Glashelder. Gouden toekomst groene middelen (pagina 2) Nieuw tripsmiddel tot 26 december inzetbaar

Transcriptie

1 Glashelder 28 Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Oktober Jaargang 12 Gouden toekomst groene middelen (pagina 2) Winner pakt trips in alle stadia (pagina 4) Jet 5 weer inzetbaar voor ontsmetten (pagina 8) Tijdelijke vrijstelling voor Winner krijgt veel waardering in sierteelt Nieuw tripsmiddel tot 26 december inzetbaar De reguliere toelating ligt nog in aanvraag en wordt pas in 2015 verwacht. Dankzij een tijdelijke vrijstelling kunnen veel sierteeltbedrijven tot tweede kerstdag toch over het nieuwe tripsmiddel Winner beschikken. Dat is de uitkomst van het verzoek voor een vrijstelling, dat LTO Glaskracht Nederland dit voorjaar indiende bij het Ministerie van Economische Zaken. René Corsten van DLV Plant noemt het een opsteker voor de sector. Trips vormt in diverse siergewassen echt een probleem, met name in de chrysantenteelt. Niet alleen omdat de beestjes zelf aanzienlijke schade aanrichten, maar ook omdat zij een vector zijn voor het tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV). Omdat het met de huidige toegelaten middelen en biologische bestrijders niet altijd lukt om trips goed te bestrijden, komt de tijdelijke vrijstelling voor Winner op een heel goed moment, meent René Corsten van DLV Plant. Telers kunnen nu schoner en biologisch de winter in. Daar hebben ze waarschijnlijk tot ver in het voorjaar profijt van. Met deze woorden onderstreept de senior consultant het belang van de tijdelijke vrijstelling, waarvoor LTO Glaskracht Nederland zich met Adviseur René Corsten: Telers kunnen nu schoner en biologisch de winter in. Daar hebben ze waarschijnlijk tot ver in het voorjaar profijt van. een aantal experts, waaronder Corsten, stevig heeft ingezet. Nadat de vrijstellingsprocedure was doorlopen, verscheen op 28 augustus in de Staatscourant het bericht dat het middel op grond van artikel 38 van de Wet gewasbeschermingsmiddelen en biociden voor 120 dagen een tijdelijke vrijstelling heeft gekregen. Tot 26 december mag het in een groot aantal siergewassen worden ingezet ter bestrijding van Californische trips. Totaalaanpak Corsten gaat er vanuit dat het nieuwe middel erg goed zal werken. Dat het alle ontwikkelingsstadia bestrijdt die je kunt raken, geeft het een unieke plaats in het huidige middelen- spectrum. Aangezien het een contactmiddel is, zullen poppen in de grond de dans echter goeddeels ontspringen. Die brede werking maant ook tot voorzichtigheid in het kader van resistentieopbouw. Corsten: Elk middel blijft slechts een facet in een totaalaanpak om trips en TSWV onder controle te krijgen. Een effectieve totaalaanpak begint volgens de consultant met een goede bedrijfshygiëne en effectief scouten. Daarmee bedoelt de adviseur niet alleen frequent tellen wat er op vangplaten zit, maar ook echt kijken wat er in het gewas zit. Het analyseren van de aanwezige plagen en biologische bestrijders met behulp van gewasspoelingen en laboratoriumanalyse biedt duidelijkheid over de effectiviteit van de gevolgde strategie en is op veel bedrijven inmiddels een vaste routine. In het najaar begint je voorjaar Volgens Helma Verberkt van LTO Glaskracht Nederland hadden de meeste sierteeltbedrijven dit voorjaar eerder en in heviger mate schade door trips dan in voorgaande jaren. Corsten voegt daaraan toe: We zien ook duidelijk meer problemen met TSWV. Ik schat dat 20% van de bedrijven er last van heeft. In sommige gevallen zijn daardoor aanzienlijke arealen gerooid. Dit nieuwe middel biedt een uitgelezen kans om in het najaar schoon schip te maken en de trips- en virusdruk drastisch te verlagen. Ik zeg altijd: in het najaar begint je voorjaar. Wanneer je schoon de winter in gaat, begin je ook schoner aan het voorjaar en krijg je de biologische bestrijding beter op de rails. Glashelder - oktober

