Vrijheid vind je in de verbinding met jezelf, maar ook met anderen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Vrijheid vind je in de verbinding met jezelf, maar ook met anderen"

Transcriptie

1 Relatiemagazine van de Christelijke Hogeschool Ede Juni 2011 nr. 9 Harry van de Pol nodigt mensen uit tevoorschijn te komen Vrijheid vind je in de verbinding met jezelf, maar ook met anderen Thema: Vrij! I Gevangenenzorg in Nederland I Vrij van belastende erfenissen! I Ondernemers kiezen voor vrijheid I Nieuwe combinatie zorgberoep I

2 inhoud In deze SCHERP 4 Identiteit Coverstory - Vrij! Rond de tafel CHE-Relatie - Vrij! 18 De Christelijke Hogeschool Ede (CHE) is een protestants christelijke hogeschool op gereformeerde grondslag. De CHE heeft tien opleidingen, 4200 studenten en 425 medewerkers. Daarnaast biedt de CHE cursussen, trainingen, advies en onderzoek aan via CHE-Transfer. Christelijke Hogeschool Ede Oude Kerkweg JS Ede Telefoon: info@che.nl Gezondheidszorg Verpleegkunde Educatie Leraar Basisonderwijs Theologie Godsdienst Pastoraal Werk Leraar Godsdienst / Levensbeschouwing Mens & Organisatie Management Economie & Recht Personeel & Arbeid Journalistiek & Communicatie Journalistiek Communicatie Sociale Studies Vrij Binnenkort hebben wij, althans velen van ons, weer enkele weken vrij, de één twee, de ander drie, sommigen vier of zelfs vijf, en studenten soms wel acht of meer weken. Waarom zijn we eigenlijk vrij? Ten eerste zijn we vrij om dingen te doen waar we anders niet aan toe komen, met name om eens echt goed uit te rusten en te recreëren, maar ook om achterstallig onderhoud thuis te plegen. Ten tweede is belangrijk dat we in de vakantie vrij zijn van. We proberen namelijk vrij te zijn van en los te komen van ons werk, want hoe kun je anders ontspannen? Het is echter de vraag of we ooit werkelijk vrij komen van. De meesten zullen onwillekeurig wel eens de mail checken, of, minder erg, bij het lezen van een boek bedenken dat ze er iets mee kunnen na de vakantie. En wie denkt nooit aan de collega s tijdens de vakantie? Trouwens, hoe we het ook wenden of keren, ook tijdens de vrije periode blijven we verbonden met onze werkgever, met alle rechten en plichten van dien. Zijn we ooit echt vrij, als mens, als hogeschool, als land en volk? Filosofen hebben zich daarover het hoofd gebogen, zoals bijvoorbeeld John Stuart Mill On Liberty, Mooi en aardig om te lezen, maar het blijft filosofie, en daarom onbevredigend. We hebben uiteindelijk theologie nodig, want slechts daar is de vrijheid, waar de Geest des Heren is (2 Kor. 3:7). De hele schepping zal ooit bevrijd worden tot de vrijheid van de heerlijkheid der kinderen Gods (Rom. 8:21). Laten we dit bedenken bij alles wat wij denken en ervaren bij vrijheid. Dr. Kees Boele Voorzitter College van Bestuur Christelijke Hogeschool Ede Oud Student - Vrij! Opleidingen - Vrij! CHE in Beeld - Vrij! Maatschappelijk Werk & Dienstverlening Sociaal Pedagogische Hulpverlening En verder Voorwoord 2 / Nieuws 6, 7, 10 en 11 / Studenten als vrienden én partners 9 / Column Petra Messelink 15 / De Stelling 21 / Vrij! - portretten 25 en 30 / Transfer Nieuws 34 / Transfer Theologie 35 / Academiedirecteuren stellen zich voor 36 / 2 3 Terugblik SCHERPdag 39 / Publicaties 40 / De vierkante meters van 41 / Agenda 42

3 identiteit Dit is onze roeping Peter en Kim Wijma en de ontheemde kinderen van Curaçao De wuivende palmbomen, witte zandstranden en uitnodigende blauwe zee laten ze in het voorjaar nog even voor wat het is. Geen bezoek als toerist. De eerste kennismaking van Peter en Kim Wijma met Curaçao zal in september zijn, op hun persoonlijke en officiële missie. Wanneer zij op het eiland een gezinsvervangend huis voor ontheemde kinderen gaan leiden. Peter Wijma (27) rondde in september 2010 bij de CHE zijn deeltijd-sph af. Zo n vier jaar is hij nu werkzaam bij Stichting Timon. Zijn hart ligt bij het op het goede spoor brengen van ontspoorde jongeren. Bij Stichting Timon traint hij vroegtijdige schoolverlaters en exverslaafden op een probleemloos functioneren in de maatschappij. Kim (26) werkt na haar opleiding SPW als pedagogisch medewerkster bij een kinderopvang. Drugsroute Peter: Het is onze ambitie om kinderen die tussen wal en schip zijn gevallen, een veilig en rustig leven te geven. Veel familiebanden op Curaçao zijn niet hecht. Vooral jonge jongens hebben geen voorbeeld, er is een tekort aan vaderrolmodellen. Is een jonge vrouw zwanger, neemt de vader al snel de benen en blijven de jonge moeders met de kinderen zitten. Bovendien zijn ouders vaak verslaafd, leven soms niet meer of zijn niet te traceren. En omdat Curaçao op de drugsroute ligt, vind je hier veel drugsgerelateerde problematiek. We proberen wel zoveel mogelijk contact met ouders of familie te houden. We zullen dus ook veel voorlichting moeten geven aan de grote groep kwetsbare tienermeisjes. Nieuwe woonunits Op het terrein van Stichting Kinderdorp Hebron wordt binnenkort een aantal woonunits gebouwd waar Curaçaose kinderen bij hun nieuwe ouders zullen inwonen. Elk gezin kan maximaal vier kinderen, van twee tot zes jaar, herbergen. Het doel is de kinderen een regulier gezinsleven te bieden waarbij alle huiselijke activiteiten gezamenlijk zijn. Overdag gaan ze naar school. Kinderdorp Hebron ontstond in 1978 toen een aantal gemeenteleden van de evangelische gemeente Yubia Bendita zich de nood van Curaçaose kinderen aantrok. Peter: We gaan naar Curaçao voor een periode van twee jaar. Dat is ook een prima tijd voor de kinderen om zich aan een gezinssituatie te hechten.... er is een tekort aan vaderrolmodellen. Is een jonge vrouw zwanger, neemt de vader al snel de benen. We hebben twee cursusdagen achter de rug van Hebron en er staat een aantal gesprekken gepland met pleegouders. En na twee jaar komt tijd, komt raad. Roeping Tijdens het festival Opwekking in 2010 kregen we een folder in handen van Kinderdorp Hebron. Met de oproep voor het gezinsvervangend huis. Onafhankelijk van elkaar kwamen we tot de conclusie dat dit onze roeping was. Kim nam contact op met het beheerdersechtpaar Cees en Rommy van Harten, dat net even in Nederland was. En bij de eerste afspraak klikte het direct en viel veel op z n plaats onze achtergronden, onze zorg voor kinderen, het zendingselement en onze getuigenis. Uiteraard hebben Kim en ik samen heel wat afgepraat om de stap te zetten. We werden op veel fronten bevestigd dat dit goed zat. Toch waren we nog niet honderd procent zeker of dit onze bestemming was. Ons hoofd was er op een gegeven moment zo vol van dat we ter verstrooiing een taart wilden bakken. Wat verscheen bij het intikken van de taart op internet Deze week komen de recepten uit Curaçao. Daar moesten we wel hard om lachen. Wonderlijk hoe alles werkt. Wat een humor heeft onze God. Vergoeding We zijn nu druk bezig met het vinden van sponsors. Van de stichting Kinderdorp Hebron ontvangen we weliswaar een vergoeding maar verder zijn we afhankelijk van giften en donaties. Daarvoor organiseren we activiteiten en benaderen bedrijven voor een maandelijkse bijdrage. Alles is welkom! Piewie en Kiewie Peter is een man van vele talenten. Een optreden als clown hoort daarbij. Vóór SPH deed hij ook nog Pabo en Toerisme. Via de laatste studie belandde hij voor een reisorganisatie op een Franse camping als entertainer. Het vermaken van kinderen als clown beviel hem zo goed, dat hij in Nederland zijn eigen clownsbedrijf oprichtte. Peter: Clown zijn is een prima manier om kinderen te bereiken. Het fijne is dat Kim hierin ook van harte meespeelt. Als Piewie en Kiewie zijn we als clownsact te boeken. Onze ervaringen met deze optredens kunnen we op Curaçao goed gebruiken om onze voorlichtingen te geven. Want er mag gelachen worden. Het valt nu echt allemaal op z n plaats

