gezondst? Waar leeft u het MAIL EN WIN! DE honger van tropenarts van tim en kim in ethiopië van bilharzia tot knokkelkoorts: voorkomen is beter E 6,50

Transcriptie

1 2 e j a a r g a n g n u m m e r 6 w w w. v e r t r e k n l. n l h e t m a g a z i n e v o o r w o n e n, w e r k e n e n l e v e n i n h e t b u i t e n l a n d MAIL EN WIN! zie pagina 3 Waar leeft u het gezondst? DE honger van tropenarts steven van de vijver Het heldenwerk van tim en kim in ethiopië bevallen IN HET BUITENLAND van bilharzia tot knokkelkoorts: voorkomen is beter dan genezen E 6,50 ISSN i i n t e r v i e ws i w e r e l d b a n e n i p u z z e l & w i n i o n ro e r e n d g o e d i BP

2

3 Wat is het gezondste land ter wereld? Mail & win een prachtig Landenboek t.w.v. 14,50 Mensen worden er oud, ze zijn gezond en áls ze zorg nodig hebben, is die in ruime mate aanwezig en van goede kwaliteit. Een land dat op deze terreinen goed scoort, is het gezondste land ter wereld. Maar welk land is dat? Het antwoord hierop is te vinden in deze uitgave van VertrekNL. Mail uw antwoord naar of ga naar de site nl/actie en maak kans op een prachtig landenboek uit de Wereldreeks van KIT Publishers bestaande uit maar liefst 31 landen. De winnaars krijgen per bericht en ontvangen een Landenboek naar keuze (of een alternatief) gratis thuis toegestuurd. Deze actie loopt tot en met 15 augustus De Wereldreeks is een serie informatieve landenboeken voor kinderen en volwassenen. Op een toegankelijke eigentijdse manier maakt men kennis met het land, de geschiedenis, het landschap, de bevolking, tradities en de cultuur. Alle delen zijn rijk geïllustreerd en de doorlopende tekst is doorspekt met anekdotes, weetjes en verhaaltjes. MEI 2012 VERTREK NL 3

4

5 voorwoord Vanzelfsprekendheden Een buitentemperatuur van 65 graden onder nul, een snelheid van 863 kilometer per uur, een hoogte van 12 kilometer en zo te zien ergens vlak onder mij Groenland. Terwijl ik me verwonder over deze wetenswaardige feiten op het scherm met flight tracking information, zie ik de mensen om mij heen wat verveeld voor zich uitkijken. Ze lijken deze intercontinentale vlucht niet veel bijzonderder te vinden dan een ritje met de bus. Het is vreemd hoe nieuwe dingen zo snel vanzelfsprekendheden worden. Honderd jaar geleden was er nog geen enkele sprake van passagiersvluchten, sterker nog, het woord bestond niet eens. In 2012 verwacht Schiphol de grens van passagiers te passeren. Zo is het ook met dit blad. Een ruim jaar geleden vertelde de uitgever mij voor het eerst over het ruwe idee van een glossy magazine over emigratie en vandaag zag ik het op Schiphol liggen. Vooraan in de schappen; lonkend naar vertrekkende en reislustige Nederlanders. Voor mij persoonlijk was dat ook wel een moment van trots. Hey kijk VertrekNL!, zei ik tegen mijn vriendin. Daar werk ik aan mee. Op de cover van ieder tijdschrift staat in deze tijd namelijk ook een verwijzing naar nog zo'n wonderbaarlijke uitvinding: een verwijzing naar het internet. In dit geval een verwijzing naar vertreknl.nl, het onderdeel van VertrekNL waar ik nauw bij betrokken ben als webmaster. Websites bouwen, dat zou natuurlijk ook prima kunnen vanuit een mooi houten huis aan de kust in Noord-Noorwegen foto: fewmke-marije bijl Twee dagen voor mijn reis was de website na enkele updates dusdanig in de war dat we besloten om een volledig nieuwe website online te brengen. Nachtwerk, ietwat onorthodox halsoverkop (e)migreren naar een ander systeem, maar wel met het doel om de komende tijd online grote stappen voorwaarts te zetten met vertreknl.nl. Want als het magazine in de boekhandel op Schiphol zo fier vooraan ligt, dan hoort die website toch minstens zo trots bovenaan in Google. Dan droom ik even weg websites bouwen, dat zou natuurlijk ook prima kunnen vanuit een mooi houten huis aan de kust in Noord-Noorwegen. Als lunch een verse zelfgevangen makreel en, ter compensatie van al het stilzitten achter de computer, in het weekend een mooie lange bergwandeling. Dan schrik ik weer wakker uit mijn droom. "Cabincrew prepare for landing", hoor ik de gezagvoerder omroepen. Ik ga een paar dagen logeren bij mijn geëmigreerde zwager en zijn Amerikaanse vrouw in Washington DC. Als voorbereiding hebben we in de aanloop naar deze trip al wat leuke ideeën besproken via telefoon, , Facebook en Skype. Stuk voor stuk vanzelfsprekendheden. n j a n e g b e rt k r i k k e n w e b m a s t e r V e rt r e k N L MEI 2012 VERTREK NL 5

6 colofon Jaargang 2, nummer 6 - mei/augustus 2012 VertrekNL Valge 3, 9965 PD, Leens (Groningen) T: , F: E: redactie@vertreknl.nl W: Redactie Eindredactie: Paul Poley Redactie: Leontien Aarnoudse, Jorine de Bruin, Rimke de Groot, Paul Poley, Heleen Ronner en Peter Smolders Contentbeheerder: Aldert Taanman Medewerkers: Peter Beemsterboer, Arend van Dam, Boris Dittrich, Dhr. A.D.G. Heering, Mirjam van der Kaaden, Andrea Kruis, Dhr. M. Mohr, Dhr. K. Ransquin, Koos Reitsma en Robin Schalekamp Vormgeving Art director/fotograaf: Peter Beemsterboer, Imago Mediabuilders. Webmaster: Jan Egbert Krikken Uitgevers/directie Mirjam van der Kaaden en Seb van der Kaaden 47 Bevallen in het buitenland Drukker Ten Brink/Euradius, Meppel Productiebegeleiding: Jan Fial Adverteren Personalia vof T: , M , F: E: adverteren@vertreknl.nl W: Abonneren/losse verkoop Personalia vof T: , M , F: E: abonneren@vertreknl.nl W: Abonnementen binnenland: 22,50 per jaar (4 nrs) De nummers worden u zonder extra verzendkosten opgestuurd. Alle abonnementen worden afgesloten voor minimaal een jaar (12 maanden) en worden automatisch verlengd met een jaar, tenzij anders vermeld in de actievoorwaarden. Prijs wijzigingen voorbehouden. Abonnementen buitenland: tarieven op aanvraag Adreswijzigingen: Ten minste drie weken van tevoren naar Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@ vertreknl.nl Losse nummers: 6,50 Distributie losse verkoop: Betapress, Gilze Je gegevens worden door VertrekNL opgenomen in haar bestand. Deze gegevens worden gebruikt om uitvoering te geven aan de (abonnements)overeenkomst, voor analyses en om je op de hoogte te houden van interessante producten en diensten van ons en van zorgvuldig geselecteerde bedrijven. Hierbij houden we rekening met jouw persoonlijke voorkeuren. Indien je geen prijs stelt op dergelijke aanbiedingen kun je dit schriftelijk melden aan VertrekNL, ter attentie van afdeling Abonnee Service, Valge 3, 9965 PD Leens of via abonneren@vertreknl.nl VertrekNL verschijnt 4x per jaar. Het volgende nummer verschijnt augustus VertrekNL / Personalia vof Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgeverij worden overgenomen ISSN Coverstory Waar leeft u het langst en het gezondst? 22 Reportage NOS-correspondente Marjon van Royen over Rio de Janeiro 31 Interview Werken in de sloppenwijken in Kenia 37 VertrekNL Ondernemersprijs 2012 Het toekomstperspectief van de dorpsbewoners is minimaal 40 Partners Ruud en Jacqueline Persoon over hun deels geslaagde emigratie 6 VERTREK NL MEI 2012

