z u i d e r l u c h t

Transcriptie

1 9 cultureel maandblad jaargang 1 december 2007 z u i d e r l u c h t Frans Smits: Plasterk blundert 4 ++ Myrthe Hilkens: Seks moet haute couture worden 6 ++ Maarten Doorman : Studenten weten minder Frans Pollux: Het is zalig om mensen kwaad te krijgen Peter Drehmanns: Afval is warmte Marieke Wiegel: Paris, ça bouge! Ed Spanjaard: Ik was geen wonderkind Axelle Red: Ik denk dat ik Belg ben cultureel maandblad december 2007

2 Wil je net een geniale ingeving op papier zetten, moet je alweer inpakken. Maastricht-Brussel. t Is inderdaad maar een kort ritje tegenwoordig. Heel gemakkelijk met 200 km/u in 5 kwartier. En dat 12 x per (werk)dag, 17,10*, in het weekend geldt een andere dienstregeling. Zo kunt u rond 9.00 uur s ochtends in hartje Londen zijn (overstappen op de Eurostar) of in Parijs (overstappen op de Thalys). En vanaf Brussel Noord reist u al in 10 minuten naar Brussels Airport. Ook heel handig. Win tijd, relax, stap in de Maastricht -Brussel Express! EINDHOVEN LE PLUS FAST NAAR BRUSSEL! AIRPORT MAASTRICHT SITTARD HEERLEN CENTRAAL NOORD LONDEN AKEN ZUID BRUSSEL LUIK PARIJS * Maximaal tarief enkele reis, 2e klas. In het weekend geldt een andere dienstregeling. Voor tarieven, informatie, aanbiedingen en het kopen en printen van een kaartje, kijk op cultureel maandblad december 2007 MBE_adv_Zuiderlucht_250_363.indd :24:29

3 Inhoud Experimenteren 3 redactioneel 4 Dat moet je aan Frits vragen > Interview met Frans Smits 5 Het jaar van Leon Verdonschot 6 Wat is er mis met censuur? > Interview met Myrthe Hilkens 7 Het jaar van Cyrille Offermans 10 Mijn dochter van 15 krijg ik niet aan Couperus > Interview met Maarten Doorman 11 Het jaar van Emile Hollman 12 Mensen kwaad krijgen voelt als een bevrediging > Interview met Frans Pollux 13 Het jaar van Duncan Liefferink 16 Afval is warmte > n Kerstklucht van Peter Drehmanns 17 Het jaar van Pascalle Mansvelders 18 Afval is warmte (vervolg) 19 Het jaar van Jurriaan Benschop 20 Paris par vélo, ça bouge! met Marieke Wiegel 21 Het jaar van Fons Geraets 24 Ik hou van jou zeggen zonder woorden > Interview met Ed Spanjaard 25 Het jaar van Wido Smeets 26 Een taalstrijd in haar eentje > Interview met Axelle Red 27 Siciliaanse notities 30/31 Agenda Cover: Cassetta nummer 111 van Michele De Lucchi. De kerstillustraties in dit nummer komen uit Aus Oma s Weihnachtsstube in het Couven Museum in Aken, pag. 32. foto s Foto Königs Cassetta n. C1M, 2004 foto Michele de Lucchi Als reactie tegen een overgedesignde omgeving gaat architect/vormgever Michele De Lucchi met enige regelmaat boomstammen te lijf met een kettingzaag. Gestuurd door zijn intuïtie ontstond zo een reeks van huizen (cassetta s), een ervan is te zien op de cover van dit nummer. Zelf omschrijft hij de objecten het liefst als karakters. Enkele weken geleden gaf De Lucchi, een van de ontwerpers die in de jaren tachtig geschiedenis schreven met de Memphis-groep, met boomstam en kettingzaag een performance in het NAi in Maastricht. Het was de afsluiting van een kleine maar prachtige expositie van zijn cassetta s, die hij zelf beschouwt als metaforen van het zich nimmer herhalende leven. Het is belangrijk om voortdurend nieuwe dingen in je leven toe te laten, zei hij bij die gelegenheid. Mijn cassetta s zijn niet bedoeld om te bouwen, maar om te onderzoeken en te experimenteren. Het zijn studies die ik maak om mijn werk te beïnvloeden. Dat doet hij ook door de foto s van de karakters in een geschilderde omgeving te plaatsen, waardoor nieuwe, autonome kunstwerken ontstaan (zie boven). Over nieuwe dingen gesproken: in datzelfde NAi was laatst de eerste uitreiking van The Great Indoors, een internationale prijs voor interieurontwerpers, gekoppeld aan een dagvullende conferentie en een dag met workshops. Het groots aangepakte experiment was op alle onderdelen een groots succes. Om onszelf te beïnvloeden, hebben wij in dit decembernummer van Zuiderlucht ook voor iets nieuws, in elk geval iets anders, gekozen. We hebben de redactionele pagina s leeggeruimd voor zes grote interviews met persoonlijkheden die het culturele leven in 2007 kleur gaven. Halverwege serveert schrijver Peter Drehmanns een (pastiche van een) kerstverhaal. Tip: lees het niet voorafgaand aan de kersdis. Evenmin te versmaden is de fietstocht waarvoor Marieke Wiegel u uitnodigt langs nog onontdekte culturele hot spots in Parijs. Stuk voor stuk plekken waar het experiment wordt gekoesterd. Hoe experimenteel de Zuiderlucht-medewerkers in het diepst van hun gedachten zijn, kunt u lezen in de flankerende stukjes die ze schreven in een poging de Meest Memorabele Momenten van 2007 terug op het netvlies te brengen. Ze wijken vast af van uw eigen herinneringen. Nu we het er toch over hebben: hoe zit dat eigenlijk bij u? Hoeveel nieuwe dingen liet ú toe in uw leven, afgelopen jaar? Wido Smeets w.smeets@zuiderlucht.eu qwijnhoven en Wijnhoven C o i f f e u r s Alleen voor Mannen O P E N I N G 11 DECEMBER BOSCHSTRAAT 48 MAASTRICHT op afspraak l cultureel maandblad december 2007

4 Dat moet je aan Frits vragen 2007 was het jaar van de historische canon, de kogel ging door de kerk over het Nationaal Historisch Museum en er barstte een discussie los over onze nationale identiteit. Om met historicus Herman Pleij, te spreken groeiende honger naar nieuwe hecht-punten en rituelen. Een gesprek met Frans Smits (Echt, 1958), hoofdredacteur van het Historisch Nieuwsblad. Als de geschiedenis erbij wordt betrokken, moet je op je hoede zijn. door Fons Geraets Geschiedenis is noodzakelijk voor een goed begrip van de huidige tijd. Mee eens? Dat is wel het belangrijkste, ja. Maar ik geloof niet dat kennis van de historie leidt tot een betere wereld of tot een adequate oplossing van problemen. Het is wel een instrument om dingen die om ons heen gebeuren beter te begrijpen. En begrip is toch het begin van alles, nietwaar? Is geschiedenis verder nog van enig nut? Geschiedenis gaat verder dan nut. Het is namelijk ook hartstikke leuk. Voor wie? Voor degene die het consumeert en voor degene die aan geschiedschrijving doet. Ik heb onlangs de prijs van het Beste Geschiedenisboek 2007 uitgereikt aan Auke van der Woud voor zijn Een Nieuwe Wereld. Ook de andere genomineerde boeken waren van hoge kwaliteit en niet onbelangrijk uitermate leesbaar. Omdat ik lid was van de jury heb ik me talloze middagen en avonden vermaakt met prachtige verhalen. Wat vindt u van het gezegde van Pieter Geyl: Geschiedschrijving is een discussie zonder einde? Dat is waar. Niets verandert zo snel als geschiedschrijving. Wat wij vandaag denken, geldt morgen niet meer. We bedrijven geschiedenis vanuit het standpunt van dit ogenblik, met de blik van nu. Dat leidt dus voortdurend tot nieuwe invalshoeken en andere interpretaties. Niets is zo veranderlijk als geschiedenis. U studeerde in de jaren zeventig geschiedenis in Amsterdam. Hoe kijkt u daar op terug? Na een half jaar kwam ik tot de slotsom dat ik de verkeerde studie had gekozen. Mijn interesse lag toen bij contemporaine geschiedenis, bij de dingen die om me heen gebeurden, ik wilde de maatschappij veranderen. Maar op de UvA moest ik volstrekt onleesbare boeken lezen over de Oudheid en nog dikkere boeken over de Middeleeuwen. Daar had ik grote moeite mee. Pas toen ik archiefonderzoek ging doen, begon ik er enige lol in te krijgen. Toen ik voor het eerst een persoonlijke, driehonderd jaar oude brief zag, werd ik aangeraakt door geschiedenis. Hoe gepolitiseerd was de geschiedenisfaculteit? In extreme mate. De studenten waren radicaal en heel vervelend links. Ze vormden een sektarisch communistisch bolwerk dat geen andere maatschappijvisie toeliet. Al vrij snel was ik dat linksextremisme, dat communistische gereutel, spuugzat. U heeft maar liefst elf jaar over Frans Smits: Minister Plasterk stapelt blunder op blunder. foto Mark Kuipers de studie gedaan. Waarom? Buiten de muren van de universiteit gebeurden allerlei interessante dingen, ik heb de opkomst meegemaakt van de punk- en new wavescene en van de kraakbeweging. Ik deed op cultureel gebied van alles en nog wat, maakte muziek, films en kunst. Had u als jongeman welomlijnde ideeën over wat u later wilde gaan doen? Ik zag mezelf ooit nog weleens voor de klas staan. Maar na een stage in het onderwijs kwam ik tot de ontdekking dat lesgeven 4 cultureel maandblad december 2007