4 nieuws MWD en SPH deeltijd op nummer 1 in keuzegids De deeltijdopleidingen Maatschappelijk Werk & Dienstverlening (MWD) en Sociaal Pedagogische Hulpverlening (SPH) van de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) zijn de beste van Nederland in hun categorie. Van de ruim dertig geteste deeltijd Pabo-opleidingen staat de CHE op een vijfde plek. De deeltijdopleiding GPW behaalt een zesde plek. Verpleegkunde op de CHE is dit jaar niet beoordeeld. Dit blijkt uit de Keuzegids Deeltijdstudies 2011, uitgegeven door het Centrum Hoger Onderwijs Informatie (CHOI), die in april is uitgekomen. De Keuzegids maakt haar ranking op basis van studentenoordelen, groepsgroottes, arbeidsmarktposities, visitatie-oordelen, collegegeld-tarieven en slagingspercentages. Zo wordt de goede positie van SPH mede veroorzaakt door het bijzonder positieve oordeel dat de opleiding heeft gekregen van de experts. Daarnaast zijn de studenten ook enthousiast over hun opleiding. Ook bij MWD deeltijd niets dan lof, de docenten krijgen een driedubbele pluim, aldus de Keuzegids. Ook hier gaan de deskundigen mee in het positieve oordeel van de studenten. De CHE heeft een speciaal instroomtraject voor mbo ers die naar SPH en MWD door willen stromen, zodat ze wat extra basiskennis van onder meer psychologie, ethiek en allerlei hbo-vaardigheden verwerven voor ze beginnen. Voor meer informatie kunt u kijken op Geen alternatieve afstudeertrajecten op de CHE De CHE biedt geen alternatieve afstudeertrajecten aan. Dit blijkt uit een onderzoek van de onderwijsinspectie. De inspectie deed onderzoek naar alternatieve afstudeertrajecten naar aanleiding van dergelijke trajecten bij Hogeschool InHolland. Studenten konden daar met behulp van een alternatieve route snel aan een bachelor-diploma komen. Op 28 april 2011 werd het onderzoeksrapport aan staatssecretaris Halbe Zijlstra aangeboden. Decanendag 2011 Op 19 mei 2011 organiseerde de CHE een decanendag, met o.a. workshops over time-management voor decanen, uitval in het hoger onderwijs, jongeren en hun keuzeproces en ontwikkelingen op de CHE. Zestien decanen van verschillende middelbare scholen bezochten de middag waar kennisdelen en ontmoeting centraal stond. Heeft u als decaan deze middag gemist, maar bent u benieuwd naar een van deze onderwerpen? Neemt u dan gerust contact op met de afdeling Marketing & Communicatie, marketing@che.nl, Opnieuw CEDEOerkenning voor CHE-Transfer Normaal collegegeld voor Godsdienst Pastoraal Werk als tweede bachelor-opleiding Ton Bestebreur nieuw lid College van Bestuur CHE In april 2011 maakte het bestuur van de Stichting CEDEO Bedrijfsopleidingen bekend dat zij opnieuw de CEDEOerkenning verleent aan CHE-Transfer voor de komende twee jaar. CHE-Transfer mag de CEDEO-erkenning voor Maatwerk Bedrijfsopleidingen én voor Open Bedrijfsopleidingen voeren. De opleiding Godsdienst Pastoraal Werk (GPW) Dat heeft de HBO-Raad 28 april jl. besloten. het hogere instellingscollegegeld zou leiden tot Vanaf 1 mei 2011 is mr. drs. A. (Ton) Bestebreur krijgt een compensatieregeling vanwege een een reductie van tenminste 25% van het aantal MPA nieuw lid van het College van Bestuur van de opeenstapeling van negatieve effecten die het Met ingang van het jaar studiejaar studenten. Voor opleidingen die alleen deeltijd- Christelijke Hogeschool Ede. Hij is de tweede Kortom, zowel voor de maatwerktrajecten als voor de gevolg is van het nieuwe bekostigingsstelsel. komen er veranderingen in de overheidsbekos- studenten hebben, betekent dit de nekslag. bestuurder naast voorzitter dr. C.P. (Kees) Boele. cursussen met open inschrijving voldoet het geheel van Studenten die al eerder een bachelor- of een tiging die de CHE ontvangt. Volgens de nieuwe CHE-Transfer - met daarin de onderscheiden units - aan masterdiploma behaalden, betalen daarom de regels voor het collegegeld vallen de studenten Het besluit van de HBO-Raad is een belangrijke Bestebreur was hoofd strategie en directeur informatievoorziening bij de criteria die CEDEO stelt. Het predikaat betekent een komende jaren het normale collegegeldtarief. die reeds een bachelor haalden onder het ontwikkeling voor aankomende studenten GPW Rijkswaterstaat en is sinds 1995 part-time docent en onderzoeker overheidsma- erkenning van de kwaliteit, continuïteit en bedrijfsge- instellingscollegegeld van 7250,00, omdat over- en het werkveld van de hbo-theoloog. nagement aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (EUR). Daarvoor werkte hij onder richtheid van onze Transfer-opleidingen. heidssubsidie ontbreekt. Er is een uitzondering andere bij het ministerie van Financiën en de Belastingdienst. van de sectoren Onderwijs en Gezondheidszorg Leo van Hoorn, voorzitter van het Landelijk Hoogste score tot nu toe wanneer nog geen bachelordiploma binnen één Overleg Opleidingen Hbo-theologie en directeur Bestebreur vervolgt zijn loopbaan bij de CHE: Graag wil ik bijdragen aan blijvend De CEDEO-erkenning voor bedrijfsopleidingen wordt van deze sectoren is behaald. Voor studenten die van de Academie Theologie van de CHE: Veel hoogstaand hbo-onderwijs. Het is een enorm voorrecht om dat te mogen doen uitsluitend verleend aan opleidingsinstituten waarvan vóór september 2011 aan de CHE begonnen zijn en GPW-studenten hebben eerder een hbo- of in een instelling als de CHE met een duidelijk eigen identiteit en een uitstekende is gebleken dat minimaal 80% van de klanten tevreden in aanmerking komen voor instellingscollegegeld, wo-opleiding gevolgd en kiezen in een tweede reputatie. Nederland heeft behoefte aan gedegen opgeleide hbo-ers die hun vak tot zeer tevreden is over de kwaliteit van de opleidingen biedt de CHE een overgangsregeling. levensfase voor deze opleiding. Door hun levens- verstaan en als tweede kwaliteit vanuit een identitaire overtuiging evenwichtig en en de performance van het opleidingsinstituut. De score en werkervaring zijn ze zeer goed voorbereid om integer zijn. Er liggen en komen enorme kansen voor onderscheidende instellingen voor CHE-Transfer in 2011 is hoger dan ooit tevoren: Binnen de GPW-opleidingen studeert ruim de helft van de studenten in deeltijd, geestelijk leiding te geven. De opleiding GPW sluit aan op hun wens en in het hoger onderwijs. Daar werk ik graag aan mee. 92,7% voor maatwerk en 90% voor open inschrijving. waarvan minstens de helft reeds eerder een roeping om professioneel dienstbaar te zijn aan bachelordiploma behaalde. Doorvoering van kerk en samenleving. 6 7

5 ... beetje anders (er zijn er al zoveel hetzelfde) We zijn klasgenoten, vrienden en partners Touwslager SP Nijkerk Postbus AE Nijkerk Tel. (033) Fax (033) TNI herrijst uit fusie student companies Richard Gort (19) en Jos Hovestadt (23), twee derdejaars studenten Management Economie & Recht (MER) runnen sinds vorig jaar The NetworkInvestors (TNI). TNI organiseert netwerkavonden voor CHE-studenten en het bedrijfsleven. Daarnaast adviseert TNI bedrijven in het online netwerken en inzetten van sociale media. Muntz helpt merken verder Muntz biedt het allerbeste op het gebied van reclame. En trouwens ook op het gebied van branding, online marketing, direct marketing en de meeste andere communicatietechnieken. Dat kunnen we omdat we All Active zijn: een unieke werkwijze die uitgaat van het activeren van alle kennis, ervaring en talent die we in huis hebben. Een werkwijze dus die succes onvermijdelijk maakt. muntz.nl info@torendruk.nl De activiteiten van TNI startten in de voormalige student companies die de MER-studenten oprichtten in het tweede jaar van hun studie. Richard: Jos en ik begonnen onafhankelijk. Online netwerken, mijn specialisme, laat zich goed combineren met zijn specialisme, offline netwerken IRL, In Real Life. Met TNI pakken we het professioneel aan. We zijn klasgenoten, vrienden en nu ook partners. Er zijn nu drie netwerkavonden georganiseerd. Verdienen jullie er al aan? Richard: Voor de netwerkavonden vragen we niet meer dan een kleine bijdrage. Op het terrein van social media geven we workshops aan bedrijven waar wel voor betaald wordt. We gaven onlangs een workshop aan de directie van een bedrijf dat wagenparkbeheer doet voor grote ondernemingen. Hoe makkelijk is het om een studie met een onderneming te combineren? Jos: Als je gebruikmaakt van internet speelt afstand geen rol. We slaan alles digitaal op, we werken met een Iphone en een Ipad en dan kun je overal werken. En die flexibliteit heb je nodig als je studeert. Ondernemen en studeren vullen elkaar heel goed aan. Wat je in je studie leert, pas je meteen toe in de praktijk. Waarin onderscheiden jullie je? Richard: Onze leeftijd. Het spreekt mensen aan dat we jong, enthousiast en gedreven zijn. En we denken niet in termen van concurrentie. Bij netwerken gaat het namelijk om zaaien en oogsten. Dat is een hele andere benadering dan elkaar zien als concurrenten. Hoe was de begeleiding vanuit de CHE? Jos: Goed! Voor de realisatie van NetworkInvestors kregen we vanuit de CHE een klein budget. We zijn nu geen studentcompany meer. Maar voor advies zouden we zeker bij docenten terecht kunnen. Hoe kijk je naar de toekomst? Jos: Rooskleurig. De behoefte aan onze dienstverlening neemt toe. We zouden wel meer bedrijven willen opzetten, maar willen eerst van TNI een succes maken. Heb je tips voor anderen die ook voor zichzelf willen beginnen? Richard: Zoek mensen op, die in jou en jouw plannen geloven en die je willen helpen met het realiseren ervan. All Active Muntz is actief in Amersfoort 9