7 15 inhoud Thema Na de bevalling recht hebben op een week zorg is uniek in de wereld 53 Thema Specialisten over griezelige ziektes 56 Onroerend goed je eigen appartement op de Cariben 64 7 dilemma s Lia van Bekhoven 66 De immigrant Van Cuba naar Nederland 68 Toen Begeleider basisonderwijs Nu Remedial teacher in Zweden En verder... voorwoord 5 kortom 9 column 12 vertrekhal 21 juridisch 29 fiscaal 43 wereldbanen 44 fun4kids 70 boeken 72 puzzel&win 77 wegwijzer 78 strip 81 volgend nummer 82 MEI 2012 VERTREK NL 7

8

9 kortom Hoeveelheid emigranten stijgt en blijft stijgen Uit recente CBS-cijfers bleek al dat de immigratie en de emigratie in 2011 gestegen zijn, de prognose is nu dat het aantal emigranten de komende jaren ook zal blijven stijgen Nederlanders emigreerden vorig jaar, terwijl immigranten naar Nederland trokken. Beide cijfers betekenen een record. Het oude emigratierecord stamt uit 2006, toen Nederlanders de wijk namen naar het buitenland. Het oude immigratierecord is van 2010, toen immigranten naar Nederland kwamen. Ter vergelijking: in 1995 kwamen mensen naar Nederland, en vertrokken er Emigratie is dus weer hot : maar liefst Nederlanders méér emigreerden dan in Het CBS geeft ook interessante prognoses af. Zo verwacht het bureau dat het aantal emigranten de komende jaren stijgt via in 2012 tot in Daarna is de verwachting dat het aantal emigranten per jaar weer heel langzaam zal teruglopen, naar zo n in n Noren eten het vroegst Tussen 16 en 17 uur s middags zit bijna 30 procent van de Noren al aan zijn of haar avondeten. Daarmee zijn de Noren de vroegste eters van Europa, zo blijkt uit onderzoek van Justeat onder negen Europese landen en Canada. Nederlanders staan op een keurige tweede plek: 23 procent gaat vanaf vijf uur aan tafel, en dat geldt ook voor 20 procent van de Denen. Zoals te verwachten was eten Zuid-Europeanen het laatst. Vanaf 20 uur gaat 30 procent van de Spanjaarden dineren. Nice to know: in vrijwel alle onderzochte landen is van de bekende keukens de Italiaanse keuken favoriet. Dit geldt voor Denemarken, Noorwegen, België, Zwitserland, Canada en Italië. Enigszins verrassend is de favoriete keuken van Nederlanders: de Turkse. In Spanje en Ierland is de Chinese keuken het meest gewild, in Engeland de Indiase. De Italiaanse keuken scoort bij de laatstgenoemde groep landen de tweede plaats, met uitzondering van Spanje. Daar komt Italiaans eten op de derde plek, na Chinees eten en hun eigen tapas. En als we nu toch met nice to know bezig zijn: datzelfde onderzoek heeft ook gekeken naar favoriete pizza s in de diverse landen. De klassieke Napolitaanse pizza margherita scoort onder meer in Nederland en in Italië het best. De Belgen waarderen de pizza salami het meest, en de hele top vijf van Noorse favoriete pizza s wordt ingenomen door vleespizza s, waarbij de pizza pepperoni de topper onder de toppings is. n MEI 2012 VERTREK NL 9

10 kortom Spanje gaat gebukt onder negatief migratiesaldo Waar Nederland meer immigranten kent dan emigranten, is het in Spanje exact andersom. In 2011 verlieten maar liefst Spanjaarden hun land, en trokken bij voorkeur naar Zuid-Amerika. Dit blijkt uit cijfers van het Spaanse bureau voor statistiek (INE). Het aantal immigranten in Spanje in 2011 bedroeg zo n Naast een flinke economische crisis, met alle gevol- H et kabinet wil dat genaturaliseerde Nederlanders zoveel mogelijk één nationaliteit aanhouden. Wie wil naturaliseren moet dus afstand doen van de andere nationaliteit, tenzij dit niet mogelijk is. Het wetsvoorstel regelt dat voor mensen die de Nederlandse nationaliteit willen, inkomen- en opleidingseisen kunnen worden gesteld. Zo moet het gezinsinkomen minstens het minimumloon zijn. Ook moeten vreemdelingen kunnen aantonen dat ze minimaal twee jaar gewerkt hebben of een beroepsopleiding hebben gevolgd. Minister van Binnenlandse Zaken Liesbeth Spies (CDA) stelt in een brief dat het de wens is van het kabinet dat de mensen slechts één nationaliteit hebben omdat er dan helderheid is omtrent de rechten en verplichtingen die tussen staat en individu bestaan. De Raad van State stelt dat het kabinet het plan om de dubbele nationaliteit onmogelijk te maken, moet heroverwegen. In het verleden werd de dubbele nationaliteit juist gezien als goed voor de integratie. Het kabinet heeft geen redenen gegeven waarom dat nu anders zou zijn. De Raad stelt verder dat mensen die naast de Nederlandse ook een andere nationaliteit hebben, niet per se een minder sterke band met Nederland hebben. Nationaliteit en loyaliteit vallen niet automatisch samen. Tweede Kamerlid Gerard Schouw van D66 gen van dien voor de werkgelegenheid, gaat het Zuid-Europese land nu dus ook gebukt onder een negatief migratiesaldo. De komende jaren lijkt het inwonertal van Spanje er niet beter op te worden: vanwege de crisis zijn veel Spanjaarden van zins hun geluk in het buitenland te gaan beproeven. Alsof dat nog niet genoeg is staat Spanje een grote vergrijzingsgolf te wachten. n Dubbel paspoort behoort straks tot het verleden vindt dat Nederlanders die een andere nationaliteit aannemen in het buitenland, tegelijk de Nederlandse nationaliteit moeten kunnen behouden. Wereldwijd is de trend juist het verruimen van de mogelijkheden voor een meervoudige nationaliteit, omdat steeds meer mensen in het buitenland werken, wonen en trouwen. Het voorstel van dit kabinet gaat volstrekt voorbij aan het feit dat mensen in de 21e eeuw lang niet altijd hun hele leven in hun eigen land wonen en werken., aldus Schouw. Praktische zaken, zoals het aankopen van onroerend goed in Mexico of het krijgen van bepaalde banen in de VS, zijn bijna alleen mogelijk als je ook de nationaliteit van het woonland bezit. n kortom kort Het meest verdienen in Saudi-Arabië In het HSBC Expat Economics onderzoek komt Saudi-Arabië als land uit de bus waar expats het meeste geld kunnen verdienen. Uiterst verrassende nummer 2: Egypte. De top vijf wordt vervolledigd door Singapore, Rusland en Zwitserland. Vrijwel alle landen danken hun hoge positie aan de hoge salarissen die expats er kunnen verdienen, in combinatie met lage belastingen en vaak enorme tegemoetkomingen voor expats, zoals geen woonkosten en geen opleidingskosten voor de kinderen. Hittegolven meest voorkomende weersextremiteit emigranten Uit een onderzoek van het Wereldpanel van de Wereldomroep blijkt dat bijna de helft van de Nederlanders in het buitenland in een gebied woont waar ze geregeld rekening moeten houden met heftige natuur- en weersomstandigheden zoals hittegolven (17 procent), aardbevingen (16,5 procent), overstromingen (16 procent) en bosbranden (15 procent). Expatkinderen snel 'thuis' in Nederlands onderwijs Uit onderzoek van de Onderwijsinspectie blijkt dat expatkinderen doorgaans weinig moeite hebben zich aan te passen aan het onderwijs in Nederland bij terugkeer in Nederland. Zo'n kinderen in de leerplichtige leeftijd volgen Nederlands onderwijs in het buitenland. Het onderzoek laat onvermeld hoe het staat met de prestaties van Nederlandse expatkinderen die onderwijs in een andere taal hebben genoten tijdens de expatperiode. Nederlandse huizen populair bij Belgen Volgens het NOS kopen steeds meer Belgen een huis vlak over de grens in Nederland. Vooral voor starters is een huis in Nederland een stuk voordeliger. In 2011 verwelkomde het Nederlandse Zeeuws- Vlaanderen meer dan 600 nieuwe Belgen. Dat is een verdubbeling in vergelijking met het jaar De verklaring voor de plotselinge populariteit van Nederlandse woningen bij onze zuiderburen: de Nederlandse huizenprijzen dalen, terwijl de Belgische juist stijgen. 10 VERTREK NL MEI 2012