5 2007 Het Historisch Museum in Arnhem? Dat wordt niets in zo n provinciale uithoek. helemaal niks voor mij was. Ik was daar veel te bleu voor. Nu zou ik dat goed kunnen. Wat was uw eerste baan? Ik werkte freelance voor uitgeverijen. Daarna begon ik aan een proefschrift en richtte tegelijkertijd met een aantal vrienden het Historisch Nieuwsblad op. Aanvankelijk voor de lol maar gaandeweg werd dat serieuzer. Na vijf jaar vond de hoofdredacteur het welletjes en toen heb ìk het maar gedaan. Zo had ik een mooi excuus om met dat vervelende proefschrift te stoppen. Wat vindt u van de canon? Een goede zaak. Scholieren moeten de basisfeiten weer leren. Maar het aantal uren geschiedenisonderricht is nog altijd even laag. Ik hoor berichten uit het veld dat de meeste scholen zich niet met die canon willen bezighouden. Welke van de vijftig vensters zou u willen vervangen? Ik voel niet zoveel voor Annie M.G. Schmidt. En misschien is Anne Frank ook niet zo goed gekozen. Da s dubbelop met de Tweede Wereldoorlog. Is het niet vooral een Hollandse, randstedelijke canon? Komt het gebied dat we nu Limburg noemen er niet bekaaid vanaf? Ik moet je zeggen dat ik me daar niet mee bezig houd. Waarom niet? Wij krijgen ook regelmatig reacties dat we in onze onderwerpenkeuze te randstedelijk zijn. Je weet hoe dat gaat. Hoe gaat het dan? Je woont in Amsterdam en dat is toch bepalend voor hoe je tegen de dingen aankijkt. Dat is toch not done voor een historicus, die moet toch een helicopterview hebben? Ik heb eerder gezegd dat geschiedenis door de tijd bepaald wordt en misschien ook wel plaatsgebonden is. Waarom wel de hunebedden en niet de bandkeramiekers? Ik zou t niet weten. Dat moet je aan Frits van Oostrom (samensteller van de canon, FG) vragen. Waarom wel Willibrord en niet Servatius? Moet je ook aan Frits vragen. Waarom wel de gasbel van Slochteren en niet de steenkoolindustrie? Omdat het gas nu nog belangrijk is, de kolen zijn we vergeten. Wat zijn de oorzaken van de toegenomen belangstelling voor geschiedenis? De wereld is ingrijpend veranderd. Denk aan de val van de Muur, het einde van de Koude Oorlog, Europa, elf september, de globalisering en de opkomst van een nieuw binnenlands nationalisme. In de tweede plaats is het aanbod verbeterd. Het Historisch Nieuwsblad bedenkt aandachttrekkende dingen: de Week van de Geschiedenis, de Nationale Geschiedeniskwis en de Historicus van het Jaar. Ook Andere Tijden voorziet met vierhonderdduizend kijkers in een duidelijke behoefte. En dan het succes van non-fictieschrijvers als Geert Mak, Judith Koelemeijer, Frank Westerman en Annejet van der Zijl. Marita Mathijsen noemt in haar onlangs verschenen pamflet De afwezigheid van het verleden tal van voorbeelden waaruit het tegenovergestelde blijkt. Zij vindt dat we helemaal geen belangstelling hebben voor geschiedenis. Ze heeft gelijk, maar ze overdrijft. Ergens in de jaren zestig is de Nederlandse elite de belangstelling voor geschiedenis kwijtgeraakt. Het speelde in het publieke debat geen enkele rol meer. De beleidsmakers waren toekomstgericht, Nederland moest vernieuwen. Het geschiedenisonderwijs ging ook voor de bijl: het moest politiek correct worden, vooral niet over Nederland gaan en de chronologie werd overboord gekieperd. Een thematische aanpak, dát zou pas goed aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen. En het moest vooral minder. Dat is ze erg goed gelukt. Geschiedenisonderwijs is de nek omgedraaid. Mathijsen schrijft: Er is geen cultuur van behoud, er is geen kennis van het verleden, er is geen trots op de geschiedenis. Dat begint langzaam te veranderen. De trots op de vaderlandse geschiedenis is aan een revival bezig. Daar moet je trouwens geweldig voor oppassen. Als je ziet hoe de geschiedenis wordt misbruikt en wordt ingezet voor politieke doeleinden! Kijk naar Fortuyn, Van Aartsen, Balkenende, Wilders en Verdonk met haar Trots op Nederland. Als de geschiedenis erbij wordt betrokken, moet je op je hoede zijn. Om Nelleke Noordervliet te citeren: Geschiedenis is een hoer en wij zijn allen haar pooiers? Daar zit best wel iets in omdat iedereen geschiedenis gebruikt voor zijn eigen doel. Minister Plasterk? Stapelt blunder op blunder. Zo heeft hij Arnhem aangewezen als vestigingsplaats voor het Nationaal Historisch Museum met als argument dan kunnen de mensen er een leuk uitstapje van maken : eerst het Openluchtmuseum, dan de dierentuin en vervolgens het geschiedenismuseum. Hij neemt het totaal niet serieus. Daar heb ik me intens aan geërgerd. Er zullen wel busladingen scholieren naar toe worden geknuppeld maar het wordt echt niks in zo n provinciale uithoek. Zet dat ding in Den Haag of Amsterdam neer. Dit is zonde van het geld. Als ik hem was zou ik het afblazen. Pijnlijk Waarom 2007 in cultureel opzicht een geweldig jaar was, althans, dat vond ik dan. * Een nieuwe Bruce Springsteen-plaat. Ook eindeloos gedraaid: de opruiende maar bijna stiekem erg pakkende punkrock van Against Me, en de zwartgerande, uitgebeende nummers van singer/songwriter Fink. * Omdat ik er (vakmatig) bij mocht zijn toen Nederlandse comedians als Hans Teeuwen en Theo Maassen in Edinburgh het Schotse publiek probeerden te veroveren. En omdat het lukte. * Omdat de nieuwe voorstelling van De Vliegende Panters net zoveel indruk maakte. * Vanwege Burger van Andre Manuel. Weliswaar niet zijn beste voorstelling, maar weinig cabaret is minder cabaretesk en urgenter dan dat van Manuel. * Omdat ik 300 de best gelukte verfilming van een graphic novel (hier van Frank Miller) aller tijden vond. * Vanwege Hot Fuzz, de leukste film van het jaar. * Vanwege de ex-echtelijke ruzies in Gouden Kalfwinnaar Tussenstand. Een pijnlijk genoegen om naar te kijken. * Omdat ik jeugdheld Rick Springfield in Milwaukee vier keer zag optreden. * Omdat mijn favoriete band Ignite in mijn woonplaats Utrecht - Tivoli wist uit te verkopen. * Beter laat etc.: omdat het lang geleden is dat ik zo n mooie roman las als Extreem luid en ongelooflijk dichtbij van Jonathan Safran Foer. * Omdat het concert van The Police waar ik een kaartje voor had, werd afgelast en nu volgend jaar juni zal plaatsvinden. Zodat het waarschijnlijk eerste hoogtepunt van 2008 al in zicht is. LEON VERDONSCHOT 5 cultureel maandblad december 2007

6 Wat is er eigenlijk mis met censuur? De media spelen een prominente rol bij de seksualisering van de samenleving. Lang voor het verschijnen van de emancipatienota van minister Plasterk stond Myrthe Hilkens al op de barricaden. Als vrouw claim ik het recht gevrijwaard te blijven van deze overkill aan seks. door Wido Smeets Of ik weet wat zwaffelen is, vraagt Myrthe Hilkens. Zwaffelen? Een man die een meisje met zijn lul in het gezicht slaat, dat is zwaffelen. Nee, ik wist het ook niet, kennelijk ben ik zelf ook niet helemaal bij. En dat terwijl ze al jarenlang internet afstruint op zoek naar nieuwe uitwassen van wat inmiddels de seksualisering van de samenleving heet. Seks via de tv, seks via de telefoon, seks via billboardreclames, seks via internet, de opmars lijkt onstuitbaar en de grenzen van wat nog appetijtelijk is, worden in haar ogen steeds vaker en verder overschreden. Groepsverkrachtingen, seks met dieren, pedofilie, vooral op internet is alles beschikbaar. Tot en met vrouwen die zich laten onderspuiten door dieren met een zaadproductie die vele malen hoger is dan die van een man. Intussen gaat al 35 procent van het aantal downloads over seks. Over de nadelige invloed van die excessieve groei op de jeugd maakt Myrthe Hilkens (Geleen, 1979) zich nu al een jaar of drie druk. In april publiceerde ze met historica Larissa Pans, journaliste Marije Lieuwens, filmmaakster Sunny Bergman en literatuurwetenschapper Stine Jensen het manifest Seks moet weer haute couture worden. De media gingen al snel met het manifest aan de haal, niet altijd tot tevredenheid van de opstellers. Tijdens Pauw & Witteman reageerde eerstgenoemde nogal meewarig op Hilkens stelling dat de overheid eindelijk eens moet optreden. De overheid is er voor de lasten, niet voor de lusten, declameerde de presentator met het zwenkende hoofd, bijgevallen door Femke Halsema (GroenLinks). Nog steeds kan Hilkens er zich over opwinden. Ze wijst erop dat de aanhangers van het libertijnse principe op andere terreinen van de lustbeleving, zoals alcohol en tabak, juist voorstanders van regulering en censuur zijn. En waarom is (zelf)censuur per definitie slecht? Het is niet voor niks dat nieuwsredacties niet alle beelden laten zien van rampgebieden? En dat er een Kijkwijzer bestaat die films inschaalt naar leeftijdcategorieën. Dat Myrthe Hilkens de neiging heeft voorop te gaan in de strijd, zit in haar karakter, vertelt ze tijdens een uitgelopen lunch in een rokerig café in Amsterdam. Op de Academie voor Journalistiek was ze ook al haantje de voorste. Deugde er iets niet aan de opleiding, dan sprong ze als eerste op de barricaden. Het Haagse Malieveld was in die jaren bekend terrein. Als muziekjournaliste stuitte ze in de hiphop, haar specialisme, op de trend van hoes and Myrthe Hilkens: Ik geloof niet dat zoveel jonge vrouwen opgewonden raken van anale seks. foto Mark Kuipers bitches. In woord en beeld fungeren vrouwen als hoeren en heksen, de van veel bling bling voorziene rap-helden laten zich in tv-clips omringen door wellustige, schaars geklede vrouwen. Het breekpunt kwam bij Snoop Dogg die op Rhythm & Gangsta: The Masterpiece (2002) oproept om vrouwen onder de duim te houden en te slaan. In haar recensie beperkte Hilkens zich tot de muziek. Het was puur zelfbehoud, zegt ze achteraf. Ik was te kneuterig om mijn irritaties te verwoorden en er een ethisch punt van te maken. In diezelfde periode verscheen in Amsterdam een ontluisterend rapport over tienerprostitutie en belandde ze op feesten waar pijpwedstrijden werden gehouden. Het waren ervaringen die bij Hilkens de doorslag gaven: in het internetblad StateMagazine 6 cultureel maandblad december 2007