6 nieuws CHE start bekostigde orthodox-protestantse masteropleiding godsdienstleraar De CHE start in september 2011 met een bekostigde masteropleiding Leraar Godsdienst en Levensbeschouwing (GL). De masteropleiding Creatieve Communicatie Nieuwe specialisatie van opleiding Communicatie is de enige bekostigde orthodox protestants-christelijke opleiding en leidt op voor een bevoegdheid tot eerstegraads leraar Godsdienst en Levensbeschouwing. De opleiding is inmiddels geaccrediteerd door de Nederlands-Vlaamse Accreditatie Organisatie NVAO. Hoe kun je de communicatiekracht van je verhaal vergroten zodat je mensen, die bijna verdrinken in de informatiestroom van persberichten, tweets, websites en televisieprogramma s, kunt bereiken met jouw boodschap? Onze samenleving vraagt om mensen die door de bomen het bos nog kunnen zien. Voor studenten die dit willen leren, start de opleiding Communicatie van de CHE in september met de nieuwe specialisatie Creatieve communicatie. De specialisatie raakt de kern van de opleiding: het verhaal van bedrijven op een unieke manier te vertellen zodat het mensen raakt, overtuigt en in beweging zet. Meer informatie over de voltijd opleiding Communicatie en het aanbod voor communicatieprofessionals op De master GL geeft aandacht aan onderwijzen, onderzoeken en ontwikkelen. Met een eerstegraads diploma Godsdienstleraar zijn docenten bevoegd om les te geven in de bovenbouw van middelbare scholen, bijvoorbeeld met Godsdienst als examenvak. Verder kan met de bevoegdheid leiding worden gegeven aan de sectie Godsdienst op een school en kan de docent het voortouw nemen in de vernieuwing van het vak of de identiteitsontwikkeling binnen scholen. Orthodox-protestants De masteropleiding heeft een duidelijk orthodox-protestantse signatuur. Hierbij kan gedacht worden aan zowel evangelische als reformatorische of gereformeerde stromingen. Prof. dr. Jan Hoek, als hoofddocent betrokken bij de master: Het bijzondere aan de Edese eerstegraadsopleiding vind ik dat we hier een hechte basis verbinden aan oecumenische openheid en diepgaande kennisname van de moderne cultuur. We kiezen dus niet voor een cultureel isolement, maar ook niet voor een liberale kant met een verzwakte binding aan Bijbel en kerkelijk belijden. Deze balans maakt ons uniek. Samenwerking De master is een voortzetting van de eerstegraads lerarenopleiding die eerder werd aangeboden door de Theologische Hogeschool van de Gereformeerde Bond Johannes Calvijn (THGB). In deze nieuwe eerstegraads opleiding voor Leraar Godsdienst en Levensbeschouwing wordt samengewerkt met de Protestantse Theologische Universiteit (PThU). Ook het Lectoraat Geestelijk Leiderschap van de Academie Theologie van de CHE is in de persoon van dr. Jan Marten Praamsma betrokken bij de opleiding. Aanmelden De master is een deeltijdopleiding van twee jaar. De lessen worden gegeven op maandagmiddagen en -avonden. Geïnteresseerden die zich willen aanmelden kunnen dit in eerste instantie officieus doen via /glmaster en pas op een later moment officieel via Studielink. Vanwege de procedurele doorlooptijd van de registratie bij DUO zal het naar verwachting eind juni mogelijk zijn om via Studielink formeel in te schrijven. Op de website zijn ook de instroomeisen voor de opleiding te vinden en is de brochure te downloaden. Bacheloropleiding GL positief beoordeeld De NVAO heeft ook de bacheloropleiding tot Leraar Godsdienst / Levensbeschouwing (GL) van de CHE positief beoordeeld. De komende zes jaar is de opleiding verzekerd van een accreditatie. De NVAO is positief over de doelstelling van de opleiding, het programma, de inzet van personeel, de voorzieningen en de interne kwaliteitszorg. Het valt de beoordelaars op dat op evaluaties ook goede actie wordt ondernomen ter verbetering, dat er relatief veel contacturen zijn en dat de voortgang van studenten goed gewaarborgd wordt. Naast het feit dat docenten vakinhoudelijk sterk gevonden worden, concludeert het rapport dat docenten relatief hoog zijn opgeleid: 16% van de docenten is gepromoveerd en 84% van de docenten heeft een universitaire opleiding op masterniveau. De accreditatie is een keurmerk dat aangeeft dat opleidingen voldoen aan bepaalde maatstaven. Daarnaast is de accreditatie een voorwaarde voor bekostiging van een opleiding door de overheid, voor het recht erkende diploma s uit te geven en voor toekenning van studiefinanciering voor studenten in Nederland. De NVAO baseert haar oordeel op het visitatierapport van Certiked. Samenwerking met christelijke scholen In februari heeft met een congres de aftrap plaatsgevonden van het platform Identiteit & Kwaliteit (IK-platform), waarin de opleiding GL samenwerkt met zeven christelijke scholen voor voorgezet onderwijs. Door een subsidie van de overheid kon dit project in 2010 opgezet worden met als doel lesinhoud op christelijke scholen meer te verbinden aan de identiteit van de school. Meer informatie over het platform is te vinden op de website Internationale conferentie Gezondheidszorg in Amsterdam Spiritual Care and Health Professions: Context and Practice Op 3 en 4 november 2011 worden alle christelijke verpleegkundigen tot ver over de grens uitgenodigd voor een internationale conferentie over spiritualiteit in de geseculariseerde gezondheidszorg. Deze conferentie Spiritual Care and Health Professions: Context and Practice vindt plaats in Amsterdam. De organisatie ligt in handen van de lectoraten Verpleegkundige Beroepsethiek van de CHE, Zorg en Spiritualiteit van de GH in samenwerking met de Academies Gezondheidszorg van de CHE, GH en Inholland Amsterdam. Geestelijke gezondheidszorg vormt een integraal onderdeel van de zorg. Deze conferentie wil studenten en verpleegkundigen helpen om antwoorden te vinden op spirituele vragen die zij in hun werk als professional tegenkomen. Kijk voor meer over het programma en aanmelden op of neem contact op met het academiebureau Gezondheidszorg secrgz@che.nl,

7 coverstory VRIJ! Vrijheid vind je in de verbinding met jezelf, maar ook met anderen Harry van de Pol nodigt mensen uit zelf keuzes te maken Mensen uitnodigen tevoorschijn te komen... In een gesprek met Harry van de Pol, trainer en coach, over Vrij! -het thema van deze Scherp- komt die zin regelmatig terug. Het is Van de Pols passie om mensen in beweging te krijgen. Vrij te zetten. Dat er nog veel vrijheid is te oogsten is voor hem een understatement. Van de Pol was de openingsspreker op de jaarlijkse verdiepingsmidweek die de opleidingen Management Economie Recht (MER) en Personeel & Arbeid (P&A) afgelopen april hielden. Met als thema: Je ding doen! Hoeveel vrijheid kan een mens aan? Door zijn ervaring als trainer en coach in het bedrijfsleven ontdekte Van de Pol dat er aan mensen te sleutelen valt wat je wilt, maar als van binnenuit niets verandert dan hebben de trainingen weinig effect. In ieder geval niet op de langere termijn. Het fascineert mij dat veel mensen hun leven laten aansturen door anderen. En dat geldt niet alleen voor studenten. Ook mensen die hun carrière hebben opgebouwd laten zich bewust of onbewust, sterk sturen door de verwachtingen of ideeën van anderen. Aan de binnenkant zit veel onvrijheid en onzekerheid. De behoefte naar erkenning drijft veel mensen tot presteren. Ze blijven bezig om iemand, wie dan ook, tevreden te houden. Er zijn mensen bij wie de confrontatie met hun binnenkant zo n schot in de roos is dat ze er juist kwaad om worden. Valkuil Ook het resultaat van een geloofsopvoeding waarin God wordt voorgespiegeld als iemand die straft, beoordeelt en beloont, heeft grote invloed. Mensen kunnen zich voortdurend schuldig voelen. Ze vragen zich af wat God van hun leven vindt en zien onophoudelijk hun tekorten. Van de Pol citeert - met permissie - zijn buurman Christenen zijn de meest onvrije mensen die er bestaan. Ze zijn opgehouden zelf keuzes te maken en verschuilen zich achter hun van buiten opgelegde principes. Het zijn zíjn woorden, lacht Van de Pol. Hij begrijpt zijn buurman. Ik onderschrijf dat geloof een valkuil kan zijn. Mensen blijven hopen op een wonder van God en blijven om hun pijn heen lopen. In plaats van er door heen te gaan en vrij te worden. Psychologen noemen het coping. Ik geloof in een God die zoveel van ons houdt dat Hij ons tevoorschijn wil beminnen. Die ons zonder voorwaarden geeft wat wij nodig hebben om uit de prestatiemodus te blijven. Ingebeelde problematiek Roepen het gemak waarmee Van de Pol pijn en belemmeringen benoemt vaak weerstand op? En de tegenwerping dat voor de generaties vóór ons het motto niet zeuren maar dragen ook voldoende was om het leven te lijf te gaan? Anno 2011 lijkt iedereen aan het werk te moeten en te willen met al dan niet ingebeelde problematiek. Eens, er zijn mensen bij wie de confrontatie met hun binnenkant zo n schot in de roos is dat ze er juist kwaad om worden. Ze weten dat het waar is wat je zegt, maar ze willen er niet aan. En er zijn de mensen die zeggen dat we ons al dat geleuter en gepraat kunnen besparen, als we maar gewoon accepteren wie we zijn. Met die laatste groep ben ik het helemaal eens! Ik ontmoet helaas veel mensen bij wie dat niet vanzelf gaat. Die een last van tranentrekkende gebeurtenissen met zich meedragen die hun leven bewust of onbewust bepaalt. Je kunt het leven zijn gangetje laten gaan en je laten aansturen door van alles en nog wat. Maar het kan ook vastlopen. Ik ontmoet de mensen die in contact willen komen met hun drijfveren. Die mogen leren met respect en interesse te luisteren naar wat er in hen leeft en dat ook serieus leren nemen. Eigenlijk ziet Van de Pol ook een onomkeerbare noodzaak voor mensen om zich te ontwikkelen. Onze maatschappij verandert ingrijpend. Het werk dat we doen wordt steeds kennisintensiever. Het vraagt om inbreng van de hele mens. Je kunt niet meer wegkomen met alleen je technische vaardigheden. Je moet jezelf laten zien om samen te kunnen werken en doelen te bereiken. Horken gaan het lastig krijgen. De huidige generatie managers van middelbare leeftijd heeft altijd prima leiding kunnen geven. Nu merken ze dat werknemers persoonlijke aandacht verwachten. En dat ze als manager mogen leren werken aan een relationeel aantrekkelijke werkomgeving. Dat vraagt om een ander type leider. Luisteren In de ontmoeting met jezelf speelt luisteren voor Van de Pol een belangrijke rol. Kortgeleden kwam zijn boek Harthorend uit, met als ondertitel Luisteren voor professionals. Die professional kan iedereen zijn, van bestuursvoorzitter tot huisman. Van de Pol legt erin uit dat wie wil leren luisteren in de eerste plaats 12 13

