het Zinkske en t Molentje

Transcriptie

1 Wandelen door het Zinkske en t Molentje natuur- en cultuurhistorie verenigd Zowel het Zinkske als t Molentje zijn restanten van de vroegere Peel, gelegen tussen Helenaveen en Neerkant. Voordat er veen werd afgegraven was de Peel nat, doornat. Zo nat dat er geen bomen konden groeien, het was een volkomen open, kale en boomloze vlakte. Tengevolge van vroegere vervening komt er nu in de peelrestanten een groot scala aan vegetatietypen voor, van open water via moeras, vochtige en droge heide, pijpenstrootjesvlakte en struweel tot bos. Eigenlijk is het geen natuur-, maar een cultuurlandschap: er is geen meter die niet op de schop is geweest. Kenmerken van de menselijke invloed (kanalen, vervening, landbouw, aanleg nieuwe natuur) zijn op veel plaatsen nog zichtbaar. De wandeltocht gaat vanuit Helenaveen langs het Zinkske naar t Molentje, om de waterplas + nieuwe natuur heen, door het landbouwgebied van t Molentje, over de weg langs het Zinkske en dan door het Zinkske en weer terug naar Helenaveen. Voor het grootste deel gaat de route over (half)verharde wegen en fietspaden, een klein gedeelte over zandpaden. De lengte van de route is ca 15 km, onderweg is geen horecagelegenheid, in Helenaveen zijn diverse gelegenheden. Start en einde: Dorpsservicecentrum/Peelbascule/De Gouden Helm in Helenaveen. In Helenaveen is voldoende parkeergelegenheid. Van maandag t/m vrijdag rijdt er een buurtbus van NS-station Deurne naar Helenaveen, op zaterdag en zondag is er geen openbaar vervoer naar Helenaveen. 1

2 Routebeschrijving: Zie ook bijgevoegd kaartje. De nummers op de kaart corresponderen met onderstaande genummerde toelichting op natuur- of cultuurhistorie. De toelichting is cursief weergegeven. Start bij de parkeerplaats. Vanaf de parkeerplaats bij het Dorpservicecentrum rechtsaf, bij de kerk, vóór het kanaal (= Helenavaart) rechtsaf. 1.Helenaveen is een oude Peelkolonie, in 1853 gesticht door Jan van de Griendt en vernoemd naar zijn vrouw Helena. De maatschappij Helenaveen begon met de winning van turf als brandstof. De Helenavaart werd gegraven om de turf te vervoeren. (Tegenwoordig heeft het kanaal geen transportfunctie meer, maar wel nog een functie in de wateraanvoer voor de landbouw.) Van de eerste bebouwing van Helenaveen is weinig bewaard gebleven door oorlogsschade en door gebruik van goedkope materialen (hout, riet, kalk en leem) door de maatschappij. De oorspronkelijke ruimtelijke structuur en delen van de bebouwing, gerealiseerd na de ontginning, zijn gespaard gebleven. Kenmerk van deze structuur is de centrale ligging aan de Helenavaart van alle voorzieningen: kerken, scholen, werk en wonen. Na het afgraven van de turf ontwikkelde Helenaveen zich tot een tuindersdorp met grote kassen. De laatste jaren is vooral de teelt van blauwe bessen succesvol gebleken. Deze weg volgen, steeds rechts van Helenavaart blijven. Na ca 2 km is er een slagboom, hier rechtdoor, fietspad volgen. Aan de rechterkant is een ingang naar het natuurgebied en hier staat een bord over project gladde slang. 2

3 2. Het natuurgebied achter de omheining is Het Zinkske. Het is een peelrestant: het veen is (grotendeels) afgegraven, daarna is dit gebied niet ontgonnen tot landbouwgebied maar als woeste grond blijven liggen. Het zuidelijke, hogere deel is zandgrond, in het lagergelegen noordelijke deel van het gebied liggen nog veengronden, met open veenputten. De ontwatering door de omliggende landbouw heeft geleid tot verdroging van het gebied. In de omgeving komt ook veel intensieve veehouderij voor en daardoor is het gebied verrijkt met voedingsstoffen. Het beheer is nu gericht op verschraling. Het project gladde slang is bedoeld om de biotoop voor de gladde slang te verbeteren/herstellen. Daartoe zijn stroken geplagd en is het plagsel op rillen gelegd. De gladde slang kan zich opwarmen op de open, geplagde stroken en vindt een schuilplaats in de plaggenhopen. Fietspad naast kanaal blijven volgen. 3. Naast het fietspad is een relatief rijke begroeiing te zien, die eigenlijk niet past bij de arme zure grond van de Peel. Voor de (half)verharding van het fietspad is gebruik gemaakt van gebiedsvreemd materiaal (o.a.leem) dat veel rijker aan voedingsstoffen is dan de omgeving. Vroeg in het jaar steekt het Klein hoefblad hier zijn kop op, in de zomer bloeit hier massaal het koninginnekruid. Die bloeiende planten zorgen ook voor veel vlinders, zoals zandoogje, koolwitje, groot dikkopje. Ook de Phegeavlinder komt hier soms massaal voor. De Amerikaanse eiken zijn exoten, maar worden hier uit cultuurhistorisch oogpunt gekoesterd. De karakteristieke lanen met Amerikaanse eiken werden in de peelkolonies rond 1900 aangelegd. In de bomen huizen veel spechten en andere vogels, zoals bijv. de holenduif. De buizerd is hier ook vaak te zien en te horen. 3

