Beursberichten Schweissen & Schneiden Warmtebehandelingen (deel 3, slot) Lastoortsen uit Nederland Hij is er: EN-ISO

Transcriptie

1 Onafhankelijk vakblad voor lassen, lijmen en snijden nummer 9 - In dit nummer: Beursberichten Schweissen & Schneiden Warmtebehandelingen (deel 3, slot) Lastoortsen uit Nederland Hij is er: EN-ISO

2 VOORWOORD Lasrobots die exact de lasnaad blijven volgen Om aluminium segmenten exact te kunnen lassen en achteraf kunnen te walsen, investeerde silofabrikant Jansens & Dieperink in een lasrobotinstallatie met een Arc-Eye lasersensor: De Arc-Eye laser-sensor heeft als enige lasnaadvolgsysteem geen last van reflecties die bij aluminium optreden. Daardoor kan de lasrobot de lasnaad exact blijven volgen, zodat de segmenten met een minimale A-hoogte voldoende sterkte hebben voor de walsbewerking. Stuurt de lasrobot langs de meest complexe lasnaden Enige systeem dat lasnaden realtime volgt Geen verstoring door reflecties Bezoek de demo op Schweissen und Schneiden, hal 3 - stand H111 Colofon Uitgave ISSN Lastechniek wordt uitgegeven in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL). Redactie Bert de Jong, Fleur Maas, Rolf Mul, Leo Vermeulen, Bart Verstraeten, Margriet Wennekes, Henk Zandvliet Eindredactie Margriet Wennekes, Leo Vermeulen (techniek) Uitgever Bert de Jong - T Advertentie-exploitatie Con-Sell, Rolf Mul T E info@con-sell.nl Redactieadviesraad Erik Anschütz, Paul Barendse, Ruud van Bezooijen, Tim Blok, Marijke Damen, Leen Dezillie, Rob Helmich, Marcel Hermans, Michel van t Hof, Piet van der Horst, Michael Jak, Pieter Keultjes, Marco Kraaijeveld, Maurice Mol, Ed Mulder, Johan Schelfhorst, Frank Smit, Wil van der Stap, Erik Steenkist, Gregor Tokarenko, Fred Vasquez, Adriaan Visser, Ben Weenink Adressen Nederlands Instituut voor Lastechniek Postbus AD Zoetermeer T E redactie@nil.nl - Belgisch Instituut voor Lastechniek vzw Technologiepark B-9052 Zwijnaarde, België T F , E Ann.Wydooghe@bil-ibs.be - OPUS communicatie-ontwerp Fruitweg 24 j GK Leiden, T F E info@vakbladlastechniek.nl - Voor het verzenden van grote bestanden kunt u gebruik maken van: Abonnementen Voor particulieren in Nederland 62,50 op privé-adres, voor bedrijven in Nederland per abonnement. Voor studenten en senioren geldt in Nederland een speciaal tarief. Voor abonnementen in België kunt u contact opnemen met ann.wydooghe@bil-ibs.be Prijzen zijn excl. BTW. Lastechniek verschijnt elf keer per jaar en wordt toegezonden aan deelnemers van het Nederlands Instituut voor Lastechniek (NIL) en het Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) en andere geïnteresseerden en belanghebbenden in de verbindingstechniek. Voor vragen over abonnementen kunt u terecht bij het NIL. Het abonnement geldt voor een geheel jaar. Opzeggingen per aangetekend schrijven vóór 1 oktober van het lopende jaar. Verzendadres wijzigen? Stuur dan het etiket met verbeterd adres retour. Alle advertentiecontracten worden afgesloten conform de regels voor het Advertentiewezen gedeponeerd bij de rechtbanken in Nederland. Ontwerp en lay-out OPUS communicatie-ontwerp, Leiden. Hoewel de informatie gepubliceerd in deze uitgave zorgvuldig is uitgezocht en waar mogelijk gecontroleerd, sluiten de uitgever en de redactie uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid uit voor eventuele onjuistheden en/of onvolledigheid van de verstrekte gegevens Overname van artikelen is slechts mogelijk na verkregen schriftelijke toestemming van de uitgever. Schweissen & Schneiden Essen 2013 In deze editie van Lastechniek treft u veel informatie aan over de bekende internationale beurs Schweissen und Schneiden in het Duitse Essen. Op deze vierjaarlijkse technische vakbeurs bij uitstek, zullen vele producenten de nieuwste technieken op het gebied van lassen en snijden, maar ook coating en automatisering laten zien. Vrijwel alle bekende producenten van las- en snijapparatuur, toevoegmaterialen en aanverwante producten zijn aanwezig in Essen om hun laatste innovaties te presenteren. Met name de verdergaande automatisering in de lastechniek, zoals robotisering, zal veel aandacht krijgen. Verder worden oplossingen gepresenteerd om niet alleen efficiënter te kunnen lassen, maar ook moeilijk te lassen materialen te kunnen verbinden. Tijdens deze editie van de wereldwijd gerenommeerde vakbeurs vindt ook de 66e IIW-jaarvergadering plaats, met aansluitend het IIW-congres. Het congresthema van dit jaar is Automatisering in de lastechniek. Tijdens de jaarvergadering en het congres komen deskundigen uit 54 landen bij elkaar om de twintig jaar geleden gestarte harmonisatie van lasopleidingen en de daaraan gekoppelde las- en persoonscertificatie wereldwijd met elkaar af te stemmen. Deze permanente afstemming is noodzakelijk omdat er voortdurend nieuwe ontwikkelingen zijn in de las- en snijtechniek, maar ook in materialen. Lasverbindingen moeten aan steeds hogere eisen voldoen, en ook de normen zijn aan verandering onderhevig. Een voorbeeld daarvan is de bekende norm EN Na intensief en langdurig internationaal overleg is besloten dat deze vervangen gaat worden door de EN-ISO In dit blad leest u wat daarvan de consequenties zijn. Ik wens u veel leesplezier toe met deze editie van Lastechniek, waarmee u zich kunt voorbereiden op uw eventuele bezoek aan Schweissen und Schneiden. Met vriendelijke (las)groet, Levert exacte offset en daarmee optimale laskwaliteit Ook inzetbaar voor snij-, kit- en lijmtoepassingen Valk Welding tel info@valkwelding.com Volg LASTECHNIEK op Henk Zandvliet directeur Nederlands Instituut voor Lastechniek

3 Inhoud #9 LASTECHNIEK wordt uitgegeven door OPUS communicatie-ontwerp in opdracht van het Nederlands Instituut voor Lastechniek en het Belgisch Instituut voor Lastechniek [ ] Feit? De vertrouwde Europese norm voor het certificeren van lassers, de EN 287-1, wordt vervangen door de EN-ISO Dat is een feit, of toch niet? Waar zoveel landen overeenstemming moeten bereiken, zoals dat het geval is bij het invoeren, aanpassen en accepteren van normen, is er altijd sprake van langdurige processen. De nieuwe norm komt er, zoveel is duidelijk, maar het moment van het definitieve afscheid van de oude norm lijkt nu weer ter discussie te staan. Er ligt een voorstel om dit moment uit te stellen met 24 maanden. In de praktijk zou dit betekenen dat er gedurende de komende twee jaar twee normen naast elkaar zouden bestaan. Een aantal landen is hier fel op tegen, maar de uitkomst van de discussie is nog steeds niet duidelijk. De echte insiders kunnen in dit blad alvast lezen op welke punten er veranderingen zullen komen, wanneer de nieuwe norm gebruikt wordt. Is het niet binnenkort, dan wel over maximaal twee jaar. 04 Vanuit de verbindingswereld 06 Schweissen & Schneiden Schweissen & Schneiden beursberichten 20 Translas op weg naar de top 24 Juiste gaskeuze bij laserlassen en -snijden 26 Laskennis opgefrist, deel 5 OP-lassen Warmtebehandelingen in de dagelijkse laspraktijk: gloeien (slot) 34 Toepassingen van het microlassen 38 De lasrobot van de toekomst (Marwin) 40 Lasser van de maand 41 Willem de Welder 42 EN-ISO , de opvolger van EN Brancheregister 30 Er zijn altijd punten die nog verder kunnen worden verbeterd. Op basis van gebruikerservaringen gaan we daar intern en met hulp van industriële ontwerpers mee aan de slag

4 LASBERICHTEN 10 oktober 2013: Nationale Staalbouwdag De Nationale Staalbouwdag is het jaarlijks terugkerend info-event voor de brede Nederlandse (staal)bouw: van opdrachtgevers en ontwerpers tot en met staalbouwers, toeleveranciers en producenten. De afgelopen jaren heeft de dag gemiddeld zo n bezoekers getrokken. De organisatie van de Nationale Staalbouwdag is in handen van Bouwen met Staal. Samen bouwen met staal Prijzen Het thema van dit jaar is Samen bouwen met staal. Tijdens de Nationale Staalbouwdag vindt ook de uitreiking plaats van de StudentenStaalprijs, de jaarlijkse waar- Onder dit motto worden er verschillende activiteiten georganiseerd. Op de vakbeurs zullen circa 65 bedrijven en dering voor afstudeerprojecten in staal. De Nationale organisaties hun producten en diensten presenteren. Daarnaast wordt een congres gehouden met lezingen en disprojecten in staal, zal in 2014 voor de twintigste keer wor- Staalprijs, de tweejaarlijkse prijs voor inspirerende bouwcussies over belangrijke actuele ontwikkelingen en den toegekend. De inschrijving is op 1 juni 2013 geopend. gebeurtenissen in het ontwerpen en bouwen met staal. Aan het congresprogramma wordt meegewerkt door bekende representanten uit de Nederlandse ontwerp- en bouwwereld, het onderwijs, de wetenschappen en verwante disciplines en vakgebieden. Voor constructeurs en architecten zijn er speciale seminars, en voor studenten is er een studentenprogramma: zo n 300 studenten Bouwkunde en Civiele Techniek ontmoeten hun toekomstige collega s van ingenieursbureaus en doen verslag van hun activiteiten in het congres. Openingstijden en locatie Voor wie Donderdag 10 oktober uur uur De bezoekers aan het evenement zijn beslissers in de Hangaar 2 1e Mientlaan 2223 LA Katwijk staalbouw die graag op de hoogte worden gehouden van (voormalig vliegveld Valkenburg) trends, noviteiten, techniek en ontwikkelingen binnen hun vakgebied. Zij zijn actief betrokken bij de bedrijfsvoering, Een bezoek aan de Nationale Staalbouwdag 2013 is het beleid, de productie, in- en verkoop en technische gratis ná inschrijven. vraagstukken. advertentie ITW WELDING produceert en levert een uniek en volledig producten programma met gereputeerde merken als Miller, Elga, Hobart, Stein, McKay, Trimark, Weldcraft, WTC, Bernard, Tregaskiss en AEC. MILLER LASAPPARATUUR ARAT Miller is wereldwijd eldwijd marktleider op het gebied van TIG, MIG, Elektroden, Gevulde draad en Onder Poederdek stroombronnen. onnen. Miller staat al ruim 80 jaar garant ant voor ultieme betrouwbaarheid en nieuwe vooruitstrevende ende lasprocessen! ITW Welding Products BV Edisonstraat 10 NL-3261 LD Oud-Beijerland T +31 (0) F +31 (0) MILLER EN AEC TECHNOLOGY VERWARMINGSAPPARATUUR ARAT biedt een breed programma innovatieve inductie-, weerstand-, infra rood- en Joule effect verwarmings- apparatuur. Dit geeft u de mogelijk- heid het optimale verwarmingsproces es te selecteren voor elke specifieke toepassing. VAKKUNDIGE TECHNISCHE ONDERSTEUNING Onze diensten en producten zijn gebaseerd op innovatieve oplossingen singen en Quality and Know-How in Welding. - Consumables - Equipment - Heating - Automation - Sub barc Solutions Een bekwaam team van technische adviseurs helpt u graag met de juiste keuze op het gebied van lasprocessen en (voor)verwarmen. GEÏNTERESSEERD IN UW VOORDELEN Onze verkooporganisatie en zorg- vuldig geselecteerde dealers met gedegen vakkennis staan voor u klaar voor ondersteuning euning en levering van lastoevoegmaterialen, en, stroom- bronnen en verwarmingsapparatuur. Bel ons op: Tel Wij zijn u graag van dienst! Workshop MIG/MAG lassen Voor meer informatie en inschrijven: WE CREATE SUCCESS CESS IN METAL FABRICATION 4 5