11

12 column Gefeliciteerd, u bent 50 jaar geworden! 12 VERTREK NL MEI 2012

13 column Toen ik in New York kwam werken, moest ik me van mijn Amerikaanse zorgverzekeraar binnen een week in het ziekenhuis melden. U bent 50 jaar geworden, dus u bent verplicht zich inwendig te laten onderzoeken op darmkanker. De Amerikanen hebben een andere mentaliteit ten aanzien van de gezondheidszorg dan Nederlanders. Uiteraard moet je hier wel een goede zorgverzekering hebben, maar als dat zo is, gaan alle deuren voor je open. Preventie is het motto. Statistieken hebben uitgewezen dat darmkanker veel voorkomt bij mannen boven de 50, dus we verplichten iedereen een colonoscopy te ondergaan. En zo werd ik kort na mijn aankomst in New York in een rolstoel door de lange gangen van het St Vincent ziekenhuis gereden. Ik had 24 uur van te voren niet meer mogen eten en de verplegers waren bang dat ik van mijn stokje zou gaan, dus mocht ik niet meer lopen. Zitten!, zei de verpleegster gebiedend. Ik sputterde nog wat tegen. Maar als u valt en een been breekt, dan kost het ons miljoenen, zei ze. Aha, dat was dus de achtergrond van de bezorgdheid. Ik werd een kamer met allerlei apparatuur binnengereden en moest op een tafel gaan liggen die met zeil was afgedekt. De dokter B o r i s D i t t r i c h d i r e c t e u r b i j H u m a n R i g h t s Wat c h i n N e w Y o r k kwam binnen, stelde zich voor en vroeg of ik ergens allergisch voor was en hoe ik me voelde. Ondertussen prepareerde ze een verdovingsmiddel. Intens gelukkig Ik hoor aan uw accent dat u uit Nederland komt, zei ze geïnteresseerd. Mijn man en ik waren vorig jaar nog in Kopenhagen en we vonden het er heerlijk. Amsterdam is Met zachte hand werd ik het ziekenhuis uitgeduwd. Elke minuut dat ik er langer zou blijven, zou een risico voor ze kunnen betekenen. de hoofdstad van Nederland, zei ik streng. Kopenhagen van Denemarken. De verdoving begon te werken, want ik voelde niet dat er bij mij van achteren een buisje met een camera mijn endeldarm binnen werd geduwd. Ik zou er nooit kunnen wonen, ging de dokter onverdroten verder. Het regent er altijd en iedereen gebruikt er drugs. Dit kon ik niet op me laten zitten en ik opende mijn mond om te protesteren. Er kwam geen geluid uit, ik zakte weg in een aangename roes, een gelukzalige halfslaap. Wat voelde ik me geweldig! Op de achtergrond hoorde ik de stem van de dokter. Ze besprak de kansen van Hillary Clinton om president van Amerika te worden. Op een groot tv-scherm waren mijn ingewanden in allerlei bonte kleuren te zien. Ik weet niet of ze me morfine of iets vergelijkbaars hadden toegediend, maar terwijl ik met lodderige ogen naar mijn ingewanden op het scherm keek, voelde ik me intens gelukkig. Off you go Nadat ik ontkoppeld was en de roes was uitgewerkt, viel me op hoe armetierig het ziekenhuis eruitzag, hoe belachelijk dik de verpleegster was. Ik moest alweer een stapel papier invullen en kreeg een onbegrijpelijke uitleg over mijn gezondheidstoestand. Dus alles is in orde?, vatte ik de verpleegster samen. Yes, honey, off you go. Met zachte hand werd ik het ziekenhuis uitgeduwd. Elke minuut dat ik er langer zou blijven, zou een risico voor ze kunnen betekenen, al had ik een formulier ondertekend dat ik hen nergens voor aansprakelijk zou stellen. Al is mijn Engels vrij goed, de medische termen zeggen me weinig. Ik voelde me hulpeloos in het ziekenhuis. Hoe moet dat als ik echt ziek word?, dacht ik. Hoe moet ik me dan verstaanbaar maken? En daarom ben ik van huisarts veranderd. Ik ben nu patiënt bij een huisarts in Manhattan die vroeger arts in Amsterdam was en gewoon Nederlands spreekt. En nu maar hopen dat ik nooit ziek word. Want zelfs in het Nederlands vertellen over gezondheidsklachten is niet mijn favoriete bezigheid. n MEI 2012 VERTREK NL 13

14

15 coverstory Waar leeft u het langst en het gezondst? Uw gezondheid is uw grootste goed, ook ná emigratie. Daarom is het handig niet alleen te kijken naar een lekker klimaat en een mooie omgeving, maar ook naar de kwaliteit van de zorg in het land van uw keuze. VertrekNL nam u het grootste deel van het werk vast uit handen. Misschien is Zweden of Zwitserland een overweging waard. En heeft u al eens aan Zuid-Korea gedacht? tekst jorine de bruin MEI 2012 VERTREK NL 15