7 2007 Alsof op die leeftijd het simpele op en neer gaan al niet spannend genoeg kan zijn. publiceerde ze een stuk waarin ze jongeren aansprak op de seksuele normvervaging. De eerste zinnen waren: Heb of ben je onlangs nog geploegd? Op een meisjesveiling, of een Lollipopparty? Voor de niet-insiders: ploegen is slang voor seks die meerdere jongens hebben met één meisje nadat ze haar entreegeld hebben betaald. Bij meisjesveilingen bieden mannen op gewillige (jonge) vrouwen en op Lollipop-party s zijn tienermeisjes beschikbaar voor betaalde seks. In reacties werd Hilkens uitgemaakt voor moraalridder en neo-puritina, voor lelijke koe en vrouw met okselhaar, maar er was ook bijval, zelfs uit de hiphopscene. Rappers schreven dat ze het met me eens waren. En Raymzter bracht rond die tijd Vrouw of bitch uit dat over hetzelfde thema gaat. Ze verscheen in kranten en tijdschriften, vertelde haar verhaal bij Netwerk en Het Elfde Uur. Haar ervaringen waren niet altijd even prettig. Zelf inmiddels redacteur van dagblad De Pers ontdekte ze dat woorden uit hun context worden gehaald en nuanceringen worden genegeerd. Wat resteert is een uitgeklede discussie die vooral gaat over de schijntegenstelling tussen seksuele vrijheid aan de ene kant en preuts moralisme aan de andere kant. Waar het om gaat is de vraag of er sprake is van pornoficatie en welke rol de media daarin spelen. Als vrouw claim ik het recht gevrijwaard te blijven van deze overkill aan seks. Behalve tegen de seksuele normvervaging verzet het manifest Seks moet weer haute couture worden zich ook tegen het door de media gemanipuleerde schoonheidsideaal dat door de plastische chirurgie nu onder ieders handbereik ligt. Hilkens: Een meisje van 17 heeft in haar nog korte leven al uitingen over schoonheid moeten verwerken ! Daarnaast verzetten de opstellers zich tegen de wijze waarop vrouwen als hunkerende stoeipoezen worden neergezet. Niet alleen door rappers als Snoop Dogg, maar ook in tv-programma s als Ranking the Stars van Paul de Leeuw. Ze vinden dat seks, net als haute couture, spannend, vreemd, ingewikkeld en divers kan en mag zijn. Maar dat is wat anders dan beelden op internet waar vrouwen zich laten onderpoepen en paarden worden gepijpt. Tieners zijn bedreven internetters, maar zijn ze ook opgewassen tegen de overkill aan harde seks, vage figuren, obscure voorkeuren en commerciële machten die het wereldwijde web bevolken? Ze ontkent niet dat het klagen over zedenverwildering van alle tijden is, maar vreest dat de problematiek zo wordt weggerelativeerd. Zoals door D66- voorman Alexander Pechtold die riep dat pikante plaatjes al op de klassieke Griekse vazen te zien waren. Net als bij Halsema s obligate verwijzing naar de seksuele vrijheid vind ik het hilarisch dat politici hiermee wegkomen. De Volkskrant sloeg in een commentaar de spijker op de kop: het is jaren zestig jargon. Grow up, zou ik zeggen. Ook de media zetten in haar ogen nog te veel in op bescherming van de in de jaren zestig bevochten seksuele vrijheid. In het publieke domein mag dat beeld kloppen, privé niet, zegt Hilkens. Voorlichting thuis en op school blijft vaak beperkt tot het technische verhaal over voorbehoedsmiddelen en soa. Terwijl het seksuele experiment in de loop der jaren is verschoven van het schoolplein naar de webcam. Daar heerst een totaal andere dynamiek. Onderzoeken zijn niet eenduidig, maar voor Hilkens is het duidelijk dat de seksuele overkill het gedrag van jongeren beïnvloedt. Natuurlijk werken beelden beïnvloedend, waarom geven bedrijven anders honderden miljarden uit aan reclame? In mijn tienertijd was het geen item, maar het aantal jongeren dat aan anale seks doet, is verdubbeld. Ik geloof niet dat die toename uit eigen creativiteit voortkomt en dat zoveel jonge vrouwen opgewonden raken van anale seks. Alsof op die leeftijd het simpele op en neer gaan al niet spannend genoeg kan zijn. Zo n stijging kan alleen door internet worden veroorzaakt. De voortdurende confrontatie met seks is ook geen kwestie van wegkijken, wegklikken of wegzappen. Tijdens het kijken naar een late tv-film word je geconfronteerd met de lekker-geil-en-pak-me-in-mijnstrakke-kontje-trend. Op straat is het niet anders. Dat een billboard met lingeriereclame een vrouwenlichaam laat zien, begrijp ik. Maar dat een vruchtendrank van Appelsientje in verband moet worden gebracht met dikke tieten, ontgaat me. Inmiddels zet ook minister Plasterk zich in zijn in oktober verschenen emancipatienota af tegen de pornoficatie en de rol van vrouw als lustobject. Kennelijk is de tijd rijp voor dit debat, concludeert Hilkens, die zich bevrijd voelt van de last op haar frêle schouders. De minister heeft het onderwerp op de agenda gezet, wat wil ik nog meer? Vandaar dat ze de luwte heeft opgezocht, ook om zich te beschermen tegen het beeld van one issue persoon. Ze is alweer druk in de weer met een ander thema, waar ze niet meer over wil vertellen dan dat ze er wel mee op de barricaden zal klimmen. We hadden niet anders verwacht. Balkenbrij Opera heb ik lang hoofdzakelijk een anachronisme gevonden, ondanks Wozzeck en Oedipus Rex. Een pijnlijke vergissing, weet ik sinds ik met enige regelmaat het Amsterdamse Muziektheater bezoek. Meer dan kamermuziek vereist opera lijfelijke aanwezigheid. Vrijwel elk seizoen blijkt dat ik een aantal van de ingrijpendste esthetische ervaringen aan de opera dank. Dit jaar geldt dat allereerst voor een uit 2005 stammend werkstuk van John Adams en Peter Sellars, Doctor Atomic. Hoe is dat mogelijk? Onder meer, denk ik, omdat de opera zich meer dan andere kunstvormen tot zijn eigen traditie moet verhouden en dus de hoogste eisen stelt aan gespecialiseerd vakmanschap op vele uiteenlopende gebieden, dat hier op onvergelijkbaar complexe wijze live tot een duizelingwekkende synthese komt. Dat zoveel eigentijdse beeldende kunst slaapverwekkend is, moet wel komen doordat ze de weg van de minste weerstand kiest: gebrek aan kennis, kunde en talent viert ze als vrijheid. Dat leidt tot grootspraak in het luchtledige. Maar er zijn uitzonderingen. Caspar Berger toont in Scheveningen onder de verzameltitel Imago indrukwekkende beelden in was en brons die discussiëren met Michelangelo, Donatello en Bacon. Hoe belangrijk een bewuste verhouding tot het verleden is toont Rüdiger Safranski in Romantik, een filosofisch georiënteerde literatuurgeschiedenis die als eerherstel van die periode gelezen kan worden. Een film ijzingwekkend in woordeloosheid: Denis Dercourt, La Tourneuse de Pages. Het grootste misverstand: regisseur Ivo van Hove (als zodanig) en zijn balkenbrij-interpretatie van de Romeinse tragedies (Shakespeare, omstreeks 1600) in het bijzonder. CYRILLE OFFERMANS 7 cultureel maandblad december 2007

8 t.e.m. 23/12/2007 Pinakothek der Moderne Munchen olie op doek, 160 x 130 cm, 2007 Plinio Avila Inscapes Galerie De Stijl Mijnwerkerslaan Heusden-Zolder - België Tel galeriedestijl@telenet.be Openingsuren: iedere zondag van 14 tot 18 u. of na telefonische afspraak Koninklijke Tichelaar Makkum Galerie new Untitled Eigentijdse schilderkunst, fotografie en sculpturen Bolwaterstraat 30 Venlo Annette Born(schilderijen) en Suzanne Jongmans (fotografie) tot 13 januari zuiderlucht Stationsstraat BT Maastricht. t info@zuiderlucht.eu z u i d e r l u c h t Word begunstiger en krijg Zuiderlucht elke maand franco thuisgestuurd. Aanmelden kan via de website klikken op begunstiger. Bruno Pedrosa Vanaf 24 november Openingstijden: Donderdag t/m zaterdag van en op afspraak Galerie Stevens Sint Servaasklooster 30 A 6211 TE Maastricht T M E info@galeriestevens.nl cultureel maandblad december 2007

9 MEDIASCAPERS EUROPESE MEESTERS IN VENETIAANS GLAS Geblazen en gevormd in Studio Berengo Murano KOEN VANMECHELEN RIPOLLÉS LUIGI BENZONI Koen Vanmechelen Ripollés Luigi Benzoni GALERIE POST + GARCÍA 25 NOVEMBER 2007 T/M 6 JANUARI 2008 OPENINGSTIJDEN DONDERDAG - ZATERDAG 12 TOT 18 EN ZONDAG 13 TOT 17 UUR AVENUE CÉRAMIQUE KV MAASTRICHT cultureel maandblad december 2007 BRAND adv Sylvester 01.indd :14:01

