Het Onze Vader. Toelichting gehouden door Paul Kevers

Transcriptie

1 Toelichting gehouden door Paul Kevers Zo hebben we dus het Onze Vader beluisterd in de twee versies die in de evangelies bewaard zijn. Lucas brengt een korte versie: de aanspreking Vader ; twee beden over de zaak van God: dat zijn Naam geheiligd worde en zijn Koninkrijk kome; en drie beden over wat mensen nodig hebben: dagelijks brood, vergeving, en breng ons niet in beproeving. Matteüs heeft de langere versie die ons meer vertrouwd is: de aanspreking Onze Vader in de hemel ; drie beden over de zaak van God laat uw wil gedaan worden is toegevoegd; en eveneens drie vragen van mensen, waarbij de laatste, de vraag om verlossing, uitvoeriger geformuleerd is: breng ons niet in beproeving maar red ons uit de greep van het kwaad. In veel handschriften volgt dan de afsluitende lofprijzing Want van U is het Koninkrijk... Het Onze Vader wordt beschouwd als een bij uitstek christelijk gebed. Dat is het ook, maar velen denken bovendien dat het een exclusief christelijk gebed is, omdat het zou gaan over de liefdevolle Vader van Jezus Christus, in tegenstelling tot de strenge, straffende, wraakzuchtige God van het Oude Testament. Zij denken dat alléén Jezus God heeft aangesproken met abba, onze Vader. Zij dwalen. Jezus deed dat omdat hij het als jood geleerd had. Het Onze Vader is een door en door joods gebed, doortrokken van synagogale liturgie, met diepe joodse wortels. De joodse schrijver Shalom ben-chorin getuigt: Overal waar het gebeden wordt, heb ik het altijd meegebeden, zonder mij van mijn joods geloof te hoeven verwijderen of het zelfs maar een haartje te krenken. Het Onze Vader volgt de opbouw van elk joods gebed: een 1 / 35

2 openingslofprijzing ( Onze Vader in de hemel ) een aantal smeekbeden als middenstuk en een samenvattende lofprijzing aan het slot ( Want van U is het Koninkrijk... ). En de afzonderlijke beden vindt men allemaal terug in belangrijke joodse gebeden: in de gebedsteksten bij het sjema, de joodse geloofsbelijdenis; in het kaddisj, dat in elke synagogedienst meerdere keren gezegd wordt, en in het tefila met het zogeheten achttiengebed, dat drie maal daags wordt gebeden. Ik citeer enkele uittreksels. Onze Vader, barmhartige Vader, heb mededogen met ons. Gij zijt immers God, onze Vader, onze God Jisrael (bij het opzeggen van de dagelijkse geloofsbelijdenis, het sjema ) Gij zijt de Heer onze God, die in de hemel is en op aarde (uit het joodse ochtendgebed) 2 / 35

3 Blijf met ons, laat de grootheid en heiligheid van uw Naam op aarde genoemd worden zoals ook in de hoogste hemelen (uit het kedoesja, onderdeel van het tefila) Vestig uw Koningschap tijdens ons leven en tijdens het leven van heel het huis Israël (uit het kaddisj) 3 / 35

4 Moge het uw wil zijn mij te genezen, maar als U tot mijn dood al hebt besloten, zal ik die in liefde uit uw handen aannemen (gebed van een jood die de dood nabij voelt vergelijk met het gebed van Jezus in de Olijfhof) Zegen ons, Heer onze God, dit jaar, zegen elke oogst en zegen heel de aarde. Verzadig de wereld met uw gunsten en geef uw zegen en voorspoed aan onze arbeid 4 / 35

5 (negende bede van het achttiengebed joodse commentatoren brengen ze in verband met het manna-verhaal uit Exodus, waarin het gaat over genoeg brood voor iedere dag en genoeg voor iedereen ) Vergeef ons, Vader, want wij hebben gezondigd; reken ons niet aan dat wij tekort gedaan hebben want Gij zijt goed en geduldig. 5 / 35

6 Gezegend zijt Gij, Heer, bevrijder van Israël (zesde bede van het achttiengebed ) En in de liturgie van Jom Kippoer, de Grote Verzoendag, wordt gezegd: Vergeef uw naaste zijn onrecht; dan worden, wanneer gij erom bidt, 6 / 35

7 uw eigen zonden kwijtgescholden Laat ons niet achter in de macht van de zonde of in de macht van de verleiding of in de macht van de schaamte (Talmoed) 7 / 35

8 Zie onze terneergeslagenheid en neem het voor ons op. Bevrijd ons snel, onze Koning, ter wille van uw heerlijkheid, want Gij zijt de bevrijder, de sterke. Gezegend zijt Gij, Heer, bevrijder van Israël 8 / 35