16 coverstor y Uvertrekt naar Duitsland, Frankrijk, de Verenigde Staten of Nieuw-Zeeland. Al snel voelt u zich er volkomen thuis. Hier wilt u tot uw dood blijven. Maar hopelijk duurt het nog lang voor dat zover is. En in de tussentijd heeft u onvermijdelijk zorg nodig, voor uzelf en uw gezin. U zult een betrouwbare huisarts willen vinden en een ziekenhuis dat op berijdbare afstand ligt en over apparatuur beschikt die niet bijna uit elkaar lijkt te vallen. Waar hoeft u zich geen zorgen te maken over de zorg? Om antwoord te geven op die vraag zijn we eens in de berg rapporten gedoken die over dit onderwerp zijn verschenen. Het belangrijkste is Health at a glance, een enorm uitgebreid verslag van de in Parijs gevestigde VRAAG 1 Wat is de levensverwachting? Hoe oud mensen gemiddeld worden, zegt iets over de kwaliteit van leven. In een land met goed voedsel, weinig vervuiling, een tevreden volk en goede zorg worden mensen doorgaans ouder. Van de door de OECD onderzochte landen scoort Japan het best, met een gemiddelde levensverwachting van 83 jaar. Trotse tweede is Zwitserland (82,3), gevolgd door Italië en Spanje (beide 81,8). Veel minder jaren heeft de gemiddelde mens in Turkije (73,8), Hongarije (74) en Slowakije (75). Daarbij geldt overigens wel dat Turkije een enorme inhaalslag aan het maken is. In 1960 was de levensverwachting er nog maar 48 jaar. Daar is in vijftig jaar tijd dus 25 jaar aan toegevoegd, een ongekende groei. Lange levensverwachting... Ongekende groei... Hier wilt u tot uw dood blijven Organisation for Economic Co-Operation and Development (OECD). Dat heeft vijftig ontwikkelde landen volledig in kaart gebracht waar het gaat om gezondheid en gezondheidszorg. Onder de landen die onder de loep zijn genomen, bevinden zich min of meer alle staten in de eerste en tweede wereld: van België tot Indonesië, van Nieuw-Zeeland tot Frankrijk, van Italië tot Mexico. Alle onder Nederlanders populaire emigratiebestemmingen zitten erbij. Uit dat onderzoek zijn grofweg vijf vragen te destilleren die antwoord behoeven. Heeft u de vijf antwoorden, dan heeft u een behoorlijk inzicht in de zorgkwaliteit in een land. foto: peter beemsterboer VRAAG 2 Zijn mensen doorgaans gezond? Een lang leven is mooi, maar toch vooral als het in goede gezondheid wordt doorgebracht. Per land is uitgebreid onderzoek gedaan naar de meest voorkomende en meest gevreesde ziektes van deze tijd. Dat levert verrassende resultaten op. Zo krijgen Fransen minder hartaanvallen dan welke andere Europeanen ook. In Mexico komt kanker relatief weinig voor. Maar dat zijn anekdotes. Wie het hele lijstje enge ziektes bekijkt, ziet dat je voor een gezond leven maar het beste naar het (verre) Oosten kunt gaan: in Zuid-Korea en Japan is het risico het kleinst. Goede derde en vierde zijn Israël en Zweden; gelukkig wat dichter in de buurt. Er is trouwens een groot verschil tussen gezond zijn en je gezond voelen. Ook dat is onderzocht. Wat blijkt? Op de vraag of ze zich zelf gezond achten, zegt maar 31,1 procent van de volwassen Japanners volmondig ja, terwijl het zo ongeveer het gezondste volk ter wereld is. Andersom kan ook. De Amerikanen bezetten op de officiële ranglijst maar een plaatsje in de middenmoot, maar ze voelen zich de gezondste mensen op aarde. Negentig procent zegt zich zeer gezond te voelen. 16 VERTREK NL MEI 2012

17 coverstory VRAAG 3 Hoeveel mensen werken er in de zorg? Goed, na deze algemene indicatoren wordt 20% van alle werkers in de zorg actief is. Op het tijd eens rechtstreeks naar de zorg zelf twee staat Denemarken, op vier Zweden en te kijken. Want een ongeluk zit in een klein op vijf Finland. Daartussen, op plaats drie: hoekje: voor u het weet heeft u toch een Nederland. keer een dokter of een ziekenhuis nodig. De meeste artsen, namelijk 6,1 per duizend Dan is het handig als er een in de buurt is. inwoners, vindt u verrassend genoeg in We keken per land naar het percentage van Griekenland. De meeste psychiaters (42,2 de beroepsbevolking dat werkzaam is in de zorg. De zorg is daarbij een breed begrip, dat naast artsen en verpleegkundigen bijvoorbeeld ook kinderopvang en verzorgingshuizen bevat. Scandinavië scoort goed: op plaats één staat Noorwegen, waar per inwoners) in Zwitserland. De meeste verpleegkundigen in de Scandinavische landen, Zwitserland en België. Hoogste artsendichtheid... foto: peter beemsterboer VRAAG 4 Hoeveel up-to-date medische apparatuur is er? Een ziekenhuis is zo goed als de apparaten die er staan. En wie daarnaar kijkt, ziet meteen een wijdverbreid vooroordeel bevestigd: Japanners zijn enorme techneuten. Nergens staan zoveel MRI-scanners en andere hoogwaardige technologische medische apparaten als in Japan. Op de tweede plaats, maar op zeer grote achterstand, volgen de Verenigde Staten. In Europa is IJsland de koploper. Extreem slecht scoort Mexico. Ter vergelijking: per miljoen inwoners heeft Japan 97,3 CT-scanners. In Mexico stopt de teller bij 4,3. Slechte score... En wat kost dat allemaal? Uw gezondheid is onbetaalbaar, maar het moet allemaal wel kunnen natuurlijk. Op zich is dat in de meeste landen niet zo n probleem: niet alleen in Nederland, maar ook in tientallen andere landen bestaat een verplichte gezondheidszorgverzekering die voor (nagenoeg) iedereen geldt. Twintig procent van de Amerikanen heeft geen enkele dekking Europese koploper... Uiteraard is het per land en per verzekeraar opletten wat de exacte voorwaarden zijn, maar in de kern is het leeuwendeel gedekt. Maar dat geldt niet overal. Een klassiek voorbeeld van een land waar deze manier van verzekeren niet bestaat nog niet, er wordt hard gewerkt aan de nieuwe Obama-care is Amerika. In de Verenigde Staten is ongeveer een kwart van de bevolking via de werkgever verzekerd, heeft zo n 55 procent het zelf geregeld en heeft de resterende twintig procent geen enkele dekking. Goed uitzoeken hoe u zich voordelig privé verzekert is dus een must als u daar gaat wonen. MEI 2012 VERTREK NL 17