10 Mijn dochter van vijftien krijg ik niet aan Couperus Maarten Doorman heeft drie banen. Hij is als filosoof verbonden aan de Universiteit van Maastricht, hij is lector aan de Hogeschool Zuyd en bijzonder hoogleraar journalistieke kritiek van kunst en cultuur aan de Universiteit van Amsterdam. Hij schrijft geleerde boeken en is dichter. door Cyrille Offermans Maarten Doorman (1957) is een harde werker. Weliswaar koesterde hij na zijn middelbare schooltijd niks worden als het ultieme levensdoel, anno 2007 moet worden geconstateerd dat hij daarin niet helemaal is geslaagd. Naast zijn banen publiceert hij met enige regelmaat in krant en tijdschrift. Bovendien is hij vader van vijf kinderen. lawaaierig voor een serieus gesprek. De koffie is hier minder goed, maar het is er in elk geval stil. Aan de wand posters met de hoofden van Arthur Danto en Arthur Schopenhauer, twee denkers die in het werk van de Doorman een vooraanstaande rol spelen; op Schopenhauer studeerde hij in 1984 cum laude af. Verder een tekeningetje van Alberto Giacometti. Uit een oud nummer van Raster gescheurd, licht hij toe. Maarten, je weet dat de grote pedagoog Rousseau zijn kinderen als ik me niet vergis had hij er ook vijf te vondeling heeft gelegd, wat hem op de begrijpelijke hoon van Voltaire kwam te staan. Hoe zit dat met jou? Jij bent toch ook een cultureel opvoeder van de jeugd ben je dat ook voor je eigen kinderen? Of heb je ook wel eens met de gedachte gespeeld die maar eens te vondeling te leggen? Ja, dat heb ik vaak overwogen. Maar nooit langer dan een paar seconden waarin ik me moest beheersen ze geen draai om de oren te geven. Natuurlijk ben ik veel van huis en waarschijnlijk zal mijn vrouw een ander beeld van mij als opvoeder geven, maar ik doe mijn best. In principe is het weekend voor mijn gezin. We zitten in de sobere werkkamer van Doorman, dichtbij het Vrijthof. Café De Poort, waar we hadden afgesproken, bleek te In alle ernst, hoe slaag je erin al die verschillende activiteiten op elkaar af te stemmen? Leef je gedisciplineerd? Doorman: Ik kom met betrekkelijk weinig slaap toe, een uur of zes is voldoende. En ik zit natuurlijk veel in de trein. Ik moet één dag in de week hier in Maastricht zijn, soms ook twee dagen. Dan zit ik dus zes uur in de trein, en lees ik de krant, neem stukken door, bereid colleges voor, corrigeer werk van studenten. Hard werken is niet erg als je het graag doet, het komt erop aan dat je je goede stressniveau leert kennen, de hoeveelheid stress die juist bevorderlijk is voor het leveren van goed werk. Maar het is waar, mijn vrije tijd komt wel eens onder druk te staan. En dus moet je ambitieuze voornemens vaak uitstellen. Ik had De romantische orde al jaren eerder willen schrijven, maar dat kwam er telkens weer niet van. Wat achteraf misschien wel goed is, Maarten Doorman: Sinds de invoering van het Studiehuis weten beginnende studenten aanzienlijk minder. foto Mark Kuipers soms moeten ideeën lang rijpen voor je er een boek over kunt schrijven. Uit de universitaire wereld klinken steeds luidere klachten over het niveau van de aankomende studenten. Is het werkelijk zo erg? De studenten zijn in de periode die ik als docent kan overzien, zo n jaar of twintig, onmiskenbaar zelfstandiger geworden. Dat is prima. Maar er is sprake van een vreemde paradox. Ze werken zelfstandiger, maar gebruiken die vrijheid soms om niets te hoeven doen. En dat kan in de nieuwe pedagogische verhoudingen moeilijk gecorrigeerd worden. Ik wil niet terug naar de autoritaire jaren vijftig, zoals de mensen van Beter Onderwijs Nederland soms lijken te willen. De situatie van toen was allesbehalve ideaal. In het probleemgestuurde 10 cultureel maandblad december 2007

11 2007 Om Don Quichot in het origineel te kunnen lezen heb ik een tijdlang Spaans gestudeerd. onderwijs zoals we dat hier in Maastricht kennen, zitten zeker waardevolle elementen. De toegenomen zelfstandigheid van de studenten is een wezenlijke vooruitgang, maar er zouden toetsen moeten komen met een bindend studieadvies: wie zakt, moet weg. De studie is nu veel te vrijblijvend. Maar zo n correctie zal er niet komen, want dan komt onmiddellijk de werkgelegenheid van jonge collega s in gevaar. Dan heb je het over het nieuwe leren. Ik begrijp dat het ook nieuwe vormen van ontduiken, van niks doen uitlokt. Maar is dat aan het beginniveau te zien? Weten beginnende studenten minder dan vroeger? Daar moet ik een duidelijk antwoord op geven: ja, ze weten aanzienlijk minder. Ik kan ook precies zeggen sinds wanneer dat het geval is, namelijk sinds de invoering van het Studiehuis in het middelbaar onderwijs. Ik ben niet zonder meer tegen dat Studiehuis, maar dan moeten er eisen gesteld worden in de vorm van duidelijke eindtermen. De belezenheid is dramatisch teruggelopen. Kennis van de literatuur- en cultuurgeschiedenis is schrikbarend laag, bijgevolg is het globaal kunnen plaatsen van elementaire namen en begrippen voor veel studenten hoogst problematisch geworden. Ik geloof niet dat studenten dommer zijn geworden. Maar het verlangen om iets te leren is minder. Ik ben het niet eens met mijn Utrechtse collega Thomas Vaessens, die zo hoog opgeeft over dat geheimzinnige vermogen van jonge mensen tot multi tasking, lezen terwijl je op het internet surft, naar muziek luistert en met een vriendin telefoneert. Dat kan allemaal wel tegelijk, maar niet op een geconcentreerde manier. Lezen, naar muziek luisteren, eigenlijk elke serieus te nemen culturele activiteit vergt concentratie. Dan komt het gesprek onvermijdelijk op de canondiscussie die sinds enkele jaren in ons land woedt. Doorman is een van de aanstichters van dat debat. Hij is vóór zo n canon, het doorgeven van de belangrijkste voortbrengselen van een gedeelde cultuur acht hij van eminent belang. In zijn recente essaybundel Paralipomena schrijft hij erover, zijn Amsterdamse oratie van 2004 is een uiteenzetting van alle misverstanden die er aan de canon kleven. Je wordt in een lastige positie gemanoeuvreerd als je voor een canon pleit, je wordt voor conservatief versleten. De afschaffers zijn de ware conservatieven. Zij leveren de jeugd over aan de smaak van de straat en dat versterkt de voedingsbodem van het populisme dat ons land zo teistert. Je zou in elk geval aan vwo-leerlingen eisen moeten stellen. Couperus, Nescio, of andere gedateerd lijkende en daardoor vreemde teksten als van Van Lennep zouden ze moeten kunnen lezen, ook als ze in een technisch profiel zitten. Het is moeilijk, ik weet het. Mijn dochter van vijftien krijg ik niet aan Couperus. Zelf las ik Ferdinand Huyck van Van Lennep op mijn veertiende, eigenlijk alleen omdat we in Baarn in de Ferdinand Huycklaan woonden, maar ik vond dat een prachtig boek destijds. Mijn eerste werkelijk belangrijke literaire ervaring kwam een paar jaar later, toen ik De Metsiers van Claus las. Na wat ik nu maar een anti-intellectuele periode in mijn leven zal noemen (na zijn middelbare schooltijd zwierf Doorman een tijdlang door Europa en voorzag in zijn levensonderhoud met diverse klusjes en baantjes, onder meer in de bouw, CO), zo vanaf mijn twintigste, heb ik systematisch, gretig en in een hoog tempo een stevig leesprogramma afgewerkt, zowel in de literatuur als in de filosofie. Om Don Quichot in het origineel te kunnen lezen heb ik een tijdlang Spaans gestudeerd. Dan geeft Doorman me een recent nummer van Mosaïek, het tijdschrift van de faculteit cultuur- en maatschappijwetenschappen van Maastricht, met een bijdrage van zijn hand waarin hij desgevraagd canonvoorstellen doet voor serieuze studenten. Hij bepleit een kleine bibliotheek met pakweg vijftig romans uit verschillende landen ( ), dvd s van een dertigtal films en een reeks historische tv-programma s, een paar standaardwerken van literatuur- en kunstgeschiedenis, een stuk of tien vertaalde meesterwerken uit de filosofie ( ) en de geschiedenis ( ). Wij, docenten, zouden studenten ( ) veel vaker moeten wijzen op tentoonstellingen over wetenschap en kunst binnen een afstand van 250 kilometer en op belangrijke voorstellingen en op het feit dat je geen Cultuurwetenschappen kunt studeren als je niet wekelijks een paar krantenbijlagen leest over wetenschap, kunst en literatuur, en af en toe ook eens een buitenlandse krant of een tijdschrift. Tot slot hebben we het over de literatuur- en kunstkritiek in ons land. En over poëzie, Doormans eigen poëzie. De laatste twee jaar heb ik weinig poëzie geschreven. Ik kan dat niet zoals Pierre Kemp, in de trein, op de cadans van de spoorgeluiden. Die geringe productie is overigens niet een kwestie van tijdgebrek, het ontbreekt eerder aan de vereiste stilte en ruimte in het hoofd. Ik hoop dat die er binnenkort toch weer komt. Lekkers Mijn lief komt los van de bank. Haar armen gaan de lucht in en ze slaakt een kreet van vreugde. Ze heeft gewonnen. Helder. Mooi dat we toch nog even het meest aanmatigende televisieprogramma van het afgelopen jaar hebben meegepikt. De uitreiking van de Ako Literatuur Prijs dus. Protserige koetsen, schrijvers die niet met elkaar in dezelfde zaal wensen te dineren en zes ijdeltuiten die een door hen uitgekozen boek promoten. De prijs gaat naar schrijver A.F.TH. Hulde. Eén van de zes genomineerde boeken lezen en bingo, meteen maar de winnaar. Daar zit ik dan met mijn halve Tirza, waar ik trouwens al maanden met een grote boog omheen loop. Kan cynisme ook op een stokje? Er schrijnt iets in mijn donder. Dit jaar heb ik niet één boek bijgeschreven in mijn boekenschrift. Waarom niet? Omdat vrijwel alles wat ik las, zag of hoorde in relatie stond tot werk. Dat doet niets af aan de levende Titaan door het LSO, de dansvoorstelling Seven by2 van Station Zuid in nota bene Puth, de Langzame Wals van Wiel Kusters, Lucinda Williams in Hasselt of de bewegende tekeningen van Hans Lemmen in een tentje in het theater. Die laatste ontmoet ik elke vrijdag op de berg boven de stad. Op een dag toonde hij zich hongerig naar literatuur. Sindsdien neem ik vaak iets lekkers voor hem mee uit eigen kast. Niet nadat ik eerst zelf nog eens heb geproefd van al die lekkernijen. EMILE HOLLMAN 11 cultureel maandblad december 2007