5 ESSEN ESSEN SCHWEISSEN & SCHNEIDEN 2013 HET IS NET ALS BIJ DE OLYMPISCHE SPELEN: ELKE VIER JAAR VORMT SCHWEISSEN & SCHNEIDEN HET MONDIALE ONTMOETINGSPUNT VOOR DE VAKWERELD VAN DE VERBINDINGSTECHNIEK. VAN 16 T/M 21 SEPTEMBER PRESENTEREN ZO N 1000 EXPOSANTEN UIT MEER DAN 40 LANDEN HUN INNOVATIES. door de redactie et belang van de vakbeurs in Essen is onomstreden. Wie Essen gezien heeft, hoeft Sinds zijn première in 1952 is Schweissen & Schneiden Internationale kennisoverdracht geen enkele andere lasbeurs ter wereld meer te bezoeken, ook altijd het belangrijkste platform geweest voor de vaktechnische uitwisseling, die dit jaar nog belangrijker is een uitspraak uit 2009 van Mauro Scasso, directeur van het Italiaanse Instituut voor Lastechniek. wordt. Vlak voor de start van de beurs, van 11 tot en met Ook nu komen de internationale experts van de verbindings-, snij- en coatingtechniek samen in Essen. De Messe Welding (IIW) haar jaarvergadering in het Congress Cen- 15, houdt het International Institute of Essen en haar ideële partner DVS (Deutscher Verband fu r ter Essen. Voor dit evenement, evenals de tweedaagse IIWconferentie Automation in Welding op 16 en 17 Schweißen und verwandte Verfahren e.v.) verwachten rond bezoekers uit meer dan 100 landen., worden rond de 1000 experts uit de hele wereld verwacht. Mondiale showcase van de branche Als internationaal toneel voor innovaties biedt Schweissen & Schneiden het optimale platform voor het presennommeerde vakmensen op het DVS Congress 2013 on- Tijdens Schweissen & Schneiden zullen bovendien gereteren van nieuwe producten, processen en dienstverleningen. Alle grote industrielanden en gerenommeerde voor fabrikanten en gebruikers van verbindings-, snij- en derzoeksresultaten, marktontwikkelingen en oplossingen fabrikanten zijn in Essen vertegenwoordigd. De grootste coatingtechniek presenteren. Het DVS Congress 2013 groep exposanten is afkomstig uit Duitsland met 379 ondernemingen, gevolgd door China (170 exposanten), Ita- in hal 12. vindt plaats op de gemeenschappelijke stand van DVS/GSI lië (96) en de VS (41). De buitenlandse deelname ligt in totaal op circa 61 procent. Een belangrijk onderwerp: thermisch spuiten Tot de innovatieve producten die op de Schweissen & Gemeenschappelijke stands Schneiden worden getoond, behoren apparaten, installaties en materialen niet alleen voor het lassen en snijden, Veel landen benutten de vakbeurs om op nationale gemeenschappelijke stands de capaciteiten van hun ondernemingen compact te presenteren. Daartoe behoren de warmtebehandeling of thermisch spuiten. Zo demonstre- maar ook voor aanverwante processen, zoals solderen, VS, die met twee stands aanwezig zijn in de hallen 7 en 8, ren dertien bedrijven die aangesloten zijn bij de Gemeinschaft Thermisches Spritzen e.v. (GTS) op een en de Volksrepubliek China met drie nationale presentaties in de hallen 7, 8.1 en 9.1. Overige gemeenschappelijke stands worden verzorgd door Frankrijk (hal 9), Japan coatingprocessen die zwaarbelaste oppervlakken bescher- gemeenschappelijke stand in hal 5 verschillende krachtige (hal 7), Taiwan (hal 8), Italië (hal 6), en voor het eerst men tegen slijtage en corrosie. Zuid-Korea (hal 7). 6 Mondiaal toneel voor innovaties Sinds zijn première in 1952 is Schweissen & Schneiden het belangrijkste platform geweest voor de vaktechnische uitwisseling, die dit jaar nog belangrijker wordt. Jonge, innovatieve ondernemingen vieren beurspremière Een ander belangrijk onderwerp waaraan de 18e editie van Schweissen & Schneiden veel aandacht schenkt, zijn jonge ondernemingen en hun innovatieve portfolio. Op zo n 90 vierkante meter in hal 9 zullen startende Duitse ondernemers laten zien waarin zij zich onderscheiden. Tot de gepresenteerde innovatieve producten behoren bijvoorbeeld lasnaadklemmen voor verbindingslassen, speciale mondstukken en mobiele lasers die ook op schepen of booreilanden kunnen worden gebruikt. Weldcup: Young Welders Competitions Tijdens de vakbeurs zal een selectie van lassers uit 14 Europese landen deelnemen aan de Weldcup, de laswedstrijden voor jonge, veelbelovende lassers. De Weldcup, die plaatsvindt op 18 en 19 september geeft de deelnemers een mooie gelegenheid om hun vaardigheden te demonstreren en hen in contact te brengen met potentiële werkgevers en grote organisaties binnen de lasindustrie. Schweissen & Schneiden 2013: 16 t/m 21 september IIW-jaarvergadering: 11 t/m 15 september IIW-conferentie Automation in Welding : 16 en 17 september DVS-congres 2013: 17 t/m 21 september Young Welders Competitions (Weldcup): 18 en 19 september Messe Essen, Norbertstraße 2, Essen 7

6 Kantelbare middenbrander Stako Snijtechniek B.V. presenteert nieuw driebrander-aggregaat Tijdens Schweissen und Schneiden presenteert Stako Snijtechniek BV een nieuw ontwikkelde snijtoepassing, waarmee het mogelijk wordt om naast rechte snedes diverse laskantvoorbewerkingen te snijden, zoals V-, Y- en K-snedes. Vanuit de markt kreeg Stako Snijtechniek BV de vraag of het mogelijk is bij een driebrander-aggregaat de middenbrander ook kantelbaar te maken. Dit is met name van belang voor bijvoorbeeld de sector windenergie, waarbij regelmatig een K-naad laskantvoorbewerking gesneden moet worden met het middenstuk op 10 graden. Inmiddels heeft Stako een oplossing ontwikkeld die dit mogelijk maakt. Lateraal/tangentiaal driebrander-aggregaat Met behulp van het driebranderaggregaat wordt het mogelijk om, naast een rechte snede, ook laskantvoorbereidingen zoals V-, Y- en K-snedes te snijden. Dit in combinatie met digitale laserhoogtemeting maakt het snijden, ondanks dat de plaat geplooid is, tot zeer hoge nauwkeurigheden mogelijk. De vernieuwde middenbrander kan ca. 45 graden kantelen om zijn centerpunt, zodat ook gaten zonder tussenkomst van de bediener kunnen worden voorzien van een laskantvoorbewerking. Kenmerken 7 AC- servomotoren Snedelengte tot 200 mm mogelijk Verschillende lasnaadtypen mogelijk en automatisch instelbaar, zoals K- V- Y- naad 3-brander automatische hoekverstelling waarbij de middenbrander gelimiteerd is tot een automatische hoekverstelling van +/- 45 graden en de overige toortsen tot een maximale hoek van 60 graden Automatische lateraal verstelling voor 2 branders, ca. 130 mm verstelbaar uit het centrum Volautomatische gasconsole Stako presenteert het nieuw ontwikkelde driebrander-aggregaat tijdens de beurs Schweissen und Schneiden, in Hal 4, stand B Abicor Binzel More than Welding Abicor Binzel, één van de grootste fabrikanten van lasen snijtoortsen, toont onder het motto More than Welding, een overzicht van het hele gamma op een originele manier. Innovatieve presentatie In Hal 1, stand C137, nodigt de lastoortsspecialist zijn bezoekers uit op de wereldpremière van de nieuwe bedrijfsfilm. Naast een algemene blik op het ultramoderne ARClab, wordt ook een compleet trainingsprogramma voor lassers getoond. In een realistische industriële omgeving zullen binnen elke productgroep nieuwigheden te zien zijn die het werk van de lasser lichter, gezonder, veiliger en efficiënter maken. Een innovatieve presentatie zorgt ervoor dat de bezoeker niet alleen kennismaakt met de voordelen van de producten, maar ze ook aanvoelt en beleeft. Producten voor manueel en robotlassen Het accent ligt bij manueel lassen op de nieuwste MIG/MAG serie pistolen ABIMIG A T LW en RAB GRIP (in combinatie met het lasrookafzuigapparaat FES-200), en op de baanbrekende wolfraamelektrode E3. De divisie Abicor Binzel Robotic Systems toont systeemoplossingen rondom de lasrobot en presenteert naast de nieuwe toortshouders icat mini en CAT 3, het MIG/MAG robotpistool ROBO COMPACT W 600 en een uitgebreide keuze aan lasertoebehoren zoals complete laserlaskoppen en lasnaadzoeksensoren. U kunt het internationale team van Abicor Binzel bezoeken in Hal 1, stand C137.