18 coverstor y VRAAG 5 Hoe lopen ziekenhuisbezoeken doorgaans af? Als iemand in uw omgeving met een hart- met baarmoederhalskanker na vijf jaar nog aanval wordt opgenomen in een ziekenhuis, leeft, is in Noorwegen 78%, maar in Enge- is het prettig te weten dat van de honderd land maar 58%. Een herseninfarct blijkt echt mensen die op deze manier het hospitaal beter behandelbaar in Zuid-Korea, Japan en binnenkomen er bijna 98 overleven. Dat is zo de Scandinavische landen dan in Slovenië, in het gemiddelde ziekenhuis in Denemar- Slowakije en België. De kans dat iemand ken. Maar in Mexico overleven er maar 78. Er is veel onderzoek gedaan naar sterfgevallen in ziekenhuizen en verschillende soorten medische fouten. Daaruit blijken dat ziet u wel in bovenstaand voorbeeld echt grote verschillen. De kans dat iemand die met zo n infarct binnenkomt binnen dertig dagen overlijdt is in Zuid-Korea 2,5 procent, maar in Slowakije en België ruim 15%. Dat wil overigens niet zeggen dat de zorg in België slecht is: op de meeste onderdelen scoort het land prima. Belgische zorg scoort prima... foto: peter beemsterboer Het spreekt voor zich: een land dat op alle vijf terreinen goed scoort, is een relatief veilige optie als het om uw gezondheid gaat. Mensen worden er oud, ze zijn gezond en áls ze zorg nodig hebben, is die in ruime mate aanwezig en van goede kwaliteit. Waar u, op basis van dit overzicht, liever geen serieuze gezondheidsklachten krijgt? Mexico, dat is zeker. En binnen Europa scoort Hongarije erg slecht, net als Estland, Slowakije, Slovenië en Polen. De populairste emigratiebestemmingen België, Duitsland en Frankrijk, bevinden zich allemaal in de subtop of aan de bovenkant van de middenmoot: geen enkele reden dus om er niet heen te gaan uit angst voor de lokale dokter. Maar ze moeten het afleggen tegen de echte toppers op het gebied van de gezondheidszorg: Japan, Zuid- Korea, Israël, Zwitserland, Zweden en Noorwegen. Nee, onsterfelijk wordt u ook in deze landen nog niet. Maar de kans op een lang en gelukkig leven is er wel een tikje groter dan op iedere andere plek. n Vooroordelen Ook in de gezondheid en de gezondheidszorg is de volksaard terug te zien. Welke (voor)oordelen blijken wel of juist niet gegrond als we naar de kale cijfers kijken? (Voor)oordeel: Amerikanen zijn dik Klopt! Bijna 35% van de volwassen Amerikanen heeft last van obesitas, meer dan welk ander volk ook. Nederland steekt er met ongeveer 12% dunnetjes bij af. (Voor)oordeel: Japanners stellen zich aan Klopt! Als Nederlanders dat denken wanneer ze weer eens een Japanner met een mondkapje door Amsterdam zien lopen, hebben ze nog gelijk ook. Japanners zijn een van de gezondste volkeren op aarde (ze worden niet voor niets zo oud), maar ze voelen zich bijna het minst gezond. (Voor)oordeel: Hoe meer ontwikkeld het land, hoe meer artsen Klopt niet. Griekenland heeft relatief veel meer artsen dan Nederland (6,1 per duizend mensen, tegen 2,9 per duizend). Rusland ook. Maar dat zegt natuurlijk niets over hun kwaliteiten. (Voor)oordeel: Amerikanen lopen allemaal bij een psychiater Klopt niet. De Zwitsers hebben ongeveer drie keer zo veel psychiaters (per duizend inwoners) dan de Amerikanen. Zelfs Nederland heeft er meer dan de VS. 18 VERTREK NL MEI 2012

19

20

21 Voordat ik aan mijn wereldreis begon, heb ik daarover met mijn Nederlandse vrienden en kennissen gesproken. En telkens als ik over Nieuw- Zeeland begon te praten met mensen die daar zijn geweest, zag ik de veranderingen in hun houding. Zij begonnen als het ware te stralen, ondertussen enthousiast hun ervaringen vertellend. Vele tips en verhalen over de mooiste plekken van dat land volgden elkaar in rap tempo op. Het was bijzonder om dat alles te horen maar ook treffend was het hoe je hun bewondering voor Nieuw-Zeeland van hun gezichten af kon lezen. Ook de verhalen op internet (o.a. weblogs) over Nieuw-Zeeland waren uitermate positief. Wat is dat dan dat Nieuw-Zeeland met de mens doet? Blijkbaar brengt het aardig wat positivisme en enthousiasme teweeg. En dat heb ik ook zo ervaren. Ik heb een aantal weken door Nieuw-Zeeland gereisd en begrijp nu waarom de mensen zo enthousiast over het land praten. Het is gewoonweg een uitermate prachtig land. Misschien omdat tekst koos reitsma de natuur zo lang onaangetast is gebleven. Immers, de Maori's hebben eeuwenlang het land niet overbevolkt. Ze hebben met respect voor de natuur in dat gebied geleefd. En de verwoestende Europeaan kwam daar pas in de 19e eeuw. Is het een land om direct naartoe te emigreren? Emigratie naar Nieuw-Zeeland vergt enige goede voorbereidingen. Het land is dunbevolkt, het heeft iets meer dan 4,5 miljoen inwoners. De stad Auckland heeft er ongeveer 1,2 miljoen, terwijl het gehele Zuideiland net iets meer dan een miljoen inwoners heeft. Veel dorpen en gehuchten hebben geen voorzieningen zoals een supermarkt of pinautomaat. Daar moet je je bewust van zijn als je naar Nieuw-Zeeland wilt vertrekken. Bereid je voor en pas je aan de omstandigheden aan, dan komt het wel goed. De natuur daar compenseert het gemis aan voorzieningen ruimschoots: woeste ruige landschappen, weelderige kusten, regenwouden, gouden baaien, lijmsteenrotsvalleien, vulkaangebieden, oevers met kleine geisers en bubbelende modder, kristalheldere weerspiegelende rivieren en beken, groengrijze beboste bergen en heuvels die als knokkels van handen in het landschap liggen, watervallen in vele soorten en maten. Ik heb drie nachten in het gehucht Makarora doorgebracht, dat in een brede vallei ligt. Die avonden zag ik een paar stoere lokale mannen buiten op de veranda van de bar in stilte genieten van de zonsondergang en het bijbehorende lichtspel op de wolken en de bergen. Ik genoot met hen mee. Mijn mooiste moment? In Milford, aan het eind van de middag, staande op de amberkleurige oever niet ver van de kleine haven, mijn blik gericht op de Milford Sound met voor mij Mitre Peak, rechts Lady Bowen waterval en een mooie namiddagzon, na een hele middag fikse regen. Stil word je daar van. Zo fenomenaal. nv MEI 2012 VERTREK NL 21

22 reportage NOS-correspondente Marjon van Royen in Rio de Janeiro over de stille revolutie, de stadsoorlog en de levenslust van de Brazilianen Als je mensen met krijg je daar 22 VERTREK NL MEI 2012

23 reportage Rio de Janeiro maakt zich op voor het WK voetbal van 2014 en de Olympische Spelen van Bovendien is het de plaats waar jaarlijks duizenden mensen met hun billen schudden tijdens het carnaval. Maar achter de feestvreugde schuilt ook een stad van corruptie, armoede en drugsoorlogen. Hoe gaat NOS-correspondente Van Royen daarmee om? Hoe kan het dat ze beduidend meer levenslust voelt dan angst? respect behandelt, iets voor terug tekst leontien aarnoudse MEI 2012 VERTREK NL 23