12 Op zoek naar een origineel cadeau? Bestel nu een cadeaucheque op of bel De kick om mensen De Venlose zanger, schrijver en radiomaker Frans Pollux neemt vanaf januari een sabbatical van een half jaar om een roman af te ronden.,,ik heb altijd willen reageren op de dingen die om me heen gebeuren. Guido-ontwerpt Grafisch ontwerp en Art direction T E X P O S I T I E H e n r i J o n a s M U S E U M S P A A N S G O U V E R N E M E N T MAASTRICHT 10 NOV T M 10 FEBR g r a p h i c d e s i g n w w w. o b i d e s i g n. n l door Emile Hollman Hij heeft het zelf wel eens een rage genoemd, alle aandacht die hij vangt. Was het niet met zijn feestband Neet oét Lottum, dan wel als Stadsdichter van Venlo of als tekstschrijver voor de Venlose Revue. Twee jaar geleden kreeg hij ook nog eens carte blanche van zijn werkgever L1 om de kijkcijfers in de middag op te krikken. Als we het maar even stil houden, wil hij wel kwijt dat hij per 1 januari zijn loopbaan bij de radio gaat onderbreken om ongestoord te kunnen werken aan een roman. Het toverwoord daarin: water. Hij denkt er sterk aan om Venlo, de stad waarvoor hij zoveel betrokkenheid toont, voor die tijd te verlaten. Om niet in de verleiding te komen. Er zijn zoveel leuke dingen waar ik geen nee tegen kan zeggen. Hij zal in elk geval niet terugkeren bij De bende van Pollux, zijn radioprogramma bij L1. Zijn ambitie als schrijver schat hij hoger dan die als muzikant. Pollux (Tegelen, 1977) heeft altijd schrijver willen worden. Ik mis de tijd dat ik in Utrecht geschiedenis studeerde en me helemaal kon verliezen in lezen en schrijven. minds are like parachutes, they function best when open Bodosz ideeën concepten journalistieke producties T Frans Pollux groeide op in Blerick. Zijn vader was buuttereedner, zijn oom schreef massa s carnavalsliedjes. Ik groeide op in die dialect- en carnavalscultuur. Als kind realiseer je je niet hoe rijk aan verscheidenheid die cultuur is. Het lag voor de hand dat als je iets wilde doen met cultuur, je het binnen die wereld zou doen. In zijn klas op de lagere school zaten destijds één Turkse jongen en één Chinees meisje. Pollux vermoedt dat zij die gesloten volksculturele wereld Frans Pollux: Voor de Venlose Revue heb ik eens dertig liedjes in een weekend geschreven. foto Mark Kuipers als een monopolie van autochtonen hebben ervaren. Het meest exotische dat hij zich uit zijn vroege jaren kan herinneren: een dansje op rapmuziek. Nu zijn er in diezelfde buurt héél veel allochtonen. Je kunt er buikdanseressen aan het werk zien en Turkse dichters. Je blik op de wereld wordt zo veel breder. Tenzij je twijfelt aan je eigen culturele waarde, natuurlijk. Want dan denk je blijkbaar dat zoiets ten koste gaat van je eigen cultuur. Wat weer meer over degene zegt die zo denkt, dan over de cultuur. Pollux heeft altijd de behoefte gehad om zijn mening te poneren. Als tiener schreef hij al brieven naar de krant over uiteenlopende onderwerpen. Hij schrijft snel en graag en veel. Voor de revue heb ik eens dertig liedjes in een weekend geschreven. Achttien daarvan 12 cultureel maandblad december 2007

13 kwaad te krijgen 2007 De Bende van Pollux is een persoonlijk programma, brutaal, op zoek naar het raakvlak van oppervlakte en diepzinnigheid. zijn gebruikt. Ik kan ook niet goed uitleggen hoe dat gaat. Je moet in de juiste sfeer zitten. Het begint met een inval, het is net of het indaalt van buiten. Een goede tekst maken kun je leren door veel te schrijven en te lezen, maar een liedje... Ik kan het zelf ook niet goed bevatten. Zo kwam de dag dat hij tot Stadsdichter van Venlo werd benoemd en de dag dat hij weer bedankte voor die eer, uit protest tegen het electorale succes van Geert Wilders in diens geboortestad Venlo. Pollux kreeg veel over zich heen. Op rechtse sites werd hij uitgemaakt voor links geteisem. Daar werd hij vooral gelukkig van. Ik schep er een zalig genoegen in om mensen kwaad te krijgen. Als kind zat dat er al in. Ik noem maar wat: Ik ben een fan van PSV. Mijn vrienden zijn voor Ajax. Als er iets vervelends gebeurt met Ajax, dan schep ik daar een demonisch genoegen in. Het doet me écht goed om mijn vrienden dat in te wrijven. Dat brengt net zoveel genoegen als een overwinning van PSV. Niet dat ik opzettelijk dingen roep om mensen kwaad te krijgen, maar áls ik ze echt kwaad krijg, voelt dat als een bevrediging. Het is eigenlijk een vorm van gelijk krijgen. Ik denk veel na over die karaktereigenschap, maar ik kom er niet helemaal uit. Nooit heb ik tegen mijn verlies gekund in sport en spel. Een zekere zendingsdrang zit wel in me maar toch geen geldingsdrang. Het is niet zo dat ik het gevoel heb dat ik me steeds moet bewijzen. Daar komt het niet door. Ik heb wel altijd mijn mening willen geven en willen reageren op de dingen die om me heen gebeuren. Kennelijk vindt zijn omgeving die meningen interessant genoeg; Frans Pollux heeft aan podia geen gebrek om ze uit te venten. Er is zijn dialectband Neet oét Lottum, zijn radioprogramma De bende van Pollux, hij schrijft voor de populaire Venlose Revue, is voorzitter van De Woers, een stichting die volkscultuur wil promoten onder jongeren en hij is een graag geziene gast op de opiniepagina van Dagblad De Limburger. Zijn muzikale loopbaan zet hij trouwens niet stil als hij zich op de literatuur stort. Neet oét Lottum begon als een eenmalige imitatie van Rowwen Hèze. Pollux beschouwt het als een eyeopener dat jongens als Jack Poels, afkomstig van enkele dorpen verderop, het zomaar konden maken buiten de regio. In de carnavalswereld kun je je ambities gemakkelijk verzilveren. Je ziet de buurjongen op het podium staan, en dat kun jij dus ook. Dat je ook veel verder kunt reiken, bewees Rowwen Hèze. Evengoed startte Neet oét Lottum als een feestband. Van dat imago komen we ook niet meer af. We zijn voor een belangrijk deel een band die dienend is aan het publiek. Het is onze taak om de tent op de kop te krijgen. Daarbinnen zoeken we naar vernieuwing. Dat is de uitdaging. We hebben een theatertour gedaan die zeer goed beviel. Ik kan me eerlijk gezegd niet voorstellen dat we over twintig jaar nog in dezelfde bezetting muziek maken in dezelfde kroegjes. De bende van Pollux schetst hij als een mix tussen totale onzin en geëngageerde aandacht. Het is een persoonlijk programma, brutaal, op zoek naar het raakvlak van oppervlakte en diepzinnigheid. Dat is best lastig om dagelijks te doen, zeker een middag lang. Ik vind het leuk om actualiteit en discussie te mixen met ongein. Natuurlijk lopen we voortdurend het risico dat het allemaal te flauw wordt. En soms is het dat ook. In het begin ging het natuurlijk vooral om het programma zelf. Veel luisteraars vonden het moeilijk na zeven jaar Hubert van Hoof opeens heel direct te worden aangesproken. Ik ben gewend dat mensen me arrogant vinden. Ons jongerenprogramma Tilt bij de Venlose stadsomroep riep destijds ook dat soort reacties op. Pollux is begaan met Venlo. Hij zegt zich altijd te hebben geërgerd aan cultuurpessimisme. Er is niks mis met Venlo. Venlonaren kankeren niet op hun stad. Hij signaleert wel een imagoprobleem dat hardnekkig is buiten de stad. Het Emmen van het Zuiden citeerde hij een bestuurder van buiten Limburg al eens in een column. Venlo is zo goed in het eigene dat de stad naar binnen is gericht. Het is heel lastig om je als buitenstaander hier thuis te voelen. Omdat de carnavalscultuur zo bepalend is, krijgen andere cultuuruitingen maar moeilijk een poot aan de grond. Daarnaast zie je dat de stad het plebs van de Ruhrpott aantrekt voor wie alles billig moet zijn. Pollux denkt dat je de stad alleen open krijgt als niet het bedrijfsleven maar de culturele wereld daarin het voortouw neemt. Waar hij maar kan zal hij daar een steentje aan bijdragen. Zijn Hald mich ens vas werd uitgeroepen tot beste liedje van Limburgse makelij ooit. Het was heel bijzonder om mijn eigen liedje tien keer per dag op de radio te horen, maar het went. Het doet me meer wanneer ik toevallig achter een joekskapel aanloop die een van mijn liedjes speelt. Wonder In een WDR-documentaire staat de Deense schilder Per Kirkeby een hoek van zijn schilderij groen te kwasten en zegt: Ik weet niet waarom ik dit doe. Ik moet bezig blijven. Ik wacht op het wonder. Bezig blijven en wachten op het wonder. Dat is het leven in een notendop. Toch doet zich zo nu en dan een glimp voor. Voor het afgelopen jaar denk ik, afgezien van de oprichting van Zuiderlucht, aan Benoît Hermans, Stephen Frears en Evelyn Waugh. Benoît Hermans stelde begin dit jaar ten toon in het Glaspaleis in Heerlen. Wie anders kan een aap met een bril, Merleau-Ponty en een zomerse cocktail zo verenigen? Beeldende fusion cooking om je vingers bij af te likken! Stephen Frears maakte met de film The Queen, over de verwikkelingen rond de dood van Lady Diana, een hedendaags koningsdrama van Shakespeariaanse allure. En Evelyn Waugh. Die lijkt enigszins verstopt geraakt te zijn achter de succesvolle verfilming van Brideshead Revisited, begin jaren tachtig. Maar zijn andere werk is nog veel beter! Bijvoorbeeld Men at Arms, onderdeel van de Sword of Honour-trilogie: oorlog achter het Britse front, dialogen als scheermessen, het soort satire waar Monty Python uit is voortgekomen. En ik denk aan Schuberts Sonate in Bes-groot. Die speel ik zelf op de piano. Jarenlang durfde ik het niet: te mooi, te hemels. Nu wel. Onder mijn eigen tastende vingers is het stuk nog mooier geworden. Als dát geen wonder is. DUNCAN LIEFFERINK 13 cultureel maandblad december 2007