7 Modular Drive System Bug-O-Systems toont op de beurs een overzicht van las- en snijwagens, zoals het Modular Drive System (MDS) voor het lassen en snijden van uiteenlopende staalconstructies. De Bug-O automaten worden ingezet op vaste of flexibele rail en zijn voorzien van permanente of inschakelbare magneten voor directe positionering ten opzichte van de lasnaad. MDS stelt iedere gebruiker in staat om een combinatie te kiezen voor doelmatig en snel gemechaniseerd snijden en lassen. Nieuw zijn de K-BUG tractoren in acht varianten op rail of als magnetische tractor zonder rail. Een voorbeeld vormt de K-BUG 2000, een dubbele hoeklasmachine. Noviteiten voor gemechaniseerd lassen op Schweissen & Schneiden Demonstraties Bezoekers aan de stand krijgen een overzicht geboden van de verschillende mogelijkheden van positioneergereedschap, zoals hoogteregelingsystemen voor controle van de lasboog. Voor het gemechaniseerd lassen van bijvoorbeeld De Amerikaanse specialist in gemechaniseerd lassen olieopslagtanks introduceert Bug-O-Systems een 'Mini en snijden, Bug-O-Systems, demonstreert op Schweissen & Schneiden 2013 een dwarsdoorsnede uit het die de procestijd met 40% reduceert. Verder worden de- Portable Girth Welder', uitgerust met een OP-lassysteem, brede leveringsprogramma, alsmede nieuwe ontwikkelingen. Steeds meer fabrikanten en projectuitvoerders PIPER-PLUS. monstraties gegeven met de geavanceerde pijplasautomaat zien de grote voordelen van een tussenweg tussen handmatige en volledig geautomatiseerde, gerobotiseerde processen. Bug-O-Systems speelt daarop in wordt een productgroep voorgesteld bestaande uit een Onder de naam 'Automatic Circle Burning and Welding ' door het programma hulpmiddelen en apparatuur voor serie automaten voor het snijden van gaten in allerlei vormen in pijpen en ketels en het lassen van pijpen met zowel gemechaniseerd lassen en snijden verder uit te bouwen. het MIG- als het OP-proces. Er wordt bijvoorbeeld een 'Automatic Nozzle Welder' getoond waarmee excentrisch Voordelen mechanisatie geplaatste nozzles in een pijpwand kunnen worden gelast. Gemechaniseerd lassen en snijden verhoogt de productiviteit van het proces en de kwaliteit van las en snede, vermeerbare snijmachine met branderhoek-verstelling voor Daarnaast demonstreert Bug-O-Systems een programmindert de handling en door de gelijkmatige warmte- en het snijden van eindstukken en sneden in een pijpwand. materiaalinbreng is de vervorming minimaal. Ook verbeteren de werkomstandigheden en laat de apparatuur zich Tijdens Schweissen & Schneiden is Bug-O-Systems te vinden in Hal 8, stand B123G. gemakkelijk aanpassen aan verschillende werkzaamheden. Daarbij zijn de investeringen relatief gering in vergelijking tot bijvoorbeeld gerobotiseerde systemen Air Products demonstreert state-of-the-art lastechniek in Essen Air Products, een van de grootste leveranciers van industriële gassen, is ook dit jaar aanwezig op de vak- Op de stand van Air Products zijn ook alle Maxx-gassen Maxx-gassen beurs Schweissen und Schneiden Air te zien. De gassen zijn ontwikkeld met behulp van intensieve tests onder echte werkomstandigheden. De Alu- Products laat op de stand zijn hele range gassen en apparatuur voor lassen en snijden zien. Bovendien is maxx- gassen zijn speciaal ontwikkeld voor het lassen van er op de stand een lashoek ingericht, waar lasspecialisten in de praktijk demonstreren wat de mogelijkwikkeld voor het MAG-lassen van koolstof-mangaan- aluminium en aluminiumlegeringen. Euromix M21 is ontheden en voordelen zijn van het werken met de staal, terwijl de verschillende Ferromax-varianten vooral gassen en gasmengsels van Air Products voor het geschikt zijn voor dikke en dunne plaatmaterialen of koolstofstaal. De Innomax-gassen bieden de beste lasresultaten lassen en snijden van verschillende metaalsoorten. met roestvast staal. Ingebouwd reduceertoestel Op Schweissen und Schneiden 2013 toont Air Products zijn Integra-cilinders met ingebouwd reduceertoestel. Dankzij dat ingebouwde toestel hoeven bedrijven geen extra kosten meer te maken voor aanschaf en onderhoud van aparte reduceertoestellen. De Integra-cilinders hebben nagenoeg dezelfde inhoud als de traditionele hoge cilinders, maar ze zijn kleiner, stabieler en 23% lichter, wat ze geschikt maakt voor mobiel gebruik in de werkplaats of op locatie. Het reduceerventiel is ingebouwd in de beschermkap waardoor het risico op beschadiging gering is. Het reduceertoestel regelt drukken tot vier bar en kan niet verwijderd worden. Vrijwel alle lasgassen van Air Products zijn leverbaar in Integra-cilinders. CryoEase-tanks Afhankelijk van de hoeveelheid gas die in het productieproces nodig is, kan het voor bedrijven zinvol zijn om van Om de voordelen van de Maxx-gassen in de praktijk te Demonstraties losse cilinders over te stappen op cilinderpakketten of op laten zien, heeft Air Products op de stand een demonstratiehoek ingericht, waar lasspecialisten de resultaten laten opslagtanks voor vloeibaar gas. Daarvoor heeft Air Products de CryoEase-service geïntroduceerd. Air Products zien van het lassen met verschillende gassen bij verschillende toepassingen en materialen. De specialisten van Air adviseert zijn klanten over te stappen op CryoEase-tanks bij een gebruik van meer dan tien cilinders met zuivere Products geven op de stand eveneens veiligheidsadviezen gassen als argon, zuurstof of stikstof per maand. Als men en laten de veiligste manier zien voor het gebruik van lasgassen in toepassingen en processen zoals die in werk- gasmengels gebruikt, ligt het omslagpunt bij ongeveer dertig cilinders per maand. Een van de voordelen van de plaatsen en de metaalindustrie gebruikelijk zijn. Cryo-Ease-service is dat bedrijven geen aandacht meer aan Air Products is tijdens Schweissen und Schneiden 2013 te het voorraadbeheer van gassen hoeven te besteden. Air vinden in Hal 2, stand C107. Products monitort namelijk de inhoud van de tanks op afstand en zorgt ervoor dat er altijd voldoende voorraad is. 11

8 Cold tandem welding met standaard lasmachine Normaalgesproken is voor het tandemlassen een hoger vermogen vereist, waarbij veel warmte wordt ingebracht. Dat het ook anders kan toont OTC aan tijdens Schweissen und Schneiden. Tandemconfiguratie De voorste draad wordt hierbij conventioneel verlast met een iets hogere vermogen dan met de enkeldraad-instelling, terwijl de volgdraad meer de functie heeft van vuldraad. Met het proces kan meer materiaal worden aangebracht bij hetzelfde energieniveau in vergelijking tot andere processen. Vervorming en warmtescheuren worden hierdoor voorkomen. Een groot voordeel is dat de tandemconfiguratie kan worden opgebouwd vanuit de 20 x langere standtijd dankzij TCC-toorts nieuwe standaard Welbee lasmachine. True constant contact leidt ertoe dat de lasdraad geforceerd en daardoor constant contact maakt met de contacttip. Waar een standaardtip na circa 50 m lasdraad Welbee lasmachines OTC lanceert de nieuwe generatie Welbee lasmachines, slijtageverschijnselen vertoont en daardoor een verminderde stroomafdracht heeft naar de lasdraad, gaat de uitgevoerd met nieuwe chip. Dankzij deze nieuwe technologie zijn de reactietijd en het booggedrag verbeterd. De TCC-tip 1000 m mee zonder problemen. nieuwe lijn bestaat uit drie standaard inverters met de toevoeging M en twee pulserende inverters met toevoeging P. Draadloos programmeerpaneel Alle Welbee lasmachines kunnen zowel voor het handlassen als het robotlassen worden ingezet. Het overbruggen zeven robots worden bediend. Tijdens het programmeren Met het nieuwe en draadloze programmeerpaneel kunnen van spleten, zoals voorheen alleen kon worden toegepast zal daardoor nooit meer de kabel in de weg kunnen zitten met de speciale DW300, is nu standaard uitgevoerd op of te kort zijn. alle Welbee lasmachines. Alle functies van het standaard bedieningspaneel van de U kunt OTC Daihen Europe tijdens Schweissen und lasmachine kunnen ook worden bediend vanaf een tablet. Schneiden bezoeken in Hal 3, stand C115. Personeel van Op afstand kan hierdoor het lasproces worden ingezien Rolan Robotics is aanwezig op de stand. en bewaakt. Deze mogelijkheid is nieuw voor handlasmachines. TBi gaat voor lastoortsen met toekomstperspectief TBi ontwikkelt praktijkgerichte oplossingen voor uitdagingen op het gebied van handlassen, automatisering en robotisering. Onder het motto Ready for Tomorrow zal de lastoortsenfabrikant op Schweissen & Schneiden nieuwe producten presenteren, die de dagelijkse werkzaamheden voor de gebruiker nu én in de toekomst moeten helpen verlichten. Formdrill vloeiboor te zien op Schweissen & Schneiden Unimex Formdrill presenteert de Formdrill vloeiboor op de vakbeurs in Essen. De Formdrill is een stuk gereedschap dat boort door middel van wrijvingswarmte. De vloeiboor draait relatief snel rond, waardoor een grote wrijvingswarmte ontstaat. Deze hitte zorgt ervoor dat een klein deel van de metaalstructuur zachter wordt, waardoor de vloeiboor door het materiaal dringt. Het materiaal vloeit weg van de originele positie om een volmaakt ronde bus te vormen aan de achterzijde van het gat. Deze bus heeft een lengte van ca. drie keer de wanddikte van het werkstuk. Translas toont noviteiten TIGlasapparatuur op de beurs in Essen Translas, gespecialiseerd in de ontwikkeling en productie van lastoortsen en leverancier van lashelmen en veiligheidsproducten, zal tijdens de vakbeurs Schweissen und Schneiden de nieuwste generatie Force TIG-lastoortsen en het universele connectorsysteem (TMC) voor TIG-lasmachines als noviteiten presenteren. Schroefloze montage De nieuwste Force TIG-lastoortsenlijn van de 7-serie is geheel schroefloos gemonteerd, waardoor de verschillende schakelmodules die voor de nieuwe lijn beschikbaar zijn, eenvoudig en snel kunnen worden gewisseld. De vorm van de handgreep is verder verbeterd, waardoor de handlasser de toortsbewegingen beter onder controle kan Zwaarder inzetbare toortsen Er worden nieuwe, zwaarder inzetbare handlastoortsen gepresenteerd; op de praktijk afgestemde systeemcomponenten voor het robotlassen; zwaar inzetbare lastoortsen voor het geautomatiseerde TIG-lassen en een nieuwe generatie push-pull toortsen. Tijdens interessante demo s op de stand toont TBi oplossingen voor veel voorkomende vraagstellingen bij verschillende lastoepassingen. U vindt TBi tijdens Schweissen & Schneiden in Hal 12, stand A114. Alle bewerkingen zijn te zien op de stand van Unimex Formdrill, Hal 9.1, stand C houden. Translas heeft daarnaast een oplossing ontwikkeld om alle verschillende stekkereindes en machine-aansluitingen snel en eenvoudig uitwisselbaar te maken. Daarvoor zijn alle aansluitingen vervangen door het zelf ontwikkelde Quick Connect systeem, waarmee iedere print en aansluitstekker zonder solderen kan worden gewisseld. Universele connector Vanuit de gedachte dat alle aansluitingen snel en eenvoudig uitwisselbaar zouden moeten zijn, heeft Translas tevens een universele connector voor TIGlasmachines ontwikkeld. Met deze TIG Modular Connector (TMC) passen alle Force TIGlastoortsen op ieder merk en type lasmachine. Onder de merknaam Force zullen ook lashelmen en persoonlijke beschermingsmiddelen, zoals veiligheidsbrillen en lashandschoenen worden gepresenteerd. U kunt Translas bezoeken in Hal 6, stand A

