uur. Inlichtingen: Joods Historisch Museum, Postbus 16737, 1001 RE Amsterdam ( ; fax: ). info@jhm.nl Website: Robert Capa. Retrospectief Periode: 23 februari t/m 20 mei

15 Locatie: Joods Historisch Museum, Nieuwe Amstelstraat 1 te Amsterdam. Openingstijden: dagelijks van uur (vanaf 1 maart op donderdag tot uur). Inlichtingen: Joods Historisch Museum, Postbus 16737, 1001 RE Amsterdam ( ; fax: ). info@jhm.nl Website: Spelen achter prikkeldraad Expositie over de creativiteit van kinderen in gevangenschap, m.n. in de concentratiekampen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Periode: t/m 31 maart Locatie: Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600 te Vught. Openingstijden: di. t/m vrij.: uur; za. en zo.: uur. Inlichtingen: Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600, 5263 NT Vught ( ; fax: ). info@nmkampvught.nl Website: Eva s verhaal De onderduikschilderijen van Erich en Heinz Geiringer. Periode: t/m 5 april Locatie: Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61 te Amsterdam. Openingstijden: di. t/m vrij.: uur; za., zo., ma./feestdagen: uur. Inlichtingen: Verzetsmuseum Amsterdam, Plantage Kerklaan 61, 1018 CX Amsterdam ( ). Website: Overige activiteiten De verschillende herinneringscentra en oorlogs- en verzetsmusea organiseren naast hun tentoonstellingen ook regelmatig bijzondere activiteiten zoals lezingen, cursussen, educatieve activiteiten en voorstellingen betrekking hebbend op de Tweede Wereldoorlog. Het betreft eenmalige activiteiten. De opgave daarvan ten behoeve van dit overzicht is de verantwoordelijkheid van de betrokken organisaties. De volgende activiteiten zijn door hen aan ons doorgegeven. Nederlands Indië in historisch perspectief Themabijeenkomst i.s.m. Werkgroep Indisch Erfgoed Apeldoorn. Datum: zondag 21 januari

16 Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. Tijd: uur. Kosten: 20,- Reserveren noodzakelijk via formulier op te vragen bij: mw. N. Bosman ( ) De toekomst van de Papoea s Lezing door dr. P.J. Drooglever. Datum: zondag 21 januari Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. Tijd: uur. Reserveren noodzakelijk. Reservering: Volksuniversiteit Arnhem ( ) Website: Lezing oudgevangene dhr. Pim Reijntjes Datum: zondag 2 februari Locatie: Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600 te Vught. Tijd: uur. Inlichtingen: Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600, 5263 NT Vught ( ; fax: ). info@nmkampvught.nl Website: Sumatra, heden en verleden Themabijeenkomst i.s.m. Werkgroep Indisch Erfgoed Apeldoorn. Datum: zondag 18 februari Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. Tijd: uur. Kosten: 20,- Reserveren noodzakelijk via formulier op te vragen bij: mw. N. Bosman ( ) kumpulan_bronbeek_evenemeten@yahoo.com 16

17 Theater: Ik was, jij was Voorstelling ter herinnering aan de Kindertransporten op 6 en 7 juni Periode: 26 februari t/m 16 maart Locatie: Nationaal Monument Kamp Vught, Lunettenlaan 600 te Vught. Inlichtingen en reservering (tbv schoolklassen): Jeugdimpresariaat De Teerstoof ( ) of per info@deteerstoof.nl Website: of De Bersiap in Soerabaja Lezing door dr. H. Bussemaker. Datum: zondag 25 maart Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. Tijd: uur. Reserveren noodzakelijk. Reservering: Volksuniversiteit Arnhem ( ) Website: Presentatie boek Kamp Schoorl (Comité Kamp Schoorl) (Besloten bijeenkomst) Datum: donderdag 19 april Locatie: Doopsgezind Broederschapshuis, Oorsprongweg 3 te Schoorl. Tijd: uur. Inlichtingen: Comité Kamp Schoorl, mw. E. Hulshoff-Voorn, Middenweijdt 23, 1871 VH Schoorl ( ). Zestig jaar politionele acties Lezing door drs. D.W. Staat. Datum: zondag 22 april Locatie: Museum Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem. Tijd: uur. Reserveren noodzakelijk. Reservering: Volksuniversiteit Arnhem ( ) Website: Prijsvraag Prijsuitreiking J.H. Schepsprijs Prijs n.a.v. thema Vrede is een werkwoord. Datum: woensdag 25 april Locatie: Museon, Stadhouderslaan 37 te Den Haag. Tijd: uur. Inlichtingen: Museon, G.J. van Rijn, Stadhouderslaan 37, 2517 HV Den Haag ( ) 17

18 VAN DE PENNINGMEESTER Het is gebruikelijk dat er jaarlijks een verantwoording van de financiën gepubliceerd worden. Dit zal in een van de volgende nieuwsbrieven gebeuren. Op dit moment wordt er nog hard gewerkt aan het maken van deze jaarrekening. Wel moet ik voorruit denken. Dit impliceert dat ik, gezien alle stijgende kosten en de teruglopende subsidies, aan u allen een bijdrage wil vragen. Ik verzoek u een donatie ten behoeve van de stichtingskas te doen op het u welbekende gironummer t.n.v de penningmeester, Eosstraat 5-3, 1076 DK Amsterdam. Bij voorbaat veel dank! Graag horen wij ook van u of u de Nieuwsbrief in de toekomst wilt blijven ontvangen. Binnen het bestuur wordt over andere en goedkopere manieren van verspreiding nagedacht. Daar zullen wij u in de toekomst over berichten. Marjolijn Vogelzang-de Loos GIROLOTERIJ De activiteiten van de Stichting Vriendenkring van Oud-Natzweilers, waaronder de uitgave van dit blad, worden mede mogelijk gemaakt door de opbrengsten uit de Giroloterij en de Bankloterij. Uw deelname aan de Giro- en of Bankloterij wordt daarom van harte aanbevolen. 18