2 Jan Mostert, projectmanager speciality crops bij Certis: Groene gewasbescherming heeft Groene gewasbeschermingsmiddelen met een laag risico voor mens en milieu hebben een positief imago. Toch is hun opmars in de praktijk vaak afhankelijk van gelegenheidswetgeving en vrijstellingen. In een pilotproject worden nu acht van zulke middelen bij de toelating begeleid om te leren van de wettelijke hobbels. Certis doet waarschijnlijk mee met één middel; het past in de toekomstvisie om meer soft technology te ontwikkelen. Geïntegreerde bestrijding met natuurlijke vijanden in combinatie met chemische gewasbescherming is inmiddels een goed werkend systeem. De volgende stap is waar mogelijk het vervangen van chemische middelen door groene gewasbeschermingsmiddelen. Certis wil echt een voorloper zijn op dat terrein. Het streven is dat onze omzet over 5 jaar voor 25% uit zulke middelen bestaat, vertelt Jan Mostert. Hij is projectmanager speciality crops en verantwoordelijk voor soft technology, een aanpak gebaseerd op een zo vriendelijk mogelijke bestrijding van plagen en ziekten. Groene gewasbeschermingsmiddelen Groene gewasbeschermingsmiddelen zijn ook bekend als gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke oorsprong (gno) of biopesticiden. In principe moeten zulke middelen aan dezelfde eisen voldoen als chemische middelen: ze moeten werken op het terrein waarvoor ze ingezet worden en de schadelijke effecten voor mens, milieu en dier moeten goed beheersbaar blijven. Het gaat echter vaak om middelen van kleinere ontwikkelaars en met een beperkte omzet. Dan kom je in de molen van de toelatingseisen terecht. Je moet veel kosten maken, die moeilijk terug te verdienen zijn. Dat is een belangrijke reden waarom er relatief weinig middelen op de markt komen, zegt Mostert. Algemeen wordt erkend dat dit een probleem is, en in de loop van de tijd zijn er al diverse oplossingen bedacht, zoals de RUB-lijst (Regeling Uitzondering Bestrijdingsmiddelen) en het project GENOEG ( Gewasbeschermingsmiddelen van natuurlijke oorsprong effectief gebruiken ). Geen van allen zijn ze de definitieve Jan Mostert: Certis wil vooroplopen op het gebied van groene gewasbeschermingsmiddelen. We willen dat onze omzet over 5 jaar voor 25% uit zulke middelen bestaat. Glashelder - oktober

3 gouden toekomst oplossing gebleken. De overheid wil deze middelen actief voorrang verlenen bij de toelating. Er moet een simpeler systeem komen. In juni is daarom de Green Deal Groene Gewasbeschermingsmiddelen getekend. Belangrijkste onderdeel is de begeleiding van de beoordelingsaanvraag van acht groene middelen, om de onnodige belemmeringen bij de toelating op het spoor te komen en weg te nemen, aldus de groene middelenspecialist. Leren van het toelatingsproces De Green Deal is ondertekend door overheid (EZ, Ctgb), bedrijfsleven (Nefyto, Artemis, Bio Next) en belangenbehartigers (LTO, Natuur & Milieu). Vier van de middelen zaten al in de pijplijn, vier zijn volledig nieuw. De bedoeling is om te leren van het proces. Waar loopt het spaak bij deze producten? Ligt het aan financiële redenen? Ligt het aan de benodigde specialismen, die de toelatinghouder nodig heeft, om het dossier samen te stellen? Ligt het soms aan ondeugdelijkheid van het product zelf?, vat Mostert mogelijke struikelblokken samen. Wij hebben een natuurlijk product aangedragen dat werkt tegen bodemaaltjes. In Engeland is het al toegelaten. Toch zijn per land vaak nog aparte proeven nodig. Dat kost tijd en geld. Op zich kunnen we dat wel dragen, maar veel kleinere partners waarmee we samenwerken niet. Waarom zou je de data van Engeland afkomstig uit deugdelijk onderzoek niet gewoon kunnen vertalen naar Nederland? Bij een zwaar chemisch middel ligt