9 Noviteiten bij Valk Welding Lasrobotintegrator Valk Welding is gespecialiseerd in engineering en installatie van lasrobotsystemen op basis van Panasonic booglasrobots, voor een flexibele lasproductie van complexe producten in kleine series. Het bedrijf ontwikkelt voortdurend oplossingen om zowel de efficiency van het lasproces als de kwaliteit van de lasnaad verder te verbeteren. Tijdens Schweissen und Schneiden zal Valk Welding een aantal noviteiten presenteren, waaronder het Arc-Eye lasnaadvolgsysteem, een lasrobotcel in een E-vormige frame opstelling en het Active Wire lasproces voor toepassing in dunne plaat. Arc-Eye lasersensor Met de Arc-Eye lasersensor is een innovatieve oplossing ontwikkeld om lasnaden met de hoogste nauwkeurigheid te volgen. Lasersensoren zijn de enige systemen die lasnaden tijdens het lasproces realtime kunnen volgen, worden niet verstoord door laslicht en kunnen daardoor in de nabijheid van de lastoorts worden gemonteerd. De Arc-Eye maakt met één enkele scan een 3D beeld van de lasnaad, zonder nadelige beïnvloeding van reflecties. Toegepast op Panasonic lasrobots, bepaalt de lasersensor zelf, in plaats van de robotbesturing, het traject van de lasrobot. Deze lasersensor levert daardoor een exacte offset en is daarmee het nauwkeurigste lasnaadvolgsysteem van dit moment. Tijdens de beurs zal Valk Welding de zeer nauwkeurige werking aan de hand van verschillende typen lasnaden demonstreren. Ruimtebesparende E-frame opstelling Valk Welding ontwikkelde als een van de eerste lasrobotintegrators een concept waarbij robot en opspantafels op een vast H-vormig frame voorgemonteerd bij de klant wordt geplaatst. Een lasrobotinstallatie op zo n zelfdragende (torsievaste) stabiele staalconstructie kan gemakkelijk worden verplaatst, zonder dat kalibratie noodzakelijk is. Valk Welding presenteert in Essen een nieuw concept in een E-vormige frame opstelling, waarbij een lasrobot op langsgeleiding twee naast elkaar gelegen werkstations bedient. Ten opzichte van een systeem met een voordraaitafel of een H-frame opstelling is het benodigde vloeroppervlak circa 30% kleiner. Bovendien kan 14 bij een langsverplaatsing de lasrobot altijd in de beste laspositie ten opzichte van het werkstuk worden geprogrammeerd, waardoor een optimale laskwaliteit wordt verkregen. Dunwandig RVS lassen met Active Wire Specifiek voor het robotlassen van dunwandige materialen, waaronder RVS en verzinkt staal, heeft Panasonic het Active Wire lasproces ontwikkeld, een softwarematige functionaliteit die het mogelijk maakt dunwandige materialen sneller en zonder spatvorming MIG te lassen. Daarbij maakt de lasdraad tijdens het lassen terugtrekkende bewegingen in een hoge frequentie. Op deze manier wordt een stabiele druppelovergang zonder spatvorming en met veel minder warmte-inbreng bereikt. Valk Welding zal de toepassing van Active Wire demonstreren in een compacte cel waarin dunwandige RVS producten worden gelast. Storingsvrij draadtransport met Wire Wizard De Wire dispensing systemen van Wire Wizard zorgen voor een storingsvrij draadtransport van vat naar lasrobot. Toepassing leidt in de praktijk tot productieverhoging en verlaging van onderhoudskosten. Inmiddels is ook een aantal grote autofabrikanten de voordelen van dit systeem niet ontgaan. U vindt Valk Welding tijdens Schweissen und Schneiden in Hal 3, stand H Robot-innovaties van Yaskawa te zien op Schweissen & Schneiden Op de vakbeurs Schweissen & Schneiden toont Yaskawa zijn brede pakket Motoman-lasrobots met Verder presenteert Yaskawa op de beurs twee nieuwe 6-as- Nieuwe 6-assige robots nieuwe modellen. De op de robot gebaseerde laserremote toepassingen staan daarbij in de schijnwerpers lasrobot en de MH 12 handlingsrobot. De MA 1440 sige robots voor lichtboog-lassen en handling: de MA lasrobot, voorzien van een volledig door de bovenarm verlegd slangenpakket naar de lastoorts, heeft een hoge payload van 6 kg. De MH 12 handlingsrobot heeft een payload van 12 kg en is eveneens voorzien van een holle as, zodat het mediapakket volledig binnen de robotarm kan worden verlegd, voor maximale bewegingsvrijheid en minimale slijtage. Yaskawa is te vinden in Hal 7, stand A120 advertentie Laser-remote-lassen Met drie gelijktijdig gepresenteerde oplossingen verdiept Yaskawa de markt voor het op robots gebaseerde laserremote-lassen. Op Schweissen & Schneiden worden twee totaalsystemen, bestaande uit uiterst nauwkeurige robots en remote-laserkoppen van Highyag en Trumpf gepresenteerd. Aanvullend op de reeds in de markt bestaande oplossingen, laten Yaskawa robots en de laser-remotekop zich in de robotbesturing nu ook in het zogenaamde teachin proces programmeren. Het resultaat: on the fly lassen met zeer hoge precisie en snelheid. De derde laser-remoteoplossing voor het programmeren met een pc werd speciaal voor de toepassing met de alom bekende besturingssoftware van Blackbird ontwikkeld. 15

10 Nieuwe laskap met veiligheidshelm De nieuwe 3M Speedglas 9100 MP laskap met veiligheidshelm biedt bescherming op alle fronten: hoofd, ogen, gelaat en ademhaling. Vooral in zware industrieën en veeleisende werkomgevingen is de behoefte aan deze gecombineerde bescherming groot. Maar de roep om comfort is zeker zo luid. Met de nieuwe laskap wil 3M aan alle eisen en wensen van lassers voldoen. Laskap getest Dat de 3M Speedglas 9100 MP veiligheid combineert met comfort, kwam volgens een woordvoerder van 3M bij testen al snel naar voren. De behoefte van lassers aan een goede en comfortabele hoofdbescherming was een moeilijk vraagstuk. Tot nu toe waren de mogelijkheden beperkt en slecht geaccepteerd door de lassers. Tijdens 3M-testen in de markt, bij mijnen, scheepswerven, in de bouw en andere zware industrie wereldwijd, gaven de lassers goede feedback. Ze waren vooral enthousiast over het comfort, de goede balans, het grote gezichtsveld en het gebruiksgemak van de nieuwe laskap." Product in detail: veiligheid Alle veiligheidspunten zijn met de nieuwe laskap afgedekt. De laskap biedt de hoogste klasse ademhalingsbescherming (TH3), dankzij de 3M Adflo Motorunit (NPF 500). Als alternatief wordt het 3M Versaflo V-500 Verselucht Regelventiel (3B met NPF 200) geboden. De bovenkant van de helm is gemaakt van hittebestendig polycarbonaat, waardoor hoofdbescherming verzekerd is. Als extra optie is een zon- en hittewerende aluminium reflectielaag mogelijk. Het beschermende vizier voldoet aan de vereisten voor mechanische sterkte, zelfs bij extreme temperaturen. Dankzij een optioneel verkrijgbare vuurbestendige kap is ook de nek- en schouderbescherming gewaarborgd. Ter bescherming van het gehoor kan de 3M Peltor Gehoorkap (optioneel) eenvoudig aan de helm bevestigd worden. 16 De 3M Speedglas 9100 MP Laskap met Veiligheidshelm heeft een CEmarkering en voldoet aan alle recente Europese standaarden en veiligheidsnormen. Product in detail: gebruiksgemak De 3M Speedglas 9100 MP Laskap met Veiligheidshelm wordt graag gedragen. Lassers loven de goede balans en het lage zwaartepunt, zelfs als de laskap met vizier in opgeklapte positie is gezet. De instelling op maat werkt logisch en het onderhoud is eenvoudig. De 9100 MP Lashelm heeft een groot (17 x 10 cm), licht gebogen, beschermend vizier. Voordeel voor de lasser is een ruim gezichtsveld: naar boven, beneden en rondom. De SideWindows (zijruiten) in DIN 5 bieden nog eens extra zicht op de omgeving en kunnen eenvoudig met herbruikbare afdekplaten bedekt worden. De 9100 MP Lashelm is te combineren met alle 3M Speedglas 9100 Lasfilters. Dus ook met het 9100XX filter met een zichtvlak van 73 x 107 mm, het grootste op de markt. De 3M Speedglas 9100 Lasfilters zijn automatisch donkerkleurend (ADF) met kleuren 5, 8, 9-13 en in lichtstand kleur 3, ze hebben een unieke instelling voor hechtlassen, vertragings- en gevoeligheidsinstellingen. 3M is aanwezig op de vakbeurs Schweissen und Schneiden, Hal 1, stand C129. 3M, Speedglas, Adflo, Versaflo, Peltor, AOSafety en E-A- R zijn handelsmerken van 3M. Copier Bevelmachines voor het eerst op Schweissen & Schneiden Dit jaar heeft Copier Bevelmachines voor het eerst een stand op de vakbeurs Schweissen & Schneiden, waar het bedrijf zijn speciaal ontworpen machines voor het bevelen (het maken van laskanten) laat zien. De stationaire en on-site pijpbevelmachines die Copier Bevelmachines levert, worden op de engineeringsafdeling getekend en in de eigen fabriek gebouwd. Het bedrijf is opgericht in 1997 en heeft al meer dan 273 stationaire pijpbevelmachines geproduceerd die over de hele wereld in gebruik zijn. Mechanisch bevelen Joost Bertels, Copier Sales department: Wij ontwerpen en produceren mechanische pijpbevelmachines die nauwkeurig, robuust en state-of-the art zijn. Copier heeft machines voor het hele bereik buizen met diameters van 0.5 tot en met 56 inch (oftewel tot 1420 mm). Onze machines zijn in de afgelopen zeventien jaar ver doorontwikkeld; dat heeft geleid tot een perfect nauwkeurige bevel op de buis voor onze klant. Door de jaren heen heeft Copier Bevelmachines de kennis gekregen hoe de verschillende metalen bewerkt moeten worden. Tijdens de vakbeurs in Essen zal Weldas Europe B.V. nieuwe producten presenteren op het gebied van persoonlijke bescherming voor de lasser. Ook wordt de nieuwe imagefoto van het bedrijf geïntroduceerd. Image In hal 9, stand A132 zal Weldas nieuwe modellen lashandschoenen, laskleding, lasschermen, monnikenkappen, TIG-vingers en andere producten presenteren. Dit jaar zal er daarnaast extra aandacht worden besteed aan de introductie van de nieuwe imagefoto die gedurende de komende jaren gebruikt zal worden als hét beeld van Weldas Europe. Bevelen van niet perfect ronde buizen Een van de laatste nieuwe ontwikkelingen is de I.D. Tracker; een systeem voor het bevelen van buizen die niet 100% rond zijn. De I.D Tracker volgt de binnenkant van de buis en houdt op deze manier rekening met de vorm in de bevel. Bertels: Doordat wij onze eigen engineeringsafdeling hebben, kunnen we ook maatwerkoplossingen leveren. Een vorm van maatwerk is onze on-site machine, de Beaver F- Serie. Dit is een uitwendig klemmend systeem; de machine kan worden vervoerd met een graafmachine of met een zware vorkheftruck. De Beaver F is te gebruiken in het veld en bestaat in twee varianten: de Beaver F en de Beaver F Naast allerlei opties voor zijn machines levert Copier Bevelmachines ook rollerbanen en tooling sets. U kunt Copier tijdens Schweissen & Schneiden bezoeken in Hal 7, stand F Weldas op Schweissen & Schneiden 17

11 Cebora introduceert lassen met nieuwe Speed Star technologie Laskar las- en snijtechniek, importeur van Cebora las- en snijapparatuur, heeft zijn assortiment uitgebreid met drie modellen uit de nieuwe generatie synergische MIG/MAG-lasapparatuur. De innovatieve Speed Star machines onderscheiden zich door bijzondere voordelen. Een uiterst efficiënt en gemodificeerd kortsluitboogproces wordt gecombineerd met een hoge energiedichtheid. Ze zijn zeer geschikt voor alle toepassingen die een hoge productiviteit vereisen, waaronder de zware en middelzware metaalindustrie, constructies en scheepsbouw. mm) in één keer dicht lassen, zonder gebruik te maken van hulpmateriaal. De kans op lasfouten wordt praktisch tot nul gereduceerd in vergelijking met conventioneel zwaaiend lassen. Het leggen van grondlagen ( rooten ) is zeker in vergelijking met het TIG-lasproces sneller en zeer betrouwbaar. 30% hoger rendement De Speed Star technologie maakt het mogelijk om de draadsnelheid tot 30% te verhogen zonder dat het voltage verandert. Het rendement is hoger door een hogere neersmeltsnelheid van de draad. Het gasverbruik blijft overigens gelijk in vergelijking met conventioneel lassen. Met de nieuwe technologie is het bovendien mogelijk om materiaal met grote variërende vooropeningen (tot wel 10 Grote uitsteeklengte Met deze machines is het ook mogelijk om met een extreem grote uitsteeklengte van de lasdraad te werken. Dit is vooral van belang bij het lassen in de smalle openingshoek van een V-naad, zonder dat dit ten koste gaat van de stabiliteit. Een demonstratievideo over dit product kunt u bekijken op de website van Laskar. Tijdens Schweissen und Schneiden vindt u de stand van Cebora in Hal 2.0, stand B Specialist in warmtebehandelingen presenteert nieuwste apparatuur en diensten Delta Heat Services is gespecialiseerd in industriële warmtebehandeling en toont de laatste ontwikkelingen tijdens de vakbeurs in Essen. Activiteiten Warmtebehandelingen kunnen op elke gewenste locatie worden uitgevoerd dankzij toepassing van diverse uitvoeringsmethoden. Naast het uitvoeren van warmtebehandelingen als gloeien, voorwarmen en drogen, bestaan de activiteiten van Delta Heat uit verhuur en verkoop van apparatuur en het geven van deskundig advies. U kunt Delta Heat tijdens Schweissen & Schneiden bezoeken in Hal 4.0 stand B