24 reportage T jonge, zo ver kijk ik nooit vooruit. Probeer het gewoon, oké? Dat antwoord kreeg ik van Marjon van Royen, NOS-correspondente voor Latijns-Amerika in Rio de Janeiro, toen ik haar twee weken op voorhand benaderde voor een interview. Een typerend antwoord voor een inwoner van Latijns-Amerika die leeft in het moment en geniet met de dag. Sinds 1997 woont en werkt Van Royen als correspondente in Latijns-Amerika. Eerst voor NRC Handelsblad in Mexico-City en vanaf 1999 als correspondente voor NOS radio en tv met als standplaats Rio de Janeiro. Deze op een na grootste stad van Brazilië is het kloppende hart van een opkomende economie. Economische sprongen vooruit Brazilianen omringen Van Royen met een warm gevoel van levensvreugde, maar als het om corruptie of bureaucratie gaat, zijn de ergernissen groot: Als je ziet hoe veel bureaucratie hier is, lijkt het bijna onvoorstelbaar dat er tegelijkertijd zo n enorme economische groei plaatsvindt in het land. Ik vind het verbijsterend om te zien hoe buitenlandse bedrijven het geduld opbrengen om hier te komen en te investeren. Je moet goed weten waar je aan begint. Toch hebben de buitenlandse investeringen dit land geen windeieren gelegd. Brazilië profiteert momenteel aanzienlijk van een economische groei. Ondanks dat deze groei niet altijd hand in hand gaat met duurzame ontwikkeling, betekent het voor de bevolking wel dat hun eindelijk werk iets begint op te leveren (er zijn meer vaste banen en mensen verdienen meer geld) zodat ze kunnen bouwen aan een meer gefundeerde toekomst. Stille revolutie Niet alleen economisch maakt het land grote sprongen voorwaarts, ook sociaal gezien zijn er veel hervormingen doorgevoerd. Dat komt mede door het beleid van voormalig president Lula, oud- vakbondsleider die als eerste linkse president van Brazilië werd benoemd. Diverse programma s die gericht zijn op honger- en armoedebestrijding en sociale zekerheid zijn onder zijn bewind opgezet. Zo krijgen arme moeders nu minimum bijstand als hun kinderen naar school gaan, waardoor ook problemen als kinderarbeid en analfabetisme worden teruggedrongen. Het opbouwen van structuren die solidariteit ondersteunen, is niet vanzelfsprekend in landen waar de economie booming is. Van Royen vergelijkt het met haar bezoek aan India, ook een land met een opkomende economie: Ik zag een land waar armen aan hun lot werden overgelaten en waar structuren voor solidariteit ontbraken. Dat is een wereld van verschil met Brazilië. Met de komst van Lula in 2002 was er in het land een stille revolutie gaande, vertelt Van Royen. De rijken waren in paniek toen hij zich als serieuze presidentskandidaat voordeed. Niet alleen doordat hij de stem van het volk vertegenwoordigde, maar ook omdat Brazilië nog eens failliet kon gaan. Dit kwam omdat Lula s komst uitgedrukt werd in een mondiaal investeringsrisico. Ondanks deze dreiging ging de grote meerderheid van de mensen toch op hem stemmen. Van Royen vergelijkt de komst van Lula in Brazilië met de afschaffing van de apartheid in Zuid- Afrika: Een gewone man die de touwtjes in handen had, die over het land regeerde en die wijn dronk net als de elite, dat veroorzaakte een radicale breuk met de bestaande hiërarchische structuren in dit land. Vrouwen voor verandering In 2010 volgde Dilma Rouseff, afkomstig van dezelfde Arbeiderspartij, hem op. Ze gaf niet alleen een vervolg aan Lula s liberale koers en sociale hervormingen, maar maakte ook de weg vrij voor vrouwenemancipatie. Zelf is ze de eerste vrouw die regeert in het land en dus hét bewijs dat vrouwen de motor kunnen zijn van verandering. Volgens Van Royen weerspiegelt Rouseffs komst een realiteit die ze dagelijks terugziet in de maatschappij: Mannen zijn misschien de macho s in Latijns-Amerika, het zijn de vrouwen die het werk doen, die geld verdienen, die de kinderen opvoeden en die weer naar school gaan. De verandering komt niet alleen van onderop, maar juist ook vanuit de vrouw. Ze vervolgt: De verandering is voelbaar. Het maakt een golf aan energie en creativiteit los bij de mensen. Aan de andere kant lijkt er nog een lange weg te gaan. Vrouwen klimmen misschien omhoog op de maatschappelijke ladder, Mannen zijn misschien de macho s in Latijns-Amerika, het zijn de vrouwen die het werk doen Met Tião, leider van de vuilscheiders in Rio. Zijn documentaire werd genomineerd voor de Oscars VERTREK NL MEI 2012

25 reportage maar donker getinte mensen zie je echter nog geen topfuncties bekleden. Vrouwen uit hogere klassen weten bijna nooit hoe ze zelf moeten koken (daar hebben ze hun inwonende dienstmeisjes voor). Met je handen werken, dat is niets voor de elite. Van Royen vertelt dat ze voor gek werd verklaard toen ze ging verhuizen en haar eigen huis begon te schilderen: Dat deed ik in Nederland ook altijd. Maar een blanke vrouw die haar eigen huis schildert, dat is hier echt ondenkbaar. Corruptie Als vrouwen de motor zijn voor verandering, gaan ze dan eindelijk ook korte metten maken met de ongebreidelde corruptie in het land? Dilma Rouseff lijkt, in tegenstelling tot voorganger Lula, de strijd te zijn aangegaan met deze draak. Al zo n acht ministers wees De verandering maakt een golf aan energie en creativiteit los bij de mensen ze vanwege corruptiebeschuldigingen de deur. Toch is de aanpak van corruptie niet eenvoudig in een land waar de tegenstelling tussen arm en rijk ondanks sociale hervormingen nog altijd zeer schrijnend is. Neem bijvoorbeeld de politie. Van Royen trekt regelmatig de favela s in voor haar werk. Ik heb zelf gezien hoe de politie onderhandelt met de drugsbazen over hun deel van de inkomsten van de drugshandel. 10 procent? Nee, 15 procent. Oké, 13 procent. Zo gaat dat. Ze vervolgt: Politieagenten zijn hier een soort rambo s, zo gedragen ze zich ook. Als ze een inval doen in een sloppenwijk, is het gillende paniek. Ze komen soms met tanks binnenrijden. Vrouwen schuilen met hun kinderen in bouwvallige huisjes met dunne muren die nauwelijks bescherming bieden. Het is verschrikkelijk. Dat is de stadsoorlog van Rio. Geweld Is ze nooit bang met al dat geweld om haar heen? Natuurlijk schrik ik als er in het wilde weg geschoten wordt tijdens mijn werk in de sloppenwijken. Maar de mensen in de favela s moeten dagelijks leven met die angstige realiteit, ik niet, verklaart van Royen. Favela s worden traditioneel niet erkend door foto's: alberto trigila MEI 2012 VERTREK NL 25