9 (zevende bede van het achttiengebed ) Op basis van die joodse teksten heb ik de volgende synthese gemaakt, die heel dicht in de buurt komt van het Onze Vader: 9 / 35

10 Onze Vader, barmhartige Vader, die in de hemel zijt en op aarde Laat de heiligheid van uw Naam op aarde genoemd worden hoogste hemelen zoals ook in de 10 / 35

11 Vestig uw Koningschap Moge uw wil geschieden Verzadig de wereld met uw gaven Vergeef ons, want wij hebben gezondigd 11 / 35

12 Laat ons niet achter in de macht van het kwaad Bevrijd ons, ter wille van uw heerlijkheid Ik hoop dat ik u heb kunnen 12 / 35

13 overtuigen van de joodse wortels van het Onze Vader... Nu wil ik nog kort iets zeggen over de betekenis van de afzonderlijke beden. 13 / 35

14 Onze Vader die in de hemelen zijt We mogen God vol vertrouwen Vader noemen, ons toevertrouwen aan zijn liefdevolle aanwezigheid. God is ons heel nabij. Maar hij is Vader in de 14 / 35

15 hemel : in het verborgene en ook: op een goddelijke wijze, dat wil zeggen helemaal anders, oneindig veel beter dan wat aardse vaders er soms maar van terechtbrengen. En hij is onze Vader, niet alleen de mijne, en wanneer ik God zo noem, word ik er dus aan herinnerd dat alle 15 / 35

16 mensen mijn broeders en zusters zijn. Geheiligd zij uw Naam, uw rijk kome, uw wil geschiede Eigenlijk zeggen die drie 16 / 35

17 beden alle drie ongeveer hetzelfde. Gods Naam: Ik-zal-er-zijn-voor-u vooral voor de zwaksten. Gods Koninkrijk: een rijk van gerechtigheid en vrede, waar ieder mens tot zijn recht 17 / 35

18 komt. Gods wil: zijn Tora, zijn woorden ten leven die ons de weg wijzen. Gods Naam, zijn Koninkrijk, zijn wil: dat die geschieden, op aarde als in de hemel. 18 / 35

19 Dat wij die woorden ter harte nemen. Dat wij bouwen aan die samenleving van gerechtigheid en vrede. Dat wij die Naam waarmaken door er-te-zijn voor anderen. Geef ons heden ons 19 / 35

20 dagelijks brood Geen rijkdom vragen wij, geen overvloed, maar genoeg om van te leven, voor elke dag, en voor iedereen. 20 / 35

21 Vergeef ons onze schulden, zoals ook wij vergeven aan onze schuldenaren Wij vragen iets wat wij zelf moeilijk kunnen: vergeven. Wat ons wel goed afgaat is 21 / 35

22 omzien in wrok, gevangen als wij zijn in onze angst en onze trots. Vergeef ons dat wij niet liefhebben met hart en ziel. Breng ons te binnen hoezeer wij zelf op 22 / 35

23 vergeving zijn aangewezen en maak ons even ruimhartig als U bent in onze dromen (Nico ter Linden). En leid ons niet in 23 / 35

24 bekoring, maar verlos ons van het kwaad Leid ons niet in bekoring, dat klinkt vreemd en dat is ook niet de beste vertaling. Ieder mens kent momenten van bekoring en 24 / 35

25 beproeving, ieder mens twijfelt wel eens. Maar eigenlijk staat er: Laat ons in de beproeving niet bezwijken. Wanneer wij op de proef gesteld worden, geef ons dan de kracht de beproeving te doorstaan. Leid ons zo dat wij niet afdwalen. Dat wij 25 / 35

26 niet stikken in vertwijfeling en wanhoop. Geef dat het kwade ons niet gevangen houdt. Amen 26 / 35

27 Zo is het. Zo zij het. Dit wil ik beamen. Dat ik het waar mag maken in mijn leven. Paul Kevers 27 / 35

28 Bij wijze van voorbede: hertaling van het Onze Vader door Huub Oosterhuis Onze Vader verborgen, 28 / 35

29 uw Naam worde zichtbaar in ons, uw koninkrijk kome op aarde uw wil geschiede, een wereld 29 / 35

30 met bomen tot in de hemel, waar water schoonheid en brood gerechtigheid is en genade - 30 / 35

31 waar vrede niet hoeft bevochten, waar troost en vergeving is 31 / 35

32 en mensen spreken als mensen waar kinderen helder en jong zijn, dieren niet worden gepijnigd 32 / 35

33 nooit één mens meer gemarteld, niet één mens meer geknecht. 33 / 35

34 Doof de hel in ons hoofd leg uw hand op ons hart breek het ijzer met handen breek de macht van het kwaad. 34 / 35

35 Van U is de toekomst kome wat komt. 35 / 35