12 LASTOORTSEN LASTOORTSEN Translas investeert voortdurend in productontwikkeling Nederlandse lastoortsenfabrikant wil tot de top in de markt behoren DE NEDERLANDSE FABRIKANT VAN LASTOORTSEN, TRANSLAS, HEEFT DE AFGELOPEN JAREN EEN BEHOORLIJKE PROFESSIONALISERINGSSLAG DOORGEVOERD. NAAST PROFESSIONALISERING VAN DE ORGANISATIE HEEFT HET IN NIEUWEGEIN GEVESTIGDE BEDRIJF FLINK GEÏNVESTEERD IN PRODUCTONTWIKKELING. door Erik Steenkist ranslas zal op de vakbeurs Op basis van gebruikerservaringen gaan we daar intern Schweissen & Schneiden en met hulp van industriële ontwerpers mee aan de slag. zijn nieuwe generatie TIG-lastoortsen De bestaande TIG-lastoortsenlijn had al een gesloten schakelsysteem en kon zowel met een enkel-, als een meer- en een universele machine-aansluiting voor TIG-lasmachines introduceren. druksschakelmodule worden geleverd. Dat is inmiddels De nieuwe TIG-lastoorts, die onder de niet uniek meer, maar de nieuwe generatie kan nu worden merknaam Force op de markt wordt uitgevoerd met zeven verschillende schakel-/wisselmodules, die je bovendien eenvoudig zelf, zonder schroeven, gebracht, is de eerste TIG-lastoorts die met elke vorm van stekkereinde, adapter en schakelmodule kan worden uit- kunt wisselen. En dat is wel uniek! gevoerd. Dit is te danken aan de Eenvoudige aansluitingen modulaire opbouw van de toorts. De Het uitgangspunt dat ieder onderdeel gemakkelijk uitwisselbaar moet zijn, heeft Translas ook doorgevoerd voor nieuwe TIG-lastoorts van Translas is daarmee niet alleen gemakkelijk custom-built samen te stellen, maar daar- (adapters). Translas noemt dit Quick Connect. Jeroen de verschillende stekkereindes en machine-aansluitingen mee ook eenvoudig naar ieder type Boer: Verschillende schakel-/wisselmodules vragen weer lasmachine om te bouwen. Eindgebruikers hoeven voor het aansluiten op an- De stekkereindes voor zowel de 1-, 2-, 3- of 4-drukscha- om extra stekkers of om anders aangesloten te worden. dere typen machines voortaan geen kelaar als voor de geïntegreerde potentiometer, hebben we compleet nieuwe TIG-lastoorts meer met universele Quick Connect stekkerverbindingen uitgevoerd, zodat ze makkelijk uitgewisseld kunnen worden. aan te schaffen en dealers hoeven minder voorraad aan te houden. Ergonomie verder verbeterd Derde generatie Translas heeft de vormgeving van de handgreep voor de De nieuwe TIG-lastoorts in de 7 series nieuwe TIG-lastoorts verbeterd, waardoor deze beter in family look is de derde generatie van de de hand ligt. Jeroen Boer: We hebben ook de optimale Force lastoortsenlijn die Translas in afstand tussen het schakelpunt en het laspunt uit laten 2005 op de markt bracht. Directeur Jeroen G. Boer: Er zijn altijd punten die waardoor de handlasser de toortsbewegingen beter onder zoeken. Die hebben we nu in de hele lijn doorgevoerd, nog verder kunnen worden verbeterd. controle kan houden. Iedere lastoorts wordt klantspecifiek samengesteld Productiemanager John Wijnhoven (r) en directeur Jeroen G. Boer Onze kracht zit in de kennis van het product, waarmee we het ontwerp van de klant verder kunnen optimaliseren 20 21

13 LASTOORTSEN In de laatste generatie Force MIG en TIG lastoortsenlijn heeft Translas veel aandacht besteed aan de aansluitingen TMC universele machine-aansluiting Volgens datzelfde principe heeft Translas een oplossing ontwikkeld voor het feit dat machine-aansluitingen altijd merk- en typegebonden zijn. Jeroen Boer: TIG-lastoortsen kun je daardoor niet op meerdere machines gebruiken. Dat moet toch anders kunnen, dachten wij. We hebben daarom machine-gebonden adapters ontwikkeld waarop de door ons ontwikkelde TIG Modulair Connector (TMC) past. Daarmee zijn onze TIG-lastoortsen universeel inzetbaar op ieder merk en type lasmachine. Bedrijven met meerdere TIG-lasmachines hoeven daarmee niet langer voor iedere machine een apart slangenpakket aan te schaffen. Professionaliseringsslag Als producent en handelsonderneming heeft Translas de afgelopen jaren een behoorlijke professionaliseringsslag doorgevoerd. Naast professionalisering van de organisatie heeft het bedrijf flink geïnvesteerd in productontwikkeling. Jeroen Boer: We beschikken over een volwaardige productie- en ontwikkelafdeling. Door productie en ontwikkeling in eigen huis kunnen we snel schakelen en ook klant-specifieke opdrachten voor derden uitvoeren. Zo hebben we samen met Valk Welding een robottoorts met pneumatische afschakeling ontwikkeld, die we ook voor hen produceren. Ook voor de offshore maken we specifieke lastoortsen, die we zelf hebben ontwikkeld. En inmiddels weten ook grote OEM s ons te vinden met de vraag of we voor hen een lastoorts onder private label willen maken. Dat doen we zowel op basis van hun ontwerp als met een variant op onze lastoortsenlijn. Onze kracht zit in de kennis van het product, waarmee we het ontwerp van de klant verder kunnen optimaliseren en het feit dat we alles zelf kunnen produceren. We willen met onze eigen Force lastoortsen tot de top in de markt behoren. advertentie Specialist in Heat Treatment Preheating and stress relief Induction and resistance Stationary furnaces Dry out and curing Rental and sales Mobile furnaces INTERNATIONAL TRADE FAIR JOINING CUTTING SURFACING SEPT ESSEN GERMANY Hall 4 Stand B118 GERMAN WELDING SOCIETY VISIT US! Bescherming geef ft Vertro ouwe en Comfortable bescherming voor lasser De nieuwste aanvulling van het topassortiment laskappen: de 3M Speedglas 9100 MP Las- en veiligheidshelm. Multi- Purpose, comfortable alles-in-één lasbescherming. Voldoet aan alle vereisten in zeer veeleisende werkomgevingen. 3M Speedglas 9100 MP Laskap met veiligheidshelm Peltor Gehoorkappen 22 www. delta-heat-services.com info@delta-heat-services.com +31 (0)

14 LASERLASGAS Juiste gaskeuze van belang voor efficiënt lasersnijden en -lassen HET AANTAL LASERINSTALLATIES IN DE METAALBEWERKING IS DE AFGELOPEN JAREN SNEL GESTEGEN. OM DE KWALITEIT EN DE PRODUCTIVITEIT VAN LASERPROCESSEN TE OPTIMALISEREN, IS HET VAN BELANG OM VOOR ELKE TOEPASSING HET JUISTE GAS TE KIEZEN. Dit is een artikel van Air Products, bewerkt door Jo Verwimp IWE, Lasercentrum Vlaanderen, Unit Materiaaltechnologie, VITO, te Mol. e lasertechniek staat inmiddels bekend als een accurate en efficiënte manier voor het snijden van diverse soorten metaal, het lassen van metalen (waaronder corrosievast staal, titanium en aluminium) en voor oppervlaktebehandelingen als harden, legeren en cladden. Marco Ameye (IWE), fabrication technology manager Europe bij Air Products, legt uit: Gassen zijn een essentieel onderdeel van elk lasersysteem, of dat nu gebruikt wordt voor snijden of voor lassen. Voor het opwekken van het laserlicht wordt in een CO 2 -laser CO 2 gebruikt. Daarnaast wordt stikstof gebruikt om de kracht van de laser te vergroten door de energie van de elektrische ontlading door te geven aan de CO 2 -moleculen. Helium speelt een rol bij de vergroting van de kracht van de laser door te zorgen voor de hitteoverdracht. Samenstelling gas De exacte samenstelling van het lasergas hangt af van het type en de constructie van de laser. De gebruikelijke mengsels bevatten % helium, % stikstof en 1-9 % kooldioxide. Fabrikanten van laserinstallaties raden het gebruik van gassen met een hoge zuiverheid aan, om zeker te zijn van een goede werking, een hoge productiviteit en een goede kwaliteit. Lasergassen met een hoge zuiverheid stellen echter wel hoge eisen aan het systeem voor de gastoevoer. Als de gastoevoer speciaal ontwikkeld is voor de specifieke gassen, dan kan een hoge gaskwaliteit tijdens de werkzaamheden gegarandeerd worden. Snijgassen De meest gebruikte gassen voor het snijden van koolstofstaalsoorten zijn zuurstof en stikstof. Stikstof wordt ook gebruikt voor het snijden van corrosievast staal, aluminium en zijn legeringen; argon voor het snijden van magnesium, titanium en andere metalen. De laatste jaren worden voor het snijden van sommige materialen steeds vaker ook stikstof en argon onder hoge druk toegepast. Voor het snijden is een hoge zuiverheid van het gas belangrijk. Voor een maximale productiviteit is echter ook een constante toevoer van een grote hoeveelheid gas noodzakelijk. Daarvoor zijn moderne hogedrukinstallaties noodzakelijk en een grote gasvoorraad. Laserlassen Bij het gebruik van een hoogvermogen CO 2 -lasersysteem voor het lassen met gas, wordt helium over het algemeen beschouwd als het beste beschermgas, omdat helium een hoog ionisatiepotentiaal heeft en zich hierdoor minder snel een plasmawolk boven de las vormt, zoals bij argon wel het geval is. Helium is ook een goede keuze dankzij een hoge thermische geleiding en de mogelijkheid om lassen met een uitstekende kwaliteit in combinatie met hoge productiviteit te produceren. Voor laserlassen worden daarnaast ook andere gassen en gasmengsels gebruikt, zoals mengsels van argon en helium. Het lasgas heeft meerdere functies. Het is niet alleen een beschermgas, maar het vermindert eveneens de vorming van rook en spatten. Welk gas het best gebruikt kan worden hangt af van het type laser, de kracht van de laser, de nozzle, het te lassen materiaal dat gelast moet worden, de mechanische eigenschappen van de las en natuurlijk de kosten. Oppervlaktebehandeling Lasers vooral met weinig vermogen - kunnen ook gebruikt worden om materialen te markeren. Hierbij wordt het gas gekozen in functie van het te markeren materiaal. Daarnaast worden lasers gebruikt om oppervlakken in zeer korte tijd te verhitten, waardoor ze geschikt zijn voor oppervlaktebehandelingen, zoals harden, cladden en legeren. Harden met behulp van laser is ook een veel voorkomende toepassing. Een beschermgas, dat meestal argon of stikstof bevat, beschermt het metaal tegen oxidatie. 24