4 Aan de kanaalkant komen veel libellen voor, zoals de beekjuffer. Bij picknickbank maakt het fietspad een haakse bocht naar rechts. 4. Hier is te zien dat er 2 kanalen bij elkaar komen. De linkse is de Helenavaart en de rechtse is het Kanaal van Deurne. De kanalen lopen tot op dit punt parallel aan elkaar. Daar is een historische verklaring voor: toen de gemeente Deurne een eigen vervening begon kreeg zij van de maatschappij Helenaveen geen toestemming om gebruik te maken van de Helenavaart en groef toen een eigen kanaal om de turf af te kunnen voeren. Aan de andere kant van het fietspad is, binnen de omheining een oud afwateringskanaaltje te zien. Fietspad volgen, het pad voert een stukje verder over een brug over het Kanaal van Deurne. Over de brug linksaf. 5. De watergang haaks op het Kanaal van Deurne is de Astense Aa. Vroeger ontsprong dit riviertje in t veengebied, na vervening en ontginning werd het een gekanaliseerde beek. De Astense Aa voert overtollig water af uit de landbouwgebieden en kan ook gebruikt worden om water aan te voeren, dan wordt mbv de stuw hier water ingelaten uit het Kanaal van Deurne. (Het Kanaal van Deurne krijgt het water uit de Maas.) Het gebied ten westen van het Kanaal van Deurne (hier dus rechts van het fietspad) wordt t Molentje genoemd. Na de afgraving van bruikbaar veen zijn de veenrestanten in t Molentje ontgonnen (deels bezand) en omgezet in een kleinschalig broeklandschap met hooilanden en singels. Vanwege de natte omstandigheden was het vooral in gebruik als grasland(hooiland) en later, toen de afwatering verbeterd werd, soms ook als maïsland. De laatste jaren zijn veel 4

5 percelen in handen van Staatsbosbeheer gekomen. Hier wordt afwatering beperkt en verschijnt pitrus in de lage delen, een eerste stap in de verruiging van het terrein. Fietspad volgen, Kanaal van Deurne aan de linkerhand. Bij (verbouwde) boerderij rechtsaf de Molenbaan op. Iets verder ligt aan de rechterkant de ingang van natuurgebied het Molentje en staat een informatiebord over t Molentje. 6. Het natuurgebiedje rond de grote waterplas is rond 2007 afgegraven om de bovengrond te verschralen. In de zomer treedt er in dit gebied kwel op. In dit natuurgebied schoten de berken en wilgen op en dreigden alles te overwoekeren. Eind 2011 is die begroeiing rigoureus verwijderd en is het gebied weer kaal en open. Plaatselijk komt veel pitrus voor. Op de natste plekken (plas-draszone) groeit geen hout, hier komen veel grassen, russen, mossen e.d. voor, alsmede zeldzamere soorten als zonnedauw en wolfsklauw. Met beheer door begrazing (door pony s) wordt getracht om meer variatie en openheid in het terrein te creëren. Weg volgen tot kruising, hier rechtsaf. Deze weg (Molenpeel) volgen (wordt Vuurlinie). 7. t Molentje ligt nu rechts van ons en is duidelijke lager gelegen dan de weg, dit komt doordat t Molentje een deel is van een oud en breed maasdal. De ondergrond bestaat voornamelijk uit grind welke door de Maas tijdens het pleistoceen, zo n 2 miljoen jaar geleden, is ingebracht. Na de laatste ijstijd heeft hier veenvorming plaatsgevonden. Het veen is nooit helemaal afgegraven er is, nadat het vervenen was afgerond, een decimeters dikke veenlaag achtergebleven. In de jaren 30 is dit gebied voor landbouwdoeleinden geschikt gemaakt door op de overgebleven veenlaag met paard en kar een laag zand op te brengen. 5

6 Bij Molentjesdreef rechtsaf, wandelpad in. (*) Dit pad volgen tot einde bij kanaal, hier linksaf en Kanaal van Deurne volgen tot kruising met St.Vincentiusstraat. Rechtsaf, over de brug en Lage Brugweg volgen. (Let op: er wordt hier soms hard gereden.) 8.In de berm rechts van de weg komen plaatselijk extreem voedselarme en droge omstandigheden voor, met bijbehorende vegetatie zoals zandblauwtje, klein vogelpootje, schapengras, vroeghaver, zandhaarmos, ruig haarmos. De graslanden links van de weg zijn rijk aan weidevogels. Bij ingang van natuurgebied rechts (bij hek + informatiebord) door klaphekje en zandpad volgen. 9. In dit zuidelijke deel van het Zinkske liggen verschillende dassenburchten. Sporen van dassenactiviteit zijn vaak te zien. Een groot deel van het jaar lijkt dit gebied een pijpenstrootjessavanne met alleen enkele berken, maar in augustus als de hei bloeit, is te zien dat er ook nog veel heide groeit. Om het pijpenstrootje te onderdrukken, berkenopslag tegen te gaan en de hei in stand te houden vindt er begrazing met runderen en geiten plaats. Deze dieren zijn hier dus vaak te zien. Mestkevers zijn hier zeer actief en vliegen soms massaal uit. Pad blijven volgen en aan einde weer door klaphekje, linksaf en steeds rechtdoor langs Helenavaart (aan rechterhand) tot in Helenaveen. Bij de kerk linksaf en bij parkeerplaats De Gouden Helm is eindpunt bereikt. 6

7 Deze wandelroute is ontwikkeld in het kader van de IVN-Natuurgidsencursus Asten-Someren Asten, maart

8 Routekaartje 8