het wellicht anders, maar het gaat hier om een product dat snel afbreekt. Je zou mogelijk met modelonderzoek veel kunnen doen in zo n situatie. Dat zijn vragen die binnen de pilot beantwoord moeten worden. Maatschappelijke vragen Mostert is op het vlak van strategie verantwoordelijk voor alle niet-chemische producten: biologische bestrijders, feromonen en groene gewasbeschermingsmiddelen. Zijn taak is om die tak in Europa verder te ontwikkelen en te laten groeien. Het is een duidelijk antwoord op maatschappelijke vragen naar minder chemie en minder residuen. De hoeveelheid gebruikte chemie is tegenwoordig maar eentiende van tien jaar geleden en het aantal overschrijdingen van de maximale residu limieten (MRL s) daalt nog steeds. Een voordeel van de groene producten is dat je helemaal geen residu meer vindt. BotaniGard (een schimmel die insecten parasiteert) is een mooi voorbeeld. Je haalt er een aantal chemische bestrijdingen mee weg, er is geen resistentieontwikkeling en geen residu. Proces omkeren Certis fabriceert geen eigen middelen. Een aantal middelen komt van het Japanse moederbedrijf, maar er kloppen ook veel, vaak kleinere, leveranciers aan met nieuwe producten. We krijgen dus veel producten aangereikt, maar we zijn nu zover dat we het proces gaan omkeren. Inventariseren waar de gaten in ons portfolio zitten en waar behoefte aan is in de markt en dan gericht op zoek naar een oplossing. We hebben al vier wittevliegmiddelen; dat is wel genoeg. Aan de andere kant zijn er problemen, waar echt behoefte is aan een doorbraak. Mostert vindt een goed schimmelmiddel in de wijnbouw het beste voorbeeld. Dat is een hele grote teelt, waarin nog behoorlijk vaak chemie gebruikt wordt. Het zou dus lonen om gericht te zoeken naar een groen middel tegen meeldauw en Botrytis in de wijnbouw. Als je eenmaal zoiets hebt, kun je het ook in allerlei sierteeltgewassen buiten en onder glas inzetten. Een andere grote klapper zou iets tegen Phytophthora in aardappel zijn. En ook in de bollen wordt nog veel chemie ingezet. In een kwaad daglicht Keer op keer komen chemische middelen in de beklaagdenbank terecht. Dan wordt zo n middel soms on hold gezet. Het komt wel weer terug, maar met beperkingen. Dat is een algemeen patroon. Zulke producten krijgen dan een vlek. Soms terecht, soms niet. Maar als er steeds meer middelen in een kwaad daglicht komen te staan, ontstaan er gaten in het pakket van de boer en tuinder. Die gaten worden meer en meer opgevuld met groene middelen. Daar zit een grote groei aan te komen, verwacht de specialist. Er zijn veel middelen beschikbaar, maar er komt nog weinig groots op de markt. De sector heeft zichzelf mogelijk enigszins in de voet geschoten met een grijs circuit aan zogenaamde plantversterkers of middelen die het gewoon niet goed genoeg doen. Wij onderzoeken zelf de deugdelijkheid en fytotoxiciteit (giftigheid voor planten) van nieuwe middelen. Daar zijn gewoon standaardprocedures voor. We geloven niet in sprookjes, maar in bewijzen. Doordat we niet zo groot zijn als de gewasbeschermingsgiganten kunnen we snel en flexibel schakelen en dicht op de markt zitten. En natuurlijk hopen we dat de Green Deal het allemaal wat gemakkelijker gaat maken. Winner De glastuinbouw maakt een extreem moeilijke periode door. In de sierteeltsector zijn de prijzen op een zeer matig niveau, in de glasgroenteteelt is het prijsniveau een aantal maanden dramatisch geweest. Diverse telers hebben deze zomer hun producten soms voor net iets meer dan de verpakkingskosten moeten leveren. Dat houdt op termijn niemand vol. Ondanks alle ellende blijven de ontwikkelingen gelukkig doorgaan. Dat geldt bijvoorbeeld voor het onderzoek naar groene middelen: de biologische bestrijders, feromonen en groene gewasbeschermingsmiddelen. Certis wil vooroplopen op het gebied