14 kunsthandel schiltaere Witmakersstraat JA Maastricht tel Geopend: wo. t/m vr uur za uur en op afspraak Limburgse kunst uit de 20e eeuw galerie dis Galerie DIS Tafelstraat JD Maastricht tel Geopend: Wo t/m Za van 13h - 17h en op afspraak JÜRGEN REICHERT - 02 DEC t/m 05 JAN galerie prinsenhoek Ringweg LM Limbricht tel of Do 14h tot 21h en Zo 13h tot 17h. solo MARC JANSSENS, keramiek en schilderijen, t/m 23 december galerie wolfs Hoogbrugstraat 69 postbus HA Maastricht tel mobiel galeriewolfs@galeriewolfs.nl gallery_showroom editions Tongersestraat LM Maastricht Geopend : Do u u, Vr u u, Za u u En op afspraak tel: info@editions-showroom.com GLOW t/m sebas tijdloos interieur Rechtstraat EK Maastricht tel info@sebasti.nl Geopend: Di, Wo en Vr 11h - 18h, Do 11h - 20h, Za 10h - 17h, 1e Zo v/d maand 12h - 17h kunsthandel primavera-art Theo Schroijen Sphinxlunet 101E 6221 JK Maastricht Geopend: op afspraak tel primavera-art@home.nl Schilderijen van Jacques Huinck Primavera-Art keramiek galerie groot welsden Groot Welsden EV Margraten tel Geopend: woensdag, zaterdag en zondag van uur en op afspraak. t/m 20 januari 2008 VUUR-HOUT-ZOUT Joop Crompvoets en Ton van de Rotten (60 jaar keramist) 14 cultureel maandblad december 2007

15 DE EXPO- RUIMTE NOG STEEDS: OOG VOOR JONG TALENT NIEUW: DATABANK BEELDEND KUNSTE- NAARS LIMBURG, MANIFESTATIES IN 2008, CONTACTPUNT KUNST OPENBARE RUIMTE (KOR) EN MORGEN...??? PLAST-ERK-ISCHE PLANNEN EN PROFESSIONALISERING BK HUIS- PROJECTEN HEBBEN SAMEN GEEN TOEKOMSTPERSPECTIEF! HET HUIS MET 1000 KAMERS. De kunst van het wonen Vesteda is een landelijke verhuurder van kwalitatief hoogwaardige woningen en richt zich op huurders die grote waarde hechten aan plezierig wonen, een hoog wooncomfort en een aangename leefomgeving. Kunst voegt daar ons inziens een extra kwaliteit aan toe. Daarom combineren we in steeds meer projecten architectuur en woonbeleving met kunst. Zo heeft beeldend kunstenaar Henk Visch in Detroit het atrium voorzien van drie open zeshoekige vormen die ieder met een eigen snelheid verticaal bewegen. Het goede wonen. Detroit (ontwerp: awg architecten/bob van Reeth) Woongebouw aan het Amsterdamse IJ. Met 81 flexibel indeelbare appartementen (van loft tot traditionele woning), twee atria, inpandige parkeergarage, huismeesterdiensten, domoticavoorzieningen (waaronder boodschappen aan huis), gastenverblijven, laundry en een health club met zwembad, fitness en sauna s. Appartementen te huur vanaf ca 1.084,- per maand. Geïnspireerd? Maak een afspraak voor bezichtiging. Bel (020) of kijk op cultureel maandblad december 2007

16 Afval is Een kerstklucht Op verzoek van Zuiderlucht schreef auteur Peter Drehmanns een kerstverhaal. Onder zijn pen ontstond een nieuw genre: de kerstklucht. door Peter Drehmanns Rond de reerug. Zo was het vroeger: rond de reerug. Als een roedel circuspoedels met geheven pootjes rond de rood afgebiesde tafel, en op die tafel: de reerug, dampend en sponzig. Een modderkleurige homp vlees. Ulcus durum: dat is wat je elke Kerst weer dacht toen je het wild nog onverkaveld zag liggen op de porseleinen schaal. Ulcus durum van de Pantocrator. En dan: waarom telkens een ruggetje gestript van een Bambi, waarom niet eens een keer een kamelenbult op de kerstdis van de familie Droogmond? Dat soort oneerbiedige gedachten dus. Maar de bult van de Camelus ferus is mogelijk niet zo smakelijk want gevuld met tussen de 18 en 27 pond vet, dat door het woestijndier wordt verbrand om energie te winnen. Dergelijke onzalige gedachten dus terwijl vader met het stainless steel vleesmes uit Sheffield de reerug benaderde. Twee jaar terug was het nog erger gesteld met die dwaalgedachten. Toen ik het mes zag wenden en keren in de reerug moest ik eerst onvermijdelijk denken aan endoscopische voorhoofdslift en schaamlipcorrectie. En op het moment dat vader een reep ree overhevelde naar mijn bord verschenen de Tan-Tangata voor mijn geestesoog, foto Peter Drehmanns 16 cultureel maandblad december 2007

17 warmte 2007 bewoners van Paaseiland die de lichamen van gestorven familieleden oppeuzelden omdat ze meenden dat die dan zo zouden voortleven. En daar was ook de Duitse computerreparateur die in een vakwerkboerderij ene Bernd-Jurgen B. slachtte en in termijnen verslond, waarbij hij het idee had dat hij ter communie ging. Met als gevolg dat ik geen hap meer door mijn keel kreeg en een stille eed zwoer dat ik het volgende kerstfeest niet en famille zou doorbrengen. Ik moest meegaan met de tijdgeest en elk risico op emotionele schade beperken. Moeder zou huilen om mijn afwezigheid, maar vader, socioloog in ruste, zou het begrijpen en mijn beslissing classificeren als een symptoom van cultural cooling. Zo maakte ik mij anno 2006 op voor een kerstavond in het gezelschap van André Hazes, die mij zou troosten met de woorden Ik voel mij als een kerstboom zonder piek. Een Eenzame Kerst dus. Met twee blikjes ter compensatie van de reerug en de Château Mouton Rothschild: een blikje cornedbeef en een blikje Cola light. En dan janken. Om al die verkwanselde kansen. Om al die Kerstmissen dat je in plaats van de rug van een fijn meisje te strelen met een vork in de rug van een ree hebt gepord. En vervolgens braken. Met verve braken, een mosterdkleurige borrelende brij, bij voorkeur gedeponeerd tegen het plasmascherm van je tv, waar op dat moment de film White Christmas voor de duizendste keer wordt vertoond. Een nostalgische kerst, kortom, vol bezinning en verwerking. Een katharsiskerst. Iets om naar uit te zien, dus. En toch is het er niet van gekomen. Omdat men tussen voornemen en voorval vaak struikelt (mind the gap). Omdat je janken en braken meestentijds niet kunt programmeren. En ook omdat ik op zekere dag langs een reisbureau liep en daar een poster zag met de tekst WIJ WETEN WAAR U HEEN WILT. En ten slotte omdat ik dat liedje hoorde. Het liedje Christmas is cancelled van The Long Blondes. Over een meisje dat haar met hangende pootjes teruggekomen vriendje te verstaan geeft dat hij niet hoeft te verwachten dat ze haar kerstkousen voor hem zal aantrekken nadat hij haar een jaar eerder een eenzame kerst heeft bezorgd. Nee, wat haar betreft is Christmas cancelled this year. Al googlend achterhaalde ik dat The Long Blondes uit een stad komen waar het ondermijnen van ongenaakbare fenomenen een traditie is: Sheffield. Daar wenste men begin jaren tachtig immers ook al de rockmuziek af te schaffen: groepen als Cabaret Voltaire, Heaven 17 en Human League trokken toen ten strijde met synthesizers en taperecorders. En in Sheffield hield men bovendien van brullen en burlen: het was de bakermat van Joe Cocker, Def Leppard en The Arctic Monkeys. Dit was een stad met ballen en haar op de tanden. Een stad van staal. Derhalve: the place to be. Ja, het was mij ineens zonneklaar dat ik in dit oord de kerst moest doorbrengen. Ik liep het reisbureau binnen en zei: ik wil naar de stad van de Arctische Apen en de Lange Blondjes; ik wil naar de stad dat het liedje Christmas is cancelled heeft voortgebracht; ik wil naar de stad van de roestvrij stalen messen, maar dat had u natuurlijk allang geraden toen u mij zag binnenkomen. Op weg naar het vliegveld passeerde de trein een fabriek die was getooid met het opschrift AFVAL IS WARMTE. In het vliegtuig werd mij een broodje aangeboden door een stewardess, die allebei ook beter afgeschaft hadden kunnen worden. Geland werd er in Manchester, vanwaar de TransPennine Express mij naar Sheffield bracht. Vlak voor de voormalige staalstad toverde het treinraampje plaatjes tevoorschijn van kaal, snotgroen geboomte waartussen groezelige schapen graasden. En daarna waren er verkruimelende fabrieksschoorstenen en roestige industriële geraamtes als uitgerangeerde kerstbomen. Ik voelde: hier zit je goed. Hier kom je terecht in een stad die alleen maar tekortkomingen wil inlijven. Een stad die naar je kijkt en je toeroept: waarheen je ook gaat, je gaat eraan! Ook de uitvaartsmoelen in de stationshal en de hemel daarbuiten met zijn kleur van slappe oploskoffie voorspelden veel goeds. Misschien kwam het doordat de gebouwen in de vuile zwachtels van de firma Fog & Smog waren gewikkeld, misschien had het te maken met de verblindende opwinding die mij altijd overvalt wanneer ik een nieuwe stad betreed, feit was in ieder geval dat ik aanvankelijk noch de duizenderlei hoererende lichtjes, noch de lichtgevende rendieren in de voortuintjes of de levensgrote bloedrode opblaaspoppen opmerkte. Met opgeruimd gemoed liep ik door de straten en liet mij leiden door het kompas van de zekerheid dat ik weldra een onderkomen zou vinden, dat wil zeggen een onderkomen onderkomen, want alleen op een dergelijke plek zou ik met succes de kerst kunnen overslaan. Een uur later was de situatie als volgt: in de schaduw van een kerstboom lag een marsepeinen christenkind tussen een kreupele ezel en een os die een oor miste. Op een paar Shibboleth Jaren geleden, toen de Israëlieten God weer eens geen recht deden, gingen ze naar de Filistijnen. En naar de Ammonieten. Onderdrukking volgde totdat ze zich overgaven aan de genade van God, die hen Jefte stuurde. Deze beloofde God, in ruil voor de overwinning, de eerste die hem bij thuiskomst tegemoet zou komen als offer. Jefte moordde twintig steden uit, volgens de bijbel een geweldige overwinning, en op weg naar huis kwam zijn dochter hem trots tegemoet. Reden genoeg voor de brandstapel. Zijn rouwperiode gebruikte Jefte om de strijd aan te gaan met de Efraïmieten. Op de vlucht liet hij hen Sjibbolet zeggen. Wie dit woord niet goed uitsprak, hoorde niet bij de groep. Zo werden mensen, omdat ze de code niet kenden, vanuit Jefte s wereld de dood in gejaagd. Wereld van de kunst, sla mij neer, ik heb Documenta niet gezien, was niet op de Biënnale en ook de Warholtentoonstelling in Amsterdam moet ik nog doen. Zo veel te zien dit jaar en ik zag het niet. Maar ik heb het wel gevóeld: Sophie Calles brieven in Venetië, Bruce Springsteen s Magic, Amy Winehouses Back to Black, Amos Oz Verhaal van liefde en duisternis. Not been there, or done that, but felt it. Het wachtwoord van 2007 ken ik dus niet, alleen de scheur. Van de vele mensen die Doris Salcedo s Shibboleth deze maanden zien in het Londense Tate, mijmeren er minimaal the question is: how is it done?. Ik stond erbij en keek ernaar, en wist gelukkig: in mijn wereld, in dit jaar, gaat het helemaal niet om die vraag. PASCALLE MANSVELDERS 17 cultureel maandblad december 2007