15 LASKENNIS LASKENNIS Laskennis opgefrist 5 Onderpoederlassen Als vuistregel kan worden gehanteerd: Bij gebruikmaking van een lasdraad met een diameter van 4 mm is de inbrandingsdiepte op een vlakke plaat ca. 1 mm per 100 A. Met andere woorden: wordt gelast met 400 A dan is de inbrandingsdiepte ca. 4 mm. HET EERSTE PATENT OP HET ONDERPOEDERLASPROCES WERD VERLEEND IN 1935 EN OMVATTE HET LASSEN MET EEN ELEKTRISCHE VLAMBOOG ONDER EEN DEKEN VAN KORRELIGE FLUX. DE BEROEMDSTE TOEPASSING VAN HET ONDERPOEDERLASSEN, EEN PROCES ONTWIKKELD DOOR HET PATON LASINSTITUUT TE RUSLAND, WAS GEDURENDE DE TWEEDE WERELDOORLOG HET LASSEN VAN DE T34 TANKS. Procesbeschrijving Apparatuur Net als bij het MIG/MAG-lassen wordt bij het onderpoederlassen een boog onderhouden tussen een continu aanvoerd als een volledig gemechaniseerd of geautomatiseerd Het onderpoederlassen wordt normaalgesproken uitgegevoerde blanke draadelektrode en het werkstuk. Om het proces, maar het kan ook als half-gemechaniseerd proces smeltbad tegen de inwerking van de omringende lucht te worden toegepast. Bij de volledig gemechaniseerde uitvoering zijn de draadaanvoermotor, de laskop, de poe- beschermen wordt een laspoeder gebruikt. Dit laspoeder produceert de benodigde beschermende gassen en zorgt dertrechter en de bedieningskast op een tractor of daarnaast voor de vorming van een slak; bovendien kunnen via het poeder legeringselementen aan het lasbad toesen naad bewegen of de naad wordt onder de laskop door laskolom gemonteerd. De laskop kan zich langs de te lasgevoegd worden. Een extra beschermgas is dus niet nodig bewogen. Bij het half-gemechaniseerd lassen wordt de laskop handmatig langs de te lassen naad bewogen. Hieruit volgt al dat in dit geval de laskop klein is en vergeleken kan worden met een MIG/MAG-laspistool. In een andere aflevering van Laskennis opgefrist wordt dieper ingegaan op de apparatuur voor het onderpoederlassen. Lasparameters Doordat het lasbad bedekt is met laspoeder, kan de lasser het niet zien. Daarom moet hij volledig kunnen vertrouwen op de instelling en handhaving van de lasparameters. De lasparameters: lasstroomsterkte, boogspanning en voortloopsnelheid, hebben invloed op de vorm en de doorsnede van de lasrups, de inbrandingsdiepte en de chemische samenstelling van het neergesmolten metaal. Kennis van de invloed van de lasparameters, een juiste instelling en controle ervan is noodzakelijk. Ook ander pa- Vanuit een poedertrechter wordt het laspoeder in een dunne laag vóór de lasboog uit op het werkstukoppervlak rameters, zoals de uitsteeklengte, de polariteit van de gedeponeerd. Na passeren van de lasboog wordt het nietgebruikte poeder opgezogen of opgeveegd en naar de poe- rupsdoorsnede. draad en de stand van de laskop hebben invloed op de dertrechter teruggevoerd. Uit het verbruikte en gesmolten De invloeden van de afzonderlijke parameters zijn globaal poeder is een slak gevormd, die na het lassen gemakkelijk als volgt weer te geven: kan worden verwijderd. Er is geen zichtbaar booglicht, Lasstroomsterkte het lassen verloopt spatvrij en lasrookafzuiging is meestal Verhoging van de lasstroomsterkte heeft een vergroting niet noodzakelijk. van de inbrandingsdiepte en dus de opmenging tot gevolg Invloed van de stroomsterkte op de inbrandingsdiepte (A) Boogspanning Als de boogspanning hoger wordt, wordt de lasrups breder, met een gelijktijdige afname van de inbrandingsdiepte. De boogspanning heeft echter een kleinere invloed op de inbrandingsdiepte dan de stroomsterkte (V) Invloed van de boogspanning bij het lassen van een vlakke plaat Voortloopsnelheid Hoe hoger de lassnelheid (voortloopsnelheid), hoe kleiner de inbrandingsdiepte. Polariteit Door de draadelektrode aan te sluiten op de minpool (lassen op de minpool) in plaats van de pluspool, kan een verhoogde neersmelt worden bereikt met een geringere inbranding. Deze verlaagde inbranding kan zelfs in extreme gevallen leiden tot bindingsfouten. Het lassen op de minpool wordt voornamelijk toegepast bij het oplassen met massieve draad. + ~ - Invloed van de polariteit van de draad op de vorm van de lasdoorsnede Uitsteeklengte Hoe groter de uitsteeklengte, hoe kleiner de inbrandingsdiepte. Dit komt doordat een deel van de laswarmte gebruikt wordt voor de voorverwarming van het vrije draadeinde. 30 mm 45 mm 60 mm 80 mm Invloed van de uitsteeklengte op de vorm van de lasrups Onderpoederlasinstallatie zoals opgesteld bij OCAS, Zwijnaarde (B), met detail van de laskop en de toevoer voor het poeder Stand van de laskop Bij het stekend lassen is de inbrandingsdiepte kleiner omdat de boog meer op het smeltbad is gericht. Bij het slepend lassen is de boog meer op het werkstuk gericht en daardoor wordt de inbrandingsdiepte groter. Kenmerken van het proces Het onderpoederlasproces wordt, naast het ontbreken van zicht op het smeltbad, gekenmerkt door hoge lasstroomsterkten op relatief kleine draaddiameters. De toegepaste draaddiameters liggen normaalgesproken tussen 1,6 en 5 mm, terwijl de toegepaste lasstroomsterkten variëren van ca. 100 tot 1200 A; dit afhankelijk van de draaddiameter

16 LASKENNIS LASKENNIS Laspoeders De bij het onderpoederlassen toegepaste laspoeders bestaan uit korrelvormige smeltbare mineralen die oxiden van mangaan, silicium, titaan, calcium, zirkonium, magnesium en ander componenten bevatten, bijvoorbeeld calciumfluoride. Ieder poeder is samengesteld volgens een speciale formule, waardoor het geschikt is om bij een bepaald type draad gebruikt te worden. De juiste combinatie van poeder en draad zorgt namelijk voor de gewenste mechanische eigenschappen. Alle poeders reageren met het smeltbad en bepalen daardoor de uiteindelijke samenstelling en de mechanische eigenschappen van het lasmetaal. Poeders worden actief genoemd als zij mangaan en silicium aan het lasmetaal toevoegen; de hoeveelheid ervan is weer afhankelijk van de boogspanning en de lasstroomsterkte. De indeling van laspoeders gebeurt vaak op basis van de vervaardigingsmethode: Geagglomereerde poeders De agglo-poeders worden vervaardigd door de componenten te drogen en te binden met een bindmiddel met een lage smelttemperatuur. De meeste van de geagglomereerde poeders bevatten metallische desoxidanten die porositeit van het lasmetaal helpen te voorkomen. De poeders zijn geschikt voor het lassen over roest en hamerslag. Er zijn zowel basische als rutiel typen beschikbaar. De keuze voor een bepaald type hangt samen met de toegepaste draad en de mechanische eisen die aan het lasmetaal worden gesteld. Gesmolten poeders Smeltpoeders worden vervaardigd door de samenstellende componenten te mengen en te smelten in een elektrische oven. Hiermee wordt een homogeen product gevormd wat na afkoeling wordt gemalen tot de gewenste korrelgrootte. De grootste voordelen van deze poeders zijn de stabiele en zachte boog bij stroomsterkten tot 2000 A en de constante eigenschappen van het lasmetaal. Smeltpoeders worden echter vanwege milieuaspecten nauwelijks meer geproduceerd. Lasdraden Bij het lassen van ongelegeerde staalsoorten worden normaalgesproken massieve en (metaal)gevulde draden toegepast. Het type lasdraad dat wordt toegepast, wordt bepaald door de gewenste mechanische eigenschappen van het lasmetaal in combinatie met het toegepaste laspoeder. Procesvarianten Het onderpoederlassen wordt normaalgesproken uitgevoerd met een enkele draad op wisselstroom of gelijkstroom. Afhankelijk van de materiaaldikte, naadvorm en afmetingen van de componenten, kunnen varianten van het standaardproces de neersmeltsnelheid en het uiterlijk en vorm van de lasrups verbeteren. Bekende varianten zijn: Lassen met vergrote uitsteeklengte Door de uitsteeklengte te vergroten wordt het vrije draadeinde opgewarmd, waardoor de neersmeltsnelheid toeneemt. Deze variant is ook bekend als het zogenaamde I 2 R-lassen. Deze variant wordt veel gebruikt bij het oplassen, omdat de inbrandingsdiepte en dus de opmenging kleiner zijn dan bij het standaardproces. Twin-arc lassen Bij deze variant worden twee, meestal dunne, draden door één draadaanvoermotor en door dezelfde contacttip gevoerd. De draden kunnen achter elkaar óf naast elkaar worden geplaatst. Hierdoor kan men de breedte van de lasrups beïnvloeden. Dit proces wordt gekenmerkt door een hoge neersmeltsnelheid. Tandem lassen Hierbij worden twee draden, elk aangesloten op een eigen lasapparaat, afzonderlijk aangevoerd. Omdat de magnetische velden van de beide bogen elkaar beïnvloeden wordt de eerste lasdraad op gelijkstroom aangesloten en de tweede draad op wisselstroom. De eerste draad wordt dan gebruikt voor het verkrijgen van een grote inbranding, terwijl de tweede draad gebruikt wordt voor het afvullen van de naad. Met deze variant kunnen grote naaddoorsneden met hoge snelheid worden gelast. Bij de fabricage van spiraalgelaste buizen worden zelfs meer laskoppen gebruikt; het lassen met 5 koppen is geen uitzondering. Hiermee kunnen lassnelheden worden bereikt tot wel twee meter per minuut! Extra draadtoevoer Bij deze variant wordt voor de boog uit een draad in de boog geleid. Deze draad kan al of niet op een eigen elektrische bron zijn aangesloten en dus al dan niet worden voorverwarmd. Al deze varianten dragen bij tot verhoging van de productiviteit, door een aanmerkelijke toename van de neersmeltsnelheid en/of de voortloopsnelheid. FastMig X 450 MXP 37 Pipe Complete oplossing voor het lassen van pijpen en platen Kemppi at SCHWEISSEN & SCHNEIDEN Essen, Deutschland September 2013 Hall 2.0, Stand C141 advertentie Toepassingen Het onderpoederlassen is uitermate geschikt voor stompe langs- en rondnaden en voor hoeklassen. Echter, vanwege de dunvloeibaarheid van het smeltbad, de gesmolten slak en de neiging tot het wegvloeien van de poederlaag, wordt het lassen van stompe naden over het algemeen onder de hand uitgevoerd. Het leggen van hoeklassen kan zowel in de positie PA ( onder de hand ) als in positie PB ( staande hoeklas). Voor rondgaande naden wordt het werkstuk onder een vast opgestelde laskop doorgedraaid, waarbij het lassen onder de hand plaatsvindt. Afhankelijk van de materiaaldikte kan het lassen uitgevoerd worden in de enkellaags-, laag-tegenlaag- of de meerlagentechniek. Er is feitelijk geen beperking voor wat betreft de materiaaldikte, vooropgesteld dat een geschikte lasnaadvoorbereiding wordt toegepast. Het onderpoederlassen wordt het meest toegepast voor het lassen van de ongelegeerde constructiestaalsoorten, de laaggelegeerde staalsoorten en de roestvaste staalsoorten. Het proces is eveneens geschikt om enkele non-ferrometalen te lassen, zoals nikkellegeringen. Die zijn met dit proces te verbinden of op te lassen. Uiteraard worden dan draden gebruikt van nagenoeg dezelfde samenstelling als het non-ferrobasismateriaal. Het onderpoederlassen, hetzij met draad, hetzij met band, wordt ook veel toegepast voor het oplassen van slijtvaste of corrosievaste lagen. Een productieve multi-proces machine voor het lassen van pijpen en platen Deze nieuwe generatie pijplasmachine is voorzien van het innovatieve WiseRoot+ lasproces. En is bijzonder geschikt voor het lassen van grondlagen in pijpen en platen. Smeltbadondersteuning is hierbij overbodig. Met het WiseRoot+ lasproces kunnen pijpen en platen in alle lasposities worden gelast. Het pistool, dat is voorzien van een verwisselbare hals, geeft een nieuwe dimensie aan het lassen van grondlagen. Met het WiseRoot+ lasproces en de pistoolhals, die speciaal geschikt is voor het lassen van grondlagen, is het zeer eenvoudig om een optimale doorlas te creëren. Neem voor meer informatie contact op met uw geautoriseerde Kemppi-dealer. Deze aflevering in de rubriek 'Laskennis opgefrist' is een bewerking van 'Job Knowledge for Welders Part 5' uit TWI Connect (TWI Ltd, Cambridge, UK), geactualiseerd in Met dank aan Pieter Keultjes (ITW)