26 reportage de Braziliaanse overheid. De inwoners hebben bijvoorbeeld hun eigen justitiële systeem ontworpen en waterleidingen aangelegd. Volgens Van Royen biedt het leven in de sloppenwijk dan ook veel meer dan alleen drugs, oorlog en geweld. Van Royen benadrukt dat de favela een heel hechte gemeenschap is: De deuren staan er open, iedereen kent elkaar en bij huiselijk geweld wordt er ingegrepen. Iedereen woont dicht op elkaar, het is net een groot huis. Van Royen wordt er regelmatig uitgenodigd voor doopfeesten, trouwpartijen en barbecues (waar oude wasmachinetrommels met hun gaatjes uitstekend fungeren als barbecue). Ze kennen en vertrouwen haar. Dat is noodzakelijk, anders kom je de wijk niet binnen. Van Royen woont tussen de favela s in. Is ze in haar wijk of in andere buurten niet bang? Volgens Van Royen komt het meeste geweld voor tussen de drugsbendes onderling, of tussen drugsbendes en de politie in de sloppenwijken. Ik ben nog nooit beroofd. Oh ja, eens ben ik achtervolgd door een jongen. Ik kreeg het gevoel dat hij iets van me wilde. Ik had mijn radioapparatuur bij me en heb hem geïnterviewd over zijn werkzaamheden. Dat vond hij erg leuk. Na afloop vroeg ik: hoeveel krijg je van me? O niets, zei hij en liep weer weg. Van Royen denkt even na en zegt dan: Als je mensen met respect behandelt, krijg je daar iets voor terug. Thuiskomen Voor haar verblijf in Rio de Janeiro woonde Van Royen twee jaar in Mexico-City. In haar boek De Nacht van de Schreeuw beschrijft ze zowel haar vurige liefde voor als haar bittere frustraties over de Mexicaanse maatschappij. Door haar vriendschap met kokkin Sandra leert ze het land, de cultuur en de mensen goed kennen. Hoe belangrijk deze vriendschap ook voor haar is, Van Royen voelt zich niet thuis in het land. Het is alsof de mensen in Mexico zich achter een masker verschuilen. En dat terwijl ze zich in Brazilië als een vis in het water voelt. Haar bezoek aan Rio de Janeiro beschreef ze in haar boek als volgt: Het is of de levenskracht van de muren spat. Nog nooit heb ik zo n bedwelmende mengeling van geuren en kleuren gezien. In alle tinten, van diepzwart tot roodgeel, lopen de mensen door de nacht onder de majestueuze bogen van een oud aquaduct. Een groepje mannen speelt sambamuziek bij een wankel tafeltje en een paar stoelen, gewoon op straat. Mensen dansen op het opzwepende ritme terwijl een zwarte vrouw in wijde rokken stukken kip staat te grillen boven een walmend kolenstelletje. ( ) Bemvinda no Brasil, welkom in Brazilië. Als correspondente reist Van Royen veel in Latijns-Amerika. Ze rapporteert over 36 landen. Maar telkens als het vliegtuig weer landt in Rio de Janeiro en ze de vieze geur van de baai weer ruikt, kan ze wel janken van geluk, zegt ze. Waarom? Omdat de mensen mij het gevoel van thuis geven. Van Royen geniet van de openheid, beleefdheid en levensvreugde van de mensen. Maar ook van de hoogoplopende emoties van mensen die snel weer over zijn en van het gesjoemel. Ik heb het gevoel dat ik leef, dat de volumeknop maximaal openstaat. Ze vervolgt: Ik ben geloof ik op de verkeerde plek geboren. In landen met een rooms-katholieke cultuur leef ik veel prettiger. Het gaat me daarbij niet zozeer om het geloof zelf, als wel om het feit dat mensen hier nauwelijks bezig zijn met schuldgevoelens of zichzelf proberen weg te cijferen. Identiteit Brazilië is een smeltkroes van culturen. In Rio is er vrijwel niets over van de indianenculturen, maar wel van de Afrikaanse culturen. Dat merk je bijvoorbeeld aan de sambamuziek en het eten. Pas in 1888 is de slavernij afgeschaft in Brazilië. De voormalige slaven gingen wonen in de favela s, op de heuvels van Rio. Omdat Van Royen voor haar werk veel reist binnen het continent, kan ze landen en culturen onderling goed vergelijken. Toevallig of niet, maar de landen die ik het minst prettig Tip van Marjon van Royen Vakantie vieren in Brazilië is iets anders dan er wonen. Als je naar Brazilië emigreert, boor dan je grootste reservoir aan geduld aan om niet gek te worden van de bureaucratie. Haal net als de Brazilianen diep adem en bedenk dat je er uiteindelijk veel voor terugkrijgt, namelijk een leven in Brazilië. vind in Latijns-Amerika zijn Peru en Mexico, de landen waar hoogstaande indianenculturen op brute wijze zijn vernietigd door de Spanjaarden. Mannen zijn er vermoord, vrouwen verkracht. Volgens Van Royen legt deze historie nog altijd een druk op de identiteit. In Brazilië, waar eerst minder interessante grondstoffen te halen vielen, waren de Portugezen aan de macht. De eerste mengeling van Portugezen waren mensen die introkken bij een stam. Als de cultuur in Mexico geboren is uit verkrachting, is hij hier ontstaan vanuit lust. Dat legt een andere basis. Toekomst Denkt Van Royen eraan om ooit weer terug te gaan naar Nederland? Niet in deze tijden. Vroeger was ik trots op het liberale beleid van Nederland: drugs, euthanasie, abortus, homohuwelijk. En nu? Nu is het een land met een boerkaverbod en een meldpunt voor Oost-Europeanen. Ik herken mijn eigen land niet meer. Vanwege het rouleersysteem van de NOS zit ze tot het einde van het jaar nog op haar post in Rio. Daarna wil ze weer een boek gaan schrijven. En verder? Tja, wist ik het maar. En dan: Morgen zien we wel weer verder. n 26 VERTREK NL MEI 2012

27 wedstrijd Dit jaar staat in het teken van de Oranjekoorts: Met het WK en de Olympische Spelen voor de deur bereiden Nederlanders in het buitenland zich voor op een lange hete sportzomer. Oranjekoorts! Oranjekoorts is zo n typische tijdelijke Nederlandse aandoening die opduikt bij nationale gelegenheden als een (aanstaande) Elfstedentocht, sportwedstrijden en Koninginnedag. Wanneer het heerst, is het vaak een epidemie: vrijwel iedereen wordt aangestoken. Een medicijn is er nog niet voor uitgevonden, men vermoedt dat het een genetische kwestie is. Een kort, langdurig of zelfs permanent verblijf in het buitenland zal dus hoogstwaarschijnlijk geen genezing bevorderen. Ach, soms is het wel prettig om met dingen te moeten leren leven. Dit geldt bijvoorbeeld voor de oranjekoorts. Deze zomer zal de oranjekoorts weer in alle hevigheid uitbarsten. Niet alleen het Europees Kampioenschap voetbal in Polen en de Oekraine, maar ook de Olympische Zomerspelen in Londen staan op het programma. Hoe bereiden Nederlanders in het buitenland zich voor op deze sportieve zomer? Surf naar onze website om het hele artikel te lezen. Doe mee met de oranje VertrekNL-fotowedstrijd! Ook bij VertrekNL zal de oranjekoorts heersen. Geneer u daarom niet en upload uw mooiste, leukste, grappigste, maar vooral meest oranje foto op onze website. Op alle foto s die geplaatst worden, kan gestemd worden. Degene met de meeste stemmen wint een mooi prijzenpakket! MEI 2012 VERTREK NL 27