19 NATZWEILERBERICHTEN In de laatste bestuursvergadering d.d. 20 januari bij Piet Bouwense in Oostkapelle is het voorstel geopperd om een soort klanttevredenheidsonderzoek te doen voor de Natzweilerberichten. Om de Natzweilerberichten verder te verbeteren vraagt de redactie suggesties en informatie over de volgende zaken: 1. Wilt u de Natzweilerberichten blijven ontvangen? Zo ja: a. digitaal b. per post 2. De indeling van de onderwerpen: is dit een logische en juiste indeling? 3. De Lay-out en lettertype: a. zijn de Natzweilerberichten duidelijk te lezen? b. voldoet het A4 formaat? c. is de hoeveelheid genoeg of te veel/te weinig pagina s? 4. Aan wat voor soort onderwerpen is er behoefte? 5. Zou u de Natzweilerberichten digitaal per willen ontvangen? 6. Vindt u dat er een website moet komen? 7. Andere suggesties/ideeën/commentaar? U kunt uw ideeën/commentaar mailen naar Nicole Planjer, nplanjer@hotmail.com Met dank voor uw medewerking om de Natzweilerberichten te optimaliseren. Nicole Planjer Marjolijn Vogelzang de Loos 19

20 UIT DE KRANT.. (Geen informatie) 20

21 BOEKBESPREKING Verboden te sterven Het Oranjehotel, Kamp Amersfoort, Buchenwald, Groß-Rosen, Dachau, Natzweiler. Willem L. Harthoorn Euro 24,00 Gruting, Uitgeverij Van; ISBN-13: Verboden te sterven is een inmiddels klassiek geworden egodocument. Geredigeerd door Theun de Vries, kwam het in 1963 in een beperkte oplage uit. Op den duur werd het beschouwd als een van de belangrijkste Nederlandse verslagen van de systematische terreur in de Duitse concentratiekampen. Het wordt nu volledig herzien uitgegeven. Een nawoord en beschrijvingen van herkenbare personen zijn eraan toegevoegd. Bart Dijkman (schuilnaam voor Wim Harthoorn), leider van een communistische verzetsgroep in Den Haag, wordt in augustus 1941 gearresteerd door twee Hollandse politieagenten en in het 'Oranjehotel' te Scheveningen gevangengezet. Zijn celgenoot gedurende meer dan een half jaar is Han Stijkel, de bekende leider van de naar hem genoemde verzetsgroep, die later te Berlijn zal worden gefusilleerd. Via het beruchte kamp Amersfoort wordt Bart in maart 1942 tezamen met andere gevangenen naar Buchenwald getransporteerd en twee maanden later naar Groß-Rosen. Het lijden van de groep van vijfenzestig Nederlanders is onbeschrijfelijk. Achtentwintig van hen ontkomen uiteindelijk aan deze hel. Ze worden doorgestuurd naar Dachau, waar dertien alsnog sterven. Als Nacht-und-Nebel gevangene wordt Bart in november 1943 getransporteerd naar Natzweiler in de Vogezen, waar hij in de steengroeve wordt tewerkgesteld. Vlak voor de komst van de geallieerden wordt hij weer overgebracht naar Dachau, waar hij blijft tot aan de bevrijding. Tot drie keer toe heeft hij met een voet in het graf gestaan. Verboden te sterven biedt een van de zeer weinige beschrijvingen van het vernietigingskamp Groß-Rosen in zijn meest verschrikkelijke periode. Harthoorns gevangenschap in verscheidene andere kampen maakt de navrante verschillen ertussen duidelijk. In Buchenwald en Dachau was sprake 21

22 van een goed georganiseerd communistisch verzet. Het autobiografische verhaal wordt verteld vanuit de belevingswereld van een idealistische communist, met galgenhumor en veel levendige dialogen. Saamhorigheidsgevoel, vriendschap en overlevingsdrang zijn er belangrijke elementen in. 22

23 STICHTING COGIS Kenniscentrum vervolging, oorlog en geweld Voor vragen op het gebied van wetten en regelingen voor oorlogsgetroffenen, maar ook voor vragen over zelfhulpgroepen, therapeutische hulp of maatschappelijk werk, en voor literatuur over de tweede wereldoorlog en zijn gevolgen, kunt u terecht bij de Stichting Cogis. Oorlogsgetroffenen, hun partners en kinderen (ook de naoorlogse generatie) zijn welkom bij Stichting Cogis Da Costakade 45, 3521 VS Utrecht Tel: ( uur; bibliotheek uur) Bezoek is - na telefonische afspraak - iedere dag mogelijk. 23

24 COLOFON Redactie Inzenden kopij Nicole Planjer & Marjolijn de Loos Nicole Planjer Mient KP Den Haag Tel: Uiterste datum inleveren kopij: 15 februari 2006 (indien getypt in computer, s.v.p. diskette meesturen) Eindredactie Printed by Reisorganisatie Nicole Planjer & Marjolijn de Loos DRUKKERIJ PERFEKT Pascalstraat RT Barneveld Tel: Fax: Marjolijn de Loos en Hannie Holleman 24