18 L Enfance Berlioz du Christ Ed Spanjaard dirigent Harry Peeters David Wilson Johnson Cora Burggraaf Robert Getchell Albert van Ommen Peter Dijkstra Nederlands Kamerkoor Zondag 16 december Maastricht Theater aan het Vrijthof uur 30 T uur gratis inleiding Jean Lambrechts Met behulp van een lucifer veroordeelde ik een kleine sneeuwpop van kaarsenvet tot verschrompelen. LSO ADV ZUIDERLUCHT DECEMBER :11:39 RazendRavel Ed Spanjaard, Roberto Benzi dirigent Emio Greco dans Jean-Philippe Collard, Lucas & Arthur Jussen piano Oxalys Ruysdael Kwartet Studium Chorale o.a. Boléro, pianoconcert in G Daphnis et Chloé Zaterdag 12 januari Maastricht Theater aan het Vrijthof v.a uur 40 T LSO ADV ZUIDERLUCHT DECEMBER :11:47 Matthaeus Passion Ed Spanjaard dirigent Bernard Loonen Tom Sol Marijje van Stralen Margriet van Reisen Maarten Koningsberger Pascal Pittie Studium Chorale Limburgse koorschool Cantarella Zaterdag 15 maart Venlo Theater de Maaspoort uur 30 T Zondag 16 maart Heerlen Theater Heerlen uur 35 T Le Sacre du Printemps StravinSky LSO ADV ZUIDERLUCHT DECEMBER :11:57 Ed Spanjaard dirigent Barbara Hannigan sopraan i.s.m. Maastrichts Conservatorium Vrijdag 25 april Heerlen Theater Heerlen uur 30 T Zaterdag 26 april Maastricht Theater aan het Vrijthof uur 30 T voet daarvandaan lag de hotelhoudster als een astronaute achterovergekieperd in een fauteuil naar Black Stallion te kijken. Het flakkerende schijnsel van de kerstlampjes befriemelde de olifantshuid van haar gezicht. En dan was jij er nog, de derde liggende figuur in dit logement, bij je binnenkomst onwillig begroet door de hippofiele astronaute en nu neergekwakt op een sprei met de kleur van bedorven zalm, een 37-jarige pantoffelheld die met zijn rechterhand de Mayfair Special Christmas Edition doorbladert en met zijn linker het vel van zijn lid heen en weer schuift. Nadat ik het stoffelijke overschot in een hotelhanddoek had gewikkeld bleef ik roerloos op bed liggen opdat de met kerstmannetjes bedrukte stropdas (die ik die avond feestelijk zou verbranden) niet als een in vele wrongen gedraaide halfstokvlag rond mijn strot kwam te hangen. Af en toe sloot ik een poos lang mijn ogen. Zodra ik ze opendeed kon ik telkens een ontbladerde boomkruin zien met een loodkleurige lap lucht eromheen gedrapeerd. Alsof mijn dubbelganger daar stond, daar in de vrieskou achter het raam van mijn hotelkamer. Minutenlang verroerde ik me niet en de schemering kon binnenvallen, onbarmhartig binnenvallen. Willoos liet ik me door haar toedekken: een lijkwade die langzaam over mijn hoofd werd getrokken. Na vele uren, dagen, nee luttele minuten slechts (aldus je polshorloge) werd ik wakker, dekschild naar beneden, pootjes omhoog, vooralsnog niet vertrapt. Amper een kwartier later vond ik mezelf terug op straat, een en al strijdlust. Daar was het goed mis. Nu, niet gehinderd door een reistas en de plicht een hotel te vinden, stelde ik allerwegen vast dat Sheffield niet alleen een onschuldige, dociele indruk maakte, maar ook nog eens op oorverdovende wijze de kerstboodschap uitventte middels kerstdeuntjes, kerststerren, kerstvitrines en kerstmannen die in koetsen voorbij gleden of op elke hoek van de straat met een bel stonden te rinkelen. De stad was van voor tot achteren, van onder tot boven kerstklaar gemaakt, opgetuigd als een hengstig circuspaard, een en al vulgaire glinstering en exhibitionistisch vertoon. Nee, dit was helemaal geen oord voor onanistische exercities en ander eenzaam verdriet. Hier zaten ze allemaal knus rond de kerstboom, hier werd niks betwist of afgeschaft, uitsluitend bevestigd en gladgestreken. De laatste mensen spoedden zich huiswaarts, bevracht met zoveel cadeaus en consumpties dat zij twee dagen lang hun prikkels probleemloos konden bevredigen zonder hun woonst te verlaten. Weldra zou de stad ontbranden in een armageddon van peace, love & harmony dat kerstrebellen rücksichtslos op afstand hield. Met bekneld gemoed betrad ik de pub The Red Lion, niet ver van het Millennium Square waar een schaamteloos grote kerstboom stond te slettenbakken met pakjes, lampjes en guirlandes. In één oogopslag werd mij duidelijk dat ik in dit dranklokaal vertroosting zou vinden. Rond de toog hingen een paar pensionado s met zwavelgele tronies en ongetwijfeld geruïneerde longen en levers. Dit waren de sauriërs van Sheffield, samengedreven op het laatste plekje stad dat herinnerde aan barre tijden, toxische industrieën en een ruige messentrekkerscultuur. Ze zaten tegen de klippen op te drinken, in het smartelijke besef dat ze noch morgen noch met Boxing Day terecht zouden kunnen in deze schuilplaats, maar dan overgeleverd waren aan de terreur van Father Christmas die een uitgaansverbod van 48 uur had uitgevaardigd over alle inwoners van het Verenigd Koninkrijk. Voordat ik mij meldde aan de tap, inspecteerde ik de jukebox. Ook hier stemde het aanbod tot tevredenheid: Kasabian, 65 Days of Static, The Comsat Angels en andere prachtbandjes uit Sheffield. En zelfs drie nummers van The Long Blondes, waaronder mijn lijflied. Ik gooide een 50-pencestuk in het apparaat en even later mocht ik opnieuw horen hoe de Lange Blondjes de kerst wensten door te brengen: No mum, don t worry about me I ll just have fish and chips for tea I ll watch the queen and go to sleep. Neuriënd zette ik mij met een glas bier aan een tafeltje. Met behulp van een lucifer veroordeelde ik een kleine sneeuwpop van kaarsenvet tot verschrompelen. Aan het eind van Christmas is cancelled waren zijn hoedje en zijn wortelneus gesneuveld en begonnen de sjaal en de bezem in zijn hand al te verkruimelen. Uiteindelijk resteerde van de hartstochtelijk brandende sneeuwman niets dan een vormeloos hoopje stolsel. Het was op dat moment, drie pints had ik inmiddels naar binnen gegoten, dat de gedachte in mij opkwam mezelf te cancellen, of althans een gezonde poging daartoe te ondernemen. Als Kerstmis zich dan niet liet uitvlakken, moest ik maar mijn best doen er zo weinig mogelijk van mee te krijgen. Ik begon mij kortom met veel overgave te wijden aan een activiteit die in Engeland een groeiend aantal beoefenaars kent: binge-drinking. Vrijwel meteen na dit ferme besluit, zo meen ik mij te herinneren, begon ook het sprookje dat Het gebroekjurkte meisje heette. Met een natuurlijk aplomb kwam zij de pub en mijn leven binnen, alsof het niet van de zotte was dat zo n LSO ADV ZUIDERLUCHT DECEMBER :11: cultureel maandblad december 2007