8 coverstory VRIJ! Column wie ze zich onvoorwaardelijk geborgen voelen. Bedoelt hij iemand met een hoofdletter? God? Van de Pol: Ik kom er steeds meer achter dat die iemand niet zelden een mens is. Ruimte Andere omschrijvingen van vrijheid zitten voor Van de Pol in de natuur, in ruimte Gevangene van het verleden en in zijn werkomgeving. Een groot deel van mijn werktijd loop ik door de Edese bossen met cliënten of zit ik in de tuin van mijn huis te werken. In zijn kantoor-aan-huis werken vier CHE-studenten aan hun afstudeerproject. Petra Messelink Van de Pol werkt op diverse terreinen samen met de Christelijke Hogeschool Ede. Op dit moment loopt onder zijn leiding een onderzoek naar het luistergedrag en het effect ervan- van managers bij het NIVE, de Nederlandse Vereniging voor Managers. Dertig CHE-studenten van MER en P&A doen daaraan mee. We laten vijftig managers en hun medewerkers verhalen vertel- Ik zie hem nog zo voor me. Een oude man, met grijs zelfs bijna wit haar. Hij liep meestal in een joggingbroek over de camping. len uit hun werk. Daar luisteren we naar en leren daaruit hoe zij luisteren naar zichzelf en anderen. Hoe goed lukt het managers door te luisteren hun mensen uit te nodigen tevoorschijn te komen? Ik was acht jaar en het was vakantie. We stonden als gezin op een camping aan de Traunsee in Oostenrijk. Mijn Podium ouders spraken met de oude man. Hij bleek al een jaar Mijn boek Harthorend brengt me voor allerlei groepen. Daar voel ik me of dertig een vaste gast van de camping te zijn. Op een geroepen deze boodschap uit te dragen: Luisteren is geven en als je het wilt leren begint dat met het luisteren naar jezelf. Mijn leven wordt er voller van, maar het mag me wat kosten. Ik ben nu ook beter geschikt voor het podium dan tien jaar geleden. Waarom? Het is een plaats waar je al gauw voor jezelf staat en voor het applaus. Maar het is volgens mij de bedoeling dat je daar staat voor de ander. dag nam hij ons mee naar Ebensee, een dependance van concentratiekamp Mauthausen. Daar was hij dwangarbeider geweest. Hij had het zelf ternauwernood overleefd, vele kameraden konden het niet meer navertellen. Om hun gedachtenis te eren, maakte de man elk jaar zijn bedevaartstocht terug naar het kamp. in staat moeten zijn naar zichzelf te luisteren. Luisteren als de sleutel tot persoonlijke ontwikkeling. Welke stemmen hoor je bij jezelf (vaak al tijdens het luisteren naar anderen) en wat hebben meer met anderen bezig dan bij mijzelf na te gaan waar die behoefte vandaan kwam. Kijk op als je meer wilt lezen of weten, of lees over Harry van de Pols boek Harthorend op Een plek waar overigens vrij weinig aan de gruwelijke geschiedenis herinnerde: een toegangspoort en een begraafplaats. Maar het maakte een onuitwisbare indruk op mij. die stemmen te vertellen? Kun je die stemmen erkennen en aanvaarden? En, nog belangrijker, integreren? Dan ontstaat er ruimte en vrijheid. Bijvoorbeeld om dingen anders in te richten Het zijn voor Van de Pol intense vriendschappen en contacten met anderen die hem hielpen te groeien. Een groep van zes collega-coaches met wie ik intensief optrek. Op ontmoetings- Door mijn werk als journalist (en ook een aantal jaren als persvoorlichter voor een ontwikkelingshulporganisatie) in je leven. Demonstreren Voelt Van de Pol zichzelf een vrij mens? En zo ja, wat is dat dan? Ik ben een lange weg gegaan. Ik geloof dat onze persoonlijkheid uit delen bestaat en in mijn leven heb ik veel onvrije delen kunnen integreren. Zo word je een heler mens. Pijnlijke dingen triggeren niet langer tot allerlei ongewild gedrag. Je krijgt het stuur over jezelf weer terug. Mijn eigen vrijheid bestaat eruit dat ik leer erkenning en zekerheid op de goede plekken te ontvangen. Dat is een plaats waar dat zonder voorwaarden gegeven wordt. Daardoor groeit mijn vrijheid en het helpt me meer open te staan voor een ander. Vroeger demonstreerde ik graag mijn vrije geest, maar ik was eigenlijk aan het provoceren. dagen nodigen we een coach of therapeut uit die zijn of haar methode op ons mag loslaten. Daar heb ik veel geleerd. Kunnen delen, huilen, pijn mogen voelen en trots af mogen leggen. Dankzij die bijeenkomsten leef ik meer vanuit wie ik ben, dan vanuit de prestatiedrang en de behoefte aan erkenning. Wat vrijheid is? Een vriend van mij omschrijft vrijheid als Weten dat er voor je gezorgd wordt. Een uitleg die eerst aanvoelde als betuttelend. Laat mij voor mezelf zorgen! Maar ik onderschrijf het. Vrijheid vind je in de verbinding met jezelf, maar ook met anderen. Nogmaals, vrijheid ervaren is geborgenheid en zorg ontvangen op plaatsen waar dat zonder voorwaarden wordt gegeven. Niet iedereen heeft het geluk die plek te vinden. Van de Pol: Waar! Voor mij persoonlijk is het een geluk in God te geloven. Hoe vindt u tijd, rust en ruimte om te luisteren? Wat is luisteren eigenlijk? Wat maakt het zo moeilijk? Hoe gaat u met plezier beter luisteren? En: Wat heeft het luisteren met uw werk te ben ik later in veel ellendige situaties geweest. Ik heb oorlogsslachtoffers in een ziekenhuis in voormalig Joegoslavië geïnterviewd. Ik was in Noord-Oeganda vlak nadat er meer dan honderd Sudanese vluchtelingen door het Verzetsleger van de Heer waren afgeslacht. Ik was een paar weken na de genocide in Ruanda. Mensen vertelden me verhalen waarbij ik regelmatig kotsneigingen heb moeten onderdrukken, zo afschuwelijk was het. En toch is die ene man in die joggingbroek me het meest bij gebleven. Was het omdat ik zo jong was toen? Soms denk ik: het was omdat die man na de oorlog nooit meer de vrijheid gesmaakt heeft. Hij bleef een gevangene van zijn verleden. Ik hoop en bid dat het die anderen die ik Als voorbeeld noemt Van de Pol dat hij in zijn toenmalige conservatieve woonplaats graag op zondag tegen het kerkverkeer Als het ons lukt bij Hem te ontvangen, zijn we veel minder afhankelijk van onze omgeving. Ik schrik ervan hoeveel mensen maken? Harthorend geeft heldere antwoorden op deze en andere vragen over luisteren. Eenvoudig, diepgaand, inspirerend sprak, anders is vergaan. in ging fietsen met een rugzak op. Kijk mij eens vrij zijn. Ik was ik ontmoet die nooit iemand in hun leven hebben ontmoet bij 14 en persoonlijk Petra Messelink is journalist bij een regionaal dagblad en werkt als docent aan Christelijke Hogeschool Ede (Academie Journalistiek & Communicatie)

9 ROND DE TAFEL VRIJ! Hendrie van Maanen Liever gebonden dan vrij Een week nadat Nederland massaal de vrijheid vierde, klinken er in Ede voorzichtig kritische geluiden over de hang naar persoonlijke vrijheid. Vrijheid kent vele gezichten, ontdekken Hendrie van Maanen, Marjorie Mulder en Arthur Snijders. Want, wat heb je aan een vrij leven als er niemand meer is om je te steunen? Nog een paar maanden en Marjorie Mulder niet, zegt de vierdejaars studente Godsdienst is afgestudeerd. Geen verplichtingen meer Pastoraal Werk. Ik voel de verantwoordelijkheid op school. Geen colleges, geen deadlines. In straks alles waar te maken wat ik geleerd de zomer is ze vrij, lijkt het. Zo beleef ik het heb. Mulder denkt dan ook dat een student vlnr Arthur Snijders, Marjorie Mulder, een vrijer bestaan heeft dan een docent. Een docent heeft duidelijke verantwoordelijkheden. De student kent die verantwoordelijkheden ook wel, maar kan ze makkelijker negeren. Docent theologie Arthur Snijders zou om die reden wel weer student willen zijn. Een aantal jaren geleden ben ik begonnen aan een supervisie-opleiding. Dat gaf me hernieuwd enthousiasme. Als student kreeg ik weer de ruimte om te experimenteren. Te veel vrijheid Scholen en universiteiten geven alle ruimte aan hun leerlingen. Te veel ruimte. Want, jongeren worden te weinig uitgedaagd. Tenminste, dat is de boodschap van het boek Denk groot, doe sterk van Alex en Brett Harris. De twee Amerikaanse jongeren zijn de motor achter The Rebelution, een beweging die jongeren wil aanzetten moeilijke dingen te doen. Het is hun overtuiging dat jongeren veel meer kunnen dan van ze verwacht wordt. Die lage verwachtingen en grote vrijheid bedreigen jongeren, menen zij. Snijders is het met die opvatting grotendeels eens. Als predikant bij de Kerk van de Nazarener is hij betrokken bij een leiderschapstraining voor jongeren. Bij de evaluatie van dat project bleek vorig jaar dat we te weinig van de jongeren hadden verwacht. Wij dachten dat jongeren het altijd druk, druk, druk hebben, dus zijn we voorzichtig gestart. Zij stelden echter: als je ons om meer gevraagd had, waren we gedwongen prioriteiten te stellen, jullie hebben ons óndervraagd. Dat liet Snijders zich geen twee keer zeggen. Het nieuwe programma kent meer uitdaging en commitment. De predikant denkt dat het inderdaad goed is als jongeren meer uitgedaagd worden, ook om moeilijke dingen te doen. Pas dan ben je vormend bezig. Mulder wil na haar studie aan de slag gaan in het kerkelijk jeugdwerk. Ook binnen dat werk zijn grenzen nodig, merkt ze. Jongeren hebben kaders nodig. Op middelbareschoolleeftijd zijn ze nog niet in staat zichzelf discipline aan te wennen. Mooie mensen Als grenzen verdwijnen, word je als persoon helemaal op jezelf teruggewezen, denken de drie CHE-ers. Veel keuzevrijheid vraagt veel discipline, zegt Snijders. Maar, vrijheid zet niet aan tot discipline, je moet zelf echt kiezen voor discipline. Dat maakt het lastig. Om de vele vrijheden van de wereld te weerstaan, is vorming en begeleiding hard nodig, meent docent ethiek Hendrie Van Maanen. Als je niet gevormd of onderwezen bent, word je meegesleept door alles wat er op je pad komt. Voordat je in vrijheid keuzes kunt maken, moet je een basis hebben van waaruit je dat kunt doen. Snijders vult hem aan: Als iedereen op je werk vindt dat het prima is allerlei spullen voor eigen gebruik mee te nemen, kun jij er dan tegen ingaan? Ben je vrij genoeg om nee te zeggen? Dat kan alleen als je diep in je karakter gevormd bent. De predikant is soms pessimistisch over hoeveel vrijheid christenen nog kennen in Jezus naam. Paulus zegt in Romeinen 8 dat de hele schepping reikhalzend uitziet naar de wederkomst. Dat is ook mijn beeld van vrijheid: christenen die tegen de stroom in durven gaan zijn mooie mensen. Ze zijn verrassend vrij op een aantrekkelijke manier. Waar zie je die vrijheid? Vrijheid is een middel voor het bereiken van iets anders. Bijzonder vindt Snijders het dat studenten scherp zien dat ze anderen nodig hebben om vrij te zijn. Zo hoor ik van studenten die in groepjes van drie samen komen om aansprakelijk te zijn en te bidden voor elkaar. Ze kiezen voor gezamenlijke discipline, bijvoorbeeld om internetporno te weerstaan. Zo draag je verantwoordelijkheid voor de vrijheid van de ander. Prachtig! Invloed van de wereld De bekende kerkvader Augustinus stelde dat God dienen de weg is naar ware vrijheid. De drie CHE-ers zouden hier graag mee instemmen. Maar, zegt Van Maanen, in de praktijk is dat ontzettend lastig. Want, wat is die vrijheid dan? Zijn we vrij van de invloed van de wereld, de marketing, vrienden? Ik denk van niet. Dat is ook niet erg, meent de docent. Hij meent dat vrijheid op zich geen doel is. Snijders gaat daarin mee. Vrijheid is een middel voor het bereiken van iets anders. In de huidige maatschappij lijken velen daar anders over te denken. Het verkrijgen van persoonlijke vrijheid lijkt het hoogste goed te zijn, zegt Snijders. Dat schiet door in onverschilligheid. Ik maak me daarbij zorgen om verbinding tussen mensen. Wat nu als het tegenzit? Zijn er nog vriendschappen die je door een huwelijkscrisis heen dragen? Of is de enige optie dan de hulpverlening. Dat is wel arm. Vrijheid gunnen Studenten van de Academie Mens & Organisatie gingen recentelijk op een verdiepingsmidweek waarin vrijheid centraal stond. Het thema was: M n ding doen! Hoeveel vrijheid verdraagt de mens? Van Maanen zat in de organisatie: We merkten dat dit een thema was dat heel dicht bij de studenten stond. Het is een vraag waar ze vaak mee worstelen. Die vraag wordt overigens door iedereen anders beantwoord, merken van Maanen en Snijders. Zelf hebben ze baat bij veel vrijheid. Andere docenten presteren juist beter als ze veel handvatten krijgen. Nu Mulder aan het afstuderen is, merkt ze dat de samenwerking met een medestudent haar vrijheid wel een beetje beperkt. Maar, het stimuleert haar ook. Je moet verantwoording afleggen aan elkaar. Als ik alleen een opdracht doe, zal ik eerder langer in mijn bed blijven liggen. De rol van anderen is dan ook uitermate belangrijk om zelf tot vrijheid te kunnen komen, vindt Snijders. Als nieuwe predikanten in onze kerk moeilijkheden ondervinden, stellen we steeds vaker de vraag: Hoe komt het dat hij of zij niet beter ingebed is? We vragen niet meteen: waarom presteert die dominee zo slecht? Predikanten, maar ook jongeren, jeugdleiders en jeugdwerkers kunnen niet zonder genade en liefde van anderen. Pas als anderen dat aan jou gunnen, kun jij tot vrijheid komen