28

29 wonen juridisch a.d.g. heering heering associates Overleeft uw levenstestament uw vertrek? In uw testament legt u vast wat er na overlijden gebeurt met uw vermogen. U heeft dan te maken met de vraag hoe zo'n document rechtsgeldig wordt opgemaakt (vormvereiste) en tevens heeft u te maken met regels van erfrecht. Deze regels verschillen van land tot land en derhalve is het testament in internationale situaties een zaak van veel juridische aandacht. Bij levenstestament bepaalt iemand (laten wij hem Senior noemen) op het moment dat hij nog normaal kan besluiten en handelen wat er met zijn vermogen en eventuele medische behandelingen zou moeten gebeuren zo hij/zij wel in leven is maar niet meer op normale wijze kan besluiten en handelen. in staat is zelf te beslissen en te handelen. Dit klinkt logisch maar zeker in internationaal verband is alles niet zo vanzelfsprekend. Welk recht? Stel dat Senior vandaag een levenstestament maakt in Amsterdam, en zijn oudste dochter krijgt daarin alle bevoegdheden voor het geval dat. Met een zorg minder emigreert Senior vervolgens naar Portugal, leidt een aangenaam maar te royaal leven. In 2019 concluderen dokter en dochter dat Senior zich niet meer bewust is van wat hij doet. Dochter zet het huis in Portugal te koop en wil de verkoop- akte tekenen. Echter, Senior zit bepaald niet te wachten op een aanleunwoning in de grijze polder en werkt nergens aan mee. De Portugese makelaar, advocaat en notaris weten allemaal dat Senior er geen zin in heeft, maar wellicht ook niet meer bij zinnen is. Zullen zij geheel en al werken op de instructies van dochter die met de Amsterdamse levenstestamentvolmacht uit 2012 zwaait? Volmachten zijn normaliter eindig en herroepelijk en ieder rechtsstelsel heeft zijn eigen regels van doorbreking van die eindigheid en herroepelijkheid. Maar welk recht is van toepassing? En hoe kan de Portugese notaris beoordelen of Senior ten tijde van het maken van het testament wel geheel compos mentis was? Zorg minder In 2009 heeft de Ministerraad van de EU "Principles concerning continuing powers of attorney and advance directives for incapacity " vastgesteld. De aanbevelingen zijn in het Verenigd Koninkrijk al overgenomen in regelgeving. Nederland loopt zoals gebruikelijk niet echt voorop in de invoering van EU-aanbevelingen, maar zou er goed aan doen hier niet mee te wachten. In de tussentijd is het buitengewoon verstandig om nu al aan een levenstestament te werken als men richting de risicogroep gaat. In ons voorbeeld hierboven van Senior in Portugal moet men er niet aan denken dat het Portugese huis verkocht moest worden terwijl Senior niet een levenstestament had gemaakt. Dan had de Portugese rechter een curatele moeten uitspreken. Een ingewikkelde procedure in het Portugees en naar Portugees recht. Gelukkig kan men vandaag de dag wel degelijk een levenstestament opmaken met inachtneming van bovengenoemde principles en met de in praktijk en doctrine ontwikkelde "best practice -normen. Met zo n document gewapend, kan men met één zorg minder de toekomst tegemoet zien. n Zo bekend als het opmaken is van een testament voor na het overlijden, zo nieuw is het fenomeen levenstestament. Enige tientallen jaren geleden was dit nog totaal onbekend. Maar de aandacht voor de problematiek van oudere mensen die niet meer in staat zijn op ordelijke wijze zelfstandig te beslissen of te handelen, is met de vergrijzing overal sterk groeiend. Curatele is het klassieke middel om in te grijpen wanneer iemand niet meer in staat is zelf te handelen. Een zware procedure met tussenkomst van de rechtbank die een curator moet benoemen. Bij levenstestament benoemt men op eenvoudige wijze zelf een toekomstige vertegenwoordiger voor het moment waarop men niet meer MEI 2012 VERTREK NL 29

30

31 werken interview Steven van de Vijver woont en werkt als arts en onderzoeker in Nairobi, Kenia Hier voel je de honger om vooruit te gaan tekst heleen ronner Arts en onderzoeker Steven van de Vijver (1977) werkte voor Artsen Zonder Grenzen in het door oorlog geteisterde Congo. Daarna zocht en vond hij nieuwe manieren om zijn idealisme om te zetten in actie. In plaats van een Hollands huisartsenbestaan koos hij voor een leven in Nairobi, Kenia. Hij doet onderzoek naar mogelijkheden om hart- en vaatziekten in de sloppenwijken te voorkomen. Ondertussen raken zijn vrouw en kinderen ook besmet met de liefde voor Afrika. MEI 2012 VERTREK NL 31

32 interview werken Van de Vijver schreef in 2008 het boek Afrika is besmettelijk, over zijn ervaringen als tropenarts in de Democratische Republiek Congo voor Artsen Zonder Grenzen. In zijn boek beschrijft hij de harde werkelijkheid van armoede, ziekte en dood in het ziekenhuis van Baraka. Naast sombere beelden, schetst hij ook het optimisme, de humor en warmte van collega s en mensen die hij ontmoet. Van de Vijver leeft, werkt, praat en voetbalt mee in zijn tijdelijke woonplaats. Hij schrijft met aanstekelijk enthousiasme en zo praat hij ook over zijn leven nu, in Kenia: In de sloppenwijken zijn geen ATV-dagen. Mensen zijn continu bezig en ze zoeken naar oplossingen en mogelijkheden. Cultuurschok op Schiphol Veel mensen die hun hart verliezen aan Afrika, kennen het gevoel. De cultuurschok komt niet daar, maar hier, als je weer de aankomsthal op Schiphol in komt. Van de Vijver beschrijft het in zijn boek: De klap kwam toen ik ( ) weer in Nederland rondliep met alle luxe en bijbehorende consumeringsdrift. In de supermarkt moest ik kiezen tussen twintig verschillende soorten chips ( ) en in het ziekenhuis onderzocht ik patiënten voor een borstvergroting. Deze wereld was te bizar voor mij. Van de Vijver kwam die schok enigszins te boven na Congo. Hij begon in Amsterdam aan de huisartsenopleiding en deed een master in International Health. Hij trouwde, kreeg twee kinderen en werkte als freelance huisarts. Voor veel mensen zou dit de snelle route zijn van internationale droom naar een gewone, Hollandse realiteit. Voor Van de Vijver niet. Afrika is niet alleen besmettelijk, maar voor mensen als hij ook zeer verslavend. Hij wilde en kon terug. Zijn gezin wilde mee. Nu doet hij promotieonderzoek aan het African Population and Health Research Center in Nairobi, Kenia. Daar werkt hij nu als enige Europeaan in een team van tientallen wetenschappers uit verschillende Afrikaanse landen. Welvaartsziekten in de sloppenwijken Van de Vijver werkt aan een model om hoge bloeddruk te voorkomen in de sloppenwijken: Als tropenarts leer je van alles. De hoofdvakken zijn chirurgie en gynaecologie en het gaat vooral over spannende, acute dingen. En minder over de vraag wat je kunt doen aan chronische ziekten. Daar wilde ik meer over weten, want zelfs in de allerarmste gebieden van Afrika is er een enorme epidemie van welvaartsziekten, zoals suikerziekte. Dus ging ik terug naar Nederland om die extra opleidingen te doen. Hier in Nairobi onderzoek ik nu hoe je in de sloppenwijken de kennis kunt vergroten over de hoge bloeddruk. Mensen bewust maken van de risico s en de mogelijkheden om chronische ziekten te voorkomen. In Nederland kun je dan aankomen met de Schijf van Vijf of gymnastiek, maar in de sloppenwijken is dat heel anders. Je kunt niet zeggen je moet fruit eten, als mensen geen geld hebben. Mensen in de sloppenwijken eten vaak ook veel te veel zout. Voor een deel komt dat omdat er nauwelijks koelkasten zijn, dus mensen gebruiken zout om eten te conserveren. We zoeken nu steeds naar alternatieven die Het rijpt je om je mogelijkheden te onderzoeken. Die houden niet op bij de grens 32 VERTREK NL MEI 2012