van deze middelen, die inhaken op de vraag van veel consumenten naar minder residuen. Ook het onderzoek naar nieuwe chemische middelen blijft doorgaan. We zijn blij met de tijdelijke toelating van het middel Winner. Dit middel bestrijdt de Californische trips, een van de grootste problemen in de sierteelt en vooral in chrysanten. Telers zijn niet alleen bang voor de schade die de trips aanrichten, maar ze zijn ook beducht voor het overbrengen van het gevreesde tomatenbronsvlekkenvirus. Met ons nieuwe middel Winner krijgen telers de mogelijkheid schoon en biologisch de winter in te gaan. Dit jaar mogen de telers het middel tot 26 december in een groot aantal siergewassen inzetten. Naar verwachting krijgen we in de loop van 2015 een definitieve toelating. Daarmee krijgen telers een extra mogelijkheid het nieuwe jaar met een schone teelt te starten. Dennis Eekhoff, Cropmanager glastuinbouw 3 Glashelder - oktober 2014

4 Technisch specialist gewasbescherming Guido Halbersma (Van Iperen) over Winner: De werking tegen volwassen trips Lianne van Wijk tegen Guido Halbersma: De nawerking is relatief kort. Na een week kun je veilig roofmijten uitzetten. Winner is de afgelopen jaren intensief beproefd, zowel op proefbedrijven als in de praktijk. Guido Halbersma begeleidde de proeven op een chrysantenkwekerij in het Westland en hield daar een positieve eerste indruk aan over. Blijven afwisselen Gezien mijn beperkte ervaringen met Winner durf ik geen stellige uitspraken te doen, maar het lijkt in het rijtje te passen van best werkende tripsmiddelen, zegt Guido Halbersma. Dat komt mede door de nieuwe werkzame stof, waartegen trips nog geen resistentie heeft kunnen opbouwen. Bovendien bestrijden de meeste middelen alleen larven, terwijl het middel ook werkt tegen volwassen trips. Die leeft het langst en brengt Tomatenbronsvlekkenvirus (TSWV) over, dat in de chrysantenteelt veel schade kan veroorzaken. De werking tegen volwassen trips is een heel groot voordeel. Het etiket biedt ruimte voor meerdere toepassingen per teelt. Halbersma: Nu er eindelijk een nieuw middel is dat trips in alle ontwikkelingsstadia aanpakt, moeten we wel zorgen dat het zijn werking behoudt. Dat lukt alleen wanneer het niet te eenzijdig wordt ingezet, want dan krijg je op enig moment geheid resistentieproblemen. Ik ben daar overigens niet zo benauwd voor, want telers beseffen dat terdege. Bovendien wil iedereen graag biologisch blijven werken, waardoor je het alleen op bepaalde momenten kunt inzetten. Dat helpt om zuinig te zijn op Winner en de andere beschikbare middelen. Trips goed raken Voor een goede werking dient men de trips goed te raken, want het middel heeft alleen een contactwerking. Technisch specialist Lianne van Wijk: Wat ik iedereen aanraad, is het toevoegen van een loksuiker aan de spuitoplossing. Dat activeert de trips en vergroot de kans om de beestjes te raken. Bij een LVM-toepassing kan een draagstof het effect versterken. We moeten er gewoon praktijkervaring mee opbouwen, aldus Halbersma. Volgens de adviseur vragen veel telers zich af hoe het zit met de nawerking van het middel tegen biologische bestrijders, zoals Phytoseiulus persimillis. Chry- Halbersma: Nu er eindelijk een nieuw middel is dat trips in alle ontwikkelingsstadia aanpakt, moeten we wel zorgen dat het zijn werking behoudt. Glashelder - oktober