10 CHE RELATIE VRIJ! Werk vanuit jouw passie Bernhard Kok leert mensen de regie over hun werkende leven te nemen Denk eens aan Usain Bolt, wereldrecordhouder op de 100 meter, klaar in de startblokken om weg te sprinten. Waar denk je dat hij aan denkt? Het schreeuwende publiek dat hem van alles toeroept? Hij hoort ze niet. Hij focust zich op de start en de race. Met die metafoor begin ik vaak een loopbaan- of outplacementtraject: investeren in iemands startpositie is van crucial belang. Met ondersteunende gebaren vertelt een enthousiaste goedlachse Bernhard Kok (38) hoe hij ervan houdt om mensen die op hun werk niet lekker in hun vel zitten, de regie over hun leven terug te geven. Het is mooi om bij mensen te ontdekken wat werkelijk in hun hart leeft en hoe zij stappen kunnen nemen om die - realistische - droom te verwezenlijken. Mensen in beweging zetten geeft ze al een ongekend vrij gevoel. Loopbaanadvies Kok is manager arbeidsmobiliteit bij de Perspectief Groep. Vanuit de vestiging in Harderwijk begeleidt en coacht hij mensen in een reïntegratie-, outplacement- of loopbaanadviestraject zelfmotiverende stappen te nemen. Tijdens de SCHERPdag op 9 april gaven hij en twee collega s gratis loopbaanadviezen aan oud-che-ers. Kok: 18 alumni gaven zich op voor dit gesprek. Van tevoren hadden ze een waardentest en vragenlijst ontvangen. Hun eigen vragen gingen over de te nemen stappen in hun carrière; beweeg ik direct verticaal, of breid ik mijn portfolio nog een station horizontaal uit? De korte duur van de gesprekken - twintig minuten - beviel ons zo goed, dat we serieus overwegen een dergelijke opzet ook in onze normale praktijk te introduceren. Wat is mijn droom? De eisen die maatschappij en economie aan organisaties en daarmee aan mensen stellen, worden steeds dwingender en complexer. Met als resultaat dat hier en daar mensen tussen wal en schip vallen omdat ze de greep op hun werk verliezen. Redenen zijn afvloeiing, conflicten, de verplichting een andere baan te vinden, druk, burn-out en noem maar op. Andere belemmerende factoren die ik tegenkom zijn de overtuigingen die mensen hebben. De overtuiging dat ze moeten voldoen aan de eisen, verwachtingen en opvattingen van hun omgeving, hun cultuur. Terwijl zij voelen dat zij iets anders willen. Stel je... dan levert werk geen energie meer op, het kost alleen maar energie. Je voelt je niet vrij. eens voor dat als je s morgens opstaat, eerst je identiteit aflegt en dan naar je werk gaat om daar je plichten te vervullen. Eenmaal weer thuis trek je jouw eigen identiteit weer aan. Ondertussen vraag je je af Dit is het niet echt. Wat is mijn droom? Dat gedrag kan gaan knagen. Dan levert werk geen energie meer op, het kost alleen maar energie. Je voelt je niet vrij. Hoe bereik ik dat? De meeste mensen die wij begeleiden zijn dan ook tegen bepaalde grenzen aangelopen. Ze zijn zich vragen gaan stellen als Hoe kom ik erachter wat ik werkelijk wil? En hoe bereik ik dat? Ik weet wat ik echt wil maar hoe komt het dat het mij niet lukt daadwerkelijke stappen te ondernemen om dat te bereiken? De elementaire boodschap is: mensen willen vrij zijn. Ze willen de vrijheid om met plezier dat te doen waar hun hart ligt. Bijvoorbeeld van hun hobby hun werk maken of zelfstandig ondernemer worden. Naast zijn werk als manager/adviseur arbeidsmobiliteit is Bernhard Kok mental coach bij vv Sparta Nijkerk, Lid van de Raad van Commissarissen bij Woningstichting Nijkerk (WSN) en lid van de Permanente Scouting-commissie van de ChristenUnie. Hij was lid van de Selectiecommissie voor de verkiezingen Tweede Kamer 2011 ChristenUnie. De drie zuilen van landelijke arbodienst Perspectief zijn Arbeidsmobiliteit (ook werving en selectie) Arbo & Verzuim en P&O

11 CHE RELATIE VRIJ! Vervolg pagina 19 De Stelling Vrijheid is onafhankelijk zijn van de mening en verwachtingen van anderen. Destructieve overtuigingen droom niet kunnen naleven. Dat hoeft De overtuigingen die mensen met niet zo te zijn. zich meedragen kunnen behoorlijk destructief zijn. Ook mensen met een Werken vanuit passie christelijke achtergrond lopen hier Ieder mens heeft een unieke set van tegenaan. Zij hebben vaak het gevoel karakter, kwaliteiten en competenties dat vanuit een soort cultuuropdracht ontvangen. Dat is jouw identiteit. Daar uit de Bijbel zij moeten voldoen aan mag je zeker iets mee doen. Dat ligt bepaalde maatschappelijke plichten ook in het verlengde van het Bijbels en ongeschreven regels uit hun gedachtegoed. Kies wat dat betreft omgeving en dat zij daardoor hun voor de identiteit die God je heeft gegeven en de energie zal stromen. Bovendien, als je op die manier trouw bent aan jezelf, kan je ook beter in een ander investeren. Als je werkt vanuit jouw passie komt de energie vanzelf en dan voel je je ook werkelijk vrij. Ik zie mensen hier opgeknapt en met frisse moed weer aan de slag gaan. Zij hebben de regie over hun eigen leven gepakt. Dat is toch het mooiste! Gereke Hakkert (19) is derdejaars Personeel Vulden studie en praktijk elkaar aan? & Arbeid bij de CHE. Van september 2010 tot Jazeker. Op de CHE volgde ik een minor Arbeid en en met maart 2011 liep zij twee dagen in de Gezondheid en die theorie zag ik direct bij Perspectief in week stage bij Perspectief in Ede, afdeling de praktijk getoetst. Veel bedrijven nemen geen maatregelen tegen verzuim. Verzuim speelt geen rol, wordt vaak werving en selectie. Zij zocht de stageplaats zelf uit. gedacht. Perspectief vertelt dan wat de verzuimconsultant kan betekenen om het verzuim van de organisatie in kaart Werd je gelijk in het diepe gegooid? te krijgen en indien nodig actie te ondernemen. Het is Ja, bij Perspectief deed ik volwaardig mee met het leuk om het geleerde zo direct terug te zien. werving- en selectieproces. Van het zoeken naar geschikte kandidaten, kandidaten spreken en voorstellen aan de Je kent Perspectief nu van haver tot gort? organisatie tot de nazorg hiervan. Daarnaast hield ik mij Je leert in die korte tijd behoorlijk veel over arbeidsmobiliteit en werving en selectie als je de vestigingsmanager serieus bezig met het inhoudelijk professionaliseren van de afdeling. Deze is nog volop in ontwikkeling. Ik kon in ondersteunt, vergaderingen voorbereidt en meegaat bij ieder geval een opbouwende bijdrage leveren om die klanten op bezoek. Wat ik ook interessant vond was de ontwikkeling vorm te geven. manier waarop je je als organisatie presenteert. Leerzaam dus. Vier essentiële voorwaarden voor vrijheid Wat draagt werkelijk bij aan vrijheid wereldwijd? 51% van de Nederlanders antwoordt het stimuleren van de mensenrechten, het herstellen van democratie en bevorderen van veiligheid in voormalige conflictgebieden. De Amerikaanse president Roosevelt formuleerde in 1941 vier essentiële voorwaarden voor vrijheid. Ieder mens moest vrij kunnen zijn van angst en gebrek aan voedsel, een dak boven het hoofd hebben en vrijheid van godsdienst en van meningsuiting hebben. Roosevelts voorwaarden voor vrijheid zijn nog altijd actueel. Deelnemers aan het onderzoek noemen niet bang hoeven zijn voor oorlogsgeweld de belangrijkste voorwaarde om in vrijheid te kunnen leven (71%), gevolgd door kunnen zeggen wat je denkt of voelt (63%) en een inkomen hebben en een plek om te wonen (40%). Het recht op godsdienstvrijheid komt als laatste (24%). Het belang dat men hecht aan de vrijheid van meningsuiting was in 2006 voor 60% van de Nederlanders belangrijk, in 2010 was dat nog maar 43%. Belangrijker vindt men de bereidheid om anderen in hun waarde te laten (56%). Bron: 2010 opinieonderzoek Het Nationaal Comité 4 en 5 mei Oneens Al vind ik de stelling strikt genomen juist. Veel mensen belanden in onvrije situaties omdat zij onafhankelijk willen zijn van de mening en verwachtingen van hun medemens. Ik denk aan de mensen die ik via mijn werk regelmatig tegenkom in detentie. Hun eigen mening, overtuiging, belangen en bijbehorende acties zorgen ook nog eens voor onvrijheid bij anderen. Vrijheid is vooral bewuste keuzes maken in hoe jij jezelf verhoudt tot de ander met elkaars welzijn op het oog. Christiaan Verschoor, Oud-student Maatschappelijk Werk & Dienstverlening Eens De stelling sluit aan bij hoe ik vrijheid zie. Vrijheid is voor mij leven met het idee dat het goed zit, dat ik kan zijn wie ik ben. Ik weet zeker dat onafhankelijk zijn van anderen daar een grote rol in speelt. Zelf ergens voor staan en je niet laten wegduwen door andere mensen. Als je je steeds afvraagt wat andere mensen van je denken, leef je volgens mij niet vrij. Jeffrey Boerman, Tweedejaarsstudent Pabo Oneens Vrijheid omvat veel meer. Daarnaast wil ik me te allen tijde aan de verwachtingen en mening van God spiegelen en voel me niet beperkt in mijn vrijheid. Onafhankelijk zijn van de mening van mensen geeft misschien vrijheid, maar zonder de mening van anderen, word je òf onuitstaanbaar òf heel eenzaam. Mieke van der Beek - Platschorre, Oud-student Cultuur & Maatschappelijke Vorming 20 21