17 GLOEIEN GLOEIEN Warmtebehandelingen in de dagelijkse laspraktijk IN DE REEKS ARTIKELEN OVER WARMTEBEHANDELINGEN IN DE LASPRAKTIJK, WAARVAN HET EERSTE DEEL WERD GEPUBLICEERD IN LASTECHNIEK #6, IS DIT DERDE DEEL GEWIJD AAN DE MEEST TOEGEPASTE GLOEIBEHANDELINGEN. Gloeien ter vermindering van spanningscorrosie Spanningsarm gloeien van koolstofstalen leidingen of apparaten zal om spanningtechnische redenen niet altijd nodig zijn. Echter bij procesleidingen of apparaten waarbij sprake is van een corrosief medium, kan in combinatie met de inwendige spanningen spanningscorrosie optreden. Tevens kunnen spanningsgebieden zich als anode gedragen, waardoor materiaalafname ontstaat. Bij koolstofstaal zal corrosie optreden onder invloed van nitraten en inwendige trekspanningen en bij roestvast staal onder invloed van chloriden. Door het wegnemen van de inwendige spanningen door spanningsarm gloeien zal de kans op corrosie sterk verminderen en de levensduur van de leiding of het apparaat toenemen. Spanningsarm gloeien Spanningsarm gloeien is de enige juiste benaming voor deze gloeibehandeling. Vaak wordt de term spanningsvrij gloeien gebruikt, maar dit wordt met deze behandeling niet bereikt. Het principe van het spanningsarm gloeien Voor exacte gloeitemperaturen zal men de materiaalfabrikant moeten raadplegen of tabellen in bijvoorbeeld de NEN-EN ; ASME B 31.3; Stahlschlüssel; enzovoort. Veel ondernemingen hebben eigen tabellen samengesteld voor de gloeitemperaturen voor de diverse materiaalsoorten. Bij veredelde staalsoorten, voornamelijk toegepast in de apparatenbouw, is een juiste gloeitemperatuur van groot belang. Veredeld staal heeft een bewerking ondergaan van harden en daarna hoog ontlaten. Doel is om een combinatie van hogere sterkte en taaiheid van het oorspronkelijke materiaal te verkrijgen. Indien de werkstukken nadien spanningsarm gegloeid moeten worden mag de ontlaattemperatuur zeker niet overschreden worden, omdat de verkregen mechanische eigenschappen dan teniet worden gedaan. In de praktijk blijft men met de gloeitemperatuur dan meestal C onder de ontlaat- of veredelingstemperatuur. De ontlaattemperatuur behoort op het materiaalcertificaat of -attest van de materiaalfabrikant te staan. door Auke Osinga loeien is een verzamelnaam voor tal van warmtebehandelingen. Om duidelijk aan te geven welke behandeling precies bedoeld wordt is een nadere omschrijving noodzakelijk, die vaak ook iets zegt over het doel van de gloeibehandeling. Zo kennen we spanningsarm gloeien, waterstofarm gloeien, normaliserend gloeien enzovoort. Waterstofarm gloeien Waterstof in een las in combinatie met lasspanningen kan tot scheurvorming leiden. Waterstof kan afkomstig zijn van vocht uit het lasproces (bijvoorbeeld vocht uit bekleding van elektroden of poeder), de atmosfeer en de lasomstandigheden. Waterstof lost op in het lasbad en zal bij het afkoelen gedeeltelijk door de las diffunderen. De achtergebleven atomaire waterstof zal zich onder aanwezige spanningen verzamelen Ovencharge Gloeien op locatie (isolatie nog niet gemonteerd) in gebieden van het rooster waar de elastische rek en ver- berust op het verlagen van de vloeigrens. Bij het verhogen Krimpspanningen vorming het grootst zijn. Elastische rekzones komen onder Het meest ideaal is om vanuit het voorwarmen de las wa- van de temperatuur daalt de vloeigrens en inwendige In en rond een las zullen spanningen ontstaan door het meer voor bij de tip van microscheuren. Waterstof ver- terstofarm te gloeien. Vanuit de voorwarmtemperatuur spanningen hoger dan de vloeigrens zijn niet mogelijk. De krimpen van de las. Het vloeibare lasbad van ± 1400 C oorzaakt een verzwakking van de bindingen in het roos- wordt de las dan verder opgewarmd naar een tempera- vloeigrens reduceert echter niet naar nul en dus blijven er stolt en koelt af naar de temperatuur van het basismateri- ter en de scheur kan zich uitbreiden. tuur voor het waterstofarm gloeien. Dit kan zowel met restspanningen, zij het acceptabel, over. aal. Door dit grote temperatuurverschil is er ook een groot Door zogenoemd waterstofarm te gloeien kan men de weerstandverwarming als inductieverwarming. De temperaturen voor het spanningsarm gloeien liggen verschil in krimp. Het basismateriaal krimpt niet met de aanwezige waterstof versneld laten uittreden. Met het ver- Bij reparaties of vervangen van bijvoorbeeld leidingdelen voor koolstofstaal rond de 600 C en voor bijvoorbeeld de las mee en in de las en het basismateriaal ontstaan grote hogen van de temperatuur neemt de diffusiesnelheid van oud op nieuw van bestaande procesleidingen waar wa- met Cr en Mo gelegeerde staalsoorten rond de 700 C. krimpspanningen. Deze spanningen zijn ongewenst en de waterstof toe. In de praktijk wordt de las op een tem- terstof mag worden verwacht, zal men voor het door- Deze temperaturen liggen onder de PSK-lijn van het ijzer- kunnen nog tijdens het stollen van de las tot zogenoemde peratuur gebracht van C en hierop 2 uur ge- snijden van de leiding de snijlijnzone eerst waterstofarm koolstofdiagram, waarbij nauwelijks structuurverande- stolscheuren leiden. Maar ook later kunnen nog scheuren houden om de aanwezige waterstof te laten uittreden. gloeien. ringen optreden. optreden door de combinatie van lasspanning, brosheid 30 31

18 GLOEIEN en hardheden. Spanningsarm gloeien zal de kans op latere defecten tot een minimum beperken. Noodzaak tot spanningsarm gloeien hoeft niet altijd een gevolg te zijn van het lassen. Bijvoorbeeld bij het verspanen van assen met inwendige spanningen kan vervorming optreden omdat de vezels die deze spanningen in evenwicht houden worden doorgesneden. Om latere problemen met vervorming te voorkomen wordt een as eerst voorgedraaid met overmaat. Hierna wordt de as dan spanningsarm gegloeid om daarna op maat te worden gedraaid. Ditzelfde is ook van toepassing voor bijvoorbeeld gelaste fundaties met pasvlakken. Niet alleen voor de lasspanningen, maar ook de pasvlakken met overmaat kunnen later machinaal bewerkt worden zonder dat vervormingen optreden. Ovengloeiingen Bij grote aantallen lassen van prefab leidingdelen kan het kostenbesparend zijn in een stationaire oven te gloeien in plaats van de lassen op locatie afzonderlijk te gloeien. Wel moet dan met een aantal zaken rekening worden gehouden. De maximale lengte van de pijpstukken moet aangepast zijn aan de lengte van de beschikbare oven (meestal rond de 12 m lengte). Een extra montagelas kan dan voordeliger zijn dan alle lassen van een te lang pijpstuk plaatselijk te moeten behandelen. Appendages zijn meestal ook niet bestand tegen de gloeitemperaturen en kunnen beter als montagelas gemaakt worden. Wordt een pijpstuk toch met ingelaste afsluiters geleverd, dan moeten alle lassen in dit pijpstuk plaatselijk behandeld worden. Oxidatie door het gloeien van flensvlakken Het vat, de opslagtank of bijvoorbeeld een gasbol kan aan de buitenzijde van isolatie worden voorzien waarbij het werkstuk zelf als oven fungeert. Voor de aanwezige mangaten worden olie- of gasbranders geplaatst en het werkstuk wordt op deze manier opgewarmd. Er moeten dan wel ook nog nozzles aanwezig zijn voor het afvoeren van de verbrandingsgassen. Bij kleinere werkstukken is het ook mogelijk om van binnenuit elektrisch te verwarmen. Hiervoor zijn speciale verwarmingselementen ontwikkeld, zogenaamde fourbank elementen. Voorbeeld van een fourbank element De tweede mogelijkheid is ter plaatse, om het vat heen een tijdelijke oven te plaatsen, opgebouwd uit geïsoleerde panelen. Dergelijke ovens kunnen aan iedere grootte van het werkstuk aangepast worden. Bij deze afmetingen wordt altijd met olie- of gasbranders gestookt. Als functioneren alleen niet genoeg is. Lokale gloeiingen Zodra de prefabdelen gegloeid zijn, moeten ook de montagelassen nog gegloeid worden. Deze lokale gloeiingen kunnen zowel met weerstandselementen als met inductie uitgevoerd worden; de omstandigheden bepalen welke methode het beste is. Bij diverse diameters en verspreid zittende lassen wordt eerder voor weerstandsverwarming gekozen en bij grotere diameters en wanddiktes voor inductieverwarming. Verhoog uw productiviteit met de betrouwbare e toorts systemen van TBi Industries. Onze uitgekiende en onderhoudsarme techniek verzekert u van constante lasresultaten in uw productie. Benut uw TBi voordelen! Gloeien met inductie De praktijk Voor het uitvoeren van gloeibehandelingen is speciale apparatuur nodig en is expertise vereist. Nog meer dan bij het voorwarmen wordt het spanningsarm gloeien uitbesteed aan gespecialiseerde bedrijven. Het is raadzaam om vooraf aan de gloeibehandelingen een gloeiprocedure op te stellen. Na akkoord van de opdrachtgever ligt dan de juiste uitvoering vast. In deze gloeiprocedure worden alle gegevens vermeld voor een juiste uitvoering, zoals de uitvoeringsmethode c.q. werkwijze, aantal en plaats van de temperatuurmeetpunten en het temperatuurtraject. De verscheidenheid aan werkstukken is groot, van een enkele las tot geprefabriceerde pijpstukken en complete vaten. 32 Draagbare unit met drie verwarmingselementen kan voorkomen worden door de vlakken te behandelen met een hiervoor geschikt product. Apparaten die langer zijn dan de beschikbare ovens kan men voorzien van sluitnaden. De afzonderlijke delen worden dan in een stationaire oven gegloeid en de sluitnaden worden later plaatselijk gegloeid. Stationaire ovens kunnen elektrisch, gas- of oliegestookt zijn. Voor de uitvoering maakt de stookwijze niet uit. Kleinere ovens tot ± 25 m 3 worden vaak elektrisch gestookt, voor grotere ovens is het praktischer om met olie of gas te stoken. Voor grote vaten zullen geen stationaire ovens meer beschikbaar zijn. Er zijn twee mogelijkheden voor het gloeien op locatie. De laatste ontwikkeling bij de stroombronnen voor weerstandverwarming is een draagbare unit, gebaseerd op invertertechniek, waarop drie verwarmingselementen van 2,7 kw kunnen worden aangesloten. Deze unit is zeer geschikt voor het gloeien van een enkele las op een moeilijk te bereiken locatie of op hoogte. Zowel regeling en registratie zijn in de unit geïntegreerd en kunnen na de gloeiing digitaal uitgelezen en opgeslagen worden. Voor de voeding volstaat een 400 V 32 A aansluiting terwijl voor de standaard units minimaal 63 A benodigd is. Al met al is voor iedere warmtebehandeling wel een oplossing te bedenken. Auke Osinga is Specialist in Heat Treatment bij Delta Heat Services B.V. Functionele producten met sterk prestatievermogen Eerste klas klantenservice Tr rainingen voor hand- en robotlastoortsen Klantspecifieke producten Ready for Tomorrow. TBi Industries GmbH Ruhberg Fernwald, Deutschland Tel Fax Hal l 12, Stand A Essen, sen, Germany