5 is een heel groot voordeel santentelers willen zo lang mogelijk biologisch doorgaan en de beestjes ook zo snel mogelijk na het voorspuiten kunnen introduceren, zegt hij tegen Van Wijk. De nawerking is relatief kort, antwoordt zij. Na een week kun je veilig roofmijten uitzetten. Veiligheid Tijdens toepassing mag er niemand in de behandelingsruimte aanwezig zijn, ook de toepasser niet. Dit betekent dat het middel alleen met een (semi-)automatische spuitboom, spuitrobot of LVM mag worden verspoten of verneveld. Omdat rechtstreeks contact met de huid moet worden vermeden, is het spuitpoeder verpakt in zakjes van wateroplosbare folie (WOF). Op zich is dat handig, maar je kunt alleen kiezen uit zakjes van 30 of 300 gram, merkt Halbersma op. Wanneer je de adviesdosering van 300 gram/ha als uitgangspunt neemt, kun je dus alleen in veelvouden van m 2 werken. Van Wijk: Dat is juist. Wij beseffen dat die standaardverpakkingen niet altijd perfect zijn afgestemd op de te behandelen gewasoppervlakten, maar in de meeste gevallen zullen telers er goed mee kunnen werken. Belangrijk Tijdens toepassing mag er niemand in de behandelingsruimte aanwezig zijn. Het middel is alleen met een (semi-)automatische spuitboom, spuitrobot of LVM te verspuiten of vernevelen. is wel dat ze de adviesdosering niet overschrijden, want dat is ook het wettelijk maximum. Bij king op biologie zoals eerder opgemerkt relatief gewasschade waargenomen en is de nawer- die dosering hebben we in onze proeven geen kort. Winner in een notendop Winner staat op de Annex 1 lijst, maar is in Nederland nog niet formeel toegelaten. In afwachting daarvan heeft het Ctgb een tijdelijke vrijstelling verleend van 120 dagen voor de periode van 28 augustus tot 26 december 2014 ter bestrijding van Californische trips in de bedekte teelten van alstroemeria, anthurium (snij- en potplanten), begonia, bouvardia, bromelia, chrysant (snij- en potplanten), cyclaam, dieffenbachia, eustoma, ficus, gerbera (snij- en potplanten), hippeastrum (snij- en potplanten), kalanchoë, phalaenopsis en spathiphyllum. De reguliere toelating is aangevraagd voor alle bedekte teelten van siergewassen. Toepassing en dosering Het middel is geformuleerd als een in water oplosbaar spuitpoeder (50% SP) en wordt geleverd in handzame zakjes van wateroplosbare folie (WOF). De adviesdosering en tevens de maximale dosering voor alle toepassingen bedraagt 300 gram (0,03 %) per ha. Voeg bij een bespuiting met spuitrobot of spuitboom een suiker toe. Bij een LVM-toepassing kan een draagstof het bestrijdingsresultaat vergroten. Los de gewenste hoeveelheid middel eerst op in een emmer water en giet dit vervolgens in de tank. Bij het combineren van producten met verschillende formuleringen kan de volgorde van verwerking nauw luisteren. Voeg spuitpoeders in WOF altijd als eerste toe aan de tank en hulpstoffen zoals suiker als laatste. Houd de ph van de spuitvloeistof onder de 7. Frequentie en interval Pas Winner toe in een blokbehandeling van 2 tot 4 toepassingen met intervallen van 7 dagen (maximaal 4 toepassingen per teeltcyclus en maximaal 20 toepassingen per 12 maanden). Wissel af met middelen uit andere chemische groepen. Voor snijchrysanten is toepassing in een geïntegreerd systeem mogelijk; twee maal bij aanvang van de teelt (schoon beginnen) en twee maal in de eindfase (schoon eindigen). In een chemisch systeem geldt: maximaal 4 toepassingen per teeltcyclus. Veiligheidsaspecten Pas het middel uit veiligheidsoverwegingen alleen toe met (semi)-automatische toepassingsapparatuur, zoals een zelfrijdende spuitrobot/spuitboom of LVM. Tijdens toepassing dient er niemand (ook de toepasser niet) in de teeltruimte aanwezig te zijn. Herbetreding van de teeltruimte is toegestaan nadat de spuitvloeistof volledig is opgedroogd. Biologie en gewasveiligheid Tijdens toepassing kan Winner biologische bestrijders, bijen en hommels schaden. De nawerking is echter kortstondig. Vrijwel alle biologische bestrijders zijn na 7 dagen veilig te herintroduceren. De gewasveiligheid is onderzocht in diverse sierteeltgewassen. Hieruit blijkt dat de adviesdosering geen nadelige reacties in het gewas teweegbrengt. Het is desondanks aan te bevelen om bij eerste toepassing van een middel altijd een proefbespuiting uit te voeren. 5 Glashelder - oktober 2014