12 OUD-STUDENT VRIJ! Na de vrijlating begint het pas echt Hanna Geuze, Gevangenenzorg Nederland Hanna Geuze, oud-che-er, werkt sinds 2008 als medewerker communicatie bij Gevangenenzorg Nederland. Sinds anderhalf jaar bezoekt ze Edsel, die ze leerde kennen in de gevangenis. Ook nu Edsel uit de gevangenis is, hebben ze nog contact. Want juist dan komt het erop aan. Hanna: Alle medewerkers van Gevangenenzorg Nederland doen zelf ook bezoekwerk. Als ik in de gevangenis ben geweest, waardeer ik mijn vrijheid nog meer. Ik fiets na afloop in het zonnetje naar kantoor en realiseer me dat ik in de tijd tussen mijn bezoeken veel heb meegemaakt. Terwijl er voor de gevangene nauwelijks iets gebeurd is in die twee weken. De dagen zijn eentonig. Ik denk niet dat de Nederlandse gevangenis luxe kent. Misschien als je het vergelijkt met een buitenlandse gevangenis. Vooroordelen Je krijgt in ons land een eigen cel en gezond eten, maar verder gaat het om hetzelfde: je vrijheid is je ontnomen. Alles wordt voor jou bepaald. Na de vrijlating begint het pas echt. Je komt terug in een maatschappij vol vooroordelen en je moet je leven op de rit krijgen. Daarom geven we juist nazorg aan ex-gevangen. Ik leer van sommige gevangenen. Hoe hoopvol zij over de toekomst denken. Dat ze er echt iets van willen gaan maken en positief blijven. Gevangenenzorg Nederland Gevangenenzorg Nederland biedt gevangenen die dat willen onder meer de cursus Spreken over Schuld: SOS. Het zijn zes bijeenkomsten waarin wordt gesproken over de schuldvraag. Wie is de dader? Wie is het slachtoffer? En soms komt er een daad van herstel, door contact te hebben met de slachtoffers en vergeving te vragen. Vaker door een symbool te maken, zoals een schilderij waarmee wordt afgerekend met de schuld. Wij doen ons werk vanuit een Bijbelse roeping, maar richten ons niet op evangelisatie. We zijn een hulpverleningsorganisatie. Met 500 getrainde vrijwilligers bezoeken we jaarlijks 750 gevangenen en hun familieleden. Onze vrijwilligers bieden een luisterend oor en denken mee over het maken van een nieuwe start. Zo helpen ze bij het vinden van huisvesting en werk en het bouwen aan een sociaal netwerk. Meer informatie: Ik heb al veel verloren, maar mijzelf niet Edsel, ex-gevangene Edsel: Ik kreeg nooit bezoek in de gevangenis. Toen een maatschappelijk werker van Gevangenenzorg een presentatie hield, heb ik me direct opgegeven. Ik wilde mijn eenzaamheid doorbreken. Zo kwam ik in contact met Hanna. Ik kon veel praten en vertellen waar ik mee zat. Hanna luisterde goed en stelde vragen om mij verder inzicht te geven. Ik was verbaasd dat ze jong was. Ik heb dubbel zoveel levenservaring. Maar in de gesprekken merkte ik dit niet meer. We praatten veel over mijn verleden en de toekomst en ook over God en de Bijbel. Ik zat voor de derde keer vast en wilde echt veranderen, maar ik wist niet hoe. Ik vond het fijn dat ik met Hanna over die dingen kon praten. Bijvoorbeeld dat ik moest stoppen met drugs en alcohol. Omgekeerd zei ik dat Hanna moest stoppen met haar koffieverslaving. Want dat is ook een verslaving, vind ik. Dat heeft ze toen gedaan. Ik vond het goed dat ze ook naar mij luisterde. De delicten Ik heb drie keer vast gezeten. Twee keer voor diefstal. En de laatste keer voor een geweldsdelict. Als ik binnen zit, verlang ik het meest naar vrijheid, een vrouw, mijn kinderen en je eigen deur open kunnen maken. Maar ik dacht bij Edsel wilde niet met achternaam worden vermeld mijzelf; ik moet accepteren hoe het nu is. Vrijheid komt later wel weer. Dat helpt om er goed mee om te gaan. De sfeer in de gevangenis is goed als de jongens je accepteren en er respect is voor elkaar. Je weet allemaal dat je er niet voor niets zit. Daarin ben je gelijk. Ik wil gezellig samen kletsen en een spelletje doen, maar het zijn geen goede jongens om vrienden mee te worden. Waar gevangen met elkaar over praten? Vrouwen, seks en drugs. Soms ook over het delict en problemen. Ik probeerde positief advies te geven. Normale dingen doen Bij het woord vrijheid denk ik aan kunnen gaan en staan waar je wilt. Niemand die dat voor je bepaalt. Maar ook in vrijheid heb je regels nodig, daardoor ga je geen stomme dingen meer doen. Als de datum van het einde van detentie dichtbij komt, beleef je de vrijheid extra. Daarna wen je er ook gewoon weer aan. Mijn toekomstplannen zijn goede mensen om me heen zoeken. Dus ik ga een positieve kerk zoeken. Ik ga voor mijn dochtertje zorgen en werken. De normale dingen doen. Ik heb al veel verloren, maar mijzelf niet. Bij God vind je alle vrijheid. Ik wil me richten op het goede, op de echte vrijheid. Lees verder 22 23

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was.

www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. www.leraarwordeninsittard.nl Leraar, je wist dat je het was. Benjamin Plant student Aardrijkskunde Ik weet wat ik wil Het leukste moment van mijn stage is wanneer leerlingen mij uit zichzelf aanspreken

Nadere informatie

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven

ecourse Moeiteloos leren leidinggeven ecourse Moeiteloos leren leidinggeven Leer hoe je met minder moeite en tijd uitmuntende prestaties met je team bereikt 2012 Marjan Haselhoff Ik zou het waarderen als je niets van de inhoud overneemt zonder

Nadere informatie

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen

Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Voel je vrij en liefdevol 7 oefeningen Soms voel je je gevangen door het leven. Vastgezet door de drukte, en beklemd in je eigen hoofd. Je voelt je niet vrij en je voelt geen liefde. Met deze tips breng

Nadere informatie

Waar een wil is, is een Weg!

Waar een wil is, is een Weg! 5 tips om moeiteloos voor jezelf te kiezen en een stap te zetten. Waar een wil is, is een Weg! - Lifecoach http://www.facebook.com/arlettevanslifecoach 0 Je bent een ondernemende 40+ vrouw die vooral gericht

Nadere informatie

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.

Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,

Nadere informatie

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach

Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Je ouders kunnen perfecte last minute studie oriëntatiecoaches zijn, maar weten ze eigenlijk wel wat je dromen en ambities zijn? En omgekeerd: weet jij hoe jouw

Nadere informatie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie

Nadere informatie

Juridische medewerker

Juridische medewerker 28-11-2013 Sectorwerkstuk Juridische medewerker Temel, Elif HET ASSINK LYCEUM Inhoudsopgave Inhoud Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 Hoeveel procent van de opleiding bestaat uit stage?... 6 o Begeleiding...

Nadere informatie

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster

[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster [PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9

Nadere informatie

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg

Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt

Nadere informatie

Hoofdstuk 1. Introductie

Hoofdstuk 1. Introductie Hoofdstuk 1 Introductie Wat kan dit boek voor jou betekenen? Als je dit boek leest, sta je op het punt een enorm succes te maken van je bedrijf. Dat vind ik geweldig cool. Welkom! Mijn naam is Marielle

Nadere informatie

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig

Hele fijne feestdagen en een gezond en vrolijk 2017! Raymond Gruijs. BM Groep ARBO West Baanzinnig De tijd vliegt voorbij en voor je weet zijn we al weer een jaar verder. Ik zeg wel eens: mensen overschatten wat je in een jaar kunt doen, maar onderschatten wat je in 3 jaar kan realiseren. Laten we naar

Nadere informatie

Jezus vertelt, dat God onze Vader is

Jezus vertelt, dat God onze Vader is Eerste Communieproject 26 Jezus vertelt, dat God onze Vader is Jezus als leraar In les 4 hebben we gezien dat Jezus wordt geboren. De engelen zeggen: Hij is de Redder van de wereld. Maar nu is Jezus groot.

Nadere informatie

Luisteren naar de Heilige Geest

Luisteren naar de Heilige Geest Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,

Nadere informatie

Wie ben ik in het koninkrijk? les 1 DISCIPLE MENTOR

Wie ben ik in het koninkrijk? les 1 DISCIPLE MENTOR Wie ben ik in het koninkrijk? les 1 DEEL 4 DISCIPLE MENTOR In Gen 1, 2 en 3 lezen we direct hoe God denkt over de mens. Hij laat zien wie we zijn, waar we voor gemaakt zijn en wat onze bestemming in het

Nadere informatie

Lees Zoek op Om over na te denken

Lees Zoek op Om over na te denken Welkom bij de Online Bijbelcursus van Praise De bijbelcursus is wat voor jou als je: 1. Als je wilt weten wat christenen geloven. 2. Als je meer wilt begrijpen van de bijbel. 3. Als je wilt groeien in

Nadere informatie

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties

Deel het leven Johannes 4:1-30 & 39-42 7 december 2014 Thema 4: Gebroken relaties Preek Gemeente van Christus, Het staat er een beetje verdwaald in dit hoofdstuk De opmerking dat ook Jezus doopte en leerlingen maakte. Het is een soort zwerfkei, je leest er ook snel overheen. Want daarna

Nadere informatie

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg

6.2.1 Dealen met afleiding onderweg Stap 6: Deel 2 6.2.1 Dealen met afleiding onderweg In het tweede deel van jullie experiment ga je verder met het ondernemen van ACTies die je met de anderen hebt afgesproken te doen. Daarnaast krijg je

Nadere informatie

Handreiking bij een spirituele zoektocht.