19 MICROLASSEN MICROLASSEN Toepassingen van het microlassen CEWAC EN BIL HEBBEN VANAF JULI 2008 GEZAMENLIJK GEWERKT AAN HET PROJECT MICROSOUD, VOOR HET BUNDELEN, UITBREIDEN EN DELEN VAN KENNIS OP HET GEBIED VAN MICROLASSEN. EEN SPECIAAL OPGERICHT PLATFORM BIEDT TECHNISCHE ONDERSTEUNING AAN BEDRIJVEN. DIT ARTIKEL FOCUST OP ENKELE TOEPASSINGEN. door Fleur Maas, Belgisch Instituut voor Lastechniek (BIL) Toepassing gerobotiseerd microwrijvingsroerlassen (µfsw): heterogene lasverbinding in aluminium schoepen Deze studie, uitgevoerd in opdracht van een onderneming uit de luchtvaartsector, had als doel het vinden van een innovatieve oplossing voor het onderling verbinden van twee aluminiumlegeringen die als moeilijk lasbaar beschouwd worden, namelijk 6061-T6 en 2014-T6. De huidige manier van samenbouwen, namelijk door middel van schroefverbindingen of klinknagels, zorgt voor extra gewicht door het gebruik van verbindingselementen. Bovendien vereisen deze methoden bijkomende acties om de afdichting te garanderen. Zo moet er onder andere een siliconendichting aangebracht worden en gebeurt het gladstrijken ervan manueel. Het wrijvingsroerlassen (FSW) is een methode waarbij de te verbinden materialen tijdens het lasproces in vaste toestand blijven, wat het verbinden van de twee verschillende aluminiumlegeringen (6xxx en 2xxx serie) mogelijk maakt. Het was dus de methode bij uitstek voor deze toepassing. De verkregen resultaten waren heel bemoedigend, aangezien een dichte lasverbinding met uitstekende mechanische eigenschappen gerealiseerd kon worden. Op basis daarvan werd ook een (3D) complex gebogen demonstratiemodel vervaardigd (afb. 1). et project Microsoud werd mede gefinancierd door het EFRO-fonds en de Waalse regionale overheid. Het project liep tot juni 2013 en omvatte de oprichting van een technologisch platform voor het microlassen en de bijbehorende kwaliteitscontroles. Dit platform, vormgegeven vanuit het CEWAC (Waals onderzoekscentrum voor assemblage en materiaalcontrole, gevestigd te Ougrée), is al gedurende twee jaar operationeel, en heel wat bedrijven hebben concrete technische ondersteuning gekregen. Bedrijven, in het bijzonder de KMO s (red. kleine of middelgrote ondernemingen, vergelijkbaar met MKB in Nederland), kunnen via deze weg toegang krijgen tot de vereiste informatie en moderne technologie met betrekking tot microlassen en microcontrole. Zo kan een technisch-economische afweging gemaakt worden tussen de verschillende beschikbare methoden (laserlassen, elektronenbundellassen, wrijvingsroerlassen, weerstandlassen, booglassen, etc.) om de meest aangewezen technologie in te zetten bij de creatie van nieuwe producten of voor het aanpassen van bestaande producten. Beschikbaar machinepark Het CEWAC beschikt over een uitgebreid assortiment lasapparatuur, waarvan een deel, zoals micro-plasma- en micro-tig-technologie, inzetbaar is voor het microlassen. Daarnaast kunnen met de verschillende weerstandlasmethodes, in dit geval puntlassen en rolnaadlassen, staalplaten tot diktes van maximaal 2x1,5 mm verbonden worden. In het kader van het Microsoud project werden aanzienlijke investeringen gedaan in verschillende nieuwe machines. Zo werd naast de machines voor 1D- en 2,5D-laswerk (minimaal lasbare dikte 1,8 mm) ook een micro-fsw-robot aangekocht voor 3D-laswerk in dunner plaatmateriaal. Voor het laserlassen kan er gebruik gemaakt worden van een gepulste 100 W YAG-laser die gemonteerd is op een X-Y tafel; van een robot-gestuurde 3 kw continue YAGlaser en sinds kort ook van een laserlascabine voorzien van twee laserbronnen (namelijk een gepulste 200 W YAG-laser en een 400 W fiberlaser). Bovendien is geïnvesteerd in een machine voor elektronenbundellassen. Deze heeft een maximaal vermogen van 6 kw en een nuttige kamerruimte van 500x500x500 mm. Wat er verstaan wordt onder microlassen is uiteraard ook afhankelijk van de gebruikte technologie. Zo kan het lassen van 1 mm dik materiaal volgens de ene methode een heel standaard toepassing zijn, terwijl bij een andere methode, zoals het wrijvingsroerlassen van aluminiumplaat, diktes tot 2 mm als micro-fsw (Friction Stir Welding/wrijvingsroerlassen) beschouwd kunnen worden. Afb. 1: Gerobotiseerd microwrijvingsroerlassen (µfsw) Toepassing micro-elektronenbundellassen (µebw): heterogene lasverbinding van roestvast staal en koper Afb. 2: Heterogene lasverbinding met behulp van micro-elektronenbundellassen (µebw) In het kader van deze studie werden verschillende lasprocedés bestudeerd (TIG, wrijvingslassen, elektronenbundellassen) die het soldeerproces bij connectoren zouden kunnen vervangen. Ook hier was de grootste uitdaging het kwalitatief verbinden van twee heel verschillende materialen, namelijk roestvast staal en koper. Na het uitvoeren van verschillende lasproeven bleek dat de meest kwalitatieve verbinding gerealiseerd kon worden door middel van elektronenbundellassen (afb. 2 en 3). Zowel op het gebied van mechanische eigenschappen als gasdichtheid bleek de las uitzonderlijk goed te presteren. Enerzijds was de laspenetratie voldoende, anderzijds konden vloeiende geometrische overgangen aangebracht worden door middel van een bijkomende laspas. Hierdoor werd eveneens de vermoeiingsweerstand van de verbinding verhoogd. Afb. 3: Doorsnede heterogene lasverbinding, vervaardigd met µebw 34 35

20 MICROLASSEN Toepassing microlaserlassen: lassen van dun plaatmateriaal zonder aantasting van de aanwezige coating TECHNOLOGY FOR THE WELDER S WORLD De nieuwe E3 wolfraamelektroden: Bezoek onze stand op de Schweissen und Schneiden beurs september in Essen 100 YEARS 100 COUNTRIES dé keuze voor de toekomst. E k. d nde blend van oxides garandeert uitmuntende prestaties. De beste ontstekings- en herontstekingseigenschappen Bruikbaar voor zowel DC als AC TIG-lassen Afb. 4: Demonstratiemodel warmtewisselaar Afb. 5: Functionele coating blijft intact bij pulserend laserlassen Hoge belastbaarheid Geringe slijtage van de elektrodepunt Hal 11 Stand A111 Het doel van deze studie was het vervaardigen van een demonstratiemodel van een warmtewisselaar. Het betrof een soort radiator, opgebouwd uit twee dunne platen, waartussen een warmtevoerende vloeistof zou stromen (afb. 4). Aan de lasverbindingen werden de volgende eisen gesteld: een juiste vloeistofdichtheid aan de naden, voldoende mechanische sterkte in het midden en dit alles zonder compromis met betrekking tot het uitzicht van het product. De warmtewisselaar werd opgebouwd uit twee dunne, elkaar overlappende staalplaten: een ongecoate 0,2 mm dikke plaat bovenop een eenzijdig gecoate plaat van 0,8 mm dikte. Dit moest gebeuren zonder volledige doorlassing van de dikkere plaat, opdat de bedekkingslaag onder aan deze laatste niet thermisch aangetast of beschadigd zou worden. Het was vanaf het begin duidelijk dat een heel gecontroleerde warmte-inbreng vereist zou zijn, vandaar dat gekozen werd voor de techniek van het pulserend laserlassen. Het uiteindelijke model voldeed aan de eisen inzake vloeistofdichtheid, en het lassen werd uitgevoerd zonder beschadiging van de functionele coating (afb. 5). Weet u wat een lasser inademt? Experts in welding consumables since 1915 Toepassing tomografie (3D radiografisch onderzoek): studie spuitgegoten wielen Dit project omvatte de analyse van spuitgegoten wielen om de kwaliteit van verschillende toeleveranciers te kunnen evalueren. De klant wilde deze, à priori identieke prototypes van verschillende toeleveranciers, laten onderzoeken om zo de onderlinge, maar vaak niet zichtbare verschillen, te kunnen aantonen. Elk van de geleverde wielen onderging een radiografische en tomografische controle om de onregelmatigheden en de hoeveelheid porositeit in het materiaal, en in het bijzonder in de kritische zones, te kunnen bepalen. Voldoende schone lucht is belangrijk voor optimale prestaties en het voorkomen van gezondheidsklachten! Verantwoord lassen begint dan ook met een kwalitatieve combinatie van een lashelm met een verse lucht systeem: de MultiC Air 2! MultiC Air 2 compleet verse lucht systeem Complete set MultiC Air motor unit + MultiVision Carbon lashelm Bij bestelling vóór 1 november: 2e batterij GRATIS voor optimale productiviteit! Conclusie De in dit artikel beschreven toepassingen geven een beperkt, maar duidelijk overzicht van de mogelijkheden met de beschikbare apparatuur. Hoewel het Microsoud project afgesloten is, blijft het technologisch platform meer dan ooit beschikbaar voor geïnteresseerde bedrijven. De betrokken teams bij het CEWAC en het BIL staan klaar om eventuele vragen te beantwoorden. Ademhalingsbescherming verdient advies. Daarom raden wij u aan om in geval van twijfel contact op te nemen met uw MultiVision-dealer. Zij helpen u graag bij het maken van de juiste keuze.voor een MultiVision-dealer bij u in de buurt kunt u contact opnemen met De Vlamboog op of info@vlamboog.nl. 36