6 Certis sponsor GBM-toer Toelating Scelta uitgebreid met veredeling en zaadteelt Eén keer per jaar wordt de GBM-toer verreden. Op 5 september was het alweer de vijfde editie. Deze rondrit met een lengte van ruim 70 km is een netwerk-fietstocht met medewerkers van fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen (Nefyto) en de betreffende distributiebedrijven (Agrodis). De vijfde editie werd gehouden ten oosten van Arnhem. Onder de bezielende leiding van Jelle Nijdam (oud prof en meermalig tour etappe winnaar) werd een prachtig parcours afgelegd. Dit jaar heeft Certis de Winner-shirts verstrekt. Op verzoek van Plantum en Certis heeft het Ctgb besloten de toelating van het middel Scelta uit te breiden met veredeling en zaadteelt. De aanvraag was een Expert Centre Speciality Crops project. Het Fonds Kleine Toepassingen heeft de Ctgbbeoordeling financieel ondersteund. Scelta is een mijtenbestrijdingsmiddel op basis van de werkzame stof cyflumetofen. Het middel was al toegelaten voor gebruik in bloemisterijgewassen, boomkwekerijgewassen, vaste planten en openbaar groen. Mede vanwege de langere teeltduur bij de zaadteelt heeft Plantum mijten in veredeling en zaadteelt daarom aangemeld als knelpunt bij het Expert Centre Speciality Crops. Certis heeft de uitbreidingsaanvraag ondersteund. Scelta is nu toegelaten in de bedekte veredeling en zaadteelt en de onbedekte teelt van veredeling en bloemenzaadteelt, groentenzaadteelt en zaadteelt van kruiden, bieten, peulvruchten, oliehoudende zaden, vezelgewassen, groenbemestersgewassen, voedergewassen, witlof, chorei, boekweit en meekrap. Het middel is beoordeeld volgens de procedure voor een kleine toepassing. Dat betekent dat er geen onderzoek naar de werkzaamheid en fytotoxiciteit is uitgevoerd. Gebruik in deze teelten komt dan ook voor risico en verantwoordelijkheid van de gebruiker. Let op namaak gewasbeschermingsmiddelen Voor vele sectoren geldt dat namaakproducten op de markt worden gebracht. Dat speelt helaas ook in de land- en tuinbouw met gewasbeschermingsmiddelen. Namaak gewasbeschermingsmiddelen zijn niet beoordeeld door toelatingsautoriteiten zoals in Nederland het Ctgb en zijn dus illegaal. De samenstelling en effecten kunnen afwijken van de wél beoordeelde middelen. Daarmee kunnen risico s ontstaan voor de gezondheid, de veiligheid, het milieu en ook het gewas zelf. Nefyto roept op om attent te blijven op de mogelijke aanwezigheid van illegale, namaakgewasbeschermingsmiddelen en heeft daarom in samenwerking met de Europese koepelorganisatie ECPA een korte video gemaakt, zie: Het originele product Scelta heeft geen batchnummer van 10 cijfers maar een combinatie van 4 karakters, namelijk 1 cijfer, 1 letter en 2 cijfers. Certis vangplaat vernieuwd Telers gebruiken vangplaten als hulpmiddel bij het vaststellen van de insectendruk (scouten) van bijvoorbeeld trips en wittevlieg. Deze vangplaten worden ook ingezet voor Mass trapping (het massaal wegvangen van de plaag). Voor beide doeleinden heeft Certis haar vangplaat verbeterd. Proeven hebben uitgewezen dat de droge vangplaat vergelijkbaar is in het wegvangen van trips met de zogenaamde natte vangplaat van andere producenten. Het voordeel van de droge vangplaat is dat deze makkelijk in het gebruik is. Deze vangplaat plakt niet na en laat geen lijm achter op het gewas. De gele Certis vangplaat versus natte lijm vangplaat Trips tellingen cumula0ef / 9 vangplaten week week Cer$s blauw na/e lijm vangplaat en blauwe vangplaten van Certis zijn verder te herkennen aan de logo s van de verschillende toeleveringsbedrijven. Glashelder - oktober