Handreiking bij een spirituele zoektocht. Handreiking bij een spirituele zoektocht. Deze handreiking hoort bij: Oud- en nieuw- katholiek. De spirituele zoektocht van die andere katholieken. Door Joris Vercammen. Valkhof pers 2011. Het boek is

Nadere informatie

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein

Dat ze klaarstaat voor haar vrienden. Als ze samen is met haar vriendinnen, is er veel gein Oefening 5 Persoon 1: Annet Kok (moeder) Talent: Prestatiegericht Betrouwbaar Humoristisch Optimistisch Vasthoudend Concreet voorbeeld: Tijdens de hockeywedstrijden Dat ze klaarstaat voor haar vrienden

Nadere informatie

Zondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof

Zondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof Zondag 19 januari 2014 Viering in de Week van Gebed voor de eenheid van de christenen Paulusgemeenschap en Protestantse Gemeente de Eshof Hoevelaken Thema: Is Christus dan verdeeld? (1 Kor. 1,13) 1 / 7

Nadere informatie

Apostolische rondzendbrief

Apostolische rondzendbrief oktober 9, 2011 Jaargang 1, nummer 1 Lieve mensen, Zo bent u een voorbeeld voor alle gelovigen in Macedonië en Achaje geworden. Wij zijn nu al weer een tijdje hier in het zuiden van Griekenland, in de

Nadere informatie

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten

De gelijkenis van de twee zonen. Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten De gelijkenis van de twee zonen Lees : Mattheüs 21:28-32 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal,

Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching. Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Nieuwsbrief Gerdien Jansen Kindcoaching Jaargang 2: Nieuwsbrief 3 (oktober 2013) Hallo allemaal, Veel te laat krijgen jullie deze nieuwsbrief. Ik had hem al veel eerder willen maken/versturen, maar ik

Nadere informatie

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt

In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt In 7 stappen naar een opgeruimd huis Hoe je op een makkelijke manier je opruimachterstanden inloopt Ben jij zo iemand die actief is en veel interesses heeft en daardoor ook veel bezigheden en spullen heeft?

Nadere informatie

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!

DEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou! DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het

Nadere informatie

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen.

Als je nog steeds hoopt dat oplossingen buiten jezelf liggen dan kun je dit boekje nu beter weg leggen. Theoreasy de theorie is eenvoudig. Je gaat ontdekken dat het nemen van verantwoordelijkheid voor je eigen denken en doen dé sleutel is tot a beautiful way of life. Als je nog steeds hoopt dat oplossingen

Nadere informatie

Knabbel en Babbeltijd.

Knabbel en Babbeltijd. Knabbel en Babbeltijd. (zorg ervoor dat je deze papieren goed leest, uitprint en meeneemt naar de VBW) Het thema van deze VBW-week is Zeesterren. Het thema is de titel van de week (dus geen kreet of korte

Nadere informatie

Een goed leven voor.

Een goed leven voor. Een goed leven voor. Juultje Holla - Perspectief - maart 2013 Als onderdeel van het ZonMW project Zeggenschap en Inclusie Met dank aan Rob, die mij hierbij enorm geholpen heeft. Een goed leven voor. Een

Nadere informatie

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen

GODS GEZIN. Studielessen voor 4-7 jarigen GODS GEZIN Studielessen voor 4-7 jarigen 2003 Geschreven door Beryl Voorhoeve en Judith Maarsen Oorspronkelijk bedoeld voor studie in kleine groepen in de Levend Evangelie Gemeente Gebruikte Bijbelvertaling

Nadere informatie

1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4).

1) De ongelovige is blind gemaakt door Satan (2 Korintiërs 4:4). BIJBELSTUDIES VOOR JONGE GELOVIGEN LES 4 Les 4 - Redding: Waarom is het voor ieder mens nodig om gered te worden? In deze bijbelstudies wordt gebruik gemaakt van de NBG-vertaling Dag 1 1) De ongelovige

Nadere informatie

Directeur/bestuurder Peter Meijs aan het woord. Nieuwe leidinggevenden bij SDW stellen zich voor

Directeur/bestuurder Peter Meijs aan het woord. Nieuwe leidinggevenden bij SDW stellen zich voor SDWNIEUWS Informatie voor cliënten, ouders en cliëntvertegenwoordigers oktober 2010 BELANGRIJKE Informatie voor jou, lees dit blad goed! Directeur/bestuurder Peter Meijs aan het woord > Lees verder op

Nadere informatie

Vanjezelfhouden.nl 1

Vanjezelfhouden.nl 1 1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag

Nadere informatie

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande

Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Koningspaard Polle en de magische kamers van paleis Kasagrande Eerste druk 2015 R.R. Koning Foto/Afbeelding cover: Antoinette Martens Illustaties door: Antoinette Martens ISBN: 978-94-022-2192-3 Productie

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Laat je talenten leven Helpt je het

Nadere informatie

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten

Tot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting

Nadere informatie

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig

Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Grijp je Ambities Sprankelend Spraakmakend Verrassend Inspirerend Waanzinnig Je dromen verwezenlijken in 7 stappen. Grijp je ambities Brengt je dichterbij je ideaal Geeft je inzicht in jouw persoonlijke

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Openingsgebeden INHOUD

Openingsgebeden INHOUD Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

Resultaten onderzoek seksualiteit

Resultaten onderzoek seksualiteit Resultaten onderzoek seksualiteit Augustus 2015 In opdracht van Way of Life en de NPV Uitgevoerd door Direct Research www.wayoflife.nl www.npvzorg.nl Conclusies Kennis Seksuele voorlichting Opvattingen

Nadere informatie

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt

Instructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt

Nadere informatie

Aan de slag met de Werk Ster!

Aan de slag met de Werk Ster! Aan de slag met de Werk Ster! Werk Ster Copyright EgberinkDeWinter 2013-2014 Werk Ster Stappen naar werk De Werk Ster helpt je duidelijk te krijgen waar jij op dit moment staat op weg naar werk. Je krijgt

Nadere informatie

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,

Theorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over, 3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid

18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid 18 tips om te werken aan je eigen inzetbaarheid Goed, gezond en gemotiveerd aan het werk tot je pensioen? Dat bereik je door kansen te pakken op het werk. Leer aan de hand van onderstaande punten hoe je

Nadere informatie

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR

Geef. nooit op! Gods beloften voor jou MIRANDA TOLLENAAR Geef Gods beloften voor jou nooit op! MIRANDA TOLLENAAR Geef nooit op! Tollenaar, Miranda ISBN 978-90-6353-630-5 NUR 713 Boekverzorging: Studio Vrolijk, Margreet Kattouw De bijbelteksten in deze uitgave

Nadere informatie

Eindverslag SLB module 12

Eindverslag SLB module 12 Eindverslag SLB module 12 Marthe Verwater HDT 3C 0901129 Inhoudsopgave: Eindreflectie.. Blz.3 Reflectieverslag les 1.. Blz.4 Reflectieverslag les 2.. Blz.6 Reflectieverslag les 3.. Blz.8 2 Eindreflectie

Nadere informatie

Deze handreiking is van:

Deze handreiking is van: 9 lessen over het volgen van Jezus Deze handreiking is van: Deze cursus is geschreven Beryl Voorhoeve en opgemaakt door Judith Maarsen. Ten behoeve van de kinderstudiegroepen voor de bovenbouw Gebruikte

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A

Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A Presentatie Tekst Top plan (talentontwikkelingsplan) Amy Kouwenberg OABCE1A INLEIDING Ik heb vandaag een cadeautje meegenomen. Niet voor jullie, maar voor mijzelf. Het cadeautje staat voor de verrassingen

Nadere informatie

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.

Het is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen. De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.

Nadere informatie

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK!

LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! LAAT JE BEDRIJF GROEIEN DOOR HET INZETTEN VAN JE NETWERK! In dit E-book leer je hoe je door het inzetten van je eigen netwerk je bedrijf kan laten groeien. WAAROM DIT E-BOOK? Veel ondernemers beginnen

Nadere informatie

Ellen van Wijk - Ruim baan voor creatief talent B 3. Survey commitment van medewerkers

Ellen van Wijk - Ruim baan voor creatief talent B 3. Survey commitment van medewerkers Survey commitment van medewerkers B 3 Survey commitment van medewerkers 229 230 Ruim baan voor creatief talent, bijlage 3 Voor je ligt een vragenlijst waarin gevraagd wordt naar verschillende aspecten

Nadere informatie

AVONTURENKAART. Reflectieopdrachten

AVONTURENKAART. Reflectieopdrachten AVONTURENKAART Reflectieopdrachten Je hebt aangegeven dat je het niet weet; je hangt niet erg aan je huidige baan maar hebt ook niet de ambitie om naar een andere baan op zoek te gaan. Geef hieronder kort

Nadere informatie

Trainingen Coaching Intervisie Supervisie. Voor de zorg

Trainingen Coaching Intervisie Supervisie. Voor de zorg Trainingen Coaching Intervisie Supervisie Voor de zorg Professioneel communiceren met 2013 Training Professioneel communiceren met Voor wie? De training is bedoeld voor mensen in de zorg die hun communicatie

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus: Zijn opstanding De Heilige Geest

God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus: Zijn opstanding De Heilige Geest Basiscursus Christelijk geloof Module 1 Les 1: Les 2: Les 3: Les 4: Les 5: Les 6: Les 7: Les 8: God bestaat en Hij is belangrijk We hebben God nodig in ons leven Jezus: Zijn leven Jezus: Zijn dood Jezus:

Nadere informatie

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.

Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen. Bidden Teksten bewerkt uit het gezinsboek Ons Dagelijks Brood veertigdagentijd van pastoor M. Hagen door EBP voor www.kinderenbiddenvoorkinderen.nl en kinderactiviteiten www.lambertuskerk-rotterdam.nl

Nadere informatie

Werkboek Het is mijn leven

Werkboek Het is mijn leven Werkboek Het is mijn leven Het is mijn leven Een werkboek voor jongeren die zelf willen kiezen in hun leven. Vul dit werkboek in met mensen die je vertrouwt, bespreek het met mensen die om je geven. Er

Nadere informatie

Als je niet goed weet hoe je moet bidden, kun je het leren! Daarom gaan we in deze les kijken wat God ons te zeggen heeft over gebed.

Als je niet goed weet hoe je moet bidden, kun je het leren! Daarom gaan we in deze les kijken wat God ons te zeggen heeft over gebed. Les 2: Bidden. Bidden is praten met God. En dat heb je nodig, om Hem te leren kennen. Als je bidt kom je als het ware bij God in zijn huiskamer en ga je Hem dingen vertellen en vragen. Dan zal Hij ook

Nadere informatie

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I

Preek Psalm 78:1-8 20 september 2015 In het spoor van Opening winterwerk Spiegelbeeld I Preek Gemeente van Christus, De mooiste dingen in het leven kun je niet als erfernis wegschenken Let er maar eens op. De belangrijkste dingen zijn geen erfstuk. Zeker, je kunt mooie spulletjes erven. Of

Nadere informatie

r ipboek voor ouders over studiekeuze

r ipboek voor ouders over studiekeuze s t r ipboek voor ouders over studiekeuze Uw kind gaat kiezen, hoe kunt u helpen? Studeren Werken Eigen Bedrijf Start Index Uw kind gaat kiezen. Wat kunt u doen als ouder? Hebt u vragen? Mail of bel mij.