19 2007 Mokerslag Peter Drehmanns foto Zuiderlucht goddelijk schepsel zich tussen dit schorem begaf, alsof het de normaalste zaak van de wereld was dat zo n jong mooi meisje aan het tafeltje ging zitten van een wildvreemde snuiter die zichzelf aan het uitwissen was. Behalve een Boliviaans puntmutsje van alpacawol droeg zij een broek én een jurk, die rijkelijk behangen was met allerlei sieraden. Ook haar oorschelpen waren afgestikt met versiersels, en rond haar polsen en vingers glinsterden eveneens bekoorlijkheden. De eerste zinnen die zij sprak drongen niet tot me door omdat ik me alle implicaties probeerde voor te stellen die gepaard gingen met een eventuele ontkleding van dit meisje. Zodra ik haar uiteindelijk van alle kledingstukken en accessoires had bevrijd, zou er niet meer voldoende stoomkracht in mijn lijf zijn om alle noodzakelijke hefbomen in werking te stellen. Terwijl mijn blik heen en weer schoot tussen haar grijsgroene ogen en de vijf flonkerende glimwormen die waren neergestreken in de periferie van haar linkeroor, ontspon zich een van engelenhaar geweven conversatie. Mijn vraag of zij wellicht de zangeres van The Long Blondes was beantwoordde zij slechts met een ijle glimlach. Daarna werden er gedachten uitgewisseld over het verschil tussen de Britse en de Hollandse baksteen, over de majesteit van Alex Turners rechterhand, over het nut van stylistics studeren in Nottingham, over de noodzaak duiven een naam te geven en over de bolhoed in de literatuur. Ondertussen werd het tafeltje dat tussen ons in stond stilaan geannexeerd door twee legers lege bierglazen die elkaar steeds getalsterker naderden. Hoeveel glazen er uiteindelijk zijn gesneuveld, wie de zege behaalde en wie de rekening betaalde, ik weet het niet meer, en hoe ik erin geslaagd ben mijn hotel te bereiken is mij ook een raadsel. Er was een gat geslagen, een granaattrechter waaruit ik pas de volgende ochtend tevoorschijn kroop. Ik was met contactlenzen en al in slaap gevallen, zodat het me geruime tijd niet lukte mijn ogen te openen. Ik voelde dat het Boliviaanse puntmutsje zich had neergevlijd in de holte onder mijn sleutelbeen, het paste precies. Had zij al haar kleren nog aan, was ik niet in staat geweest haar te ontmantelen? Voorzichtig bewogen mijn vingertoppen over het schepsel dat in mijn armen lag. Het voelde afwisselend koud-glad (haar sieraden?), stoppelig (slecht geschoren benen?), papierzacht (haar tepels?), draderig (haar schaamhaar?) en reliëfrijk (wild vlees?) aan. Ik begreep het niet helemaal, het kon zijn dat de alcohol mijn tastzin had verminkt. Opnieuw liet ik mijn vingers een verkenningsvlucht uitvoeren, die eindigde bij de punt van het mutsje. Ik kneep in die eigenaardig harde bol, kneep en kneep, totdat er iets krak zei en brak, in tientallen splinters brak tussen mijn vingers. Nu pas, in blinde paniek, scheurden de kleverige wimpers zich los en zag ik ineens haarscherp mijn noodlot, mijn nederlaag, innig omarmd door niemand minder dan mijzelf: een kerstboom. Een kerstboom had ik met mijn dronken kop mijn bed in gesleept, ja, een kerstboom in vol ornaat schurkte weerzinwekkend ritselend en glinsterend tegen mij aan. Tussen mijn bebloede vingertoppen hield ik een gebroken piek en naast mij op het hoofdkussen lag prinsheerlijk een marsepeinen christenkind te snurken naast een os die een oor miste. Jeff Wall is in Berlijn en geeft een lezing over zijn werk. Reden genoeg om een zaterdag vroeg op te staan en nog voor de koffie in het Guggenheim te zijn. Aan de man zelf is niet veel spectaculair, maar het is een hoogtepunt om deze kunstenaar live te horen praten. Zijn foto s - veelal stadsbeelden - komen voort uit een mentaliteit die de kunstenaar als volgt samenvat: There is no garbage. There is just different states of matter. En die fotografeert hij. Ook een hoogtepunt was een toneelstuk van Elfriede Jelinek in het Deutsche Theater, Über Tiere. Een mooie mokerslag. De dieren blijken mensen te zijn, mannen vooral, die op het podium in hun lusten te kijk worden gesteld. Ze bestellen een vrouw alsof het een pizza is. Na het eten een avond dansen, Soulwax treedt op in een trashy club aan de Spree met de zalige naam Maria am Ostbahnhof. Ze maken de zaal gek, deze band. Elektrodieren zijn het en met suizende oren sta ik s nachts weer buiten en hoor de rivier niet meer. Achteraf een cd van hen gekocht, Nite versions, om het tijdens de afwas nog eens over te doen. Het mooiste boek van het jaar was een klassieker: Stefan Zweigs autobiografie Die Welt von Gestern. Wat een extreem mensenleven; het relaas van een man die teveel heeft meegemaakt. Maar ook een boek om te weten waar je vandaan komt. Het is een gunst dat hij het heeft opgeschreven. Volgend jaar nog eens lezen! JURRIAAN BENSCHOP 19 cultureel maandblad december 2007

20 Paris par vélo, door Marieke Wiegel Hoewel we momenteel lijken te leven in een stille, niet-hippe periode, broeit er van alles, al dan niet onder de oppervlakte. Ook in Parijs, niet bepaald de hipste stad van de wereld. Bekendste voorbeeld is wellicht het in 2002 geopende Palais de Tokyo, het imposante gebouw aan de kades van de Seine, recht tegenover de Eiffeltoren, naast het Musée d art Moderne van Parijs. Een dynamisch museum met veel wisselende tentoonstellingen van hedendaagse kunst en met nieuwe, tot dan toe ongebruikelijk openingstijden, namelijk van twaalf uur s middags tot middernacht. Dat was een primeur, een museum voor hedendaagse kunst dat niet om zes uur dicht gaat. Over het Palais de Tokyo is al veel gezegd en geschreven, het is hoe dan ook tekenend geweest voor tal van nieuwe culturele ontwikkelingen die zich in de afgelopen jaren in Parijs hebben ingezet. Nadat bij het stadsbestuur het besef was gegroeid dat na de slaperige jaren negentig meer ruimte en aandacht gegeven moest worden aan hedendaagse kunst. Vaak worden nieuwe locaties door de buitenlandse bezoeker over het hoofd gezien. Als toerist verlies je je in Parijs al gauw in tijdrovende bezoeken aan de grote musea zoals het Louvre, Musée d Orsay, Musée Guimet en Centre Pompidou. Het staat buiten kijf dat een bezoek aan de collecties van deze musea altijd inspirerend is. Maar het is ook spannend om in een stad als Parijs nog onbekende plekken en buurten te ontdekken. Nu wil het toeval dat drie recentelijk opgerichte centra voor hedendaagse kunst niet ver van mijn woonbuurt liggen, Marieke Wiegel woont sinds 2001 in Parijs. In die tijd had de stad zijn reputatie als broedplaats voor hedendaagse kunst al verspeeld. Toch valt er genoeg te genieten en te beleven buiten de gangbare paden. Per fiets bijvoorbeeld. op de grens van het XIXde en XXste arrondissement, in het noordoosten van de stad, op de heuvel bij het park De Belleville. Het is een leuke, oude volkswijk met veel kleine arbeidershuisjes met tuinen en twee parken. Park De Belleville, open sinds 1988, is aangelegd op de oude wijngaarden en landbouwgrond van Belleville. En park Buttes- Chaumont, dat in 1867 werd aangelegd onder Napoleon III, is gesitueerd bij de plek waar tot de achttiende eeuw de galg van Parijs heeft gestaan en waar in de negentiende eeuw steengroeven waren. Ik stel een verkenningstocht voor langs de drie nieuwe kunstcentra Le Plateau, Le Point Éphémère en La Maison Rouge. Tegenwoordig kun je zo n tocht in Parijs, net als in Nederland, op de fiets maken. Sinds juli heeft Parijs een soort witte-fietsenplan onder de naam Vélib (een samenvoeging van vélo en liberté). Voor één euro per dag kun je gebruik maken van zo n fiets die op verschillende Vélib-punten beschikbaar is. De fietstocht begint boven het park De Belleville, waar je een prachtig uitzicht hebt over de stad. Zittend in de zon op het terras van het café La mer à boire heb je zicht op de Eiffeltoren, Les Invalides en andere belangrijke monumenten van Parijs. Na dit indrukwekkende uitzicht over de stad, fietsen we de heuvel af in de richting het park Buttes-Chaumont naar het kunstcentrum Le Plateau, dat in 2002 is geopend. Le Plateau huisvest de collectie van de FRAC (Fonds Régional de l Art Contemporain) van de regio Île-de-France, een collectie van zo n 700 door de Franse overheid gesubsidieerde werken. Dit nieuwe centrum ligt midden in een gewone woonwijk naast het park. Het gebouw heeft grote ramen aan de straatkant, waardoor het zeer toegankelijk oogt. Le Plateau heeft een nauwe band met de buurt. Het zijn de buurtbewoners die zich er destijds sterk voor hebben gemaakt. Aanvankelijk zou het centrum in een supermarkt Jeugdige bezoekers in Le Plateau. Foto Le Plateau komen. Daartegen kwamen de omwonenden in het geweer. Vanaf 13 december zijn er de nieuwe aanwinsten van de collectie te zien. Na Le Plateau dalen we al slingerend de Avenue Simon Bolivar af. Aan de rechterzijde van de straat zijn, net als bij het park De Belleville nog wat oude wijngaarden te zien. Ze zijn niet weg te denken bij de heuvels van Parijs. Ook Montmartre heeft nog steeds zijn eigen wijngaarden. Eenmaal beneden aangekomen - we zijn nu van het XXste arrondissement door het XIXde gegaan en in het Xde aangekomen - zien we Le Point Éphémère aan het kanaal Saint-Martin liggen. Le Point Éphémère, cen cultureel maandblad december 2007