7 Gebroeders Diepstraten boeken succes met natuurlijke middelen tegen wittevlieg Door onze bedrijfsomvang is preventie een noodzaak Gard WP verspoten. ERII werkt op zetmeelbasis en is ook schadelijk voor biologische bestrijders. Door het met één dop net boven de trossen onder hoge druk schuin omhoog door het blad te spuiten, worden de biologische bestrijders in de trossen goeddeels ontzien. Wat opvliegt, voornamelijk wittevlieg, wordt geraakt en legt het loodje. Diepstraten: ERII werkt het beste na snelle droging, dus we spuiten altijd midden op de dag met de hoge dosering. Wanneer het gewas of de vruchten na een paar keer spuiten te plakkerig zouden worden door het zetmeel, kun je overstappen op een lagere dosering van ERII, vult Voogt aan. Dan krijgt BotaniGard WP voorrang en moet je juist laat op de dag spuiten. Dat is hier nog niet nodig gebleken; de brede aanpak werkt goed. De brede biologische aanpak werkt goed. Het kost Wim Voogt, Alfons Diepstraten en Lianne van Wijk moeite om trips, wittevlieg en spint te ontdekken. Met 18 ha aardbeien is biologische gewasbescherming op Kwekerij Diepstraten een neming Klep uit Etten-Leur aan om een spuit- raadde adviseur Wim Voogt van Handelsonder- serieuze aangelegenheid. Dat is sowieso boom aan te schaffen en ERII met BotaniGard wenselijk en daarbij hebben we ook geen WP door de kop van het gewas te spuiten. Daar tijd om alles chemisch onder controle te hadden we nog geen ervaring mee, maar Wim houden, zegt Alfons Diepstraten. In de weet wat hij zegt, aldus Alfons. We hebben nu voortdurende strijd tegen wittevlieg brengt ook in de aardbeien profijt van die investering. de gecombineerde inzet van de natuurlijke middelen ERII en BotaniGard WP het Biologie en vangplaten gewenste evenwicht. Biologie en vangplaten vormen de basis van de gewasbescherming. Onder regie van Voogt Ondernemen zit Alfons en Jan Diepstraten uit wordt er in het voorjaar en in het begin van Etten-Leur in het bloed. Hun bedrijf omvat 23 de zomerteelt om de 3 tot 4 weken meerdere ha glas, verdeeld over zeven locaties in de keren cucumeris ingezet tegen trips, beurtelings met zakjes en strooien. omgeving. Hierop staan 3 ha komkommers, 2 ha bramen en 18 ha aardbeien. Daarnaast Daarnaast gebruiken we dit jaar Encarsia tegen hebben zij een trayveld voor de opkweek van wittevlieg, californicus tegen spint, limonicus aardbeiplanten. tegen trips en wittevlieg, sluipwespen tegen Door zelf op te kweken, weten we precies wat luizen en waar nodig Phytoseiulus tegen spint, er in de kas komt en dat is prettig, zegt Alfons. vervolgt de teler. Het teeltschema omvat twee teelten per jaar: Gele vangplaten spelen ook een belangrijke rol: een voorjaarsteelt van december tot half juli en vangplaten per ha in de eerste teelt en een zomerteelt van half juli tot eind november. nog eens in de tweede teelt verschalken De planten voor de zomerteelt staan volop in jaarlijks miljoenen tripsen en wittevliegen. bloei en dragen zelfs al wat vruchtjes wanneer ze de kas in komen. Inzet natuurlijke middelen Vorig jaar teelden de gebroeders ook nog Na het vinden van de eerste wittevliegen wordt tomaten. Toen wittevlieg daarin de kop opstak, er in voorjaar en zomer wekelijks ERII + Botani- C o l o f o n Glashelder Nieuwsmagazine van Certis Europe B.V. voor ondernemers in de glastuinbouw Redactie: Dennis Eekhoff, Certis Tijs Kierkels Jan van Staalduinen Vormgeving: Van de Sande, Nootdorp Beeld: Wilma Slegers Jan van Staalduinen Wageningen UR Glastuinbouw Certis Europe B.V. biedt systeemoplossingen voor milieubewuste, geïntegreerde gewasbescherming. Certis levert de kennis en producten, zoals biologische en chemische middelen, natuurlijke vijanden, feromonen en vangtechnieken. Certis ondersteunt hiermee telers van specialistische, hoogwaardige gewassen bij de ontwikkeling van een gezonde en duurzame teelt. Postbus BD Maarssen Safariweg MA Maarssen T +31(0) F +31(0) E info@certiseurope.nl Technisch adviseurs: Lianne van Wijk: Bas van Diemen: Glashelder - oktober 2014