Nadere informatie

explore the big questions of life Een introductie

explore the big questions of life Een introductie explore the big questions of life Een introductie www.youthalpha.nl Youth Alpha is een programma van Youth for Christ Nederland en stichting Alpha-cursus Nederland. 2 Youth for Christ Nederland www.yfc.nl

Nadere informatie

Ondernemen is een vak... bij Hogeschool INHOLLAND Den Haag!

Ondernemen is een vak... bij Hogeschool INHOLLAND Den Haag! Ondernemen is een vak... bij Hogeschool INHOLLAND Den Haag! Ondernemen zie jij het al helemaal voor je? Droom jij van je eigen bedrijf? Of heeft je moeder een bedrijf en wil je dat graag overnemen? Misschien

Nadere informatie

13 Jij en pesten. Ervaring

13 Jij en pesten. Ervaring 82 13 Jij en pesten Wat doe ik hier vandaag? P Ik word me ervan bewust hoe erg het is om iemand te pesten en gepest te worden. P Ik leer dat ik met anderen steeds weer respectvol moet omgaan. P Ik ken

Nadere informatie

Programma open dag 31 januari 2018

Programma open dag 31 januari 2018 Programma open dag 31 januari 2018 Alle opleidingen In de aula van Hogeschool Viaa staan docenten en studenten van alle opleidingen klaar voor een persoonlijk gesprek waarin je jouw vragen over de opleiding

Nadere informatie

Welke krachten en drempels ervaren deelnemers door de workshops van Artability in Thessaloniki?

Welke krachten en drempels ervaren deelnemers door de workshops van Artability in Thessaloniki? 7. Bijlage Resultaten enquête Welke krachten en drempels ervaren deelnemers door de workshops van Artability in Thessaloniki? 1. Waarom ben je aan het project begonnen? (Για ποιό λόγο ξεκίνθςεσ να ςυμμετζχεισ

Nadere informatie

HC zd. 22 nr. 32. dia 1

HC zd. 22 nr. 32. dia 1 HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste

Nadere informatie

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35

OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 God en je naasten liefhebben LES 3 DEEL 5 DISCIPLE OPDRACHT: Lees de vier tekstgedeelten en beantwoord de 4 bijbehorende vragen. Luk 15:11-32 Joh 3:14-17, Joh 15:9-17 Matt 5:43-48, Joh 13:33-35 Wat leer

Nadere informatie

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld

Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld Wie wil geen vervuld leven? 7 Een comfortabel leven 11 Een gezond leven 17 Een leven in geluk en liefde 23 Liefde beoefenen 29 Oefen je binnenwereld meer liefde 39 Oefen je met de buitenwereld meer evenwicht

Nadere informatie

Rapportage online marktonderzoek Wat maakt succes?

Rapportage online marktonderzoek Wat maakt succes? Rapportage online marktonderzoek Wat maakt succes? December 2007 / Januari 2008 Door: Marco Bouman, Impulse, Strategie & Marketing Februari 2008 2008 Marco Bouman, alle rechten voorbehouden Het is niet

Nadere informatie

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet

ik? Houd je spreekbeurt over GGNet ik? Houd je spreekbeurt over GGNet 1 Houd je spreekbeurt over GGNet Krijg je zelf hulp van GGNet Jeugd? Of je vader/moeder/broer(tje)/zus(je) of iemand anders die je kent? Werkt één van je ouders bij GGNet?

Nadere informatie

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman

Allemaal in ontwikkeling. Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Permanente educatie in Smallingerland Allemaal in ontwikkeling Door: Rieke Veurink / Fotografie: Kees Winkelman Van cursussen professioneel Engels, kennis opdoen bij een andere afdeling tot vierjarige

Nadere informatie

Deeltijd. verder bouwen aan mijn kwaliteiten. CHE overtuigend anders

Deeltijd. verder bouwen aan mijn kwaliteiten. CHE overtuigend anders MASTER LERAAR GODSDIENST/ LEVENSBESCHOUWING Deeltijd verder bouwen aan mijn kwaliteiten Volg ons ook op twitter Like ons op Facebook @dehogeschoolede ChristelijkeHogeschoolEde CHE overtuigend anders www.che.nl

Nadere informatie

Kwaliteitszorg. Test jezelf.

Kwaliteitszorg. Test jezelf. Kwaliteitszorg. Test jezelf. Pagina 1 Weet jij hoe je je deskundigheid of die van je collega s kunt bevorderen of professionaliseren? Kun je goed samenwerken? Kun je kwaliteitszorg leveren? Doe de testjes

Nadere informatie

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou!

Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou! Hallo Ben jij een kind van gescheiden ouders? Dit werkboekje is speciaal voor jou Als je ouders uit elkaar zijn kan dat lastig en verdrietig zijn. Misschien ben je er boos over of denk je dat het jouw

Nadere informatie

WERK EN INKOMEN VOOR JONGGEHANDICAPTEN Signalen uit de praktijk in vraag en antwoord. Breed Platform Verzekerden en Werk NUMMER 1, november 2006

WERK EN INKOMEN VOOR JONGGEHANDICAPTEN Signalen uit de praktijk in vraag en antwoord. Breed Platform Verzekerden en Werk NUMMER 1, november 2006 WERK EN INKOMEN VOOR JONGGEHANDICAPTEN Signalen uit de praktijk in vraag en antwoord Breed Platform Verzekerden en Werk NUMMER 1, november 2006 Het komend jaar werkt het BPV&W samen met NIZW aan het project

Nadere informatie

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren.

Het gaf mij veel energie om een eigen evenement te organiseren. Het Cruyff Foundation Community Program De Johan Cruyff Foundation wil jongeren langdurig binden aan het Cruyff Court en de wijk. Wij willen jongeren meer zelfvertrouwen geven, kansen bieden om hun talent

Nadere informatie

De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is.

De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008. Het wonder komt ongemerkt je geest binnen wanneer die even pas op de plaats maakt en stil is. De Robijn Nieuwsbrief Januari 2008 Lieve mensen, Allereerst wens ik iedereen een vreugdevol nieuw jaar toe. Misschien begin je dit jaar met de beste voornemens, zoals altijd en heb je bewust gekeken naar

Nadere informatie

Jaar Werkboek 4 weken Challenge

Jaar Werkboek 4 weken Challenge Coach jezelf naar succes Jaar Werkboek 4 weken Challenge 10 Focus Sociaal zijn, jezelf kunnen wegcijferen en altijd klaar staan voor anderen zijn mooie eigenschappen, en... Jij bent ook belangrijk Hij

Nadere informatie

Onderzoek: Studiekeuze

Onderzoek: Studiekeuze Onderzoek: Studiekeuze Publicatiedatum: 31-01- 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek, gehouden van 29 t/m 31 januari 2014, deden 712 scholieren en 1064 studenten mee. De uitslag van de peiling

Nadere informatie

Timemanagement? Manage jezelf!

Timemanagement? Manage jezelf! Timemanagement? Manage jezelf! Trefwoorden Citeren timemanagement, zelfmanagement, stress, overtuigingen, logische niveaus van Bateson, RET, succes citeren vanuit dit artikel mag o.v.v. bron: www.sustrainability.nl

Nadere informatie

Bezinning & Bezieling

Bezinning & Bezieling Bezinning & Bezieling + Even op adem komen.. Stel je eens voor hoe zou het zijn om volledig te kunnen genieten van het leven? Niet meer in de kramp te schieten door allerlei belemmerende overtuigingen

Nadere informatie

Lééf je dag. Prikkelende workshops om samen te leren

Lééf je dag. Prikkelende workshops om samen te leren Lééf je dag Prikkelende workshops om samen te leren Vier je dag, vier het moment Wilt u een personeelsbijeenkomst organiseren waarbij u ontspanning combineert met leren? Kies dan voor de workshops van

Nadere informatie

Voorbereiding assessment

Voorbereiding assessment Voorbereiding assessment 1. Zelfportret gemaakt door malou... 1 2. Samenvatting... 3 3. Zelfportret door een docent... 5 4. Zelfportret door Slc er... Fout! Bladwijzer niet gedefinieerd. 5. Aanvullende

Nadere informatie

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN

ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN ONDERNEMEN IS VOOR HELDEN EXCLUSIEF PROGRAMMA OVERZICHT 2016 LEF IN ACTIE Ontdek waarom het zo moeilijk is je hart te volgen en heb het lef dit toch te doen! De achtergrond van het programma Jij weet dat

Nadere informatie

Reflectiegesprekken met kinderen

Reflectiegesprekken met kinderen Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen

Nadere informatie

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem

Boek en workshop over het verlies van een broer of zus. Een broertje dood. Door Corine van Zuthem Het overlijden van een broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. Toch wordt het onderwerp in de rouwliteratuur doodgezwegen. Tot verbazing van Minke Weggemans. De pastoraal therapeute schreef er daarom

Nadere informatie

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie.

Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. Familie aan tafel. Een werkvorm voor individuele coaching of intervisie. De cliënt krijgt een groot vel papier en kleurkrijt. De opdracht is: Teken je gezin van herkomst rond de etenstafel. Een werkvorm

Nadere informatie

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht

De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht De gelijkenis van de onbarmhartige dienstknecht Lees : Mattheüs 18:21-35 Eerst lezen Daarna volgen er vragen en opdrachten Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was,heeft Hij gelijkenissen verteld

Nadere informatie

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.

Relaties. HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo. Relaties HDYO heeft meer informatie beschikbaar over de Ziekte van Huntington voor jongeren, ouders en professionals op onze website: www.hdyo.org Relaties kunnen een belangrijke rol spelen bij het omgaan

Nadere informatie

Leiderschap in Contact

Leiderschap in Contact Waar ideeën en activiteiten rond ziel en zakelijkheid samenkomen op een prachtige plek, vanuit een geïnspireerd netwerk 4-daagse training: Leiderschap in Contact Constructief verbinden in de professionele

Nadere informatie

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar

zondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.

Nadere informatie

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren

U in het middelpunt Die migraine hè Levenservaring verzilveren Welzijn op recept Welkom bij SWOA. Uw huisarts heeft u met ons in contact gebracht. De dokter kan u op dit moment geen passende behandeling (meer) bieden. Toch voelt u zich niet lekker, of heeft u pijn.

Nadere informatie

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële

Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële Adinda Keizer - Copyright 2013 Niets uit deze uitgave mag zonder toestemming van Vindjeklant.nl worden gekopieerd of gebruikt in commerciële uitingen. Als startend ondernemer is alles nieuw. De boekhouding,

Nadere informatie

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis

Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Presentatie Tranzo Zorgsalon 29 november 2012 Christine Kliphuis Geachte dames en heren, Zelfredzaamheid is een mooi en positief begrip. Immers, elk kind wil dingen zelf leren doen, jezelf kunnen redden

Nadere informatie

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach.

Karin de Galan. Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Karin de Galan Karin de Galan (1967) is sinds 1991 trainer en coach. Ze heeft zich gespecialiseerd in het trainen van trainers en richtte in 2007 de galan school voor training op. Eerder werkte ze als

Nadere informatie