8 Komkommerteler Harry van Winden uit Made: Wanneer je hygiëne niet serieus neemt, is het wachten op virus de derde teelt volgt een grondige schoonmaak en ontsmetting van het hele bedrijf, inclusief de verwerkingsruimte, kantine en kantoren, transportmiddelen, teeltbenodigdheden en het watersysteem. Het protocol voorziet in een vaste volgorde: gewas verwijderen met eigen doek (dus niet van de loonwerker), onkruidvrij maken, vegen en stofvrij maken, buizen ophijsen en het loopfolie oprollen en afvoeren. De teeltgoten behandelt Van Winden met chloor, waarna hij ze bij 120 bar met water schoonspuit en alle wortelresten verwijdert. Dat doen we ook met de kas, zegt de teler. Stekers en druppelaars krijgen een zuurbad en daarna ontsmet de loonwerker de hele ruimte. Harry van Winden tegen gewasbeschermingspecialist Adje van Hooijdonk: Wij nemen hygiëne heel serieus en ontsmetten de oogstmesjes om de 3 tot 4 gesneden komkommers. Als het om viruspreventie gaat, sluit teler Harry van Winden uit Made zoveel mogelijk risico s uit. Naast een grondige ontsmetting van het bedrijf tijdens de teeltwisselingen hanteert hij ook tijdens de teelt strikte routines om besmetting en verspreiding te voorkomen. Komkommerkwekerij VOF Van Winden (4,6 ha) ligt aan de rand van de Plukmadese Polder. In een klein deel teelt Harry zelf de planten op voor de eerste teelt. Deze ruimte heeft een extra ontsmettingsmat en tochtsluis, en een eigen omkleedruimte waar schoeisel staat dat alleen daar gedragen mag worden. Je kunt risico s nooit helemaal uitsluiten, maar wanneer je hygiëne niet serieus neemt, is het wachten op virus, licht de teler toe. Tijdens de teelt Langs het middenpad van de teeltruimte hangt er voor elke rij planten een oogstmesje aan een magneet, 250 in totaal. Aan elke oogstkar hangt een buisje met zoutoplossing, waarin de medewerker zijn mesje om de 3 tot 4 gesneden komkommers ontsmet. Bij een verhoogd risico gebeurt dat zelfs na iedere plant. De medewerkers ontsmetten hun handen dan ook nog met alcohol, voegt gewasbeschermingspecialist Adje van Hooijdonk van Horticoop toe. Hoewel de biologische gewasbescherming haar primaire taak is, staat zij Van Winden ook op hygiënegebied bij. Teeltwisselingen Na de eerste en tweede teelt krijgt de lege kas een ruimtebehandeling met waterstofperoxide en perazijnzuur om schimmels te elimineren. Na Martin Kruisselbrink (Horticoop, afdeling Kennis) is blij dat Jet 5 weer een sluitend etiket heeft. Dat was een lastig punt bij de biociden, zegt hij. Gelukkig kunnen we het nu weer verantwoord adviseren voor het ontsmetten van kassen, fust en andere benodigdheden. De effectiviteit tegen typische tuinbouwproblemen, zoals agrobacterium, virussen en diverse schimmels, is uitgebreid onderzocht en bewezen. Door zijn sluitende etiket verdient het onder andere een prominente plaats bij teeltwisselingen. Verspreiding voorkomen Wanneer het loopfolie en de goten klaarliggen voor de nieuwe teelt, volgt er nog een behandeling met waterstofperoxide en perazijnzuur en nadat de matten zijn gelegd een laatste spuitronde met pentakalium. Dan zijn we redelijk schoon en kunnen de planten de kas in, zegt de teler met gevoel voor understatement. Van Hooijdonk: Bij het watersysteem verdienen de vuilwateropslag en de ontsmetter extra aandacht. Wat ik ook wil benadrukken, is het belang van openheid. Wij komen op tal van bedrijven. Wanneer telers weten of vermoeden dat ze virus in huis hebben, is het goed om ons dat direct te melden. Dan kunnen wij extra maatregelen nemen om verspreiding naar andere bedrijven te voorkomen. Sluitend etiket geeft Jet 5 een prominente plaats Martin Kruisselbrink: Gelukkig kunnen we Jet 5 nu weer verantwoord adviseren voor het ontsmetten van kassen, fust en andere benodigdheden. 8 Glashelder - oktober 2014